همه چیز درباره مکمل آهن؛ فواید، عوارض جانبی و نکات مصرف

آهن یکی از مهم‌ترین عناصر ضروری برای بدن است که نقش محوری در عملکردهای حیاتی مختلف ایفا می‌کند. این ماده معدنی به طور عمده در تولید هموگلوبین، پروتئینی که مسئول حمل اکسیژن در خون است، نقش دارد. بدون آهن کافی، سلول‌ها نمی‌توانند اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت کنند و این امر می‌تواند به ضعف عضلانی، خستگی مزمن و حتی کم‌خونی فقر آهن منجر شود.

خرید مکمل آهن و مصرف آن بخ تولید انرژی، حفظ سلامت سیستم ایمنی و تقویت عملکرد شناختی کمک می‌کند. به همین دلیل، تأمین نیازهای روزانه آهن از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها، برای حفظ سلامت و جلوگیری از بیماری‌های مرتبط با کمبود این عنصر اهمیت بسیاری دارد.

در این مقاله به بررسی انواع قرص آهن، فواید، عوارض جانبی و نکات مصرف برای افزایش جذب این ماده معدنی می‌پردازیم. پس تا انتها با ما همراه باشید.

فهرست مطالب

انواع قرص آهن و انتخاب بر اساس نیاز

مکمل‌های آهن در اشکال مختلفی مانند فروس سولفات، فروس گلوکونات و فروس فومارات عرضه می‌شوند. انتخاب نوع مناسب مکمل بستگی به نیازهای فردی، میزان جذب و تحمل گوارشی دارد. برای مثال، فروس گلوکونات جذب بهتری دارد و عارضه گوارشی کمتری نسبت به فروس سولفات نشان می‌دهد. مشاوره با پزشک می‌تواند در شناخت انواع قرص آهن و انتخاب بهترین های آن ها و همچنین بهترین زمان خوردن قرص آهن مفید باشد.

فواید قرص آهن

مکمل آهن به عنوان یکی از مهم‌ترین مواد معدنی ضروری بدن به‌ویژه برای افرادی که دچار کمبود آهن هستند، فواید زیادی دارد. مصرف مکمل آهن می‌تواند به افزایش سطح هموگلوبین در خون کمک کند و از بروز کم‌خونی ناشی از فقر آهن مانع شود. این مکمل به بهبود عملکرد سیستم ایمنی، افزایش انرژی و کاهش خستگی کمک می‌کند. قرص آهن برای زنان باردار و شیرده نیز خواص زیادی دارد، در نتیجه مصرف آهن برای تضمین سلامت مادر و نوزاد ضروری است. در این قسمت به مهم‌ترین خواص قرص آهن می‌پردازیم.

1. افزایش انرژی و کاهش خستگی

آهن نقش حیاتی در تولید انرژی سلولی دارد. کمبود این عنصر باعث اختلال در انتقال اکسیژن به سلول‌ها و احساس ضعف و خستگی می‌شود. مصرف مکمل آهن می‌تواند به افزایش انرژی و کاهش این علائم کمک کند.

2. پیشگیری از کم‌خونی فقر آهن

کم‌خونی فقر آهن یکی از رایج‌ترین مشکلات تغذیه‌ای در جهان است که به ویژه زنان باردار، کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با توجه به ارتباط کمبود آهن و کم خونی، مصرف مکمل آهن می‌تواند تا حدی باعث حل این مشکل شود و از عوارضی نظیر ضعف، سرگیجه و کاهش تمرکز جلوگیری کند.

3. تقویت سیستم ایمنی بدن

آهن در تولید و عملکرد سلول‌های ایمنی بدن نقش دارد. کمبود آهن می‌تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی شود و بدن را در مقابل عفونت‌ها آسیب‌پذیر کند. در مقابل مکمل‌های آهن می‌توانند به تقویت ایمنی و بهبود پاسخ‌های بدن در برابر عوامل بیماری‌زا کمک کنند.

4. حمایت از عملکرد مغز و حافظه

آهن برای عملکرد صحیح مغز ضروری است، زیرا انتقال اکسیژن به بافت مغزی را تسهیل می‌کند. کمبود آهن می‌تواند منجر به مشکلاتی نظیر کاهش حافظه و تمرکز شود. مصرف مکمل آهن به روش صحیح، می‌تواند به بهبود این عملکردهای شناختی کمک کند.

مطالعه بیشتر: بهترین روش مصرف مواد معدنی مورد نیاز بدن

عوارض قرص آهن

مصرف بیش‌ازحد و طولانی‌مدت آهن می‌تواند منجر به برخی عوارض شود. در ادامه مضرات قرص آهن را بررسی می‌کنیم:

1. مشکلات گوارشی

عوارضی نظیر یبوست، تهوع و ناراحتی معده از عوارض شایع قرص آهن هستند، به‌خصوص اگر به‌صورت ناشتا مصرف شوند.

2. تأثیر بر جذب سایر مواد مغذی

از نشانه های مصرف بیش از حد آهن این است که می‌تواند بر جذب مواد معدنی دیگر مانند زینک و کلسیم، تأثیر منفی بگذارد. در نتیجه بدن دچار کمبود این مینرال‌ها می‌شود.

3. تغییر در ظاهر مدفوع و طعم دهان

مکمل‌های آهن ممکن است باعث تغییر رنگ مدفوع به سیاه شوند، که به خودی خود بی‌ضرر است. برخی فرم‌های آهن نیز ممکن است طعم فلزی در دهان ایجاد کنند.

راهکارهایی برای کاهش عوارض قرص آهن

برای کاهش عوارض احتمالی قرص آهن، لازم است نکات زیر در خصوص نحوه مصرف قرص آهن را رعایت کنید:

1. مصرف مکمل آهن با غذا

مصرف مکمل همراه با غذا می‌تواند به کاهش عوارض گوارشی مانند تهوع کمک کند.

2. افزایش مصرف ویتامین C

ویتامین C جذب آهن را افزایش می‌دهد و به کاهش عوارض جانبی کمک می‌کند. مصرف مکمل آهن همراه با آب‌میوه‌هایی مانند آب پرتقال توصیه می‌شود. راه دیگر خرید ویتامین c به‌صورت مکمل و مصرف آن در کنار آهن است. همچنین رعایت دوز مصرف آهن و مصرف آن طبق نسخه پزشک در این راستا ضروری است.

3. انتخاب مکمل‌های آهن با عوارض گوارشی کمتر

مکمل‌هایی مانند فروس گلوکونات یا فرم‌های کلاته آهن معمولاً عوارض کمتری ایجاد می‌کنند.

روش‌های جذب آهن در بدن

این ماده معدنی از طریق مصرف منابع غذایی سرشار از آهن و مکمل‌ها جذب بدن می‌شود. در این بخش هر دوی این روش‌ها را بررسی می‌کنیم.

1. رژیم غذایی

آهن غذایی به دو نوع «هِم» و «غیرهِم» تقسیم می‌شود:

آهن هِم: فقط در منابع حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی و جگر یافت می‌شود و جذب بسیار بالایی دارد.
آهن غیرهِم: در منابع گیاهی مثل عدس، نخود، اسفناج، لوبیا، کشمش، زردآلو و غلات غنی‌شده یافت می‌شود، اما جذب آن کمتر است.

2. مکمل آهن

در مواردی که رژیم غذایی پاسخگو نباشد، مصرف مکمل‌های آهن توصیه می‌شود. مکمل‌ها به اشکال قرص، کپسول، شربت و قطره موجود هستند و باید با دستور پزشک مصرف شوند.

مطالعه بیشتر: بهترین قرص آهن برای کم خونی

علائم و نشانه‌های کمبود آهن

آهن یکی از مهم‌ترین مواد معدنی مورد نیاز بدن انسان است که نقش آن در تولید هموگلوبین (ماده‌ای که وظیفه انتقال اکسیژن در خون را بر عهده دارد) حیاتی است. وقتی سطح آهن در بدن کاهش می‌یابد، میزان تولید هموگلوبین هم پایین می‌آید و این موضوع منجر به کاهش اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها می‌شود؛ اتفاقی که در صورت ادامه‌دار شدن می‌تواند عوارض متعددی را به‌دنبال داشته باشد.

کمبود آهن ممکن است در ابتدا بدون علامت باشد، اما با گذشت زمان و شدیدتر شدن کمبود، نشانه‌ها آشکار می‌شوند. مهم‌ترین علائم کمبود و مشکلات ناشی از کمبود آهن برای بدن شامل موارد زیر است:

خستگی مفرط و ضعف عمومی
رنگ‌پریدگی پوست و لب‌ها
تنگی نفس حتی در فعالیت‌های سبک
سردرد و سرگیجه
سردی دست‌ها و پاها
کاهش تمرکز و احساس گیجی
ناخن‌های شکننده یا قاشقی
ریزش مو
پیکا به‌معنی تمایل به خوردن مواد غیرخوراکی مثل خاک، یخ و نشاسته

در کودکان، کمبود آهن می‌تواند رشد ذهنی و جسمی را تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل، تشخیص و درمان به‌موقع آن اهمیت بسیاری دارد.

نکات مصرف آهن برای کودکان

کودکان به دلیل رشد سریع و نیاز بالای بدن به اکسیژن، به آهن بیشتری نسبت به بزرگسالان نیاز دارند. کمبود آهن در کودکان می‌تواند منجر به کم‌خونی، ضعف سیستم ایمنی، کاهش یادگیری و مشکلات رفتاری شود؛ بنابراین داشتن اطلاع از دوز قطره آهن کودکان و مقادیر پیشنهادی بسیار حیاتی است.

میزان مصرف آهن توصیه‌شده برای کودکان

نوزادان زیر ۶ ماه: ۰.۲۷ میلی‌گرم در روز که معمولاً از شیر مادر تأمین می‌شود.
نوزادان ۷ تا ۱۲ ماه: ۱۱ میلی‌گرم در روز
نوزادان ۱ تا ۳ سال: ۷ میلی‌گرم در روز
نوزادان ۴ تا ۸ سال: ۱۰ میلی‌گرم در روز
نوزادان ۹ تا ۱۳ سال: ۸ میلی‌گرم در روز

اگر کودک دچار فقر آهن باشد یا پزشک آن را تشخیص دهد، معمولاً اشکالی مثل بهترین قطره آهن کودکان برایش تجویز می‌شود. برای برخورداری از فواید قطره آهن برای کودکان، توجه کنید که باید دوز مناسب آن رعایت شود.

نکات مصرف آهن در زنان باردار

در دوران بارداری، نیاز به آهن به‌شدت افزایش می‌یابد. رشد جنین، افزایش حجم خون مادر و آمادگی برای زایمان از جمله دلایلی هستند که باعث می‌شوند بدن زنان باردار روزانه به حدود ۲۷ میلی‌گرم آهن نیاز داشته باشد.

کمبود آهن در دوران بارداری ممکن است خطراتی مانند زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد، خستگی شدید و افسردگی پس از زایمان را افزایش دهد. پزشکان معمولاً از هفته ۱۶ بارداری مکمل آهن را برای مادر تجویز می‌کنند. برای جذب بهتر، علاوه بر رعایت دوزهای مجاز آهن توصیه می‌شود همراه با غذا یا ویتامین C مصرف شود.

مطالعه بیشتر: بهترین قرص آهن برای دوران بارداری

نکات افزایش جذب آهن در بدن

برای اینکه بدن بتواند بیشترین مقدار از این عنصر را جذب کند، باید بهترین زمان مصرف آهن را رعایت کنید. همچنین رعایت نکات زیر در این خصوص ضروری است:

مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C مثل پرتقال، گوجه، توت‌فرنگی و کیوی هم‌زمان با وعده‌های آهن‌دار
عدم مصرف چای، قهوه، لبنیات و مکمل کلسیم تا ۱-۲ ساعت قبل و بعد از مصرف آهن
مصرف مکمل آهن با معده خالی (در صورتی که موجب ناراحتی گوارشی نشود)

مطالعه بیشتر: نکات بالا بردن جذب آهن در بدن

تداخلات دارویی و غذایی با آهن

یکی از نکات مهم در مصرف این مکمل، بالا بودن تداخل دارویی آهن است. علاوه بر آن، آهن می‌تواند با برخی از مواد غذایی نیز تداخل داشته باشد. برای مثال:

کلسیم (لبنیات و مکمل‌ها): مانع جذب آهن می‌شود.
آنتی‌اسیدها و داروهای ضد رفلاکس: جذب آهن را کاهش می‌دهند.
برخی آنتی‌بیوتیک‌ها (مثل تتراسایکلین و سیپروفلوکساسین): جذب این داروها در حضور آهن کاهش می‌یابد.

برای جلوگیری از این تداخلات، بهتر است بین مصرف آهن و سایر داروها یا لبنیات، حداقل ۲ ساعت فاصله بیندازید.

سخن پایانی

در این مقاله از مجله داروخانه انلاین زیوش، به بررسی انواع آهن، فواید، عوارض جانبی و نکات مهم در مصرف آن پرداختیم. آهن یکی از مواد معدنی ضروری برای حفظ سلامت بدن است. این عنصر نقش مهمی در ساخت هموگلوبین دارد و بر سطح انرژی، تمرکز ذهنی، رشد کودکان و سلامت دوران بارداری تأثیر می‌گذارد.

کمبود آهن می‌تواند مشکلات زیادی به‌دنبال داشته باشد، اما با شناسایی زودهنگام علائم، مصرف به‌موقع مکمل‌ها و رعایت توصیه‌های تغذیه‌ای و دارویی، می‌توان از آن پیشگیری یا آن را درمان کرد. همچنین مشورت با پزشک و انجام آزمایش‌های منظم، راهکاری مؤثر برای حفظ سلامتی است.

منابع: HealthLine | Academic | MedicalNewsToday

نویسنده: مریم خمیسی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده