کلیه و مجاری ادراری
همان‌طور که می‌دانید کلیه‌ها، حالب، مثانه و مجرای ادرار همگی باهم دستگاه ادراری را تشکیل می‌دهند. کلیه‌ها خون را جهت تولید ادرار تصفیه می‌کنند. این دو عضو به شکل لوبیا در دو طرف بدن قرار گرفته‌اند و بسیار حیاتی هستند.
اگر به کلیه‌ها کوچکترین آسیبی برسد دچار انواع بیماری ها شده که درمان سختی نیز دارد و حیات فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. همکاری کلیه‌ها و دستگاه ادراری باعث می‌شود مواد زائد مانند اوره در جریان خون وارد کلیه شده و در آنجا همراه با سایر مواد اضافی به شکل ادرار دفع می‌شود.
وظیفه کلیه و مجاری اداری
وظیفه کلیه علاوه بر دفع مواد اضافی، تنظیم کردن فشار خون با رها سازی هورمون‌ها، تعادل در مایعات بدن، دفع داروها و کنترل نمودن تولید گلبول‌های قرمز خون است.
مجرای ادرار نیز وظیفه عبور دادن و خروج ادرار را برعهده دارد. ادرار سالم دارای رنگ زرد روشن و طبیعی است. اگر هرگونه تغییر در رنگ ادرار خود مشاهده کردید ممکن است نشانه وجود یک مشکل در بدن شما باشد. بنابراین به محض دیدن هر نوع علامت خاصی فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری
بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری را به اصطلاح «اورولوژی» می‌نامند. در هر سن و جنسیتی احتمال ابتلا به بیماری کلیوی و مجاری ادرار وجود دارد. این مشکل حتی در کودکان نیز مشاهده می‌شود. در بانوان دستگاه ادراری و در مردان علاوه بر دستگاه ادراری سیستم تولید مثل آن‌ها نیز درگیر خواهد شد.
بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری شامل موارد زیر می‌شود:
- سنگ کلیه و مثانه
- دستگاه ادراری
- مشکل در کنترل ادرار
- پروستات
- و...
هیچ گاه این بیماری‌ها و علائم آن را نادیده نگیرید و به هشدارها هرچند کوچک اهمیت بدهید. مراجعه به بهترین پزشک متخصص و چکاپ دوره‌ای به راحتی شما را از خطر ابتلا به انواع مختلف بیماری‌های اورولوژی در امان می‌دارد.
شایع ترین بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری را در این بخش شرح می‌دهیم و امیدواریم در مسیر بهبودی شما قدمی مثبت برداریم.
v بی اختیاری ادرار
عدم کنترل مثانه در خروج ادرار را بی اختیاری ادرار می‌گویند. در اغلب موارد این افراد هیچگونه کنترلی در نگه داشتن ادرار خود ندارند و هر زمان ممکن است که به بیرون نشت پیدا کند. این مشکل برای بیماران بسیار ناراحت کننده بوده و به سختی می‌توانند آن را مدیریت کنند. در مواردی نیز دیده شده که با انجام بعضی روش‌های فیزیوتراپی می‌توان تا حدودی بی اختیاری ادرار را درمان کرد. دقت داشته باشید که تنها بیماری‌های اورولوژی باعث بی اختیاری ادرار نمی‌شوند. در ادامه لیستی از این بیماری‌ها را در اختیار شما قرار داده‌ایم:
- آسیب شدید به نخاع
- پارکینسون
- دیابت
- بارداری و زایمان
- بیماری ام اس
- بیماری پروستات
- یبوست حاد
- و...
v سنگ کلیه
سنگ کلیه بسیار ناراحت کننده و دردناک است. زیرا این سنگ‌ها از سمت کلیه به حالب می‌روند و گاهی ممکن است مسیر ادرار را مسدود کنند. وجود املاح زیاد در ادرار منشأ این سنگ‌ها بوده که در کلیه رسوب می‌کنند.
در مراحل اولیه افراد با روش‌های خانگی اقدام به دفع سنگ کلیه می‌کنند. اما باید آگاه باشید که پزشک متخصص باید از طریق سونوگرافی و آزمایش‌های تشخیصی از مقدار و اندازه سنگ‌ها اطلاع پیدا کند. سنگ‌ها با سایز بزرگتر امکان دفع ندارند و باید از روش سنگ شکن خارج از بدن (ESWL) یا عمل جراحی استفاده شود.
v کیست و تومور کلیه
کیست کلیه ممکن است خوش خیم، بد خیم یا سرطانی باشد. بعضی از کیست‌ها به طور مادرزادی در بدن فرد وجود دارند که ممکن است بی خطر هم باشند. بهرحال تشخیص نوع کیست از طریق تصویر برداری و نظر پزشک صورت می‌گیرد.
تومور خوش خیم آنژیومیولیپوم در زنان با سن ۴۰_۶۰ سال شایع است. این تومور زمانی که بزرگ شود و حالت طبیعی نداشته باشد باعث سرطان نیز می‌شود.
v سنگ مثانه
زمانیکه در مثانه تخلیه کامل صورت نگیرد و مواد معدنی رسوب کند سنگ مثانه ساخته می‌شود. گاهی این سنگ‌ها از طریق دفع ادرار خارج می‌شوند اما اگر امکان خروج آن‌ها وجود نداشته باشد باید از طریق جراحی اقدام به درآوردن آن کرد. اگر سنگ مثانه را در زمان مناسب درمان نکنید موجب عفونت ادرار و عفونت مثانه خواهد شد. سنگ مثانه با انجام سونوگرافی به راحتی تشخیص داده می‌شود.
v نارسایی کلیه
زمانی که کلیه‌ها نتوانند به درستی کار تصفیه خون را انجام بدهند و ترکیب شیمیایی خون از حالت عادی خارج شود در این حالت فرد مبتلا به نارسایی کلیه شده است. نارسایی کلیه هم به صورت خفیف و هم به صورت حاد ممکن است پیشروی کند.
در مواقعی که این نارسایی حاد باشد حتما باید از دیالیز استفاده شود. تنگی نفس، محبوس شدن مایعات، خستگی زیاد، گیجی، تهوع شدید، ورم دست و پا و ضعف و بی حالی از علائم نارسایی حاد کلیه است.
v فتق کشاله ران
در شرایطی که عضلات شکم بسیار ضعیف باشد بخشی از روده از یک بخش ضعیف بیرون خواهد زد. این مشکل گاهی دردناک بوده و گاهی نیز علائمی ندارد. در زمان سرفه، عطسه، بلند کردن اجسام سنگین، بلند صحبت کردن و... این درد نشان داده می‌شود. فتق کشاله ران همیشه خطرناک نیست اما در مواقعی که بسیار دردناک باشد حتما نیاز به جراحی دارد.
v سرطان پروستات
سرطان پروستات در مردان بسیار اهمیت دارد و نباید از کنار آن براحتی گذشت. این بیماری می‌تواند در تمام بدن رخنه کند و همراه خون به استخوان‌ها نیز منتقل شود و آن را شکننده کند. عوارض سرطان پروستات به همین‌‌ها ختم نخواهد شد. در مواردی دیده شده که غدد لنفاوی نیز تحت تأثیر سرطان پروستات قرار گرفته‌اند. هیچ‌گاه بیماری‌های مربوط به پروستات را نادیده نگیرید و در مراحل اولیه به پزشک متخصص رجوع کنید تا از طریق آزمایش‌های تشخیصی به بیماری شما پی ببرد. بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری به همینجا ختم نمی‌شود. سایر بیماری‌های مربوط به کلیه و مجاری ادراری شامل موارد زیر است:
- افتادگی مثانه
- اختلال نعوظ
- سرطان مثانه
- واریکوسل
- هماتوریا
- سیستیت بینابینی
- مثانه بیش فعال
نشانه‌های بیماری کلیه و مجاری ادراری
علائم هیچ یک از بیماری‌ها در افراد یکسان نخواهد بود. بیماری کلیه و مجاری ادراری نیز در افراد نشانه‌های مختلفی دارد. اما به طور کلی مواردی که ذکر خواهیم کرد از علائم این بیماری است:
- سوزش هنگام دفع ادرار
- وجود خون در ادرار
- ادرار تیره رنگ
- دفع سخت و تکرر در ادرار
- تورم دست و پا
- پف دور چشم
- بی اشتهایی
- فشار خون بالا
- گرفتگی عضلات
- سردرد مکرر
- تیرگی پوست
- درد مثانه
- و...
اقدامات مهم برای جلوگیری از بیماری کلیه و مجاری ادراری
بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری بسیار مهم هستند زیرا شرایط زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای اینکه از این بیماری پیشگیری کنید لازم است همه‌ی سنین حتی کودکان نیز یک سری نکات را در طول زندگی رعایت کنید.
خوردن مایعات به مقدار کافی باعث می‌شود دستگاه ادراری فعالیت داشته باشد و به اصطلاح شست‌وشو پیدا کند. همچنین تعادل وزن در پیشگیری از بیماری‌های اورولوژی و حتی سایر بیماری‌ها نکته مهمی است. استفاده از مواد غذایی سالم و رژیم غذایی اصولی در هر شرایط گزینه نخست خواهد بود. ورزش کردن خصوصا انجام حرکات کگل باعث تقویت عضلات شکم و لگن شده و ماهیچه‌های مثانه را قوی‌تر می‌کند.
همیشه قبل از خواب کودک خود را قانع کنید تا به سرویس بهداشتی برود و ادرار خود را تخلیه کند. نگه داشتن ادرار باعث فشار آمدن به اسفنگتر‌ها شده و خطرناک است.
عدم استفاده از دخانیات و مصرف محدود نمک و کافئین در پیشگیری از بیماری کلیه و مجاری ادراری بسیار حائز اهمیت است.
در بانوان شستن از سمت جلو به عقب ناحیه تناسلی از عفونت جلوگیری می‌کند. در مردان نیز ایستاده دستشویی کردن بسیار مضر است به این دلیل که ادرار به طور کامل تخلیه نمی‌شود و باعث عفونت خواهد شد. رعایت بهداشت فردی و جنسی از بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری جلوگیری می‌کند.
درمان بیماری کلیه و مجاری ادراری
برای درمان بیماری‌های اورولوژی زمان را در نظر بگیرید. اتلاف وقت باعث می‌شود بیماری شما پیشروی کند که همین روند درمان را بسیار سخت و طولانی می‌کند. با دیدن علائمی هرچند مختصر به پزشک مراجعه کنید. بسیاری از بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری از طریق سونوگرافی قابل تشخیص هستند. پس با یک سونوگرافی تشخیصی ساده می‌توانید به سرعت درمان را آغاز کنید.
روش‌های درمان بیماری‌های کلیوی با توجه به شدت و نوع بیماری متفاوت است. پزشک ممکن است یکی از آن‌ها یا چند روش همراه با هم را تجویز کند. این درمان‌ها شامل: دارو درمانی، لیزر درمانی، درمان با جراحی، پیوند کلیه‌ها، دیالیز و...است.
اگر بیماری در مراحل اولیه باشد امکان دارد با تجویز دارو علائم از بین بروند اما در شرایط وخیم تر ممکن است دکتر جراحی کردن را سریعترین راه بهبودی تشخیص دهد. به پزشک خود اعتماد کنید و درمان را نصفه و نیمه رها نکنید.
کلام آخر
کلیه و مجاری ادراری جز اندام‌های حساس و حیاتی بدن است که وجود نقص و بیماری در آن‌ها بشدت ما را آزرده خواهد کرد. ابتلا به بیماری تنها جسم ما را درگیر نمی‌کند بلکه روان و زندگی ما را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. حفظ سلامتی بسیار ارزشمند است و انسان باید از این هدیه خدادادی مراقبت کند. برای همه بیماران آرزوی سلامتی داشته و از آن ها می‌خواهیم ناامید نشوند و به درمان خود ادامه دهند.