نخ دندان

همه‌ی ما دوست داریم دندان‌هایی سالم و یک‌دست داشته باشیم تا موقع خندیدن و لبخند زدن در دهان ما بدرخشند، اما داشتن چنین دندان‌هایی نیازمند مراقبت مرتب و دقیق روزانه است. مراقبت از دندان‌ها فقط به مسواک زدن خلاصه نمی‌شود و باید در کنار مسواک از وسایل دیگری هم برای تمیزی دندان استفاده کرد که مهم‌ترین آن‌ها نخ دندان است.

نخ دندان وسیله‌ی مکمل مسواک برای تمیز نگه داشتن سطوح بین دندان‌هاست. نخ دندان از یک نخ چندرشته‌ای از جنس نایلون یا گاهی تک‌رشته‌ای از جنس تفلون تشکیل شده است که برای برداشتن پلاک دندانی و خارج کردن مواد غذایی باقی‌مانده در سطوح مجاور دندان‌ها و فاصله‌ی بین دندان‌ها استفاده می‌شود. در واقع، سطوح بین‌دندانی با استفاده از مسواک تمیز نمی‌شوند و با استفاده از نخ دندان می‌توان این سطوح را تمیز کرد.

با توجه به این موارد، استفاده از نخ دندان برای پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان ضروری است. البته با وجود ویژگی‌های مثبت این ابزار، در بعضی موارد افراد به دلیل سخت بودن استفاده از نخ دندان یا عدم آگاهی از نحوه‌ی استفاده‌ی صحیح آن، از آن بهره نمی‌برند و در نتیجه دندان‌ها آن‌طور که باید تمیز نمی‌شوند. در این مطلب صفر تا صد چیزهایی که باید درباره‌ی نخ دندان بدانیم را توضیح می‌دهیم.

انواع نخ دندان

در حال حاضر نخ‌دندان‌های متنوعی تولید و در بازار عرضه می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• نخ دندان با/بدون موم

• نوار دندان

• نخ دندان تفلون

• نخ دندان نرم

• نخ دندان طعم‌دار

• نخ دندان دارای کمکی

• نخ دندان طبیعی

• نخ دندان سوپر نخ

• نخ دندان الکتریکی

تمام مدل‌های نخ دندان دارای سه ویژگی اصلی شامل نرمی، انعطاف‌پذیری و استفاده‌ی آسان هستند. در بین موارد ذکرشده، نوار دندان نسبت به انواع دیگر ضخیم‌تر است و مدل‌های بدون موم و مومی، تفلون و نرم کاملاً نازک هستند. در ادامه به معرفی هرکدام از این مدل‌ها می‌پردازیم تا بتوانید با آگاهی از مشخصات هرکدام، نخ دندان مناسب را انتخاب کنید.

1. نخ دندان‌های مومی و بدون موم (Waxed and Unwaxed Floss)

در دو مدل مومی و بدون موم، نخ دندان از نایلون ساخته می‌شود. همان‌طور که از اسم نخ دندان مومی نیز مشخص است، این نخ دندان دارای لایه‌ی نازکی از موم روی سطح خود است که آن را کمی ضخیم‌تر از مدل بدون موم می‌کند. وجود موم روی سطح نخ دندان باعث می‌شود به‌راحتی بین دندان‌ها حرکت ‌کند. این ویژگی به اشخاصی که دندان‌های با فاصله‌ی نزدیک دارند کمک می‌کند تا با استفاده از نخ دندان مومی به راحتی بین دندان‌های خود را نخ بکشند.

نخ‌دندان‌های بدون موم نیز از جنس مدل موم‌دار هستند؛ ولی لایه‌ی مومی روی خود ندارند، به همین دلیل نازک‌تر از نمونه‌ی مومی هستند. نخ دندان بدون موم به دلیل اینکه هیچ سطح و لایه‌ای روی خود ندارد، بدون طعم‌‌دهنده‌های مصنوعی است.

2. نوار دندان (Dental Tape)

همان‌طور که پیش از این نیز گفته شد، این مدل ضخیم‌تر از انواع دیگر نخ دندان است و مناسب افرادی است که فاصله‌ی بین دندان‌هایشان زیاد است. نوار دندان برای اشخاصی که تازه استفاده از نخ دندان را شروع کرده‌اند نیز مناسب است و در حین استفاده شکسته یا ساییده نمی‌شود.

یکی دیگر از انواع نخ دندان، مدل تفلونی است که به‌راحتی و با سرعت عمل می‌کند. این مدل از جنس تفلون ساخته شده که بین دندان‌ها نمی‌چسبد و خطر باقی‌ماندن ماده‌ی مومی مانند را ندارد.

3. نخ دندان نرم (Gentle Floss)

نخ دندان نرم از مواد انعطاف‌پذیر و لطیف درست شده و می‌تواند به‌راحتی از فضای کوچک بین دندان‌ها عبور کند و مانند سوزن به نظر می‌رسد. نخ دندان نرم بیشتر برای افراد دارای ارتودنسی کاربرد دارد و این افراد می‌توانند دندان‌هایشان را با این وسیله تمیز کنند. برخی از مدل‌های نخ دندان پلاستیکی را می‌توان با آب گرم شست و مجدداً استفاده کرد.

4. نخ دندان طعم‌دار (Flavored Floss)

بسیاری از نخ‌دندان‌ها با طعم و اسانس‌های مختلفی تولید می‌شوند که رایج‌ترین آن‌ها طعم نعنایی و دارچینی است. همچنین نوع دیگری از این نخ‌دندان‌ها وجود دارد که سطح آن‌ها با فلوراید پوشانده شده و از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کنند.

5. نخ دندان دارای کمکی

این وسیله نوعی نگهدارنده‌ی نخ دندان برای افرادی‌ است که به دلایل مختلف نمی‌توانند به‌خوبی از نخ دندان استفاده کنند. کمکی‌های نخ دندان انواع مختلفی دارند که «نخ دندان ویبره یا Vibrating Dental Floss»، «نگهدارنده‌ی نخ دندان یا Floss Holder» و «چوب نخ دندان یا Floss Pick» رایج‌ترین آن‌ها هستند.

استفاده از نخ دندان ویبره آسان است و مزیت‌های زیادی دارد اما قیمت زیادی دارد.

نگهدارنده‌های نخ دندان در شکل‌های خاصی تولید می‌شوند که متداول‌ترین آن‌ها دارای شکل Y است. نحوه‌ی استفاده از این نخ‌دندان‌ها به این صورت است که نخ دندان به نگهدارنده متصل می‌شود و کارایی آن مشابه عملکرد دست است. طول این نگهدارنده‌ها متفاوت است و استفاده از مدل‌هایی که دسته‌ی بلندتری دارند آسان‌تر است. این وسیله مناسب افرادی است که ایمپلنت یا ارتودنسی دارند.

چوب نخ دندان با یک قطعه پلاستیک شبیه به حرف انگلیسی D ساخته شده و نخ دندان کوتاهی بین دو پایه‌ی آن محکم کشیده شده است. در این وسیله به‌جای پیچاندن یک تکه نخ بلند دور انگشتان، تکه‌ی کوچکی از نخ دندان در بین قطعه‌ی پلاستیکی قرار می‌گیرد و با همین ابزار به‌سادگی در بین دندان‌ها کشیده می‌شود.

6. نخ دندان طبیعی

این مدل از نخ دندان معمولاً از جنس چوب بامبو ساخته می‌شود و امکان استفاده‌ی مجدد دارد، به همین دلیل داخل شیشه قرار می‌گیرد تا از آلودگی حفظ شود. نخ دندان طبیعی مناسب افرادی است که به میزان تولید زباله‌ی خود توجه دارند و ترجیح می‌دهند از مواد طبیعی استفاده کنند.

7. سوپر نخ (Super Floss)

سوپر نخ معمولاً دارای یک تکه نخ معمولی، نخ اسفنجی نرم و یک جزء سفت پلاستیکی در قسمت انتهایی است و گزینه‌ی خوبی برای از بین بردن باکتری‌ها و میکروب‌های بین دندان‌ها در افرادی که ارتودنسی دارند، به حساب می‌آید.

8. نخ دندان الکتریکی (Electric or Water Floss)

نخ‌دندان‌های الکتریکی جایگزین دیگری برای افرادی هستند که استفاده از نخ دندان برای آن‌ها دشوار است. این دستگاه با استفاده از جریان آب فشار قوی ایجاد می‌کند که پلاک‌ها و بقایای مواد غذایی را از بین دندان‌ها و زیر لثه پاک می‌کند. انواع الکتریکی نخ دندان دارای دسته‌های ارگونومیک بوده و بعضی از انواع آن سرهای زاویه‌داری دارند که تمیز کردن پشت دندان‌ها را آسان‌تر می‌کنند. این دستگاه برای افراد با لثه‌ی حساس، ایمپلنت، بریس یا پروتز مناسب است. لازم به ذکر است این وسیله می‌تواند یک مکمل مفید برای نخ دندان باشد، ولی نمی‌تواند به‌طور کلی جایگزین آن شود.

نحوه استفاده از نخ دندان

در مرحله اول، حدود 30 الی 40 سانتی‌متر از نخ دندان را می‌بریم، زیرا به یک رشته طولانی احتیاج داریم تا گرفتن آن آسان باشد و بتوانیم هنگام تعویض نخ دندان، از قسمت تازه‌ای استفاده کنیم.
سپس انتهای تکه نخ را دور انگشتان میانی دو دست خود می‌پیچیم. برای نگه داشتن نخ دندان از انگشت شست و انگشت اشاره خود استفاده کرده و فاصله‌ای در حدود 3 تا 6 سانتی‌متر بین دستان خود ایجاد می‌کنیم. این قسمتی از نخ دندان است که برای کشیدن نخ در بین دندان‌ها از آن استفاده خواهیم کرد.
معمولاً کار کشیدن نخ دندان را از بین دندان‌های مرکزی ردیف بالا شروع می‌کنیم و به اطراف و ردیف پایین می‌رویم.
برای اینکه مطمئن شویم هیچ دندانی را از دست نداده‌ایم، برای خود یک الگوی مشخص کشیدن نخ دندان طراحی می‌کنیم و همیشه بر اساس این الگو پیش می‌رویم.
زمان قرار دادن نخ دندان روی شکاف بین دندان‌ها باید فشار دست ما ملایم باشد. هنگامی که نخ دندان را بین دندان‌ها پایین می‌آوریم، حرکت مختصری با نخ دندان انجام دهید و سپس آن را به آرامی به زیر لثه‌های خود می‌بریم.
نخ دندان را به شکل حرف انگلیسی C در اطراف دندان‌ها خم می‌کنیم تا کنار دندان‌هایمان نیز تا حد ممکن تمیز شود. سپس نخ دندان را بالا و پایین می‌کنیم و وقتی به پایین دندان رسیدیم، تا جایی که برایمان راحت باشد، زیر خط لثه فرو می‌بریم. تمیز کردن فضای زیر خط لثه به محافظت از دندان‌ها و لثه‌ها کمک زیادی می‌کند، اما نباید این کار را به شکلی انجام داد که لثه دچار آسیب‌دیدگی شود.
نخ دندان را از بالا به پایین چندین بار عبور می‌دهیم و در کنار دندان خود می‌کشیم تا به خوبی تمیز شوند. این کار باعث می‌شود تا بقایای مواد غذایی یا پلاک‌هایی که بین دندان‌ها گیر کرده‌اند، حذف شوند. در این بخش، اگر احساس می‌کنیم غذا یا پلاک همچنان بین دندان‌ها گیر کرده است، دوباره با قسمت تازه‌ای از نخ دندان اقدام به تمیز کردن دندان می‌کنیم.
کشیدن نخ به پشت دندان‌های آسیاب نباید فراموش شود و باید حتماً پشت دندان آخر خود را از هر طرف، در بالا و پایین، تمیز کنیم. به دلیل دست‌یابی دشوار به پشت دندان‌های عقب، در بسیاری از موارد بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان روی این دندان‌ها رخ می‌دهند، پس با کشیدن نخ در قسمت پشت آن‌ها تا حد زیادی جلوی پوسیدگی آن‌ها را می‌گیریم.
بهتر است بعد از کشیدن نخ دندان، دهان خود را با دهان‌شویه بشوییم تا ذرات مواد غذایی که در دهان باقی مانده‌اند یا با کشیدن نخ به روی سطح دندان‌ها آمده‌اند، تمیز شوند.

زمان مناسب استفاده از نخ دندان

بهترین زمان برای کشیدن نخ دندان قبل از مسواک زدن است، زیرا با کشیدن نخ در بین دندان‌ها، مقداری از ذرات مواد غذایی که در بین دندان‌ها هستند، روی سطح دندان می‌آیند و می‌توانیم با مسواک تمام این ذرات را پاک کنیم.
کشیدن نخ دندان یک بار در روز کافی است و بسیاری از افراد این کار را در شب و پیش از خواب انجام می‌دهند تا غذاهایی که در طول روز خورده‌اند از شکاف بین دندان‌ها پاک شود.