همه چیز درباره مصرف آهن
آهن ماده‌ای مغذی است که در ساخت گلبول‌های قرمز حامل اکسیژن خون، نقش مهمی دارد و در حفظ سلامت بدن ما بسیار موثر است. اگر میزان آهن بدن کمتر از مقدار لازم باشد؛ دچار کمخونی یا آنمی می‌شویم. بنابراین می‌توان گفت که استفاده از مکملهای آهن حاوی مواد معدنی و املاح مختلف بسیار ضروری است. آهن را از دو طریق، یعنی مواد غذایی و مکمل‌ها تامین می‌کنند. قرص آهن یکی از متداول‌ترین مکملهای آهن برای تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی به‌ویژه برای خانم‌ها محسوب می‌شود.
معرفی مکمل آهن و انواع آن
اگر رژیم غذایی شما نتواند آهن کافی برای بدن را تامین کند و یا در دوران قاعدگی، گیاهخواری و... دچار فقر آهن شدید؛ باید از مکمل آهن استفاده کنید. مکمل آهن به شکل خوراکی و تزریقی با دوزهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. مکملهای خوراکی شامل قرص آهن، کپسول، سافت ژل، شربت و قطره آهن می‌شوند. مکملهای تزریقی نیز در شرایطی استفاده می‌شوند که شخص نتواند مکملهای خوراکی را مصرف کند؛ دستگاه گوارش او برای جذب آهن، دچار مشکل شود یا در مدت کوتاهی مقدار زیادی خون از دست دهد. مکمل آهن تزریقی در انواع دکستران آهن، ساکارز آهن و گلوکونات آهن وجود دارد.
ترکیبات قرص آهن
معمولا در بهترین نوع مکمل آهن مواد معدنی و املاح خاصی وجود دارند که کمبود آن‌ها ممکن است باعث بروز کمخونی شود. برخی از این مواد عبارتند از:
- اسید فولیک: این ماده سبب تبدیل آهن از حالت ذخیره در کبد، به حالت فعال می‌شود.
- ویتامینB12: یکی دیگر از ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید برای تولید گلبول‌های قرمز و سفید، هموگلوبین و پلاکت‌ها، ویتامین ب12 است که کمبود آن نیز سبب کمخونی می‌شود.
- ویتامین C: این ویتامین جذب آهن در روده را تا 4 برابر افزایش می‌دهد.
- ویتامینB6: میزان کافی از این ویتامین نیز برای جذب B12 مفید است.
- مس: کمبود مس باعث بروز اختلالات عصبی، مشکلات پوستی، کمخونی و خستگی می‌شود. کمخونی ناشی از کمبود مس شباهت زیادی به کمخونی ناشی از فقر آهن دارد.
فواید قرص آهن
قرص آهن حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی است که معمولا برای درمان کمخونی در دوران عادت ماهانه‌های سنگین، بارداری، بیماری کلیوی و شیمی درمانی توسط پزشک تجویز می‌شود. کمخونی می‌تواند سبب ایجاد خستگی بیش از حد شود و قرص آهن به درمان این مشکل کمک می‌کند. معمولا بیشترین افرادی که به مصرف مکمل آهن نیاز دارند نوزادان نارس، کودکان خردسال، دختران نوجوان، زنان باردار و افرادی با نارسایی مزمن قلبی، بیماری کرون، بیماری سلیاک، کولیت اولستراتیو هستند. سطح طبیعی آهن باعث بهبود تمرکز و عملکرد شناختی افراد می‌شود. همچنین آهن برای ساخت میوگلوبین، به‌خصوص برای ورزشکاران، مفید است.
آیا مردان نیز باید قرص آهن مصرف کنند؟
به طورکلی به این دلیل که زنان مقدار زیادی از خون خود را در دوران قاعدگی از دست می‌دهند و در دوران بارداری نیز به آهن بیشتری نیاز دارند؛ مصرف آهن در خانم‌ها ضروری‌تر از آقایان است. اما برای مردانی که دارای سابقه کمخونی و کم بودن تعداد گلبول‌های قرمز باشند نیز به مصرف مکمل آهن نیاز خواهد بود. اگر مردی دچار خونریزی مزمن شود و یا منابع آهن در رژیم غذایی او به حد کافی یافت نشود؛ باید قرص آهن مصرف کند.
طریقه مصرف قرص آهن
بهترین ساعات مصرف قرص آهن، زمانی است که معده شما خالی باشد. بهتر است 2 ساعت قبل از خواب، چیزی نخورید و هنگام خواب قرص آهن را مصرف نمایید. البته شما می‌توانید قرص آهن را همراه با میوه‌هایی که حاوی ویتامین C هستند نیز استفاده کنید؛ تا جذب آن در بدن به حداکثر برسد. معمولا پزشکان مصرف قرص آهن را با نصف دوز تجویز شده، آغاز می‌کنند و به تدریج مقدار دوز را افزایش می‌دهند.
موارد منع قرص آهن
بهتر است قبل از استفاده از مکمل آهن حتما با پزشک خود مشورت کنید تا همه شرایط جسمانی شما بررسی شود. مواردی که شما نمی‌توانید از قرص آهن استفاده کنید به شرح زیر هستند:
احتمال ایجاد تداخل دارویی
اگر بعضی از داروها را هم‌زمان با قرص آهن استفاده کنید؛ اثر کمتری دارند و حتما باید بین مصرف این داروها ۲ تا ۳ ساعت فاصله باشد. به این موضوع نیز توجه کنید که اگر میزان آهن بدن به بیش از حد طبیعی آن برسد؛ دچار مسمومیت می‌شویم.
افراد مبتلا به بیماری‌های خاص
مبتلایان به بیماری تالاسمی باید حتما تحت نظارت پزشک از مکمل آهن استفاده کنند. مبتلایان به اختلالاتی مانند هماتوکروماتوز ارثی و کسانی که مشکل دفع آهن داشته باشند نیز در گروه منع مصرف قرص آهن قرار دارند. زیرا ممکن است دفع آهن اضافی در بدن به‌خوبی انجام نشود و این ماده در کبد، قلب و لوزالمعده ذخیره شود و آسیب‌های دیگری به‌وجود آورد.
عوارض قرص آهن
با تمام فوایدی که یک قرص آهن حاوی مواد معدنی و املاح دارد؛ باز هم باید دقت کنیم که مصرف بیش از حد آن سبب ایجاد عوارض خاصی می‌شود که برخی از آن‌ها، پس از سازگاری بدن با دارو از بین می‌روند اما برخی از آن‌ها سبب ایجاد تب، حالت تهوع و استفراغ شدید یا اسهال (ممکن است حاوی خون باشد)، گرفتگی و دردهای عضلانی و یا گرفتگی معده می‌شوند. همچنین در موارد حادتر شاهد تشنج، ضربان قلب و تنفس کم‌عمق و سریع، خستگی و ضعف غیرمعمول، غش کردن، تورم دهان و گلو، کهیر، پوست رنگ‌پریده و تیره شدن پوست و ناخن‌ها خواهیم بود. در این‌صورت باید فورا با اورژانس تماس گرفت.
قرص آهن برای چه سنی مناسب است؟
مصرف قرص آهن می‌تواند برای هر گروه سنی با دوز مشخصی تجویز شود. معمولا مقدار مصرف نیز براساس رژیم غذایی، سن، جنسیت و شرایط جسمانی اشخاص تعیین می‌شود.
آیا مصرف قرص آهن باعث چربی‌سوزی خواهد شد؟
قرص آهن سبب افزایش انتقال اکسیژن در بدن می‌شود و می‌تواند همراه با ورزش، برای چربی‌سوزی نیز مفید باشد.