آهن

آهن یکی از مواد مغذی ضروری که در تولید گلبول‌های قرمز خون و حمل اکسیژن به بافت‌های بدن نقش مهمی ایفا می‌کند و در حفظ سلامت بدن ما بسیار موثر است. کاهش میزان آهن در بدن می‌تواند منجر به کم‌خونی یا آنمی شود. بنابراین مصرف مکمل‌های آهن حاوی انواع مواد معدنی و املاح بسیار ضروری است. آهن از دو منبع اصلی، یعنی مواد غذایی و مکمل‌ها تامین می‌شود. قرص‌های آهن، به عنوان یکی از متداول‌ترین مکمل‌ها، به‌ ویژه برای زنان توصیه می‌شوند.

معرفی مکمل آهن و انواع آن

اگر رژیم غذایی فرد نتواند میزان کافی آهن را تامین کند یا در دوران قاعدگی، گیاهخواری یا دیگر شرایط خاص با فقر آهن مواجه شود، استفاده از مکمل‌های آهن الزامی است. مکمل آهن به صورت خوراکی و تزریقی و در دوزهای مختلف در دسترس هستند. مکمل‌‌های خوراکی شامل قرص، کپسول، سافت ژل، شربت و قطره آهن می‌شوند. مکمل‌های تزریقی در شرایطی مورد استفاده قرار می‌گیرند که فرد نتواند مکمل‌های خوراکی را مصرف کند یا دستگاه گوارش قادر به جذب آهن نباشد، یا در مدت کوتاهی مقدار زیادی خون از دست دهد. مکمل آهن تزریقی در اشکال دکستران آهن، ساکارز آهن و گلوکونات آهن وجود دارد.

ترکیبات قرص آهن

بهترین انواع مکمل آهن معمولاً حاوی مواد معدنی و املاح خاصی هستند که کمبود آن‌ها می‌تواند باعث بروز کم‌خونی شود . برخی از این ریز مغذی‌ها عبارتند از:

• فولیک اسید: این ماده سبب تبدیل آهن از حالت ذخیره در کبد، به حالت فعال می‌شود.

• ویتامین B12: یکی دیگر از ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید برای تولید گلبول‌های قرمز و سفید، هموگلوبین و پلاکت‌ها، ویتامین ب12 است که کمبود آن نیز سبب کم‌خونی می‌شود.

• ویتامین C: این ویتامین جذب آهن در روده را تا 4 برابر افزایش می‌دهد.

• ویتامین B6: میزان کافی از این ویتامین نیز برای جذب B12 مفید است.

• مس: کمبود مس باعث بروز اختلالات عصبی، مشکلات پوستی، کم‌خونی و خستگی می‌شود. کم‌خونی ناشی از کمبود مس شباهت زیادی به کم‌خونی ناشی از فقر آهن دارد.

فواید قرص آهن

قرص‌های آهن حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که معمولا برای درمان کم‌خونی در دوران قاعدگی، بارداری، بیماری‌های کلیوی و شیمی درمانی تجویز می‌شوند. کم‌خونی می‌تواند سبب ایجاد خستگی بیش از حد شود و قرص آهن به درمان این مشکل کمک می‌کند. معمولا بیشترین افرادی که به مصرف مکمل آهن نیاز دارند نوزادان نارس، کودکان خردسال، دختران نوجوان، زنان باردار، افراد با نارسایی مزمن قلبی، بیماری کرون، بیماری سلیاک، کولیت اولسراتیو هستند. سطح طبیعی آهن باعث بهبود تمرکز و عملکرد شناختی افراد می‌شود. همچنین آهن برای ساخت میوگلوبین، به ویژه برای ورزشکاران، مفید است.

آیا مردان نیز باید قرص آهن مصرف کنند؟

به طور کلی زنان به دلیل خونریزی‌های قاعدگی و دوران بارداری به آهن بیشتری نیاز دارند و مصرف آهن در خانم‌ها ضروری‌تر از آقایان است. اما برای مردانی که دارای سابقه کم‌خونی و کم بودن تعداد گلبول‌های قرمز باشند نیز به مصرف مکمل آهن نیاز خواهد بود. اگر مردی دچار خونریزی‌ مزمن شود و یا منابع آهن در رژیم غذایی او به حد کافی دریافت نشود؛ باید قرص آهن مصرف کند.

طریقه مصرف قرص آهن

بهترین ساعات مصرف قرص آهن، زمانی است که معده خالی باشد. بهتر است 2 ساعت قبل از خواب، چیزی نخورید و هنگام خواب قرص آهن را مصرف کنید. البته می‌توانید قرص آهن را همراه با میوه‌هایی که حاوی ویتامین C هستند نیز استفاده کنید تا جذب آن در بدن به حداکثر برسد.

موارد منع قرص آهن

بهتر است پیش از استفاده از مکمل آهن، حتما با پزشک خود مشورت کنید تا همه شرایط جسمانی شما بررسی شود. شرایط و دلایلی که شما نمی‌توانید از قرص آهن بدون مشورت متخصص استفاده کنید به شرح زیر هستند:

1. احتمال ایجاد تداخل دارویی

اگر بعضی از داروها را هم‌زمان با قرص آهن استفاده کنید؛ اثر کمتری دارند و حتما باید بین مصرف این داروها ۲ تا ۳ ساعت فاصله باشد. به این موضوع نیز توجه کنید که اگر میزان آهن بدن به بیش از حد طبیعی آن برسد؛ دچار مسمومیت می‌شویم.

2. افراد مبتلا به بیماری‌های خاص

مبتلایان به بیماری تالاسمی باید حتما تحت نظارت پزشک از مکمل آهن استفاده کنند. مبتلایان به اختلالاتی مانند هماتوکروماتوز ارثی و کسانی که مشکل دفع آهن داشته باشند نیز در گروه منع مصرف قرص آهن قرار دارند. زیرا ممکن است دفع آهن اضافی در بدن به‌خوبی انجام نشود و این ماده در کبد، قلب و لوزالمعده ذخیره شود و آسیب‌های دیگری به‌وجود آورد.

عوارض قرص آهن

با تمام فوایدی که یک قرص آهن حاوی مواد معدنی و املاح دارد؛ باز هم باید دقت کنیم که مصرف بیش ‌از ‌حد آن سبب ایجاد عوارض جانبی می‌شود که برخی از آن‌ها، پس از سازگاری بدن با دارو از بین می‌روند اما برخی از آن‌ها سبب ایجاد تب، حالت تهوع و استفراغ شدید، اسهال (ممکن است حاوی خون باشد)، گرفتگی و دردهای عضلانی می‌شوند. همچنین در موارد حادتر شاهد تشنج، ضربان قلب و تنفس کم‌عمق و سریع، خستگی و ضعف غیرمعمول، غش کردن، تورم دهان و گلو، کهیر، پوست رنگ‌پریده و تیره ‌شدن پوست و ناخن‌ها خواهیم بود. در این‌صورت باید فورا با اورژانس تماس گرفت.

قرص آهن برای چه سنی مناسب است؟

مصرف قرص آهن می‌تواند برای هر گروه سنی با دوز مشخصی تجویز شود. معمولا مقدار مصرف نیز بر اساس رژیم غذایی، سن، جنسیت و شرایط جسمانی اشخاص تعیین می‌شود.

آیا مصرف قرص آهن باعث چربی‌سوزی خواهد شد؟

مصرف قرص آهن می‌تواند به افزایش ظرفیت ورزشکاران در چربی‌سوزی کمک کند، اما این مزیت تنها در صورت وجود یک رژیم غذایی متعادل و برنامه ورزشی منظم قابل تحقق است. به همین دلیل، قبل از مصرف هرگونه مکمل، مشاوره با پزشک یا داروساز توصیه می‌شود.