مسواک

چگونه بهترین مسواک را برای خود انتخاب کنیم؟

مراقبت از دندان‌ها یکی از قدیمی‌ترین دغدغه‌های انسان است و بشر از هزاران سال پیش در پی کشف راه‌هایی برای نگهداری و حفظ سلامت دندان‌های خود بوده است. مهم‌ترین و متداول‌ترین وسیله برای شست‌وشو و محافظت از دندان‌ها مسواک است و تقریبا همه افراد به صورت روزمره از انواع آن استفاده می‌کنند.

مدلی از مسواک که امروزه با آن آشنا هستیم تا قبل از دهه 1830 میلادی وجود نداشت. اما بر اساس شواهد و اسناد موجود، مردم از چند هزار سال قبل از میلاد از ابزارها و روش‌های مختلفی برای تمیزی دندان‌ها‌یشان استفاده می‌کردند. بنابراین، برای آنکه به‌طور کامل با مسواک آشنا شویم، ابتدا باید به تاریخچه آن بپردازیم.

تاریخچه تولید و استفاده از مسواک

جست‌وجوهای انجام شده توسط باستان‌شناسان در بابل و مصر منجر به کشف ابزارهای مختلفی با قدمت چند هزار سال شده است که برای تمیز کردن دندان‌ها استفاده می‌شدند. این وسایل شامل اشیائی مانند شاخه ها یا ریشه‌های باریک درختان، چوب‌های خلال دندان، استخوان‌های کوچک حیوانات، الیاف گیاهان، پر پرندگان، خارهای جوجه‌تیغی و ابزارهایی شبیه به این‌ها هستند که تمام آن‌ها برای تمیز کردن دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. همچنین مشخص شده است که یونانی‌های باستان در هزاران سال قبل ترکیباتی از آهک، جوش‌شیرین و نمک را توسط دستمال‌های نازک کتانی به دندان‌های خود می‌مالیدند تا به این ترتیب آن‌ها را تمیز کنند.

بعدها چوب‌های ساینده‌ به عنوان مسواک مورد استفاده قرار می‌گرفتند که ابتدا باید سر آن‌ها جویده می‌شد تا الیاف آن نرم شود و سپس با کشیدن این قسمت به عنوان سابنده روی دندان‌ها، آن ها را تا حدودی تمیز می‌کردند. بعضی از این مسواک‌ها از چوب و ریشه درختان معطر و گیاهانی که خاصیت ضدعفونی‌کننده داشتند انتخاب می‌شدند تا علاوه بر تمیز کردن دندان‌ها، باعث ایجاد بوی خوب و ضدعفونی دندان‌ها و دهان شود.

شبیه‌ترین ابزار به مسواک امروزی نخستین بار در حدود سال 1500 میلادی توسط چینی‌ها ساخته شد. ابزار ساخته شده توسط آن‌ها در واقع پدر تمام مسواک‌های پرزدار امروزی است. پرز روی این مسواک‌ها از پشت گردن و یال حیوانات گرفته و روی دسته‌ای از استخوان یا چوب چسبانده می‌شد و مشخص است که ابزاری بسیار زمخت و زبر برای تمیز کردن دندان‌ها بوده است.

در حدود سال 1870 میلادی، ویلیام آدیس، یک انگلیسی که به جرم درگیری به زندان افتاده بود، به فکر پیدا کردن راهی برای تمیز کردن دندان‌هایش افتاد. او با استفاده از مقداری پرز و تار نخی به عنوان تمیز کننده و تکه‌ای استخوان به عنوان دسته، وسیله‌ای ساخت که موفق شد با آن دندان‌هایش را به خوبی تمیز کند. آدیس پس از آزاد شدن از زندان شروع به تولید و فروش این مسواک کرد و به زودی در این کار پیشرفت کرد و به ثروت رسید. از آن زمان مسواک زدن وارد فرهنگ اروپایی‌ها شد.

از زمانی که در آمریکا الیاف مصنوعی و نایلونی تولید شد، این الیاف جایگزین پرزهای طبیعی مسواک‌ها شدند و به این ترتیب تحولی در زمینه تولید مسواک به وجود آمد، زیرا الیاف طبیعی و موی حیوانات منبعی برای جمع شدن باکتری بودند و به خوبی خشک نمی‌شدند. تولید الیاف نایلونی روند تولید مسواک را تغییر داد و تولیدکنندگان توانستند مسواک‌هایی با درجه سختی متفاوت و طبق سلیقه مشتریان خود ساخته و روانه بازار کنند. آنچه که امروز به عنوان مسواک مورد استفاده قرار می گیرد، در واقع نمونه‌های تکامل یافته‌ همین نوع مسواک ها هستند.

انواع مسواک

به طور کلی، می‌توانی مسواک را به دو دسته اصلی «مسواک‌های دستی» و «مسواک‌های برقی» تقسیم کرد.

مسواک‌های دستی دارای چند زیر گروه اصلی هستند: مسواک انگشتی نوزاد، مسواک کودک، مسواک بین دندانی یا اینتر دنتال، مسواک ارتودنسی، مسواک مسافرتی و چوب مسواک هستند که در ادامه به بررسی هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم.

مسواک‌های دستی

مسواک دستی رایج‌ترین نوع مسواک است که براساس چهار ویژگی «سختی موی مسواک»، «فرم سری مسواک»، «الگوی موی مسواک» و «طراحی دسته» به انواع و اقسام اشکال تولید می‌شود.

مسواک با پرزهای نرم برای استفاده بیشتر افراد مناسب است، اما بعضی از افراد نیز ترجیح می‌دهند از مسواک‌های با سختی برس متوسط ​​و محکم استفاده کنند. استفاده از مسواک با پرز سخت این مزیت را دارد که مانع شکل‌گیری پلاک دندان می‌شود و در مواردی که پلاک روی دندان‌ها تشکیل شده است، به کاهش آن کمک می‌کند. البته ضخامت بیش از اندازه برس مسواک می‌تواند باعث آسیب رساندن به لثه‌ها و حتی مینای دندان شود. سری مسواک‌های دستی معمولآ مربع یا بیضی است. از نظر دندان‌پزشکان، مسواک‌های بیضی و گرد دارای طراحی بهتری برای تمیز کردن فضای پشت و پهلوی دندان‌های آسیاب هستند.

موی برس مسواک‌های دستی دارای چندین الگوی مختلف است که شامل مویه‌های موج‌دار، کراس شکل، مخروطی و مویه‌های دایره‌ شکل صیقل‌دهنده و پولیشی هستند.

از نظر طراحی دسته، مسواک‌ها دارای چهار طرح اصلی «مسواک‌های صاف بی‌زاویه»، «دسته‌های زاویه‌دار»، «بدون لغزش» و «انعطاف‌پذیر» هستند.

مسواک انگشتی

مسواک انگشتی برای تمیز کردن دندان‌های نوزادان و خردسالان استفاده می‌شود. این مسواک از جنس سیلیکون ساخته می‌شود و مادر یا سرپرست نوزاد می‌تواند آن را به انگشت خود متصل کند و کنترل کامل مسواک برای تمیز کردن دندان نوزاد را در اختیار بگیرد. این مسواک‌ها علاوه بر حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان نوزاد، باعث بهبود عملکرد گوارشی می‌شوند و با ماساژ دادن لثه‌های نوزاد، احساس خارش و درد در لثه‌های نوزاد را از بین می‌برند. لازم به ذکر است، استفاده از این نوع مسواک برای نوزاد به رشد بهتر دندان های شیری نیز کمک می کند.

مسواک کودک

بعضی از کودکان از ابتدا مسواک زدن را دوست دارند و بعضی دیگر از آن فراری هستند، بنابراین باید مسواک مخصوصی برای آن‌ها وجود داشته باشد که علاوه بر نرم بودن برس آن به منظور جلوگیری از آسیب رساندن به لثه‌ها، دارای جذابیت‌های ظاهری نیز باشد. برای انتخاب مسواک کودک، توجه به سایز مناسب، نرمی برس و جذابیت ظاهری ضروری است، زیرا این ویژگی ها کودکان را به مسواک زدن تشویق می کند.

مسواک کودکان از نظر فرم کلی شبیه به مسواک‌های دستی بزرگسالان است، با این تفاوت که کوچکتر بوده و دارای رنگ و شکل جذابی است. در بسیاری از موارد، در دسته آن تصاویر و شکل‌هایی از شخصیت‌های کارتونی محبوب کودکان وجود دارد.

مسواک بین‌دندانی یا اینتردنتال

مسواک بین‌دندانی یا اینتردنتال (Interdental Brush) برای پاک کردن فضای بین دندان‌ها استفاده می‌شود. این مسواک دارای یک سری بسیار کوچک و باریک است که در بردارنده تعدادی الیاف ریز و نرم است.

مسواک معمولی تنها سطوح جلو و عقب دندان‌ها را تمیز می‌کند و فضای بین‌دندانی معمولآ با این مسواک تمیز نخواهد شد و در معرض پوسیدگی قرار می‌گیرد، بنابراین با کمک مسواک‌های ریز و باریکی که به خوبی وارد فضای بین دندان‌ها می‌شوند می‌توان این فضاها را تمیز کرد.

مسواک بین دندانی معمولآ توسط افراد دارای ارتودنسی استفاده می‌شود و در واقع یک ابزار تکمیلی برای پاک کردن جاهایی است که با مسواک معمولی و حتی مسواک مخصوص ارتودنسی نیز تمیز نمی‌شوند. باید توجه کرد که این مسواک جایگزین مسواک‌های معمولی نیست و باید در کنار مسواک‌های معمولی استفاده شود.

مسواک ارتودنسی

مسواک ارتودنسی توسط افرادی که دارای انواع بریس‌ها و براکت‌های دندانی هستند استفاده می‌کنند، به کار می رود. زیر سیم‌ها و براکت‌های نصب شده روی دندان، به دلیل تجمع پلاک های دندانی و مواد غذایی باقی مانده و عدم رعایت نکات بهداشتی می‌تواند احتمال پوسیدگی دندان و بیماری لثه منجر شود. مسواک‌های ارتودنسی از نظر طراحی ظریف هستند و شکلی شبیه به عدد هفت دارند؛ به این صورت که پرزهای دو طرف مسواک بلندتر از قسمت میانی آن است. این طراحی امکان استفاده در زوایا و با میزان فشارهای مختلف را فراهم می کند و از گیر کردن پرزها به بریس‌ها جلوگیری می کند.

مسواک مسافرتی

همان‌طور که از نام مسواک مسافرتی پیداست، این مسواک مخصوص افرادی است که مدت زیادی در سفر هستند و زمان‌های طولانی را در محلی خارج از منزل خود اقامت می‌کنند. مهم‌ترین شاخصه این مسواک‌ها، سبک و کم‌حجم بودن آن‌هاست. مسواک مسافرتی دارای انواع تاشو و کشویی است و در بسیاری از موارد، از لحاظ قیمت مقرون به صرفه و اقتصادی هستند.

چوب مسواک

چوب مسواک یا مسواک سنتی، قطعه ای از چوب درختی به نام «اراک» است که از گذشته برای تمیز کردن دندان‌ها، بخصوص توسط مسلمانان، به کار می‌رفته است. این چوب امروزه در بین افرادی که به طب سنتی علاقه‌مند هستند یا از مسواک‌های ساخته شده با مواد صنعتی و شیمیایی استفاده نمی کنند، محبوبیت یافته است.

برای استفاده از این چوب، باید قطعه ای از آن را به مدت یک روز در آب قرار داد و سپس پوست همان قسمت را جدا کرد تا فیبرهای طولی ساقه به شکل برس مویی ظریفی درآید. این برس به آرامی روی دندان‌ها کشیده می شود. با اینکه چوب مسواک می تواند به تمیزی دندان کمک کند، اما جایگزین مناسبی برای مسواک های معمولی نیست. بهتر است در صورت تمایل، در کنار استفاده از مسواک‌های رایج به کار گرفته شود.

مسواک‌ برقی

مسواک برقی، مسواک الکتریکی یا مسواک چرخشی، مسواکی است که با برق یا باتری کار می‌کند و از این نیرو برای حرکت دادن نوسانی و ارتعاشی سر مسواک استفاده می‌کند. توانایی پاک‌کنندگی مسواک برقی بیشتر از مسواک‌های دستی است و سریع‌تر و راحت‌تر پلاک‌ها و جرم‌های دندان را از بین می برد.

استفاده از مسواک برقی در طول زمان به سالم‌تر ماندن دندان‌ها کمک می کند. این نوع از مسواک‌ها به صورت مستقیم به دندان ضربه وارد نمی‌کنند و از ویبره و چرخش برای تمیز کردن دندان استفاده می‌کنند. این روش از آسیب‌دیدگی مینای دندان پیشگیری می‌کند.

مسواک برقی نیز مانند مسواک دستی دارای انواع مختلفی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• مسواک چرخان نوسان‌دار: این مسواک‌ها دارای سری‌های دایره‌ای شکل هستند که هنگام کار همزمان می‌چرخند و به جلو و عقب حرکت می‌کنند.

• مسواک سونیک: این مسواک به سرعت به جلو و عقب حرکت می کند و ارتعاشاتی را ایجاد می‌کند.

• مسواک های اولتراسونیک: در این مدل از مسواک‌ها از ارتعاشات فراصوت که در دایره شنوایی انسان نیستند، استفاده می‌شود.

تحقیقات نشان داده است که مسواک برقی نسبت به مسواک دستی در کاهش پلاک و التهابات لثه موثرتر است.

در حال حاضر، انواع مختلفی از مسواک‌های برقی وجود دارند که در جدیدترین نمونه‌های آن‌ها حتی می‌توان برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های مربوط را روی گوشی نصب کرد و سلامت دندان‌ها خود را از این طریق پیگیری نمود.

مسواک برقی در مقایسه با مسواک دستی گران تر است، اما باید توجه داشت که دسته مسواک برقی معمولا طول عمر بیشتری نسبت به مسواک دستی دارد. این موضوع همچنین به کاهش تولید زباله نیز کمک می کند.