دستگاه تنفس، گوش و بینی
دستگاه تنفس مجموعه‌ای از جوارح و ساختارهایی است که برای شما نفس کشیدن را راحت می‌کند و رگ‌های خونی، ریه و راه‌های هوایی را شامل می‌شوند. ماهیچه‌هایی که از ریه‌ها پشتیبانی می‌کنند نیز قسمتی از سیستم تنفسی هستند. با کار کردن این بخش‌ها اکسیژن به اندام‌ها انتقال و گازهای مضر دفع می‌شوند. گوش انسان نیز از اندام‌های تعادلی و شنوایی به شمار می‌رود که موج‌های صوتی را به تکانه‌های الکتروشیمیایی تبدیل می‌کند تا بتواند صدا را بشناسد و آن را بررسی کند و حس تعادل را نیز بوجود آورد.
عملکرد دستگاه تنفسی چگونه است؟
دستگاه تنفسی از دو قسمت فوقانی و تحتانی تشکیل شده که بخش فوقانی حفره بینی، حلق، سینوس‌های پارانازال و قسمتی از حنجره تارهای صوتی بالا را شامل می‌شود. همچنین بخش تحتانی نای، حنجره در زیر تارهای صوتی، ریه، برونشیول و برونش را شامل می‌شود. ریه عموما قسمتی از سیستم تنفسی محسوب شده، ولی برخی مواقع به عنوان یک عضو متمایز نیز شناخته می‌شود. آن‌ها دارای نایژه‌های تنفسی، کیسه‌های آلوئولی و مجاری آلوئول هستند.
بینی و حفره بینی
محافظ بخش قدامی همان حفره بینی بوده که قسمت بیرونی و بالای دستگاه تنفسی است. موهایی در دیواره داخلی آن وجود دارند که به نوعی پاکسازی هوا را انجام می‌دهند. لذا هوا پیش از اینکه وارد ریه شود، فیلتر و مرطوب می‌شود.
سینوس
سینوس‌های پارانازال تنظیم کننده دما و رطوبت هوا بوده‌اند و با دهانه‌های کوچک اتصال به بینی دارند. آن‌ها بعد از تولد به وجود می‌آیند و به صدا تن می‌دهند. همچنین در سن ۳۰ سالگی به رشد نهایی خود خواهند رسید.
حلق
لوله عضلانی قیف مانند است که وظیفه انتقال دما از بینی و دهان به لوله تنفسی و نای را دارد. به علاوه حفره‌های دهان و بینی را با مری و حنجره مرتبط خواهد کرد.
حنجره
همان کانال هوا دو اینچی تشکیل شده از ۹ عضو غضروف است که از گرفتگی مسیر هوایی بوسیله غذا یا نوشیدنی پیشگیری می‌کند، همچنین به عنوان جعبه صدا کار می‌کند. حلق را به نای اتصال داده و به وسیله ربات ها، بافت فیبری و غشاها وصل به هم هستند.
ریه
هوای تنفس شده از ریه و نای، دارای اکسیژن و دیگر گازهاست که اکسیژن آن به ریه و جریان خون می‌رسد. ریه با گرفتن دی اکسید کربن از خون، در زمان نفس کشیدن فرد آن را وارد هوا می‌کند. کیسه‌ای که مانند انگور است و آلونول نام دارد، در ریه‌ها راه تبادل دی اکسید کربن و اکسیژن را ایجاد می‌کند.
نای
نای هوا را به ریه رسانده و از آنجا آن را به بیرون می‌فرستد. از بالای قفسه سینه و پایین گردن می‌گذرد و به عنوان لوله توخالی بزرگ اتصال دهنده حنجره به نایژه‌ها است.
دیافراگم
در زیر ریه بوده و جدا کننده سینه از شکم است که شکلی صفحه‌ای و گنبدی دارد. مانند عضله اصلی تنفس به نفس کشیدن کمک خواهد کرد. همچنین کار انقباض و شل شدن عضلات بین دنده‌ای و دیافراگم بر عهده سیستم عصبی پاراسمپاتیک است.
نحوه عملکرد دستگاه تنفسی
اصلی‌ترین کار دستگاه تنفسی تبادل گاز است. سلول‌های انسان اکسیژن مصرف کرده و دی اکسید کربن خارج می‌کنند. انسان به سلول به عنوان مسیری جهت وارد شدن اکسیژن احتیاج دارد و نیازمند مسیری برای خارج شدن اکسیژن است، لذا دستگاه تنفسی این وظیفه را بر عهده دارد. ریه یا شش در زمان منتقل شدن اکسیژن به خون، به دفع دی اکسید کربن می‌پردازد. این اکسیژن وارد بافت‌ها شده و دی اکسید کربن بوسیله بافت‌ها به خون باز می‌گردد، بعد از آن به ریه جهت آزادسازی انتقال پیدا می‌کند. در ادامه در مورد نحوه عملکرد این عضو صحبت می کنیم.
ایجاد صدا
در انسان دستگاه تنفسی با همبستگی که داشته نقش مهمی در ایجاد صدای گفتاری دارد. سیستم تنفسی فوقانی، بالاخص حنجره، نقش مهمی در ایجاد صدا داشته و امکان تعدیل میزان صدا و واضح بودن آن را دارد.
حس بویایی
بینی در تنفس نقش مهمی داشته، ولی عصب‌های بویایی و بافت مربوط به آن‌ها نقش مهمی در حس بویایی دارند.
مصونیت
سلول‌های سیستم تنفسی بدن را از تهاجم فاکتورهای بیماری‌زا بوسیله مجرای تنفسی حفظ می‌کنند. مجرای بینی در سیستم ایمنی بدن نقش اصلی را داشته، زیرا این بخش در ارتباط با محیط است. در مجاری تنفسی سلول‌های اپیتلیال امکان ترشح آنتی بادی، آنزیم ها، دیفنسین ها، مولکول‌های اکسیداتیو کوچک و پپتیدهای متنوع را دارند که از ورود فاکتورهای بیماری‌زا جلوگیری می‌کنند. بعضی این سلول‌های اپیتلیال جهت اینکه گرد و غبارهای بزرگ را به دام بیندازند، مخاط تولید می‌کنند. دستگاه تنفسی به عنوان میزبان بافت مخصوص لنفاوی، امکان تولید لنفوسیت‌ها را به عنوان اولین خط دفاعی دارد. عطسه و سرفه باعث رفع ویروس یا باکتری‌های موجود در مخاط می‌شود.
دیگر کارکردهای دستگاه تنفس انسان
سلول‌های سیستم تنفسی امکان کمک به رفع لخته‌های رگ‌های خونی را داشته و فعال کننده هورمون‌ها و از بین برنده مواد موجود در خون هستند. از دیگر وظیفه آن‌ها گرم و مرطوب کردن هوای ورودی است تا بتوانند محافظت از سلول‌های داخلی و ظریف مجاری تنفسی را عهده دار باشند. سلول‌های اپیتلیال ریه با تولید سورفاکتانت، فرایند بازدم و استنشاق را راحت می‌کنند. در اصل، شرط اصلی در زایمان‌های زودهنگام جهت زنده ماندن جنین، تولید به اندازه سورفاکتانت بوسیله سلول‌های ریه جنین است.
ساختار و عملکرد گوش چگونه است؟
گوش انسان از جوارح تعادلی و شنوایی به شمار می‌رود که با تحلیل و تشخیص صدا، به ایجاد حس تعادل کمک می‌کند. این اندام به نوعی فیلتر و گیرنده‌ای است که در آن محرک شنوایی تبدیل به داده‌ها خواهد شد. لذا کارکرد مهم صورت گرفته توسط گوش، تشخیص، منتقل کردن و تبدیل صداها به تکانه‌های الکتریکی است.
ساختار و آناتومی گوش
گوش از جوارح حسی تشکیل شده که دو کارکرد شنوایی و تعامل وضعیتی و تعادل حرکات سر و چشم را دارد. از لحاظ آناتومی نیز دارای سه بخش خارجی، میانی و داخلی است.
ساختار گوش خارجی
بافت گوش خارجی از پرده و مجرا ایجاد شده که با دریافت صداها، آن‌ها را توسط لاله گوش به گوش میانی انتقال خواهد داد. پرده شکلی دایره‌ای و منعطف داشته و با تماس با امواج ورودی صوتی، حالت لرزش به خود می‌گیرد. در ادامه در مورد ساختار هر یک از عضوهای گوش خارجی صحبت می‌کنیم.
کانال گوش
مجرای گوش از گوش خارجی تا پرده امتداد دارد و دارای دو و نیم سانت طول است. پوست مجرای گوش در مقابل درد و فشار حساسیت نشان می‌دهد. در زیر پوست آن غضروف به اندازه یک سوم کانال خارجی و استخوان به اندازه دو سوم کانال داخلی وجود دارد.
پرده گوش
پرده گوش عضو کوچکی به شمار رفته که در پزشکی به آن غشای تمپان گفته می‌شود. این عضو یک عَشای شفاف خاکستری است که استخوان چکشی گوش میانه به آن اتصال دارد.
عملکرد گوش خارجی
گوش خارجی مانند قیف به وسیله پرده ارتعاشات هوا را انتقال می‌دهد و صدا را موقعیت‌یابی می‌کند. موقعیت‌یابی صدا برای صداهایی که از سمت چپ یا راست ایجاد می‌شوند به دو صورت مشخص می‌شود.
- اول اینکه امواج صدا ابتدا به گوشی می‌رسند که به صدا نزدیک‌ترند.
- دوم اینکه صدا زمانی که به گوش دوم می‌رسد شدت پایین‌تری دارد، زیرا سر مانعی صوتی است که در توزیع امواج صوتی اختلال ایجاد می‌کند. همه این نشانه‌ها بوسیله مغز جهت مشخص شدن مکان منشاء صدا ادغام می‌شوند. در نتیجه با یک گوش موقعیت‌یابی صدا سخت خواهد بود.
ساختار گوش میانی
حفره تمپان از دو عضله کوچک و سه عدد از کوچکترین استخوان‌های بدن با نام استخوانچه‌های شنوایی تشکیل شده است. این استخوان‌ها از بیرونی‌ترین تا درونی ترین‌ها با نام چکشی، سندانی و رکابی شناخته می‌شوند که اتصال دهنده پرده به گوش داخلی هستند. عضوهای هر یک از بخش‌های گوش میانی عبارتند از:
- استخوان چکشی: اتصال به پرده گوش داخلی داشته و سر آن از دیواره حفره گوش حالت معلقی دارد.
- استخوان سندانی: در قسمت نزدیک به پرده گوش و به سمت گوش داخلی به استخوان رکابی اتصال دارد.
- استخوان رکابی: دو پایه و قوس داشته که این دو پایه توسط یک تکه بافت گرد دریچه بیضی شکل که همان ورودی گوش میانی است حفظ می‌شوند.
- استاپدیوس: از عضله‌های کوچک گوش داخلی است که به استخوانچه رکابی اتصال دارد.
- تنسور تیمپانی: دیگر عضله‌های گوش میانی بوده که محل قرارگیری آن روی استخوان چکشی است.
این استخوان‌ها بوسیله پنجره‌ای که حالت بیضی شکلی دارد حلزون را برگرفته اند و میان گوش داخلی و پرده پلی برقرار کرده اند. لوله استاش باریک شکلی در اندازه ۳.۵ سانت گوش را به بخش پشت حلق اتصال داده است. عملکردش مانند دریچه تنظیم فشار است که وظیفه تعادل کردن فشار دو سمت پرده گوش را برعهده دارد. به نوعی که عمل شنیدن صدا به خوبی انجام شود.
کارکرد ساختار گوش میانی
وقتی که در پاسخ به امواج هوا پرده گوش دچار لرزش می‌شود، همراه با فرکانس، زنجیره استخوان‌های گوش داخلی حرکت خواهد کرد. از پرده دریچه گوش، فرکانس حرکت به دریچه بیضی انتقال می‌یابد. بنابراین در صورت لرزش، بر روی دریچه بیضی فشار وارد خواهد شد. این حرکت موجی، با همان فرکانس اصلی موج صوتی، مایع گوش داخلی را ارتعاش می‌دهد.
ساختار گوش داخلی
در درون گوش میانی یک محفظه کوچک در استخوان جمجمه وجود دارد که تعادل و دستگاه شنوایی را تشکیل می‌دهد، لذا با نام گوش داخلی معروف است. این بخش دو قسمت، دهلیز یا کانال‌های نیم دایره یا بخش تعادل و حلزون یا بخش شنوایی را شامل می‌شود. حلزون گوش از نظر ظاهری مانند حلزون است که به وسیله غشاء سه قسمت را شامل می‌شود.
- بخش محفظه‌های پر از مایع: این محفظه در زمان رسیدن صدا می‌لرزد و سبب می‌شود، موهای ریز که غشاء را پوشش داده‌اند بلرزند و به مغز تکانه‌های الکتریکی را ارسال کنند.
- کانال‌های نیم دایره کوچک: نسبت به هم در زاویه ۹۰ درجه ایجاد شده‌اند که از مایعی به نام اندولنف پر شده اند، لذا جهت حرکت سر را به مغز نشان می‌دهند.
- عصب جمجمه هشتم: منشاء آن گوش داخلی و پایان آن مغز بوده، در اصل همان عصب شنوایی است. این عصب وظیفه انتقال اطلاعات شنوایی و تعادل را به مغز دارد. همزمان با این عصب، از کانال گوش داخلی، عصب جمجمه هفتم نیز عبور می‌کند. عصب جمجمه هفتم معروف به عصب صورتی است، زیرا وظیفه انتقال تکانه‌های عصبی به صورت را دارد.
عملکرد بافت گوش داخلی
سلول‌های داخلی مو مانند وظیفه تبدیل نیروهای مکانیکی صدا به تکانه‌های شنوایی را دارند. همچنین آن‌ها وظیفه ارتباط برقرار کردن با رشته‌های عصبی که شامل عصب منتهی به مغز شنوایی می‌شوند را دارند. در پایان این عضو تکانه‌های الکتریکی ایجاد شده که توسط عصب دهلیزی حلقوی و عصب شنوایی به مغز فرستاده می‌شوند، انرژی امواج صوتی مکانیکی را تبدیل به انرژی عصبی خواهد کرد. دریافت نشدن این تکانه‌ها در مغز به معنی این است که گوش دچار آسیب دیدگی شده است و این پیغام می‌دهد که چیزی در سیستم شنوایی ما نیست.