آشنایی با دماسنج و تب‌سنج و نحوه اندازه‌گیری تب
دمای بدن یکی از فاکتورهای اساسی برای سنجش نحوه عملکرد بدن و اندام‌هاست. بالا بودن دمای بدن یا اصطلاحآ تب داشتن نشانه وجود مشکل در عملکرد یکی از اندام‌هاست که زنگ خطر را برای بررسی‌های پزشکی به صدا در می‌آورد. برای سنجش دمای بدن می‌توان از دماسنج یا تب سنج استفاده کرد که ساده‌ترین و در دسترس‌ترین وسائل برای بررسی میزان دمای بدن هستند.
در مطلب پیش رو به معرفی دماسنج و تب سنج پزشکی می‌پردازیم و نحوه کار آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
درجه حرارت طبیعی بدن
دمای بدن انسان در طول ساعات مختلف شبانه روز تغییرات کمی دارد و ممکن است در اوائل شب بین نیم تا یک درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا کند، اما به طور کلی دمای طبیعی بدن 37 درجه سانتی‌گراد است. البته باید توجه داشته باشیم که این عدد تنها میانگین دمای طبیعی بدن است و ممکن است دمای طبیعی بدن بعضی از افراد کمی بالاتر یا پایین‌تر از آن باشد، بنابراین مقدار کمی بالا یا پایین بودن دما نسبت به میانگین 37 درجه به طور قطع نشانه بیماری نیست. عوامل متعددی از جمله سن، جنسیت، زمان اندازه‌گیری و سطح فعالیت بدنی می‌توانند روی دمای طبیعی بدن کودکان و بزرگسالان و عدد به دست آمده بعد از استفاده از دماسنج و تب سنج تاثیر بگذارند.
تب سنج چیست؟
همانطور که گفته شد، تب سنج یا دماسنج وسیله‌ای است که از آن برای اندازه‌گیری میزان دمای بدن استفاده می‌شود. بالا بودن دمای بدن یا تب داشتن با لمس پیشانی یا بعضی نقاط دیگر بدن افراد نیز مشخص می‌شود اما برای قطعی بودن این تشخیص و مشخص شدن میزان حرارت باید دمای بدن را حتمآ با تب سنج اندازه‌گیری کرد.
انواع تب سنج
در حال حاضر انواع مختلفی از تب‌سنج‌ها برای اندازه‌گیری آسان دمای بدن در بازار وجود دارند که متداولترین آن‌ها عبارتند از: تب سنج دیجیتال، تب سنج مادون قرمز، تب سنج گوشی، تب سنج پستانکی، تب سنج نواری، تب سنج مقعدی و تب سنج شیشه‌ای و جیوه‌ای.
_ تب سنج دیجیتال: تب سنج‌های دیجیتال سریع‌ترین و در عین حال دقیق‌ترین نوع تب سنج‌ها هستند. سنجش دما با این نوع از دماسنج‌ها از طریق پیشانی، زیر زبان، راست روده و زیر بغل صورت می‌گیرد. سنجش درجه حرارت بدن کودکان بهتر است از طریق زیر بغل و پیشانی و به وسیله تب سنج دیجیتال انجام شود. تب سنج دیجیتال در داروخانه‌ها فروخته می‌شود و قابلیت استفاده در خانه یا بیمارستان را دارد.
_ تب سنج مادون قرمز: این نوع از تب‌سنج‌ها از یک اسکنر مادون قرمز برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌کنند و درجه حرارت بدن را به شکل اشعه مادون قرمزی که توسط منبع گرما منتشر می‌شود جذب می‌کنند. بهترین نقطه از بدن برای استفاده از این نوع دماسنج داخل گوش است. برای این کار باید نوک دماسنج را داخل گوش قرار داد و آن را به سمت بینی گرفت، سپس دکمه دستگاه را فشرد تا دما را نشان دهد.
استفاده از مادون قرمز برای سنجش درجه حرارت بدن روشی بسیار سریع و آسان است.
_ تب سنج نواری: این نوع از دماسنج‌ها می‌توانند وجود تب را در بیمار تشخیص دهند، اما دمای دقیق بدن را نشان نمی‌دهند. در واقع این تب سنج فقط به عنوان نشانه‌ای برای تشخیص تب به کار می‌رود و برای اندازه‌گیری درجه تب باید از سایر دماسنج‌ها استفاده کرد. برای استفاده از تب سنج نواری باید آن را روی پیشانی قرار داد، پس از مدتی این نوار نسبت به میزان درجه حرارت بدن تغییر رنگ پیدا می‌کند و محل انتهای نقطه رنگی روی این نوار نشانگر حدودی درجه حرارت بدن است.
_ تب سنج پستانکی: این نوع از تب‌سنج‌ها برای نوزادان مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای سنجش میزان دقیق درجه حرارت بدن با این وسیله نوزاد باید برای چند دقیقه بی‌حرکت بماند که این موضوع می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند و در نتیجه درجه حرارت دقیق به دست بیاید.
_ تب سنج مقعدی: تب سنج مقعدی دماسنجی است که برای بررسی دمای داخلی بدن در ناحیه مقعد قرار می‌گیرد. از این وسیله بیشتر برای سنجش تب نوزادان زیر 3 ماه استفاده می‌شود و به طور کلی برای این سن نسبت به سایر دماسنج‌ها قابل اعتمادتر و دقیق‌تر است.
_ تب سنج شیشه‌ای و جیوه‌ای: این گروه از تب‌سنج‌ها جزو ابزارهای قدیمی اندازه‌گیری دمای بدن هستند. روش کار این دماسنج‌ها به این شکل است که زیر زبان قرار می‌گیرند و بالا رفتن ستون جیوه در لوله اندازه تب را مشخص می‌کند. با اینکه تب سنج‌های جیوه‌ای بسیار دقیق و حساس هستند اما به دلیل خطر مسمومیت با فلز جیوه، استفاده از این نوع تب سنج برای اندازه‌گیری دما چندان مناسب نیست.
بهترین تب‌سنج برای استفاده خانگی
همانطور که گفته شد تب سنج‌ها دارای انواع مختلف و تنوع زیادی هستند اما همه آن‌ها برای استفاده خانگی مناسب نیستند. بهترین نوع تب سنج برای استفاده خانگی تب سنج دیجیتالی است که استفاده از آن بسیار راحت بوده و دقت بالایی را برای نشان دادن درجه حرارت بدن دارد.
روش کار با تب‌سنج‌ها
برای استفاده از هر نوع تب سنجی برای مشخص کردن میزان درجه حرارت بدن باید ابتدا دمای اتاق را در شرایط متعادل و نرمال نگه داشت. بیمار باید لباس مناسب بر تن داشته باشد، یعنی نه لباس بسیار گرم و ضخیمی پوشیده باشد و نه لباس کم و نازک.
بیمار نباید بلافاصله قبل از کنترل تب مایعات و نوشیدنی‌های بسیار گرم یا سرد مصرف کرده باشد و همچنین نباید در کنار یا مقابل منابع گرمایشی و یا سرمایشی قرار بگیرد. در نهایت خود دستگاه تب سنج نیز نباید در معرض تابش مستقیم آفتاب باشد.
نتیجه‌گیری
دماسنج و تب سنج از جمله وسائل ساده‌ای هستند که باید یکی از نمونه‌ها و مدل‌های آن در تمام خانه‌ها وجود داشته باشد.
در صورت احساس تب یا داغی بدن و همزمان شدن آن بروز سایر علائم بیماری باید به سرعت از تب سنج استفاده کرد تا در صورت وجود تب به پزشک مراجعه شود.
همانطور که گفته شد بهترین نوع تب سنج‌ها برای مصارف خانگی تب سنج های دیجیتال هستند، اما اگر به دلیل گران بودن قیمت امکان خرید آن وجود نداشته باشد باید یکی دیگر از انواع تب سنج را در خانه داشته باشیم.