آشنایی با خواص مکمل‌های گیاهی
استفاده انسان از مکمل‌های گیاهی سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و قدمت استفاده از آن به هزاران سال قبل باز می‌گردد. مکمل‌های گیاهی طیف گسترده‌ای از فرآورده‌های مختلف را در بر می‌گیرند و در واقع محصولاتی هستند که از مواد گیاهی مانند گیاهان دارویی، عصاره‌ها، روغن‌ها و دیگر ترکیبات گیاهی تولید می‌شوند. مکمل‌های گیاهی می‌توانند در بعضی از موارد به‌عنوان جایگزینی برای مکمل‌های شیمیایی مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی و داروها به کار بروند.
مکمل گیاهی در شکل‌های مختلفی از جمله به صورت خشک شده، خرد شده، پودر، کپسول و مایع تولید و عرضه می‌شوند وبر همین اساس به روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند که از جمله می‌توان به قرص، پودر، کپسول، دمنوش، ژل، لوسیون یا کرم پوست اشاره کرد.
در این مطلب شما را با انواع مکمل‌های گیاهی براساس اثری که بر سلامتی ما دارند آشنا می‌کنیم.
تاریخچه استفاده از مکمل دارویی
همانطور که گفته شد استفاده از انواع مکمل گیاهی تاریخچه طولانی در زندگی انسان‌ها دارد و صدها وشاید هزاران سال است که استفاده از آن‌ها در فرهنگ‌های مختلف در نقاط گوناگون جهان مرسوم است. گیاهان مختلفی در طبیعت وجود دارند که حاوی ترکیبات مناسبی برای التیام بخشیدن به بیماری‌ها و دردها هستند و امروزه نیز همچنان برای پیشگیری و درمان بعضی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
امروزه قدمت استفاده درمانی بشر از گیاهان را حدود 60 هزار سال قبل تخمین می‌زنند، اما استفاده روش‌مند درمانی از گیاهان به ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در مصر باستان باز می‌گردد. آنان دانش خود در مورد بیماری‌ها و معالجه آن‌ها با گیاهان را در دیواره‌های معابد و روی لوح‌های مختلفی ثبت کردند. 2700 سال پیش از میلاد مسیح نیز چینی‌ها به صورت علمی‌تر استفاده از گیاهان را به عنوان دارو آغاز کردند.
بقراط که امروزه از او به عنوان پدر علم پزشکی یاد می‌شود در حدود 400 سال پیش از میلاد مسیح گیاهان را به دسته‌های اصلی گرم، سرد، مرطوب و خشک طبقه‌بندی کرد و با استفاده از آن‌ها یک سیستم تشخیصی و درمانی پزشکی را ایجاد کرد. تعداد گیاهان دارویی موثری که بقراط در مورد آن‌ها تحقیق کرد در حدود 400 گونه برآورد می‌شوند.
ارسطو فیلسوف بزرگ یونانی نیز در دوران حیات خود لیستی از گیاهان دارویی را تهیه کرد و یکی از شاگردان او به نام تئوفراستوس در ادامه راه او مطالعات بسیاری را در خصوص تاثیرات داروها و مکمل‌های گیاهی بر بدن انسان و حیوانات انجام داد. علم گیاه‌شناسی با توصیفات و آزمایش‌های دقیقی که توسط تئوفراستوس در باغ‌های گیاه‌شناسی در آتن انجام می‌شد به وجود آمد.
یکی از جامع‌ترین تحقیقات صورت گرفته درباره گیاهان دارویی و مکمل‌های گیاهی توسط یک پزشک ارتش روم به نام دیوسکوریدس در سال 60 میلادی انجام شد. او نتیجه تحقیقات خود را در اثری 5 جلدی منتشر کرد که در آن حدود ۵۰۰ گیاه مورد بررسی قرار گرفته‌اند و روش تولید ۱۰۰۰ داروی ساده گیاهی شرح داده شده‌اند.
در هند باستان نیز تحقیقات زیادی روی انواع مکمل گیاهی و گیاهان دارویی انجام شده و در حدود 2500 سال پیش از میلاد مسیح در یک تئوری به نام آیورودا درباره آن‌ها بحث شده است.
امروزه همچنان از بعضی گیاهان، ادویه‌ها و مکمل‌های گیاهی که از هزاران سال قبل به عنوان داروهای گیاهی مورد استفاده قرار می‌گرفتند برای بهبود و تسکین بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها استفاده می‌کنیم.
مهم‌ترین مواد موجود در مکمل‌های گیاهی
مکمل‌های گیاهی حاوی مواد موثری هستند که می‌توانند بر بدن انسان تاثیرگذار باشند و علائم بعضی از بیماری‌ها را کاهش دهند. همچنین از مواد موثر گیاهان برای تولید داروهای شیمیایی نیز استفاده می‌شود. به عنوان مثال گیاه شیرین بیان حاوی اسید سالیسیلیک در است که از آن برای تولید داروی آسپرین استفاده می‌شود. مصرف بیش از حد آسپرین می‌تواند منجر به خونریزی مخاط معده شود اما خود گیاه شیرین بیان حاوی ترکیبات دیگری است که از تحریک ناشی از اسید سالیسیلیک جلوگیری می‌کند و نمی‌توان برای مصرف آن دوز مشخصی تعیین کرد.
در ادامه این مطلب به معرفی تعدادی از مهم‌ترین گیاهان دارویی و مواد موثره آن‌ها می‌پردازیم.
_ زنجبیل: زنجبیل یا Gingerبرای نخستین بار توسط چینی‌ها مورد استفاده پزشکی قرار گرفت و برای سال‌های متمادی به عنوان گیای دارویی به نقاط مختلف دنیا صادر می‌شد. امروزه نیز از زنجبیل به عنوان یک مکمل گیاهی در طب سنتی استفاده می‌شود.
استفاده از زنجبیل به عنوان یک مکمل گیاهی دارای فواید زیادی است و می‌تواند مشکلاتی چون حالت تهوع ناشی از شیمی درمانی و دریازدگی را کنترل کند. استفاده از این گیاه درد عضلات را کاهش می‌دهد، به بهبود عوارض آرتروز کمک می‌کند و می‌تواند باعث کاهش قند خون شود.
زنجبیل به درمان سوءهاضمه مزمن کمک می‌کند، درد قاعدگی را کاهش می‌دهد، باعث کاهش کلسترول خون می‌شود، عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد و باعث کاهش عفونت می‌شود.
_ زردچوبه: زردچوبه یا Turmeric از جمله قوی‌ترین گیاهان دارویی موجود است که از آن برای تهیه انواع مکمل گیاهی استفاده می‌شود. زردچوبه حاوی کورکومین است که یک آنتی اکسیدان بسیار قوی محسوب می‌شود و آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی بدن را تقویت می‌کند.
زردچوبه خاصیت ضد انعقاد و ضد پلاکت خون دارد، ضد افسردگی و ضد التهاب است و باعث کاهش درد و بهبود آرتروز می‌شود.
این گیاه می‌توان به بهبود سرطان کمک کند و مشکلات مربوط به دیابت و دستگاه گوارش را کاهش دهد.
_ رزماری: رزماری یا Rosemary گیاه بومی مناطق مدیترانه‌ای است. ماده موثر گیاه رزماری «رزمارینیک اسید» نام دارد و آلرژی و گرفتگی‌های بینی را از بین می‌برد.
استفاده از رزماری باعث کاهش استرس شده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. رزماری به عنوان یک مکمل گیاهی حاوی مواد ضد باکتری است و دردهای معده را تسکین می‌دهد. این گیاه همچنین خوشبوکننده دهان است.
_ سیر: سیر یا Garlic در بسیاری از غذاها در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیر به عنوان یک مکمل گیاهی دارای مزایای بسیار زیادی برای تقویت سیستم ایمنی بدن است. سیر خاصیت ضد ویروسی، ضد باکتری و ضد قارچ دارد و می‌تواند با عفونت‌ها مقابله کند. از جمله فواید سیر برای سلامتی می‌توان به مبارزه با سرطان، مقابله با التهاب در بدن، سم‌زدایی بدن، درمان دندان درد، گوش درد و گرفتگی بینی اشاره کرد.
_ دارچین: دارچین یا Cinnamon جروه ادویه‌ها محسوب می‌شود و در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دارچین هزاران سال است که به عنوان یک مکمل گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد و فواید زیادی برای سلامتی دارد. این گیاه سطح قند خون را کاهش می‌دهد، اثر ضد دیابتی و خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و ضد التهاب است.
نحوه استفاده از مکمل گیاهی
شناخته‌شده‌ترین روش مصرف یک مکمل گیاهی استفاده از آن به صورت دمنوش و چای است. دمنوش عصاره آب گرم گیاهان مختلف است که از طریق خیساندن و دم کردن آن‌ها در آب گرم به دست می‌آید.
جوشانده‌ها عصاره‌های بخش‌های سفت‌تری از گیاهان مثل ریشه، پوست و ساقه گیاه هستند که باید مدتی در آب در حال جوشیدن خیس بخورند.
عصاره‌های خشک نوعی مکمل گیاهی هستند که پس از تبخیر مواد خارج شده از یک گیاه به یک توده خشک تبدیل می‌شوند و سپس می‌توان آن‌ها را به صورت قرص یا کپسول درآورد.
مرهم، روغن‌ها، کرم‌ها و لوسیون‌ها اشکال دیگری از یک مکمل گیاهی هستند.