فیبروم رحم (Uterine Fibroids)، که با نام‌های دیگری مانند لیومیوما (Leiomyoma) یا میوما (Myoma) نیز شناخته می‌شود؛ به توده‌هایی از جنس ماهیچه گفته می‌شود که ممکن است در سنین باروری در دیواره‌ی رحم ایجاد شوند. این توده‌ها تقریباً همیشه خوش‌خیم‌اند و در بیشتر مواقع علائم خاصی ایجاد نمی‌کنند. چنانچه فیبروم‌های رحم یا میوم علامت‌دار باشند، ممکن است فرد نشانه‌هایی مانند خونریزی سنگین قاعدگی، کمردرد، تکرر ادرار و درد هنگام رابطه جنسی را تجربه کند. فیبروم‌های کوچک معمولاً نیاز به درمان ندارند؛ اما در مورد فیبروم‌های بزرگتر ممکن است نیاز به درمان‌های دارویی یا جراحی باشد. در این مقاله تلاش می‌کنیم فیبروم رحم را با جزئیات بیشتری معرفی کنیم و تفاوت آن را با مشکلات مشابه توضیح دهیم. سپس به بررسی علائم و تشخیص میوما می‌پردازیم و در انتها راهکارهای درمانی لازم را برای حل این مشکل ارائه خواهیم داد.
فیبروم رحم یا میوم رحم چیست؟
فیبروم رحم یا میوم رحم، توده‌هایی از جنس ماهیچه و بافت هستند که درون رحم یا روی دیواره‌ی آن ایجاد می‌شوند. این توده‌ها معمولاً خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند. در واقع این توده‌ها شایع‌ترین توده‌های غیرسرطانی در زنان محسوب می‌شوند. بسیاری از افراد در طول زندگی خود دچار فیبروم رحم می‌شوند؛ اما از آن‌جایی که معمولاً نشانه خاصی ایجاد نمی‌کند، ممکن است فرد اصلاً متوجه نشود که فیبروم رحم دارد. با این حال، فیبروم‌های رحم می‌توانند باعث بروز علائمی مانند درد و خونریزی سنگین و نامنظم از واژن شوند. درمان فیبروم معمولاً وابسته به نوع علائمی است که در فرد بروز می‌کند.
فیبروئیدهای رحمی می‌توانند تعداد و اندازه‌های متفاوتی داشته باشند. ممکن است فرد تنها یک فیبروم داشته باشد و ممکن است تعداد آنها بیشتر باشد. از لحاظ اندازه، برخی فیبروم‌ها به‌قدری ریز هستند که با چشم دیده نمی‌شوند و برخی دیگر ممکن است به‌اندازه‌ی یک گریپ‌فروت بزرگ شوند. فیبروم‌هایی که خیلی بزرگ می‌شوند؛ هم درون و هم بیرون رحم را درگیر می‌کنند. در موارد شدید رشد فیبروم در رحم، حفره‌ی لگنی و ناحیه‌ی شکمی هم درگیر می‌شوند. چنانچه میوم رحم تا این اندازه پیشرفت کند؛ فرد ظاهری شبیه به بارداری پیدا خواهد کرد.
خلاصه: فیبروم‌های رحم یا میومای رحم، توده‌هایی از جنس ماهیچه هستند که درون رحم یا اطراف آن ایجاد می‌شوند. این توده‌ها خوش‌خیم هستند و در بسیاری مواقع علامت خاصی ایجاد نمی‌کنند. از مهم‌ترین نشانه‌های بیماری فیبروم رحم می‌توان به خونریزی سنگین و نامنظم قاعدگی اشاره کرد. فیبروم‌های رحم ممکن است اندازه‌ها و تعداد متفاوتی داشته باشند.
فیبروم‌های رحم در کجا تشکیل می‌شوند و اندازه‌ی آنها چقدر است؟
این توده‌ها ممکن است در دهانه رحم شکل بگیرند و فیبروم دهانه رحم را ایجاد کنند و یا در دیواره‌ی رحم، حفره‌ی اصلی رحم یا روی سطح بیرونی آن شکل بگیرند. فیبروم‌ها می‌توانند به شکل یک ندول (توده یا گره) کوچک یا به‌صورت چندتایی و خوشه‌ای باشند که در اندازه‌های متفاوتی ظاهر می‌شوند. در این مورد قابل ذکر است که فیبروم‌های رحم ممکن است از ۱ میلی‌متر تا ۲۰ سانتی‌متر طول داشته باشند. برای ملموس‌تر شدن محدوده‌ی اندازه‌ی میوما، می‌توان گفت اندازه‌ی فیبروم‌ها می‌تواند از یک دانه تا یک هندوانه باشد!
خلاصه: فیبروم رحم ممکن است اندازه‌های مختلفی داشته باشد و درون رحم، روی دیواره‌ی داخلی یا سطح بیرونی رحم ایجاد شود.
انواع فیبروم رحم
فیبروم‌های رحم بسته به محل قرارگیری و نحوه‌ی اتصال به رحم، انواع متفاوتی دارند. انواع خاص فیبروم‌های رحم شامل موارد زیر است:
- فیبروم جداره‌ای (Intramural fibroids): این فیبروم‌ها در دیواره‌ی عضلانی رحم قرار دارند و شایع‌ترین نوع فیبروم رحم هستند.
- فیبروم زیرمخاطی (Submucosal fibroids): این فیبروم‌ها زیر آستر درونی یا مخاط رحم رشد می‌کنند.
- فیبروم زیرسروزی (Subserosal fibroids): این فیبروم‌ها زیر آستر بیرونی رحم ایجاد شده و ممکن است بسیار بزرگ شوند و به داخل حفره‌ی لگنی نفوذ کنند.
- فیبروم‌های ساقه‌دار (Pedunculated fibroids): نادرترین نوع میومای رحم هستند. این فیبروم‌ها با یک ساقه یا پایه به رحم متصل می‌شوند و خودشان فیبروم خارج رحم هستند. این نوع فیبروم به‌خاطر شکل شبیه به قارچ‌شان، به این نام خوانده می‌شوند.
تقسیم‌بندی دیگری نیز براساس شرایط فرد بیمار داریم، که فیبروم رحم را به سه نوع زیر تقسیم می‌کند:
- فیبروم رحم در دختران
- فیبروم رحم در بزرگسالان
- فیبروم رحم در بارداری
- فیبروم رحم در یائسگی
در ادامه به توضیح بیشتر این موارد خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
خلاصه: فیبروم‌های رحم بر اساس محل قرارگیری به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. فیبروم‌هایی که روی دیواره‌ی رحم ایجاد می‌شوند، شایع‌ترین نوع هستند.
فیبروم رحم چه فرقی با پولیپ رحم دارد؟
با اینکه علائم این دو وضعیت مشابه است، اما با هم تفاوت دارند. پولیپ‌های رحم کوچک‌ترند، از مخاط رحم رشد می‌کنند و در نهایت باعث مسدود شدن لوله‌های فالوپ و جلوگیری از باردار شدن فرد می‌شوند. فیبروم رحم در زیر مخاط و دیواره‌ی عضلانی رحم ایجاد می‌شود و لوله‌های فالوپ را مسدود نمی‌کند؛ اما حدود ۵ درصد پولیپ‌های رحم امکان سرطانی شدن دارند. به همین دلیل توصیه متخصصان زنان معمولاً به خارج کردن آنها است.علاوه بر این، فیبروم‌های رحم ریسک بسیار کمتری برای سرطانی شدن دارند.
خلاصه: فیبروم رحم و پولیپ رحم دو وضعیت متفاوت هستند. پولیپ‌ها کوچک‌تر و خطرناک‌تر از فیبروم‌ها هستند.
آیا فیبروم رحم شایع است؟
فیبروم رحم بسیار شایع است. حدود ۴۰ تا ۸۰ درصد زنان، فیبروم رحم دارند. این توده‌ها بیشتر در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی ایجاد می‌شوند. کسانی که تاکنون پریود نشده‌اند معمولاً فیبروم هم ندارند. همچنین، کسانی که یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند نیز کمتر دچار فیبروم رحم می‌شوند.
خلاصه: فیبروم رحم مشکلی بسیار شایع در سنین باروری (۲۰ تا ۵۰ سالگی) است. هرچند این اتفاق به‌ندرت رخ می‌دهد؛ ولی میومای رحم ممکن است بترکد. ترکیدن فیبروم رحم خطرناک است و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
درد فیبروم رحم چگونه است؟
اگر فیبروم رحم داشته باشید، ممکن است احساسات مختلفی را تجربه کنید. در صورتی که فیبروم‌ها کوچک باشند؛ اصلاً هیچ چیزی حس نخواهید کرد و حتی متوجه نمی‌شوید که فیبروم دارید! اما در مورد فیبروم‌های بزرگتر، بحث کمی فرق می‌کند و ممکن است حس ناراحتی و درد داشته باشید. فیبروم می‌تواند باعث ایجاد کمردرد و دردهای تیرکشنده در شکم شود. حتی ممکن است رابطه جنسی هم برای فرد دردناک باشد.
خلاصه: فیبروم‌های کوچک درد زیادی ایجاد نمی‌کنند. فیبروم‌های بزرگ ممکن است باعث درد در پایین شکم، کمر و درد هنگام رابطه جنسی شوند.
فیبروم رحم چه شکلی است؟
فیبروم‌ها یا میومای رحم معمولاً توده‌های گردی هستند که شبیه برآمدگی دیده می‌شوند. در برخی موارد، ممکن است با یک پایه‌ی باریک به رحم متصل شده باشند که به آنها ظاهری قارچی‌شکل می‌دهد.
خلاصه: فیبروم‌های رحم معمولاً گرد و صاف هستند و گاهی با یک ساقه به رحم متصل می‌شوند.
چه چیزی باعث ایجاد فیبروم رحم می‌شود؟
با اینکه علت ایحاد فیبروم رحم به‌طور کامل مشخص نیست. البته عواملی وجود دارند که ممکن است در ایجاد فیبروم تاثیرگذار باشند. درنهایت علت فیبروم رحم در فرد مبتلا، احتمالا یکی از موارد زیر است:
- هورمون‌ها: پزشکان بر این باورند که هورمون‌های استروژن و پروژسترون نقش مهمی در ایجاد میومای رحم ایفا می‌کنند. فیبروم رحم بیشتر در کسانی که در سنین باروری هستند، ایجاد می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده است که فیبروم‌ها هنگامی که سطح هورمون‌ها بالاتر است (مثلاً در بارداری) رشد می‌کنند و هنگامی که سطح هورمون‌ها پایین است (مثلاً در یائسگی) تحلیل می‌روند.
- ژنتیک: در برخی افراد، سلول‌های ماهیچه‌ای رحم متفاوت هستند که این ریسک فیبروم رحم را در آنها افزایش می‌دهد.
- فاکتورهای رشد: برخی مواد که در بدن به حفظ بافت‌ها کمک می‌کنند، ممکن است باعث ایجاد فیبروم شوند؛ مثلاً فاکتور رشد شبه‌انسولینی.
- ماتریکس برون‌سلولی (ECM): این ماده‌ای است که باعث می‌شود سلول‌ها در کنار هم بمانند. این ماده در فیبروم‌ها افزایش پیدا می‌کند و حالتی چسبنده به آنها می‌دهد.
خلاصه: با اینکه علت دقیق ایجاد فیبروم رحم مشخص نیست؛ اما نقش عواملی مانند ژنتیک، هورمون‌های استروژن و پروژسترون و برخی موارد دیگر را نمی‌توان نادیده گرفت.
ریسک‌فاکتورهای فیبروم رحم چیست؟
چندین عامل در افزایش ریسک بروز فیبروم رحم دخیل هستند؛ از جمله:
- چاقی و شاخص توده بدنی (BMI) بالا
- سابقه خانوادگی فیبروم رحم
- نداشتن فرزند
- پریود زودرس (شروع چرخه‌های قاعدگی در سنین پایین)
- یائسگی در سنین بالا
- نژاد: فیبروم در سیاه‌پوستان بیشتر و زودتر از سفیدپوستان رخ می‌دهد.
خلاصه: ریسک فیبروم رحم در سیاه‌پوستان، افراد چاق و کسانی که سابقه خانوادگی میومای رحم دارند، بیشتر است.
فیبروم رحم چه عوارضی دارد؟
بیشتر فیبروم‌های رحم، عوارض جدی ایجاد نمی‌کنند. اما بهتر است با شایع‌ترین خطرات فیبروم رحم آشنا شویم. برخی از این عوارض عبارتند از:
- درد شدید که ممکن است مدیریت آن از توان فرد خارج باشد
- تورم شکم و ناحیه‌ی لگنی
- خونریزی زیاد در قاعدگی
- کم‌خونی
- ناباروری (هرچند نادر است)
فیبروم علاوه‌بر عوارض جسمی، ممکن است در ادامه، بر روی سلامت روان فرد مبتلا نیز اثر بگذارد و فرد را در خطر ابتلا به افسردگی قرار دهد. درباره افسردگی، علائم و روش‌های درمان آن بیشتر بخوانید.
خلاصه: کم‌خونی، درد زیاد و تورم ناحیه‌ی شکم عوارض مهمی هستند که ممکن است در پی فیبروم‌های رحم ایجاد شوند.
آیا فیبروم رحم می‌تواند باعث کم‌خونی شود؟
کم‌خونی شرایطی است که در آن بدن به‌اندازه‌ی کافی گلبول قرمز برای انتقال اکسیژن به اندام‌ها ندارد. این وضعیت ممکن است در کسانی که خون‌ریزی‌های زیاد و سنگین در هنگام قاعدگی دارند، اتفاق بیفتد. فیبروم رحم ممکن است منجر به خونریزی پریود بسیار سنگین و حتی خونریزی در بین چرخه‌های قاعدگی شود. در صورتی که نشانه‌های کم‌خونی را داشتید؛ با پزشک خود در مورد اقدامات مناسب درمانی صحبت کنید. چون ممکن است دچار کمبود مینرال‌های ضروری یا ویتامین‌ها مانند آهن و ویتامین D شوید.
درباره ویتامین دی و اثرات آن بیشتر بخوانید.
خلاصه: چون فیبروم رحم یا میومای رحم باعث خونریزی شدید در قاعدگی می‌شود؛ ممکن است کم‌خونی ایجاد کند.
فیبروم رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در بیشتر موارد، پزشکان در هنگام معاینه‌ی لگن، متوجه فیبروم‌های رحم می‌شوند. اغلب اوقات، خون‌ریزی‌های سنگین و دیگر نشانه‌ها می‌توانند باعث شوند تا پزشکان فیبروم را به‌عنوان یک تشخیص احتمالی در نظر بگیرند. چندین آزمایش وجود دارد که با انجام آنها می‌توان وجود فیبروم‌ها در رحم را تایید کرد و به اندازه و موقعیت آنها پی برد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:
- اولتراسونوگرافی (Ultrasonography): این یک روش تصویربرداری غیر تهاجمی است که با امواج صوتی، تصویری از اندام‌های داخلی ایجاد می‌کند.
- MRI: این آزمایش با استفاده از امواج رادیویی و آهن‌رباها، تصاویری با جزئیات از اندام‌های داخلی فراهم می‌کند.
- CT Scan: این آزمایش با استفاده از اشعه ایکس، تصویری با جزئیات از اندام‌های داخلی در چندین زاویه فراهم می‌کند.
- هیستروسکوپی (Hysteroscopy): در این آزمایش، پزشک با دستگاهی به نام اسکوپ (لوله‌ای منعطف و نازک که در انتهای آن دوربینی تعبیه شده) به مشاهده‌ی فیبروم‌های رحم می‌پردازد.
- هیستروسالپینگوگرافی (HSG یا Hysterosalpingography): در این آزمایش، پزشک بعد از تزریق ماده حاجب، یک تصویر X-ray از رحم می‌گیرد.
- سونوهیستروگرافی (Sonohysterography): در این آزمایش، پزشک یک کاتتر کوچک در واژن قرار می‌دهد و سپس به درون رحم سالین تزریق می‌کند.
- لاپاروسکوپی (Laparoscopy): در این آزمایش، پزشک برشی کوچک در پایین شکم ایجاد می‌کند و یک لوله‌ی باریک و منعطف که در انتهای آن دوربینی تعبیه شده است، به داخل بدن فرستاده می‌شود.
خلاصه: تشخیص فیبروم رحم با روش‌های مختلف تصویربرداری و نمونه‌گیری از بافت رحم انجام می‌شود.
برای پیشگیری از فیبروم رحم چه کار باید کرد؟
به‌طور کلی، نمی‌توان جلوی فیبروم را گرفت. هرچند با نگه داشتن وزن در محدوده سالم و انجام معاینات منظم لگن می‌توان این ریسک را تا حدی کاهش داد. در صورتی که تشخیص داده شد که فیبروم‌های کوچکی دارید؛ از پزشک خود بخواهید تا یک برنامه معاینه‌ی منظم برای شما تنظیم کند.
خلاصه: برای جلوگیری از فیبروم رحم کار خاصی نمی‌توان کرد. توصیه به ترک سیگار، حفظ وزن ایده‌آل و سایر توصیه‌های کلی سلامتی در این‌جا هم صدق می‌کند.
فیبروم رحم چگونه درمان می‌شود؟
انتخاب راه درمان فیبروم رحم به اندازه، تعداد، موقعیت فیبروم‌ها و همچنین علائم آنها بستگی دارد. اگر میوما هیچ علامتی در فرد ایجاد نکند؛ احتمالاً به درمان خاصی هم نیاز نخواهد بود. به‌عبارتی فیبروم‌های کوچک را می‌توان به حال خود گذاشت. برخی افراد، هرگز علامت خاصی ناشی از فیبروم رحم بروز نمی‌دهند و دچار مشکلات مرتبط با آن نخواهند شد. در این موارد، پزشک تنها توصیه می‌کند تا در فواصل منظم، فیبروم‌ها با استفاده از معاینه لگن و سونوگرافی بررسی شوند. اگر فیبروم نشانه‌هایی مانند کم‌خونی ناشی از خونریزی زیاد، درد متوسط تا شدید یا مشکلات مجاری ادراری و روده‌ای ایجاد کرده باشد؛ برای رفع این علائم نیاز به درمان و مداخله پزشکی است. برنامه‌ی درمانی از بین بردن فیبروم رحم برای افراد مختلف بستگی به عوامل مختلفی دارد؛ از جمله:
- تعداد فیبروم‌ها
- اندازه‌ی فیبروم‌ها
- موقعیت مکانی فیبروم‌ها در بدن
- علائمی که به‌خاطر وجود فیبروم‌ها ظاهر شده‌اند
- خواسته‌ی بیمار درباره‌ی نگه‌داشتن رحم یا برداشتن آن
بهترین گزینه‌ی درمانی برای بیمار همچنین به این بستگی دارد که آیا در آینده قصد بارداری دارد یا خیر. حتماً در هنگام بررسی درمان‌های مختلف، با پزشک خود درباره‌ی مسائل مربوط به باروری صحبت کنید. در ادامه، روش‌های مختلف درمان فیبروم رحم را بررسی خواهیم کرد.
1. دارودرمانی
شاید برای شما سوال شده باشد که داروی درمان فیبروم رحم چیست؟ دارودرمانی برای فیبروم رحم، از طریق مکمل‌ها و داروهای مختلفی انجام می‌شود که در ادامه، به بررسی آنها می‌پردازیم.
مسکن‌های رایج
این داروها برای مدیریت درد و ناراحتی ناشی از فیبروم رحم مناسب هستند. از جمله این داروها می‌توان به استامینوفن و ایبوپروفن اشاره کرد.
مکمل‌های آهن
اگر به‌خاطر خون‌ریزی‌های سنگین، در بیمار کم‌خونی ایجاد شده باشد؛ ممکن است پزشک برای او مکمل آهن تجویز کند.
داروهای کنترل بارداری
این داروها هم می‌توانند علائم مرتبط با فیبروم، به‌ویژه خون‌ریزی‌های سنگین هنگام قاعدگی و بین دوره‌های قاعدگی را بهبود بخشند. همچنین در کاهش درد و گرفتگی قاعدگی هم اثرگذار هستند. گزینه‌های بسیاری برای کنترل بارداری وجود دارد که از جمله‌ی آنها می‌توان قرص‌های ضدبارداری خوراکی، حلقه‌ها، تزریق‌ها و دستگاه‌های درون‌رحمی (IUD) را نام برد.
آگونیست‌های هورمون ترشح‌کننده‌ی گنادوتروپین (GnRH)
این دسته‌ی دارویی باعث کوچک شدن فیبروم‌ها می‌شوند. گاهی از این داروها برای کاهش اندازه‌ی فیبروم‌ها پیش از جراحی استفاده می‌شود؛ این کار برداشتن آنها را ساده‌تر می‌کند. با این حال، اثر این داروها موقتی هستند و در صورت قطع مصرف، فیبروم‌ها دوباره رشد خواهند کرد.
2. درمان‌های خوراکی
الاگولیکس (Elagolix)، یک داروی خوراکی جدید برای مدیریت خونریزی سنگین رحمی است که در کسانی که هنوز به سن یائسگی نرسیده‌اند و از علائم فیبروم رحم رنج می‌برند، استفاده می‌شود. این قرص برای فیبروم رحم می‌تواند تا ۲۴ ماه مصرف شود. برای اینکه درباره‌ی مزایا و معایب این دارو بیشتر بدانید، می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید. یک داروی خوراکی دیگر که در کسانی که در اثر فیبروم رحم دچار خون‌ریزی‌های سنگین شده‌اند استفاده می‌شود، داروی ترانگزامیک اسید (Tranexamic acid) است.
فراموش نکنید که قرص برای فیبروم رحم یا به‌طور کلی هر داروی فیبروم رحم، باید پزشک یا داروساز خود را در جریان دیگر داروهایی که مصرف می‌کنید، قرار دهید. همچنین باید پیش از شروع هر داروی تازه‌ای، با پزشک یا داروساز خود در مورد عوارض و تداخل‌های احتمالی صحبت کنید. حال که با داروهای مورد استفاده در فیبروم آشنا شدیم؛ وقت آن است که با گزینه‌های درمانی دیگر که در دسته‌ی جراحی می‌گنجند، آشنا شویم.
خلاصه: در درمان فیبروم رحم از داروهای مسکن، ضد بارداری، آگونیست‌های گنادوتروپین و برخی داروهای دیگر استفاده می‌شود.
3. جراحی فیبروم رحم
وقتی سخن از عمل فیبروم به میان می‌آید، عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شوند. نه‌تنها اندازه، تعداد و موقعیت فیبروم‌ها در تعیین نوع جراحی اثر گذارند؛ بلکه عوامل دیگری مانند خواسته بیمار درباره‌ی بارداری در آینده هم باید مورد توجه قرار گیرند. برخی گزینه‌های جراحی برای برداشتن فیبروم رحم، رحم بیمار را حفظ می‌کنند و به وی امکان بارداری در آینده را خواهند داد؛ اما روش‌های دیگری هم هستند که اما روش‌های دیگری هم هستند که با برداشتن فیبروم رحم، به خود رحم نیز آسیب می‌رسانند. اینکه چه نوع عمل جراحی فیبروم رحم برای شما مناسب است؛ بستگی به این دارد که فیبروم‌ها چه‌اندازه و چند عدد هستند و در کجا قرار دارند. در ادامه انواع عمل‌های جراحی مایومکتومی را معرفی خواهیم کرد:
هیستروسکوپی (Hysteroscopy)
در جراحی هیسترکتومی رحم، جراح یک اسکوپ (وسیله‌ای لوله‌مانند که باریک و منعطف است) را از راه واژن و دهانه‌ی رحم به رحم وارد می‌کند و از آن برای برش و جدا کردن فیبروم‌ها استفاده می‌کند.
لاپاروسکوپی (Laparoscopy)
در فرایند لاپاروسکوپی فیبروم رحم، جراح برای برداشتن فیبروم‌ها از اسکوپ استفاده می‌کند. برخلاف هیستروسکوپی، در این روش نیاز به ایجاد برش‌هایی کوچک روی شکم است. این برش‌ها برای ورود و خروج اسکوپ از بدن ایجاد می‌شوند.
جراحی فیبروم رحم با لیزر
جراحی فیبروم رحم با لیزر یکی از کم‌عارضه‌ترین روش‌های موجود در از بین بردن فیبروئیدهای رحمی است. در این روش با استفاده از لیزر و بدون نیاز به ایجاد برش در بدن بیمار، فیبروئیدها از بین برده می‌شوند.
لاپاروتومی (Laparotomy)
در این فرایند، جراح یک برش بزرگ در شکم ایجاد کرده و از این طریق فیبروم‌ها را خارج می‌کند.این روش بیشتر مناسب فیبروم‌های بزرگ است و به نام جراحی فیبروم بزرگ رحم نیز شناخته می‌شود.
4. جراحی فیبروم با از دست دادن امکان بارداری
اگر بیمار قصد بارداری در آینده نداشته باشد، گزینه‌های دیگری هم هستند که ممکن است پزشکان پیشنهاد کنند. این گزینه‌ها بسیار اثربخش هستند؛ اما امکان بارداری در آینده را از بیمار می‌گیرند. در ادامه به معرفی این روش‌ها خواهیم پرداخت.
هیسترکتومی (Hysterectomy)
در این روش، جراح رحم را کاملاً از بدن خارج می‌کند. با این کار، فیبروم‌ها دیگر برنمی‌گردند و علائم آنها نیز از بین می‌رود. اگر خون‌ریزی‌های فرد بسیار شدید یا اندازه‌ی فیبروم‌ها بسیار بزرگ باشد، ممکن است این روش پیشنهاد شود. هیسترکتومی‌هایی که کمتر تهاجمی‌اند، شامل روش‌های واژینال، لاپاروسکوپیک و رباتیک می‌شوند.
آمبولیزه‌کردن فیبروم رحمی (Uterine fibroid embolization)
در این روش، رادیولوژیست مداخله‌ای با کمک متخصص زنان، فرایندی را انجام می‌دهد که در آن، کاتتری کوچک در سرخرگ رحمی و سرخرگ رادیال قرار داده می‌شود. این کاتتر، ذرات کوچکی را در این رگ‌ها آزاد می‌کند که باعث مسدود شدن جریان خون در آنها می‌شوند. با از دست رفتن جریان خون، فیبروم‌ها کوچک می‌شوند و علائم بیماری بهبود خواهند یافت. این فرایند ممکن است برای همه مناسب نباشد.
سوزاندن با امواج رادیویی (RFA)
این درمان ایمن و مؤثر با استفاده از انرژی امواج مایکروویو، فیبروم رحم را درمان می‌کند. از این روش برای فیبروم‌های کوچک در کسانی که هنوز به یائسگی نرسیده‌اند، استفاده می‌شود.
خلاصه: روش‌های جراحی برای درمان فیبروم رحم متنوع‌اند. برخی از این روش‌ها به گونه‌ای هستند که فرد پس از آنها هم قادر به بارداری خواهد بود؛ اما برخی جراحی‌ها بیمار را از امکان بارداری محروم می‌کنند.
اگر فیبروم رحم درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم؛ اگر علامت خاصی نداشته باشید، احتمالاً نیازی هم به اقدامات درمانی نخواهید داشت. اما اگر فیبروم‌ها بسیار بزرگ باشند یا باعث درد و عوارضی مانند خونریزی سنگین قاعدگی شوند، درمان بهترین گزینه است. با این حال، نمی‌توان برای همه یک نسخه پیچید و این تنها شما و پزشکتان هستید که تصمیم نهایی را درباره‌ی اقدامات لازم خواهید گرفت.
خلاصه: ممکن است اصلاً نیازی به درمان فیبروم رحم نباشد. اما اگر نیاز به درمان باشد و انجام نشود، عوارضی مانند درد و خونریزی سنگین ایجاد خواهد شد.
آیا درمان‌های جایگزین و گیاهی برای فیبروم رحم وجود دارد؟
تأثیرگذاری روش‌هایی مانند هومیوپاتی و فرآورده‌های گیاهی برای فیبروم رحم اثبات نشده است. با این حال، شواهد اندکی درباره‌ی تاثیر طب سوزنی وجود دارد.
آیا با وجود فیبروم رحم می‌توان باردار شد؟
بله؛ اگر کسی فیبروم رحم داشته باشد، همچنان می‌تواند باردار شود. اگر در هنگام بارداری می‌دانید که فیبروم دارید، پزشکتان را مطلع کنید تا برای بررسی فیبروم‌ها برنامه دقیقی تعیین کند. در هنگام بارداری، بدن مقادیر بسیار زیادی هورمون آزاد می‌کند که برای نگه‌داشتن بارداری لازم است. با این حال، این هورمون‌ها می‌توانند باعث بزرگ شدن فیبروم‌ها شوند. فیبروم‌های بزرگ ممکن است مشکلات زیر را در طول بارداری ایجاد کنند:
- افزایش ریسک زایمان از راه سزارین
- پیش نرفتن زایمان
- جدا شدن جفت
- زایمان زودرس
- عدم رشد کامل جنین؛ به‌خاطر ایجاد محدودیت توسط فیبروم‌ها، ممکن است جنین نتواند به‌اندازه‌ی مورد انتظار رشد کند.
خلاصه: فیبروم‌های رحم برخلاف پولیپ‌های رحم، جلوی باردار شدن را نمی‌گیرند؛ اما ممکن است باعث ایجاد پیچیدگی‌هایی در بارداری و زایمان شوند.
آیا اندازه فیبروم‌های رحم در طی زمان تغییر می‌کنند؟
فیبروم‌ها می‌توانند در طی زمان رشد کنند یا تحلیل بروند. ممکن است اندازه‌ی آنها ناگهانی تغییر کند یا این تغییر در درازمدت باشد. این اتفاق به دلایل متعددی رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، این تغییر اندازه به‌خاطر میزان هورمون‌های بدن است. وقتی که میزان هورمون‌های بدن زیاد است؛ مثلاً در طول بارداری، اندازه‌ی فیبروم‌ها افزایش خواهد یافت. برعکس، وقتی که میزان هورمون‌های بدن پایین است؛ مثلاً موقع یائسگی، اندازه‌ی فیبروم‌ها کاهش خواهد یافت. به همین دلیل است که علائم فیبروم رحم پس از یائسگی بهبود می‌یابد.
خلاصه: با افزایش هورمون‌های استروژن و پروژسترون، اندازه‌ی فیبروم‌های رحم افزایش می‌یابد. با کاهش این هورمون‌ها، اندازه‌ی فیبروم‌ها کاهش پیدا می‌کند.
سخن پایانی
فیبروم‌های رحم، مشکل شایعی هستند که بسیاری از افراد را در طول زندگی‌شان درگیر می‌کند. در برخی موارد، این فیبروم‌ها کوچک هستند و هیچ علامت خاصی ایجاد نمی‌کنند. در مواقع دیگر، فیبروم‌ها باعث نشانه‌های دردسرسازی مانند درد و خونریزی سنگین واژینال می‌شوند. چنانچه علائمی مانند علائمی که پیش‌تر توضیح داده شد داشتید، به پزشک مراجعه کنید. فیبروم‌ها قابل‌درمان هستند؛ پس به‌هیچ عنوان جای نگرانی نیست.
سوالات متداول
آیا فیبروم رحم خودبه‌خود از بین می‌رود؟
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم؛ بعد از یائسگی فیبروم‌های رحم به‌خاطر کاهش میزان هورمون‌ها تحلیل پیدا می‌کنند. با تحلیل فیبروم‌ها، علائمی که ایجاد می‌کنند هم از بین خواهد رفت.
آیا فیبروم رحم سرطانی است؟
احتمال اینکه فیبروم‌های رحم دچار تغییراتی شوند که آنها را بدخیم و سرطانی کند، بسیار کم است. در واقع، تنها یک نفر از هر ۳۵۰ نفری که فیبروم رحم دارند، سرطان می‌گیرد. آزمایشی که با قطعیت ۱۰۰ درصد بتواند فیبروم‌های نادر سرطانی را از فیبروم‌های عادی تمایز دهد، وجود ندارد. با این حال، کسانی که اندازه‌ی فیبروم‌ها آنها ناگهانی افزایش یافته است و کسانی که پس از یائسگی دچار فیبروم شده‌اند؛ باید فوراً توسط متخصص معاینه شوند.
در چه صورت باید به پزشک مراجعه کنم؟
چنانچه هر کدام از علائم زیر را داشتید، به پزشک مراجعه کنید؛ این علامت‌ها در مشکلات دستگاه تناسلی زنان شایع است و مهم است حتماً با پزشک خود درباره‌ی این موارد صحبت کنید تا علت دقیق مشکل شناسایی شود:
- خونریزی سنگین و نامنظم قاعدگی
- خونریزی بین چرخه‌های قاعدگی
- درد لگن
- درد در هنگام رابطه جنسی
- احساس فشار و پر بودن در شکم
آیا فیبروم رحم باعث خستگی می‌شود؟
احساس خستگی علامت شایعی از فیبروم‌های رحم نیست. هرچند، نشانه‌ای شایع از کم‌خونی است که ممکن است به‌خاطر خون‌ریزی‌های سنگین در اثر فیبروم‌های رحم به وجود بیاید. اگر خیلی احساس خستگی می‌کنید، برای تعیین علت آن به پزشک مراجعه کنید.
آیا فیبروم رحم باعث بزرگ شدن شکم می‌شود؟
بله؛ ممکن است فیبروم‌هایی که خیلی بزرگ شده‌اند، باعث ایجاد ظاهری برجسته روی شکم شوند.
نویسنده: امیرحسین بزرگی
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده