پولیپ رحم یکی از بیماری‌های شایع دستگاه تناسلی زنان است که می‌تواند بر سلامت باروری و کیفیت زندگی زنان تاثیر بگذارد. این بیماری به عنوان رشد غیر طبیعی بافت داخلی رحم (اندومتر) شناخته می‌شود؛ در واقع به این شکل که یک یا چندین زائده گوشتی در داخل حفره رحم ظاهر می‌شود. پولیپ‌ها معمولاً خوش‌خیم هستند؛ اما در برخی موارد ممکن است به سمت بدخیم شدن تغییر کنند. در این مقاله ابتدا به بررسی پولیپ رحم، علائم و انواع آن می‌پردازیم و در ادامه نیز انواع روش‌های تشخیص و درمان این بیماری را بررسی خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.
پولیپ رحم چیست؟
پولیپ رحم (Endometrial Polyps) یک رشد غیرطبیعی در لایه داخلی رحم است که به صورت زائده‌هایی در داخل حفره رحم ایجاد می‌شود. شکل پولیپ رحم می‌تواند به صورت تکی یا چندگانه باشد. اندازه پولیپ رحم از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر متغیر است. پولیپ رحمی به دلیل رشد غیرعادی و تقسیم بی‌رویه سلول‌های اندومتر ایجاد می‌شود و می‌توانند در هر سنی رخ دهد؛ اما بیشترین شیوع آن در زنان در دوران پیش از یائسگی و پس از آن است. همین مورد، اهمیت معاینات دوره‌ای را برای زنان در این سن نشان می‌دهد.
خلاصه: پولیپ رحم زائده‌های تکی یا چندگانه است که از رشد غیرعادی سلول‌های اندومتر ایجاد می‌شود. این زائده‌ها از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر متغیر هستند.
علائم پولیپ رحم
علائم بیماری پولیپ رحم ممکن است در هر زن متفاوت باشد و حتی بعضی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. با این حال، برخی از نشانه های پولیپ رحم عبارتند از:
- خونریزی غیرطبیعی رحم: از شایع‌ترین علائم پولیپ رحمی، خونریزی غیرطبیعی است. این ممکن است شامل خونریزی سنگین در دوران قاعدگی، خونریزی بین دوره‌های قاعدگی یا خونریزی پس از یائسگی باشد.
- قاعدگی‌های نامنظم: تغییرات در دوره‌های قاعدگی، مانند طولانی‌تر یا کوتاه‌تر شدن آنها، می‌تواند از علائم پولیپ رحم باشد.
- خونریزی پس از یائسگی: زنان پس از یائسگی که دچار خونریزی می‌شوند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنند؛ زیرا این حالت می‌تواند نشانه‌ای از وجود پولیپ رحم باشد.
- درد یا ناراحتی در ناحیه لگن: اگرچه این مورد نادر است؛ اما برخی اوقات ممکن است زنان مبتلا به پولیپ رحم، درد یا احساس فشار در ناحیه لگن را تجربه کنند. این درد به درد پولیپ رحم مشهور است.
- ناباروری یا مشکلات در بارداری: در برخی موارد، وجود پولیپ‌های رحم می‌تواند مانع از بارداری یا حفظ آن شود.
در صورت مشاهده علائم بالا، باید به یک پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. متخصص زنان با انجام معاینات فیزیکی، سونوگرافی واژینال یا هیستروسکوپی، می‌تواند پولیپ رحم را تشخیص دهد و راهکارهای درمانی مناسب برای آن را پیشنهاد دهد. علت این موضوع نیز این است که برخی از این علائم، علائم پولیپ سرطانی رحم هستند و هرچه زودتر تشخیص داده شوند، درمان نیز موفقیت‌آمیزتر است.
انواع پولیپ رحم
پولیپ‌های رحم به طور کلی خوش‌خیم هستند؛ اما پولیپ در رحم ممکن است به سرطان تبدیل شود. این بیماری به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام از این دو دسته اصلی، زیرشاخه‌های متفاوتی دارند. در ادامه به بررسی تمامی آنها می‌پردازیم.
1- پولیپ‌های آندومتر
این نوع پولیپ‌ها از لایه داخلی رحم - یعنی آندومتر - منشأ می‌گیرند. پولیپ آندومتر رحم شایع‌ترین نوع پولیپ‌های رحمی است و می‌تواند به صورت منفرد یا چندگانه باشد. پولیپ‌های آندومتر معمولاً کوچک هستند، اما برخی از آنها می‌توانند به اندازه‌ای بزرگ شوند که دهانه رحم را مسدود کنند. انواع پولیپ اندومتریال رحم به شرح زیر است:
- پولیپ‌های ساده: این نوع پولیپ‌ها معمولاً کوچک و خوش‌خیم هستند و اغلب بدون علائم خاصی رخ می‌دهند.
- پولیپ‌های پیچیده: این نوع پولیپ‌ها شامل تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های آندومتر هستند و خطر بیشتری برای تبدیل شدن به سرطان دارند.
- پولیپ‌های آدنوماتوز: این نوع پولیپ‌ها پتانسیل بالاتری برای تبدیل به سرطان دارند و باید با دقت بیشتری مورد بررسی و درمان قرار گیرند.
2- پولیپ‌های سرویکس
این نوع پولیپ‌ها از بافت دهانه رحم (سرویکس) منشا می‌گیرند و پولیپ دهانه رحم هستند. به این دسته از پولیپ‌ها، پولیپ گردن رحم نیز می‌گویند. پولیپ‌های سرویکس معمولاً کوچک‌تر از پولیپ‌های آندومتر هستند و به طور عمده خوش‌خیم‌اند. این نوع از پولیپ رحم به سه زیر دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- پولیپ‌های التهابی: این نوع پولیپ‌ها ناشی از التهاب مزمن دهانه رحم هستند و یکی از دسته‌های پولیپ دهانه رحم محسوب می‌شوند.
- پولیپ‌های عروقی: این پولیپ‌ها حاوی مقدار زیادی عروق خونی هستند و ممکن است خونریزی کنند.
- پولیپ‌های غده‌ای: این نوع پولیپ‌ها از بافت غده‌ای دهانه رحم منشأ می‌گیرند و معمولاً خوش‌خیم هستند.
خلاصه: پولیپ‌های رحم به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این دو دسته اصلی نیز زیرشاخه‌هایی دارد. تمامی این تقسیم‌بندی‌ها، به شناسایی و درمان بهتر پولیپ کمک می‌کند.
علت پولیپ رحم
علل بروز پولیپ رحم و علت پولیپ دهانه رحم عبارتند از:
- عدم تعادل هورمونی: افزایش سطح استروژن می‌تواند باعث رشد غیرطبیعی بافت‌های داخل رحم شود و پولیپ‌ها را ایجاد کند.
- افزایش سن: بروز پولیپ رحم در زنان بالای ۴۰ سال بیشتر است.
- چاقی: اضافه‌وزن و چاقی می‌تواند خطر پولیپ رحم را افزایش دهد؛ زیرا چربی بدن به تولید بیشتر استروژن کمک می‌کند.
- فشار خون بالا: مطالعات نشان داده‌اند که زنانی که فشار خون بالا دارند، بیشتر در معرض خطر پولیپ رحم هستند.
- سابقه خانوادگی: اگر در خانواده پولیپ رحم وجود داشته باشد، احتمال بروز آن در دیگر اعضای خانواده بیشتر است.
- استفاده از داروهای هورمونی: برخی داروها به‌ویژه تاموکسیفن که برای درمان سرطان پستان استفاده می‌شود، ممکن است خطر پولیپ رحم را افزایش دهند.
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): این سندرم نیز با افزایش سطح استروژن همراه است و می‌تواند به تشکیل پولیپ‌های رحمی یا فیبروم رحم منجر شود.
برای اطلاع از علائم، علل بروز، تشخیص و درمان فیبروم رحم، به مقاله زیوش در این رابطه مراجعه کنید.
خلاصه: عوامل مختلفی مانند عدم تعادل هورمونی، افزایش سن، چاقی، فشار خون بالا، سابقه خانوادگی، داروهای هورمونی، و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌توانند خطر بروز پولیپ رحم را افزایش دهند.
عوارض و مشکلات حاصل از پولیپ رحم
پولیپ‌های خوش‌خیم می‌توانند بدون علائم باشند و در برخی موارد بدون عوارض خاصی باقی بمانند. با این حال، بعضی اوقات پولیپ هایپرپلاستیک رحم یا پولیپ سرطانی رحم مشکلات و عوارض زیر را ایجاد می‌کند:
- خونریزی غیرطبیعی رحم: یکی از شایع‌ترین عوارض پولیپ رحم، خونریزی غیرطبیعی است. این ممکن است شامل خونریزی شدید در دوره‌های قاعدگی، خونریزی بین دوره‌ها یا خونریزی پس از یائسگی باشد.
- مشکلات باروری: پولیپ‌های بزرگ یا چندگانه می‌توانند به عنوان یک مانع فیزیکی عمل کرده و از لقاح یا لانه‌گزینی تخمک جلوگیری کنند. این موضوع ممکن است به ناباروری یا سقط جنین منجر شود.
- درد و ناراحتی لگنی: در مواردی که پولیپ‌ها بزرگ یا باعث انسداد شوند، ممکن است در ناحیه لگن درد و ناراحتی به وجود آید.
- عفونت‌های مکرر: وجود پولیپ‌های رحم می‌تواند خطر عفونت را در این ناحیه افزایش دهد؛ به ویژه اگر باعث تجمع ترشحات در رحم شوند.
- تبدیل شدن به بدخیمی‌های رحمی: اگرچه بیشتر پولیپ‌های رحم خوش‌خیم هستند؛ اما برخی از آنها ممکن است به سرطان اندومتر تبدیل شوند. پولیپ‌های آتیپیک یا پیش‌سرطانی بیشترین خطر را دارند.
خلاصه: علی‌رغم اینکه بیشتر پولیپ‌های رحم خوش‌خیم هستند و عوارض خاصی ندارند؛ در برخی شرایط می‌توانند باعث عوارض خطرناکی شوند.
پولیپ رحم و بارداری
بیماری پولیپ رحم می‌تواند بر باروری و روند آن تاثیر بگذارد. این تاثیرات شامل موارد زیر است:
- ناباروری: اگر اندازه پولیپ رحم بزرگ باشد یا در مناطقی از رحم قرار گیرد که اسپرم باید عبور کند یا لانه‌گزینی جنین اتفاق می‌افتد، ممکن است باعث مشکلات باروری شود. این توده‌ها ممکن است باعث جلوگیری از لانه‌گزینی مناسب تخمک بارور شده در دیواره رحم شوند و در نتیجه، باروری کاهش یابد.
- سقط جنین: در برخی موارد، پولیپ‌های بزرگ می‌توانند با ایجاد اختلال در محیط رحم، ریسک سقط جنین را افزایش دهند.
- بسته شدن لوله‌های رحمی: در صورتی که پولیپ در نزدیکی دهانه لوله‌های فالوپ قرار گیرد، می‌تواند مانع از عبور اسپرم یا تخمک شود.
در نهایت این موارد از عوارض پولیپ رحم هستند. البته شاید برای شما سوال شده باشد که آیا بعد از درمان پولیپ رحم می‌توان باردار شد؟ بله، بسیاری از زنانی که پولیپ رحم دارند، پس از درمان آن می‌توانند باردار شوند. برداشتن پولیپ در بسیاری از موارد باعث بهبود شرایط باروری می‌شود و احتمال بارداری موفق را افزایش می‌دهد.
خلاصه: با توجه به محل پولیپ و اندازه آن، ممکن است باعث ناباروری شود. البته این را نیز بدانید که پس از درمان، شانس بارداری موفق افزایش پیدا می‌کند.
روش های تشخیص پولیپ رحم
تشخیص بیماری پولیپ رحم معمولاً با استفاده از روش‌های تصویربرداری، تکنیک‌های جراحی و نمونه‌برداری صورت می‌گیرد. این روش‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا موقعیت، اندازه و تعداد پولیپ‌ها را مشخص کنند و از خوش‌خیم یا بدخیم بودن آنها مطمئن شوند. در ادامه برخی از رایج‌ترین روش‌های تشخیص پولیپ رحم را برای شما شرح می‌دهیم:
- سونوگرافی ترانس‌واژینال (TVUS): این روش رایج‌ترین و کم‌تهاجمی‌ترین ابزار برای تشخیص پولیپ رحم است. در این روش، یک پروب سونوگرافی وارد واژن می‌شود و تصاویر دقیقی از رحم و پولیپ‌های آن ارائه می‌دهد. این روش برای شناسایی تغییرات در دیواره رحم و اندازه‌گیری اندازه پولیپ‌ها مفید است.
- هیستروسکوپی: هیستروسکوپی یک روش تهاجمی‌تر است که به پزشک اجازه می‌دهد تا مستقیماً داخل رحم را ببیند. در این روش، یک دستگاه نازک به نام هیستروسکوپ که به یک دوربین متصل است، از طریق واژن وارد رحم می‌شود. علاوه بر تشخیص، هیستروسکوپی می‌تواند برای نمونه‌برداری از پولیپ‌ها نیز استفاده شود.
- کورتاژ تشخیصی (D&C): در این روش، پزشک از یک ابزار کوچک برای جمع‌آوری بافت از داخل رحم استفاده می‌کند. این نمونه بافت برای بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا وجود سلول‌های غیرطبیعی یا سرطانی مشخص شود. کورتاژ تشخیصی معمولاً زمانی انجام می‌شود که نتایج هیستروسکوپی یا سونوگرافی نامشخص باشد.
- سونوگرافی با سالین (سونوهیستروگرافی): در این روش، سالین (آب نمکی) به داخل رحم تزریق می‌شود تا حفره رحم گسترش یابد و تصاویر سونوگرافی دقیق‌تری از پولیپ‌ها به دست آید. این روش می‌تواند دید بهتری از پولیپ‌های کوچک‌تر یا پنهان ارائه دهد.
خلاصه: روش‌های تشخیص پولیپ رحم، شامل تصویربرداری و نمونه‌برداری است. با استفاده از این دو روش، نوع، محل و تعداد پولیپ‌ها مشخص می‌شود.
روش های درمانی پولیپ رحم
درمان پولیپ در رحم بستگی به علائم بیمار، اندازه و تعداد پولیپ‌ها و نتایج بیوپسی (در صورت انجام) دارد. درمان‌های پولیپ رحم به سه دسته کلی دارویی، غیر دارویی (جراحی) و روش‌های خانگی تقسیم می‌شوند. در ادامه هر یک از این روش‌ها را بررسی می‌کنیم تا بدانید پاکسازی رحم از پولیپ و افتادن پولیپ رحم چگونه است:
1- روش‌های دارویی
- داروهای هورمونی: این داروها معمولاً برای تنظیم تعادل هورمونی و کاهش علائم پولیپ استفاده می‌شوند. پروژسترون و آگونیست‌های گنادوتروپین از جمله داروهایی هستند که ممکن است برای کاهش سایز پولیپ تجویز شوند. با این حال، قرص برای پولیپ رحم معمولاً به عنوان یک راه‌حل موقتی در نظر گرفته می‌شود و پولیپ‌ها ممکن است پس از قطع مصرف داروها دوباره ظاهر شوند.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها ممکن است برای کاهش درد و التهاب مرتبط با پولیپ رحم استفاده شوند؛ اما تأثیری در کاهش اندازه پولیپ‌ها ندارند.
2- روش‌های غیر دارویی (عمل پولیپ رحم)
- هیستروسکوپی: این روش جراحی معمولاً برای تشخیص و برداشتن پولیپ رحم استفاده می‌شود. در این روش، یک دوربین کوچک به همراه ابزارهای جراحی از طریق دهانه رحم وارد رحم می‌شود و فرآیند برداشتن پولیپ دهانه رحم انجام می‌شود. عمل هیستروسکوپی پولیپ رحم بسیار دقیق است و معمولاً در صورت وجود پولیپ‌های بزرگ یا مقاوم به درمان دارویی توصیه می‌شود.
- کورتاژ (D&C): در این روش، پوشش داخلی رحم تراشیده می‌شود تا پولیپ‌ها و بافت اضافی از بین بروند. این عمل همان عمل برداشتن پولیپ رحم است و معمولاً همراه با هیستروسکوپی انجام می‌شود.
- هیسترکتومی: در موارد شدید، هنگامی که پولیپ‌ها به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند یا زمانی که خطر سرطان رحم وجود دارد، ممکن است برداشتن رحم (هیسترکتومی) توصیه شود.
3- روش های خانگی
روش‌های خانگی و تغییرات در سبک زندگی می‌توانند در بهبود علائم پولیپ رحم موثر باشند؛ اما نباید به عنوان درمان اصلی استفاده شوند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- تغذیه سالم و متعادل: مصرف مواد غذایی غنی از فیبر، میوه‌ها و سبزیجات تازه می‌تواند به تنظیم هورمون‌ها و کاهش التهاب کمک کند.
- مصرف دمنوش‌ها و گیاهان دارویی: برخی گیاهان مانند زنجبیل، زردچوبه، چای سبز و گیاه پنج‌انگشت به دلیل خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی خود، ممکن است در درمان این بیماری مفید باشند. با این حال، قبل از استفاده از هر گونه درمان گیاهی، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به تنظیم وزن بدن و تعادل هورمونی کمک کند؛ که این ممکن است در کاهش علائم پولیپ رحم موثر باشد.
- مدیریت استرس: استرس می‌تواند بر تعادل هورمونی تأثیر بگذارد. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی، می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند.
در نهایت این روش‌ها در از بین بردن پولیپ رحم موثر هستند. مهم‌ترین نکته پایبندی کامل به درمان و پیروی از توصیه‌های پزشک است.
خلاصه: سه مسیر درمانی اصلی برای درمان پولیپ‌های رحم وجود دارد. البته باید توجه کنید، هیچ‌کدام از این درمان‌ها را بدون مشورت پزشک انجام ندهید.
پیچیدگی‌ها و مشکلات رایج در درمان پولیپ رحم
درمان پولیپ رحم معمولاً با موفقیت همراه است؛ اما ممکن است با پیچیدگی‌هایی نیز همراه باشد که شامل موارد زیر است:
- عود پولیپ‌ها: حتی پس از برداشتن موفق پولیپ‌ها، احتمال عود آنها وجود دارد. این موضوع به ویژه در زنانی که مشکلات هورمونی دارند، شایع‌تر است.
- خطرات جراحی: مانند هر عمل جراحی دیگری، روش‌های تهاجمی مانند هیستروسکوپی و کورتاژ نیز با خطراتی همراه هستند. این خطرات شامل عفونت، خونریزی یا آسیب به بافت‌های اطراف است.
- تاثیرات هورمونی: استفاده از داروهای هورمونی می‌تواند عوارض جانبی مانند تغییرات خلقی، افزایش وزن یا مشکلات پوستی را به همراه داشته باشد.
- تشخیص نادرست: در برخی موارد، پولیپ‌ها ممکن است به اشتباه تشخیص داده شوند یا به عنوان توده‌های دیگر مانند فیبروم‌ها در نظر گرفته شوند. این موضوع ممکن است منجر به درمان نادرست و مشکلات بیشتر شود.
- تبدیل به بدخیمی: هرچند نادر است، اما امکان تبدیل پولیپ‌های رحم به سرطان اندومتر وجود دارد؛ به خصوص در زنانی که پولیپ‌های آتیپیک دارند. این موضوع نیازمند پیگیری منظم و بررسی‌های دوره‌ای است.
خلاصه: پولیپ‌های رحم ممکن است به بدخیمی‌های پیچیده‌تر منجر شوند. به همین دلیل، پیگیری منظم درمان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
سخن پایانی
پولیپ رحم یک بیماری قابل درمان است؛ اما نیاز به تشخیص به موقع و مدیریت صحیح دارد. روش‌های تشخیصی مختلفی برای شناسایی و بررسی این پولیپ‌ها وجود دارد و بسته به شرایط هر بیمار، ممکن است نیاز به درمان‌های دارویی یا جراحی باشد. با وجود اینکه درمان‌های موجود معمولاً موثر هستند؛ اما پیچیدگی‌هایی مانند عود بیماری و خطرات جراحی وجود دارد که باید با دقت مدیریت شوند. برای جلوگیری از مشکلات بیشتر، پیگیری‌های منظم و مشورت با پزشک ضروری است.
سوالات متداول
آیا پولیپ رحم خطرناک است؟
بیشتر پولیپ‌های رحم خوش‌خیم هستند و خطر جدی برای سلامتی ندارند. با این حال، برخی پولیپ‌ها می‌توانند پیش‌سرطانی باشند یا به ندرت به سرطان اندومتر تبدیل شوند. به همین دلیل، ارزیابی دقیق و پیگیری منظم توسط پزشک ضروری است.
پولیپ رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پولیپ رحم معمولاً با سونوگرافی ترانس‌واژینال تشخیص داده می‌شود. در موارد نیاز، پزشک ممکن است روش‌های دیگری مانند هیستروسکوپی یا کورتاژ تشخیصی را به کار گیرد تا بافت را بررسی کند و پولیپ‌ها را بردارد.
آیا پولیپ رحم می‌تواند باعث ناباروری شود؟
بله؛ پولیپ‌های بزرگ یا چندگانه می‌توانند باعث انسداد در رحم شوند و از لقاح یا لانه‌گزینی تخمک جلوگیری کنند. برداشتن پولیپ‌ها می‌تواند شانس بارداری را افزایش دهد.
درمان پولیپ رحم چگونه انجام می‌شود؟
درمان پولیپ رحم، بسته به علائم و شرایط بیمار می‌تواند شامل داروهای هورمونی، برداشتن پولیپ از طریق هیستروسکوپی یا در موارد شدیدتر، هیسترکتومی باشد. تصمیم‌گیری درباره روش درمان به ارزیابی دقیق پزشک بستگی دارد.
آیا پولیپ رحم پس از درمان دوباره عود می‌کند؟
امکان عود پولیپ‌ها پس از درمان وجود دارد؛ به خصوص اگر علل زمینه‌ای مانند مشکلات هورمونی برطرف نشوند. به همین دلیل، پیگیری منظم و ارزیابی دوره‌ای بیمار توسط پزشک، اهمیت بالایی دارد.
نویسنده: امیرحسین ملک زاده
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار