همه چیز در مورد یائسگی؛ علائم،‌ تشخیص و راه‌های درمان

یائسگی یا منوپاز (Menopause)، نقطه‌ای است که در آن فرد به مدت ۱۲ ماه کامل چرخه قاعدگی نداشته است. یائسگی یک بخش طبیعی از فرایند افزایش سن و نشان‌دهنده‌ی پایان دوره‌ی باروری است و به‌طور میانگین در ۵۲ سالگی رخ می‌دهد. از آن‌جایی‌که یائسگی برای نیمی از جمعیت جهان رخ می‌دهد؛ مهم است تا درباره‌ی علائم، تشخیص، درمان و مدیریت آن اطلاعات کافی داشته باشیم. از همین رو، در این مقاله سعی کرده‌ایم به پرسش‌های رایج پیرامون آن پاسخ دهیم. برای یافتن پاسخ پرسش‌های خود، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

یائسگی چیست؟

یائسگی در زنان زمانی اتفاق می‌افتد که فرد برای ۱۲ ماه متوالی چرخه قاعدگی (پریود) نداشته باشد و به عبارت ساده‌تر، 12 ماه متوالی تخمک گذاری انجام نشود. این فرایند طبیعی هنگامی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها تولید هورمون‌های جنسی را متوقف می‌کنند. اگر یائسگی در اثر جراحی یا دارو ایجاد شود؛ به آن یائسگی القا شده (Induced menopause) می‌گویند. تغییرات هورمونی در یائسگی می‌تواند باعث ایجاد علائم ناخوشایند جسمی و عاطفی شود. درمان‌هایی برای بهبود علائم یائسگی موجود است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به هورمون‌درمانی، مصرف داروها و تغییرات سبک‌زندگی اشاره کرد.

خلاصه: یائسگی به معنی زمانی است که فرد برای ۱۲ ماه متوالی پریود نشده است. این اتفاق به‌خاطر کاهش تولید هورمون‌های جنسی در تخمدان رخ می‌دهد.

 

چه‌طور می‌توان متوجه یائسگی شد؟

اولین علامت یائسگی این است که فرد برای ۱۲ ماه متوالی قاعدگی نداشته باشد. در صورت هرگونه خون‌ریزی از واژن بعد از یائسگی، مراجعه به پزشک ضروری است؛ چراکه خون‌ریزی واژینال بعد از یائسگی می‌تواند نشانه‌ای از یک خطر جدی برای سلامتی باشد.

چرا یائسگی رخ می‌دهد؟

هنگامی که یائسگی خودبه‌خود اتفاق می‌افتد، نباید نگران شد؛ چرا که این بخشی طبیعی از فرایند افزایش سن است. همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم؛ یائسگی به معنی یک سال عدم خون‌ریزی قاعدگی بدون دخالت هرگونه دارو یا جراحی است. علت تأکید بر این عبارت این است که داروهای ضدبارداری خوراکی، داروهای شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و جراحی خارج کردن هر دو تخمدان نیز ممکن است باعث عدم خون‌ریزی و ایجاد علائمی مشابه یائسگی شوند. این شرایط را نباید با یائسگی طبیعی اشتباه گرفت.

با افزایش سن، سرعت چرخه تولیدمثل کم‌تر شده و کم‌کم آماده‌ی توقف می‌شود. این چرخه از زمان بلوغ، به‌طور مداوم مشغول کار بوده است. با نزدیک شدن به یائسگی، تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید می‌کنند و با کاهش این هورمون، چرخه‌های قاعدگی (پریود) شروع به تغییر خواهند کرد. به این صورت که در ابتدا نامنظم شده و در نهایت متوقف می‌شوند. با تغییر سطح هورمون‌ها، برای سازگاری با شرایط جدید یک سری تغییرات جسمی در بدن رخ می‌دهد. علائمی که در هر کدام از مراحل یائسگی تجربه می‌کنید؛ در واقع همگی جزو تنظیمات بدن برای سازگاری با این تغییرات هورمونی است.

خلاصه: یائسگی به‌خاطر کاهش تولید هورمون استروژن در تخمدان‌ها رخ می‌دهد و بخشی طبیعی از افزایش سن است.

 

هورمون استروژن چه نقشی در بدن دارد؟

تخمدان‌ها در سنین باروری، هورمون‌های استروژن (Estrogen) و پروژسترون (Progesterone) را تولید می‌کنند که این دو هورمون، با همدیگر به کنترل چرخه‌های قاعدگی می‌پردازند. علاوه بر این، استروژن بر نحوه‌ی استفاده‌ی بدن از کلسیم و پایین نگه‌داشتن سطح کلسترول در خون تاثیرگذار است.

خلاصه: تنظیم چرخه قاعدگی، کلسیم و چربی خون از نقش‌های مهم استروژن در بدن است.

 

یائسگی چه مراحلی دارد؟

یائسگی پایان دائمی قاعدگی است و درصورتی‌که بدون دخالت دارو یا جراحی رخ دهد؛ یک فرایند تدریجی خواهد بود که در ۳ مرحله اتفاق می‌افتد:

1. پیش یائسگی (Perimenopause)

ممکن است به این دوره «رسیدن به یائسگی» هم گفته شود. پیش‌یائسگی می‌تواند ۸ تا ۱۰ سال قبل از یائسگی شروع شود. در این مرحله، تخمدان‌ها به‌طور تدریجی استروژن کمتری تولید می‌کنند. پیش‌یائسگی معمولاً در اوایل دهه‌ی چهل‌سالگی رخ می‌دهد و می‌تواند چند ماه تا چند سال طول بکشد. بسیاری در مرحله‌ی پیش‌یائسگی، دچار علائمی مانند قاعدگی‌های نامنظم، گرگرفتگی و تغییرات خلق‌وخو می‌شوند. در زبان عامه، منظور از یائسگی بیشتر همین مرحله است.

2. یائسگی (Menopause)

یائسگی نقطه‌ای است که در آن دیگر چرخه‌های قاعدگی یا پریود رخ نمی‌دهند. در این مرحله، تخمدان‌ها دیگر تخمک آزاد نمی‌کنند و بدن هم استروژن چندانی تولید نخواهد کرد. در صورتی‌که فرد برای ۱۲ ماه متوالی قاعدگی نداشته باشد؛ پزشکان برای او تشخیص یائسگی خواهند داد.

3. پسا یائسگی (Postmenopause)

به زمان بعد از یائسگی، پسا یائسگی گفته می‌شود. فرد تا آخر عمر در این مرحله خواهد ماند. با این‌که بیشتر علائم پیش‌یائسگی با گذر از یائسگی کاهش خواهند یافت؛ هم‌چنان ممکن است برخی علائم به‌صورت خفیف برای چند سال ادامه یابند. کسانی که در این مرحله هستند، به‌خاطر سطح پایین استروژن بیشتر در معرض پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی قرار می‌گیرند.

خلاصه: یائسگی به ۳ مرحله‌ی خود یائسگی و قبل و بعد آن تقسیم می‌شود. بیشتر علائمی که آن‌ها را به‌عنوان علائم یائسگی می‌شناسیم، در مرحله‌ی پیش‌یائسگی رخ می‌دهند.

 

یائسگی زودرس چیست؟

چنان‌چه یائسگی بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سال رخ دهد، «طبیعی» در نظر گرفته می‌شود و بخشی عادی از افزایش سن محسوب خواهد شد. اگر یائسگی در سن زیر ۴۵ سال اتفاق بیفتد؛ به آن یائسگی زودهنگام و در سن ۴۰ سال و پایین‌تر، به آن یائسگی زودرس می‌گویند. درصورتی‌که یائسگی زودرس به دلایل دارویی یا جراحی نباشد، به آن نارسایی تخمدان اولیه می‌گویند.

علائم یائسگی زودرس نیز همانند یائسگی عادی است و تفاوت زیادی ندارد. البته ممکن است در برخی افراد دردهای یائسگی شدیدی نیز بروز پیدا کند. اگر دچار یائسگی زودرس شدید، در اسرع وقت به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید تا فرآیند یائسگی را عقب بیندازید. عقب انداختن یائسگی با دارودرمانی و انجام برخی فعالیت‌های غیرپزشکی انجام می‌شود.

خلاصه: یائسگی معمولاً بین ۴۵ تا ۵۵ سالگی رخ می‌دهد و دوره آن چند سال طول می‌کشد. اگر این اتفاق زودتر از ۴۵ سالگی بیفتد، به آن یائسگی زودهنگام و اگر زودتر از ۴۰ سالگی رخ دهد، به آن یائسگی زودرس می‌گویند.

 

سن یائسگی چند سال است؟

سن میانگین یائسگی در کشوری مثل آمریکا ۵۲ سال است؛ اما انتقال به یائسگی یا همان مرحله‌ی پیش‌یائسگی در اواسط دهه‌ی چهل‌سالگی رخ می‌دهد. بهترین سن یائسگی بازه 40 تا 50 سالگی است. برخی بیماری‌ها مانند پولیپ رحم، فیبروم رحم و کمبود برخی مواد معدنی و ویتامین‌ها مانند کمبود ویتامین دی، باعث تسریع یائسگی یا همان یائسگی زودرس می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت که مصرف ویتامین برای جلوگیری از یائسگی تا حدودی تاثیر دارد.

 

یائسگی چقدر طول می‌کشد؟

یائسگی در واقع یک نقطه‌‌ی زمانی است؛ پس کسی در خود یائسگی نمی‌ماند. به زبان ساده‌تر؛ ۱۲ ماه پس از آخرین قاعدگی فرد به یائسگی رسیده است. بلافاصله بعد از این لحظه، فرد به مرحله‌ی پسا یائسگی وارد می‌شود که تا آخر عمر به درازا می‌کشد. مدت یائسگی از فرد به فرد فرق می‌کند. همان‌طور که گفتیم؛ علائم از چند سال قبل از رسیدن به نقطه‌ی یائسگی (۱۲ ماه پس از آخرین پریود) ایجاد می‌شوند و ممکن است تا چند سال بعد از آن هم ادامه یابند.

 

علائم شروع یائسگی در زنان

در صورتی که فرد شروع به تجربه هر کدام از علائم زیر کند؛ احتمالاً در حال رسیدن به یائسگی است:

قاعدگی‌های نامنظم یا قاعدگی‌هایی که سنگین‌تر یا سبک‌تر از حد معمول هستند.

• گرگرفتگی، که به آن علائم وازوموتور هم گفته می‌شود. این علائم به این صورت هستند که ناگهان فرد احساس می‌کند گرمایی در سرتاسر بدنش پخش می‌شود.
• تعریق شبانه و/یا عرق سرد
• خشکی واژن در رابطه جنسی که باعث ناراحتی می‌شود.
• فوریت ادرار یا نیاز ناگهانی به تخلیه‌ی هر چه زودتر ادرار
• مشکلات خواب (بی‌خوابی)
• تغییرات عاطفی شامل بی‌حوصلگی، تغییر خلق‌وخو یا افسردگی
• خشکی پوست، چشم‌ها و دهان
• بدتر شدن سندرم پیش‌قاعدگی (PMS)
• درد ناحیه شکم که با نام درد یائسگی شناخته می‌شود
• حساس‌شدن سینه‌ها

برخی افراد هم ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• تپش قلب
• سردرد
• دردهای عضلانی و مفصلی
• تغییر در میل جنسی (لیبیدو)
• مشکل در تمرکز یا اختلال حافظه (که اغلب موقتی است)
• ریزش و کم‌پشت‌شدن مو

خلاصه: یائسگی باعث ایجاد علائم مختلفی می‌شود که شدت و نوع آن‌ها برای هر شخصی متفاوت است. عامل ایجاد این علائم، کاهش تولید هورمون‌های جنسی در تخمدان‌ها است. از نشانه‌های رایج و مهم یائسگی می‌توان به گرگرفتگی، خشکی واژن و تغییرات خلق‌وخو اشاره کرد.

 

علائم یائسگی چقدر طول می‌کشد؟

علائم یائسگی ممکن است تا ۱۰ سال پیش از رسیدن به یائسگی (توقف کامل قاعدگی برای یک سال) طول بکشد. میانگین این مدت زمان، ۷ سال است. بیشتر افراد بیان می‌کنند که علائم‌شان پس از گذر از یائسگی کاهش یافته یا به‌طور کلی ناپدید می‌شوند.

خلاصه: علائم یائسگی ۷ تا ۱۰ سال پیش از رسیدن به یائسگی ادامه دارند و پس از آن، کم‌تر شده و از بین می‌روند.

 

چه‌ چیزهایی علائم یائسگی را بدتر می‌کنند؟

این مورد بستگی به نوع علائم دارد و برای مثال اگر گرگرفتگی، عرق کردن و ترشحات یائسگی شما را اذیت می‌کند، بهتر است از قرارگرفتن درمعرض آب‌وهوای گرم، استفاده از لباس‌زیرهای پلاستیکی و خوردن غذاهای تند و پرادویه پرهیز کنید. اگر بی‌خوابی برای شما مشکل‌ساز شده است؛ می‌توانید پیش از خواب به انجام فعالیت‌های آرام‌بخش مانند یوگا یا کتاب خواندن بپردازید تا به آسانی به خواب بروید. تهیه فهرستی از علائم و چیزهایی که باعث بهتر شدن یا بدتر شدن علائم می‌شوند؛ به شما کمک می‌کند تا علائم و راهکارهای بهبود آن‌ها را بهتر شناسایی کنید و از انجام کارهایی که آن‌ها را بدتر می‌کند، بپرهیزید.

خلاصه: هرکدام از علائم یائسگی را برخی چیزها بهتر و برخی چیزها بدتر می‌کنند. با ثبت این موارد؛ می‌توانید علائم را بهتر مدیریت کنید.

 

یائسگی چه خطراتی برای سلامتی ایجاد می‌کند؟

پس از یائسگی، فرد در معرض خطر بالاتری برای پوکی استخوان و ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی قرار می‌گیرد. علت این امر، کاهش سطح استروژن است. پزشک ممکن است روی سلامتی شما حساس‌تر باشد تا مطمئن شود خطر این بیماری‌ها برای شما بالا نیست و در صورت نیاز، ممکن است داروهایی تجویز کند.

1. پوکی استخوان

پوکی استخوان هنگامی رخ می‌دهد که تراکم استخوان‌ها کمتر شده و آن‌ها آسیب‌پذیرتر می‌شوند. استروژن نقش مهمی در حفظ تراکم استخوانی دارد و به سلول‌ها پیام می‌دهد تا از تجزیه‌ی استخوان‌ها جلوگیری کنند. از زمان شروع یائسگی تا رسیدن به سن ۶۰ سالگی، تراکم استخوان‌ها حدود ۲۵ درصد کاهش می‌یابد. کاهش استروژن علت اصلی این کاهش تراکم است. پزشک ممکن است با ارزیابی تراکم مواد معدنی استخوان‌ها، وضعیت آن‌ها را بررسی کند. این آزمایش سریع و آسان است و میزان کلسیم را در برخی نقاط بدن مشخص می‌کند.

2. بیماری‌های قلبی عروقی

پس از یائسگی، خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی به دلایل متعددی افزایش می‌یابد که این دلایل شامل موارد زیر است:

• از دست دادن استروژن
• افزایش فشار خون
• برخی عادت‌ها مانند سیگار کشیدن، نوشیدن الکل یا مصرف غذاهای ناسالم
• کمبود فعالیت فیزیکی که منجر به افزایش کلسترول و دیگر مشکلات می‌شود

خلاصه: پوکی استخوان و افزایش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی از مهم‌ترین عوارض یائسگی هستند که هر دو به کاهش سطح استروژن مرتبط‌ می‌شوند.

 

یائسگی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

چندین راه وجود دارد که پزشک با استفاده از آن‌ها می‌تواند یائسگی را تشخیص دهد. اولین راه، پرسیدن از بیمار درباره‌ی چرخه‌های قاعدگی در سال گذشته است. یائسگی از این لحاظ یک شرایط ویژه است؛ زیرا پزشک تنها پس از این‌که اتفاق بیفتد، می‌تواند آن را تشخیص دهد. پس از آن، فرد وارد مرحله پسا یائسگی می‌شود که تا آخر عمر ادامه دارد.  ممکن است پزشک برای فرد درخواست سونوگرافی نیز بکند؛ علت این موضوع اندازه‌گیری سایز رحم است. پزشک متخصص با بررسی اندازه رحم شما با اندازه طبیعی رحم در یائسگی، تشخیص نهایی خود را می‌دهد. 

آزمایش خون می‌تواند سطح هورمون‌های خاصی را در بدن اندازه‌گیری کند و نشان دهد که آیا یائسگی رخ داده است یا خیر؛ هرچند معمولاً نیازی به آزمایش خون نمی‌شود. در برخی شرایط، آزمایش خون حتی می‌تواند گمراه‌کننده باشد؛ زیرا در مرحله‌ی پیش‌یائسگی افت‌وخیزهای زیادی در سطح هورمون‌ها رخ می‌دهد که تفسیر آن‌ها کار ساده‌ای نیست. آزمایش خون تنها در صورتی تجویز می‌شود که پزشک مشکوک به یک بیماری زمینه‌ای باشد و علائم را به آن مرتبط بداند.

خلاصه: تشخیص یائسگی به معنی رخ ندادن قاعدگی برای ۱۲ ماه متوالی است. گاهی برای تشخیص دیگر بیماری‌هایی که ممکن است باعث علائم مشابه شوند؛ از آزمایش خون استفاده می‌شود.

 

یائسگی چگونه درمان می‌شود؟

یائسگی یک فرایند طبیعی است که بدن آن را پشت سر می‌گذارد و حتی گاهی برای آن نیاز به دریافت هیچ درمانی نیست. در واقع شاید درمان واژه‌ی چندان مناسبی نباشد و استفاده از واژه‌هایی مانند رسیدگی یا بهبود علائم، بهتر باشد. بحثی که در یائسگی مطرح می‌شود؛ مدیریت علائمی است که برای فرد آزاردهنده هستند و زندگی او را مختل می‌کنند. روش‌های متعددی برای مدیریت علائم در یائسگی وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

1. هورمون درمانی (HT)

در این روش به کسانی که در سنین طبیعی برای یائسگی هستند (بالای ۴۵ سال) هورمون‌هایی داده می‌شود.

2. هورمون درمانی جایگزین (HRT)

اضافه شدن واژه‌ی جایگزین در این روش، به معنی استفاده از هورمون‌ها برای درمان یائسگی در سنین پایین است؛ به‌ویژه در سنین پایین‌تر از ۴۰. اما در کسانی که در سنین پایین سابقه سرطان سینه داشته‌اند؛ بهتر است این گزینه درمانی استفاده نشود.

3. درمان‌های غیرهورمونی

در صورتی که دچار علائم یائسگی شدید؛ با پزشک خود درباره‌ی گزینه‌های درمانی - که فکر می‌کند برای شما مناسب است - گفت‌وگو کنید. هر شخصی با دیگری متفاوت است و نیازهای خاص خود را دارد.

خلاصه: روش‌های مدیریت علائم در یائسگی، شامل درمان‌های هورمونی و غیرهورمونی است.

 

هورمون درمانی برای یائسگی چگونه است؟

بدن در طی یائسگی متحمل تغییرات هورمونی مختلفی می‌شود و میزان هورمون‌های تولیدی آن به میزان زیادی کاهش می‌یابد. وقتی تخمدان‌ها دیگر به‌اندازه‌ی کافی استروژن و پروژسترون تولید نمی‌کنند؛ هورمون‌درمانی می‌تواند کاهش آن‌ها را جبران کند. هورمون‌درمانی سطح هورمون‌ها را بالا می‌برد، به مدیریت علائمی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن کمک می‌کند و می‌تواند در جلوگیری از پوکی استخوان مفید باشد. این روش درمانی به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شود:

1. استروژن درمانی (ET یا Estrogen therapy)

در این روش تنها چیزی که توسط بیمار دریافت می‌شود، استروژن است که پزشکان از آن در دوزهای پایین استفاده می‌کنند. استروژن به اشکال مختلفی مانند قرص، کرم، ژل، اسپری، حلقه‌ی واژینال و پچ پوستی موجود است. در صورتی‌که رحم خارج نشده باشد؛ نمی‌توان از استروژن‌درمانی به‌تنهایی استفاده کرد و باید در درمان از پروژسترون هم استفاده شود.

2. استروژن - پروژسترون درمانی (Estrogen progestogen therapy یا EPT)

به دلیل این‌که در این روش هم از استروژن و هم از پروژسترون استفاده می‌شود؛ به آن درمان ترکیبی هم گفته می‌شود. پروژسترون هم به شکل طبیعی موجود است و هم به شکل پروژستین که شکل سنتتیک پروژسترون است. پروژسترون نامی عمومی است که هم برای شکل طبیعی پروژسترون و هم پروژستین‌های سنتتیک استفاده می‌شود. این روش درمانی برای کسانی که رحمشان را خارج نکرده‌اند، استفاده می‌شود.

هورمون درمانی عوارضی هم دارد. چنان‌چه می‌خواهید درباره‌ی مزایا و معایب این روش - و این‌که آیا اصلاً درمان مناسبی برای شما هست یا خیر - بیشتر بدانید؛ بهتر است با پزشک معالج خود گفت‌وگو کنید.

خلاصه: اگر رحم از بدن خارج شده باشد، از استروژن درمانی و در غیر این صورت از استروژن - پروژسترون درمانی استفاده می‌شود.

 

آیا درمان‌های غیر هورمونی هم برای یائسگی وجود دارد؟

با این‌که هورمون‌درمانی روشی مؤثر برای بهبود علائم یائسگی است؛ برای همه درمان ایده‌آلی نیست. درمان‌های غیر هورمونی شامل ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و همچنین داروهای غیر هورمونی هستند. این درمان‌ها برای افرادی که به دلایلی مانند سابقه لخته‌ی خون یا دریافت داروهای سرطان سینه، قادر به دریافت استروژن نیستند؛ گزینه‌ مناسبی خواهد بود. برخی درمان‌های غیر هورمونی که پزشکان پیشنهاد می‌کنند، شامل موارد زیر است:

• تغییر تغذیه
• دوری از محرک‌های گرگرفتگی (مثلاً آب‌وهوای گرم و غذاهای تند و پرادویه)
• ورزش و فعالیت ورزشی منظم
• پیوستن به گروه‌های حمایتی
• داروهای تجویزی
• روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT)
• هیپنوتیزم‌درمانی (Hypnotherapy)

گاهی تغییر تغذیه می‌تواند به رفع علائم یائسگی کمک کند. محدود کردن مقدار روزانه‌ی مصرف کافئین و پرهیز از غذاهای تند و پرادویه، می‌توانند شدت گرگرفتگی را بسیار کاهش دهند. همچنین می‌توانید از غذاهایی که دارای فیتواستروژن (Phytoestrogen) هستند، استفاده کنید. فیتواستروژن‌ها دسته‌ای از مواد مغذی هستند که در بدن خواص شبه‌استروژنی دارند. برخی از مواد مواد غذایی حاوی فیتواستروژن عبارتند از:

• دانه‌های سویا
• نخود
• عدس
• لوبیا
• تخم کتان
• غلات
• میوه‌ها
• سبزیجات

 

برخی عوامل هستند که ممکن است باعث تحریک گرگرفتگی شوند. برای کاهش گرگرفتگی، بهتر است این عوامل را تشخیص دهید و تلاش کنید از آن‌ها بپرهیزید. کارهایی که در این مورد می‌توانید انجام دهید؛ شامل موارد زیر است:

• خنک نگه‌داشتن اتاق به‌ویژه در شب
• پوشیدن چندین لایه لباس
• ترک سیگار
• نگه‌داشتن وزن در محدوده‌ی ایده‌آل

اگر از گرگرفتگی رنج می‌برید؛ ممکن است ورزش برایتان دشوار باشد. اما انجام منظم فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند به مدیریت علائم یائسگی کمک کند. هر نوع فعالیت فیزیکی برای شما مفید است؛ از کار در باغچه‌ی خانه‌تان گرفته تا چندین دور شنا در استخر. حرکات نرم و آرام مانند یوگا هم می‌توانند برای بهبود روحیه و کاهش اضطراب کمک‌کننده باشند.

صحبت کردن با افراد دیگری که آن‌ها هم در حال گذراندن یائسگی هستند؛ برای بسیاری از افراد باعث آسودگی‌خاطر خواهد شد. با پیوستن به گروه‌های حمایتی، می‌توانید احساساتی که در ذهن دارید را به زبان بیاورید و بروز دهید. همچنین ممکن است پاسخ پرسش‌هایتان را هم پیدا کنید. چه‌بسا دیگران راهکارهایی پیشنهاد کنند که پیش‌تر به فکر شما نرسیده است. حواستان باشد، حتماً به گروه حمایتی ملحق شوید که یک فرد آموزش‌دیده آن را اداره می‌کند.

برخی داروهای غیرهورمونی‌ وجود دارند که پزشکان برای بهبود علائم یائسگی آن‌ها را تجویز می‌کنند. برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:

• قرص‌های کنترل بارداری برای به تعادل رساندن سطح هورمون‌ها
• داروهای ضدافسردگی (مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) و مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRI)) برای بهبود علائمی مانند تغییرات خلق‌وخو و گرگرفتگی
• گاباپنتین (Gabapentin؛ که یک داروی اعصاب است) برای درمان گرگرفتگی
• اکسی‌بوتینین (Oxybutynin؛ که دارویی برای مثانه‌ی بیش‌فعال است) برای درمان گرگرفتگی
• کرم‌های واژینال و لوبریکانت‌ها برای بهبود خشکی واژن

خلاصه: تغییر تغذیه، دوری از محرک‌های گرگرفتگی، ورزش و مصرف داروهای غیر هورمونی که پزشک تجویز می‌کند؛ از مهم‌ترین راهکارهای غیرهورمونی مدیریت یائسگی هستند.

 

بهترین کاری که می‌توان برای یائسگی انجام داد چیست؟

تجربه‌ی یائسگی برای هر فرد متفاوت است؛ به همین دلیل نمی‌توان گفت بهترین راهکار چیست. برای درمان علائم آزاردهنده‌ی یائسگی، روش‌های متعددی وجود دارد. ممکن است راهکاری برای یک نفر بسیار موثر، اما برای فردی دیگر فاقد اثربخشی مناسب باشد. تشخیص اینکه کدام راهکار برای درمان علائم مناسب‌تر است؛ باید به پزشک واگذار شود.

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم یائسگی برای شما آزاردهنده شده و کیفیت زندگی‌تان را مختل کرده است؛ باید به پزشک مراجعه کنید. علائم یائسگی معمولاً به‌طور خفیف با نامنظم شدن چرخه‌های قاعدگی آغاز می‌شود؛ اما ممکن است به مرور شدیدتر شوند و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. در این صورت بهتر است از پزشک بخواهید گزینه‌های درمانی را بررسی کند. خون‌ریزی نامنظم واژن ممکن است نشان‌دهنده مشکلات دیگری هم باشد. پزشک باید اطمینان حاصل کند که خون‌ریزی به دلیل یائسگی است و نه چیز دیگری. اگر هر یک از علائم زیر را داشتید؛ برای اطمینان به پزشک مراجعه کنید:

• سنگین‌تر شدن خون‌ریزی نسبت به حالت معمول
• دفع لخته‌های خون بزرگ
• طولانی شدن قاعدگی بیش از هفت روز
• کوتاه‌تر شدن فاصله‌ی بین دو قاعدگی به کمتر از ۲۱ روز
• عدم خون‌ریزی ماهانه در سنین زیر ۴۵ سال
• خون‌ریزی یا لکه‌بینی بین دو قاعدگی
• خون‌ریزی بعد از رابطه جنسی

خلاصه: برخی علائم یائسگی ممکن است با علائم بیماری‌های دیگر شباهت داشته باشد؛ بنابراین بهتر است در صورت مشاهده‌ این علائم به پزشک مراجعه کنید.

 

سخن پایانی

یائسگی بخشی طبیعی از فرآیند افزایش سن است. پذیرش این واقعیت که یائسگی بخشی از زندگی است، کنار آمدن با آن را آسان‌تر نمی‌کند و علائم جسمی و عاطفی ناشی از آن، برای بسیاری از افراد چالش‌برانگیز است. خوشبختانه درمان‌های بسیاری برای بهبود این علائم وجود دارد و نیازی نیست که به تنهایی از پس مشکلات یائسگی برآیید. در نهایت بهتر است با پزشک خود درباره‌ی علائمی که تجربه می‌کنید صحبت کنید. پزشکان می‌توانند داروها و توصیه‌های لازم را برای بهبود علائم ارائه دهند.

 

سوالات متداول

آیا یائسگی بر خواب تاثیر می‌گذارد؟

بله؛ در دوران یائسگی ممکن است مشکلات خواب هم رخ دهد. گرگرفتگی اصلی‌ترین عامل بی‌خوابی در این دوران است.

آیا یائسگی بر زندگی زناشویی تاثیر دارد؟

بله؛ کاهش سطح هورمون‌ها ممکن است بر رضایت فرد از رابطه‌ی جنسی تاثیر بگذارد. علائمی مانند خشکی واژن می‌تواند باعث ناراحتی در رابطه‌ی جنسی شود. با این حال، میل جنسی در همه افراد کاهش نمی‌یابد و حتی ممکن است افزایش یابد؛ زیرا دیگر هیچ نگرانی درباره‌ بارداری ناخواسته وجود ندارد. از صحبت کردن با پزشک درباره‌ی میل جنسی خود خجالت نکشید؛ پزشک می‌تواند راهکارهایی برای کمک به شما ارائه دهد.

آیا یائسگی باعث افزایش وزن می‌شود؟

یائسگی ممکن است باعث افزایش وزن شود؛ زیرا تغییرات هورمونی و تحلیل عضلات با افزایش سن بر روند افزایش وزن تاثیر می‌گذارند.

آیا یائسگی باعث تغییرات عاطفی می‌شود؟

یائسگی می‌تواند باعث تغییرات عاطفی نظیر موارد زیر شود:

• کاهش انگیزه و مشکل در تمرکز
• نگرانی، افسردگی، تغییرات خلق‌وخو و تنش
• پرخاشگری و بی‌حوصلگی

این تغییرات عاطفی طبیعی هستند و پزشکان ممکن است برای بهبود این علائم، دارو تجویز کنند. پیوستن به گروه‌های حمایتی و مشاوره نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

آیا یائسگی برای مردان هم رخ می‌دهد؟

یائسگی در مردان یا به‌اصطلاح «یائسگی مردانه» به کاهش تدریجی تستوسترون اشاره دارد. با افزایش سن، تستوسترون در مردان هر سال حدود ۱ درصد کاهش می‌یابد؛ اما این کاهش بسیار تدریجی‌تر از کاهش استروژن در زنان است. به همین دلیل، کاهش تستوسترون در مردان معمولاً با نام‌های دیگری مانند هایپوگنادیسم مردانه شناخته می‌شود.

 

نویسنده: امیرحسین بزرگی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده