همه ما گاهی احساس ناامیدی و غم را تجربه می‌کنیم، اما باید دقت کنیم که چه احساساتی را تجربه می‌کنیم و چه زمانی نیاز است که آنها را جدی بگیریم. اختلال افسردگی با علائم احساس بی‌ارزش‌بودن و فقدان انگیزه برای فعالیت‌های روزمره تعریف میشود. افسردگی یک احساس غم گذرا که ممکن است در شرایط مختلف تجربه کنیم نیست؛ بلکه یک بیماری ذهنی‌جسمی است که عملکرد روزانه فرد را مختل می‌کند.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، ۳۵۰ میلیون نفر در دنیا از اختلال افسردگی رنج می‌برند، افسردگی در جامعه امروزی آن‌قدر شایع شده است که به آن «سرماخوردگی روح» نیز گفته میشود. بسیاری از افراد ممکن است درگیر افسردگی باشند ولی اطلاعی از علائم خود نداشته باشند. جهت آشنایی بیشتر با علائم و درمان افسردگی همراه ما باشید.
افسردگی چیست؟
اختلال خلقی افسردگی به عنوان یک اختلال خلقی دسته بندی میشود. میتوان این بیماری را به عنوان یک حس شدید ناراحتی یا خشمی توصیف کرد که در زندگی روزمره افراد اختلال ایجاد می‌کند. افسردگی از جمله بیماری‌هایی است که نباید نادیده گرفته شود و در صورت داشتن احساس افسردگی شدید، توصیه میشود به پزشک مراجعه شود.
تجربیات افراد مختلف از افسردگی با یکدیگر متفاوت است. افسردگی میتواند بهره‌وری فرد را کاهش دهد. همچنین میتواند در رابطه فرد با اطرافیان تاثیر گذاشته و در طولانی مدت مشکلاتی را برای سلامت او ایجاد کند.
افسردگی میتواند باعث تشدید بیماریهای زیر شود:
- آرتریت (درد مفاصل)
- آسم
- بیماریهای قلبی-عروقی
- سرطان
- دیابت
- چاقی
طبق آمار مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا (CDC) در سال 2019، 18.5% از افراد بالغ آمریکایی تقریبا هر روز علائمی از افسردگی را در خود مشاهده می‌کنند. بعضی از فعالیتها از جمله مدیتیشن یا روشهای درمانی از جمله درمان شناختی-رفتاری (cognitive behavior therapy) می‌توانند افسردگی را بهبود بخشند.
خلاصه: اختلال افسردگی یک بیماری پیش رونده و طاقت‌فرسا است که میتواند کیفیت زندگی و بهره‌وری افراد را بسیار کاهش دهد. همچنین این بیماری میتواند باعث بدتر شدن بیماری‌هایی همچون آسم، دیابت، چاقی و ایجاد درد شود.
تفاوت افسردگی با غم چیست؟
غم و اندوه یک احساس طبیعی در انسان است که هر فرد در مواقع استرس زا یا غم‌انگیز آن را تجربه می‌کند. فردی که غم و اندوه را تجربه می‌کند، معمولاً میتواند از گریه کردن، بیرون ریختن یا صحبت کردن از ناراحتی‌ها کمی تسکین یابد. بیشتر اوقات، غم و اندوه در ادامه یک اتفاق و محرک خاص بروز پیدا می‌کند. همچنین احساس غم با گذشت زمان فروکش می‌کند و تسکین می‌یابد. در مقابل آن افسردگی یک اختلال خلقی است که بر بسیاری از بخش‌های زندگی افراد تأثیر میگذارد؛ احساسی گذرا نیست و در اغلب افراد با گریه کردن و صحبت تسکین نمی‌یابد.
علائم افسردگی
اختلال خلقی افسردگی میتواند همراه با برخی علائم فیزیکی و روانی باشد که می‌توانند به صورت متناوب یا پیوسته خودشان را بروز دهند. برخی از علائم فرد افسرده شامل موارد زیر است:
1.علائم و نشانه های عمومی
تمام افرادی که افسردگی دارند، علائم مشترکی را تجربه نمی‌کنند. علائم در افراد مختلف، می‌توانند از نظر شدت، تعداد دفعات بروز و طول زمان بروز متفاوت باشند. اگر شما تعدادی از علائم و نشانه‌های زیر را در تقریبا تمام روزهای دو هفته اخیر تجربه کرده باشید، به احتمال زیاد مبتلا به افسردگی هستید.
- داشتن احساس ناراحتی، نگرانی یا پوچی
- داشتن احساس ناامیدی یا بی‌ارزش بودن
- گریه‌های مکرر
- احساس آزرده بودن و خشم
- از دست دادن علاقه به سرگرمی‌های قبلی
- احساس خستگی یا کاهش انرژی
- اختلال در تمرکز کردن، به یاد آوردن مطالب یا تصمیم‌گیری
- آهسته‌تر راه رفتن و صحبت کردن
- مشکل در خوابیدن، زود از خواب بیدار شدن یا بیش از حد خوابیدن
- تغییرات وزن و اشتها
- احساس درد بدون دلیل مشخص
- فکر کردن به خودکشی، خود آزاری و مرگ یا اقدام به خودکشی و خود آزاری
علائمی که در بزرگسالان و کودکان مشاهده می‌شوند، می‌توانند کمی نسبت به یکدیگر متفاوت باشند.
2. علائم افسردگی در کودکان
کودکان ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- خلق و خو: تحریک پذیری، عصبانیت، تغییر سریع خلق و خو یا گریه کردن
- عاطفی: احساس بی‌کفایتی (به عنوان مثال، «من نمی‌توانم هیچ کاری را درست انجام دهم») یا ناامیدی، گریه کردن، یا غمگینی شدید
- رفتاری: ایجاد مشکل در مدرسه یا امتناع از رفتن به مدرسه، دوری از دوستان یا خواهر و برادرها، افکار مرگ یا خودکشی، یا آسیب رساندن به خود
- تواناییهای شناختی: مشکل در تمرکز، کاهش عملکرد تحصیلی، یا تغییر در نمرات
- برخی الگوهای خواب: مانند مشکل در خوابیدن یا خواب زیاد
- سلامت جسمانی: مانند از دست دادن انرژی، مشکلات گوارشی، تغییر در اشتها، یا کاهش یا افزایش وزن
خلاصه: علائم افسردگی برای افراد مختلف معمولا یکسان نیست و حتی در مردان و کودکان و زنان نیز میتواند متفاوت باشد. با این حال یک سری علائم عمومی از جمله حس غم و ناامیدی شدید، اختلال در خواب و الگوهای خوابی نامنظم دارد که با استناد به آنها میتوان وجود این بیماری را تشخیص داد.
عوامل ایجاد کننده افسردگی
عوامل مختلفی می‌توانند سبب ایجاد افسردگی شوند. موارد زیر از جمله عوامل شایع می‌باشند.
1.عوامل شیمیایی در مغز
توازن شیمیایی در برخی از بخش‌های مغز (به خصوص بخش‌هایی که در تنظیم خلق و خو، افکار، رفتار، خواب و اشتها نقش دارند) میتواند به هم بخورد.
2.سطح هورمون ها
برای مثال تغییر سطح هورمون‌هایی از جمله پروژسترون و استروژن در زنان، در طول سیکل قائدگی، دوران پس از زایمان، پیش یائسگی و یائسگی میتواند در ایجاد افسردگی موثر باشد.
3.سابقه خانوادگی
افرادی که سابقه خانوادگی افسردگی یا سایر اختلالات خلقی را دارند، در خطر ابتلا به افسردگی می‌باشند.
4.ترومای دوران کودکی
رویدادهای تلخ دوران کودکی در واکنش بدن انسان به ترس و استرس، تاثیر میگذارد.
5.ساختار مغز
در صورت کم کاری لب فرونتال مغز، احتمال ابتلا به افسردگی افزایش می‌یابد. البته دانشمندان مطمئن نیستند که این کم کاری قبل یا به دنبال ایجاد افسردگی صورت می‌گیرد.
6.شرایط پزشکی
برخی شرایط می‌توانند احتمال بروز افسردگی را افزایش دهند. از جمله این شرایط میتوان به دردهای مزمن، بیماریهای مزمن، بیخوابی، بیماری پارکینسون، سکته، حمله قلبی و سرطان اشاره کرد.
7.مصرف مواد
سابقه مصرف مواد یا اعتیاد به الکل میتواند خود یک عامل موثر بر ایجاد افسردگی باشد.
8.درد
افرادی که طولانی مدت در معرض دردهای عاطفی یا فیزیکی قرار می‌گیرند، در خطر ابتلا به افسردگی می‌باشند.
خلاصه: عوامل ایجاد کننده افسردگی متعدد است و تشخیص این عوامل میتواند در تنظیم برنامه درمانی یا تغییر سبک زندگی جهت کاهش علائم کمک کننده باشد.
تشخیص افسردگی
تست واحدی برای تشخیص افسردگی وجود ندارد، اما پزشک میتواند با توجه به علائم و ارزیابی روانی، افسردگی را تشخیص دهد. در بیشتر مواقع برای ارزیابی سلامتی روانی در رابطه با موارد زیر از شما سوال می‌پرسند:
- خلق
- اشتها
- الگو و برنامه خواب
- سطح فعالیت
- افکار
شاید پزشک بخواهد سلامتی فیزیکی شما را نیز بررسی کند؛ چرا که برخی از بیماری‌ها، از جمله کمبود ویتامین د (D) و کمبود هورمون‌های تیروئیدی، با افسردگی مرتبط هستند. لذا در برخی شرایط از شما خواسته میشود که نمونه خون بدهید. در صورت عدم درمان افسردگی، ممکن است برخی از مشکلات زیر را تجربه کنید:
- کاهش یا افزایش وزن
- احساس درد جسمی
- اعتیاد به مصرف مواد
- حملات عصبی (panic attacks)
- ایجاد اختلال در رابطه خود با اطرافیان
- انزوا اجتماعی
- افکار خودکشی
- خود آزاری
- بروز سایر اختلالات روانی
خلاصه: معمولا تستی برای تشخیص افسردگی وجود ندارد و پزشکان در اکثر موارد با بررسی علائم، وجود افسردگی را تشخیص میدهند. با این حال شاید از شما خواسته شود تست‌هایی از جمله تست خون را انجام دهید. چرا که برخی بیماری‌ها مانند کمبود هورمون‌های تیروئیدی خود عامل ایجاد کننده افسردگی هستند و در صورت وجود، باید درمان شوند.
درمان افسردگی
شما با میتوانید با یکی از روشهای درمانی بهبود پیدا کنید یا ممکن است با ترکیبی از این درمان‌ها به نتیجه‌ی بهتری برسید.
1. دارو درمانی
پزشک شما ممکن است دسته‌‌های دارویی زیر را برای شما تجویز کند:
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
- مهارکننده های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs)
- ضد افسردگی‌های سه و چهار حلقه‌ای
- مهارکننده‌های جذب نوراپی نفرین و دوپامین (NDRIs)
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
- آنتاگونیست های اِن-متیل دی-آسپارتات (N-methyl D-aspartate (NMDA) antagonists)
2. روان درمانی (psychotherapy)
مشاوره با یک متخصص میتواند به شما کمک کند تا با احساسات منفی خود کنار بیایید. همچنین جلسات گروهی و خانوادگی نیز می‌توانند کمک کننده باشند. روان درمانی یا «گفت‌وگو درمانی» از جمله روشهای درمانی است که فرد در آن با مراجعه و گفت‌وگو با یک فرد متخصص، یاد می‌گیرد که چطور با احساسات و عوامل مضر برای سلامت روانی خود کنار بیاید.
اثبات شده است که روان درمانی در درمان بیماری‌هایی از جمله افسردگی و سایر بیماریهای روانی، روشی موثر می‌باشد. این روش درمانی، معمولا به همراه روشهای دارودرمانی به کار می‌رود. روشهای روان درمانی مختلفی وجود دارد و پاسخ دهی افراد به روش‌ها متفاوت است که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
درمان شناختی-رفتاری (CBT)
در این روش درمانی، متخصص از طریق صحبت با شما دنبال افکار نادرست و ناسالم شما می‌گردد و شرح می‌دهد که این افکار چطور در رفتار، واکنش‌ها و دید شما نسبت به خودتان میتواند بازتاب شود. همچنین ممکن است به شما «تکلیف» بدهند. در این تکالیف از شما خواسته میشود افکار ناسالم خود را با افکار مثبت‌تر و بهتری تعویض کنید.
رفتار درمانی دیالکتیک (DBT)
شبیه روش (CBT) است؛ با این تفاوت که در این روش به جای مقابله با افکار و احساساتی که برای ما ناخوشایند هستند، آنها را می‌پذیریم. ایده پشت این روش درمانی، به این صورت است که شما با پذیرفتن این افکار، احساسات یا رفتارهای آزار دهنده، به این نتیجه می‌رسید که تغییر ممکن و مفید است و میتوانید اولین قدم را در راه تغییر بردارید.
Psychodynamic therapy (روان‌پویشی)
نوعی روش گفت و گو درمانی است که به شما کمک می‌کند با مشکلات روزمره خود کنار بیایید. در این روش درمانی، متخصص به شما کمک می‌کند با بازنگری به دوران بچگی و تجربیات خود، به درک بهتری از شرایط حال خود رسیده و با مشکلات خود کنار بیایید.
درصورتی که بیمار به داروهای ذکر شده و روان‌درمانی پاسخ مطلوبی ندهد، روشهای درمانی دیگر استفاده می‌شوند که در ادامه بررسی خواهیم کرد.
3. نور درمانی (Light therapy)
در معرض نور سفید قرار گرفتن، میتواند در بهبود حال و درمان افسردگی موثر باشد. این روش درمانی بیشتر در درمان اختلالات فصلی-عاطفی که امروزه بیشتر به عنوان افسردگی فصلی شناخته میشود، به کار گرفته میشود. دقت شود که استفاده از نوردرمانی در افراد با اختلال دوقطبی، میتواند ریسک بروز شیدایی را در آنها افزایش دهد.
4. الکترو شوک درمانی Electroconvulsive therapy (ECT)
در این روش درمانی، با استفاده از جریانات الکتریکی، حالت تشنج در فرد القا میشود. نشان داده شده است که این روش میتواند در افراد مبتلا به افسردگی مفید باشد و بیشتر در افرادی کاربرد دارد که به روشهای درمانی دیگر و دارودرمانی پاسخ نمی‌دهند.
عوارضی از جمله سردرد، حالت تهوع، درد و گرفتگی عضلانی، سردرگمی و گیجی، به این روش درمانی نسبت داده میشود. ممکن است اختلالاتی در حافظه شما نیز ایجاد شود، ولی این اختلالات هفته‌ها یا ماه‌ها پس از دوره درمانی، معمولا خود به خود برطرف می‌شوند.
5. روشهای درمانی جایگزین
شما میتوانید با مراجعه به پزشک خود، روش درمانی مکمل نیز برای خود انتخاب کنید. بسیاری از افراد دوست دارند در کنار روشهای دارودرمانی و روان‌درمانی از روشهای درمانی مکمل نیز استفاده کنند. این روش ها شامل موارد زیر هستند:
- مدیتیشن
استرس و نگرانی و خشم از جمله عواملی هستند که در ایجاد افسردگی نقش دارند. مدیتیشن میتواند به شما کمک کند تا پاسخ مناسبی به این احساسات ناخوشایند دهید. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مدیتیشن میتواند علائم افسردگی را کاهش دهد و از بازگشت آن نیز جلوگیری کند.
- طب سوزنی
طب سوزنی، نوعی طب سنتی چینی است که میتواند به بهبود علائم افسردگی کمک کند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که سوزن درمانی احتمال موفقیت روشهای پزشکی را در درمان افسردگی بالا می‌برد و حتی می‌توانند به اندازه مشاوره اثرگذار باشند.
خلاصه (تمام روشهای درمانی): روشهای درمانی متعددی برای درمان افسردگی وجود دارند. این روش‌ها را میتوان در سه گروه تقسیم بندی کرد: 1. دارودرمانی 2. روان‌درمانی 3. درمان‌های مکمل. در دارودرمانی با استفاده از داروهایی مثل داروهای دسته (SSRI)، (SNRI) و (MAO inhibitor) سعی در کاهش علائم این بیماری را داریم.
در روان‌درمانی که شامل روش‌هایی از جمله (CBT) و (DBT) می‌باشد سعی می‌کنیم با صحبت با فرد بیمار به وی کمک کنیم تا با احساسات ناسالم خود کنار بیاید. روشهای درمانی مکملی نیز وجود دارد از جمله طب سوزنی و مدیتیشن که کارآمدی این روش‌ها به صورت کامل اثبات نشده است، اما بر اساس برخی مطالعات می‌توانند تاثیرگذار باشند.
سبک زندگی برای پیشگیری از افسردگی
معمولا پیشگیری از افسردگی کار ساده‌ای نیست، چرا که منشاء افسردگی معمولا مشخص نیست. به هر حال برخی از تغییرات در سبک زندگی می‌توانند در پیشگیری از افسردگی نقش داشته باشند. در این بخش، نکاتی جهت بهبود سبک زندگی و موثر بر پیشگیری و درمان این بیماری بررسی میشود:
ورزش کنید
سعی کنید که به مدت 30 دقیقه در 3 الی 5 روز هفته، ورزش و فعالیت فیزیکی داشته باشید. ثابت شده است که ورزش سبب افزایش ترشح اندورفین‌ها میشود. اندورفین‌ها دسته‌ای از هورمون‌های بدن هستند که در کاهش درد و بهبود حال فرد می‌توانند نقش ایفا کنند.
از نوشیدنی‌های الکلی و مصرف مواد دوری کنید
مصرف طولانی مدت مواد و نوشیدنی‌های الکلی، میتواند سبب بدتر شدن علائم افسردگی شود.
حد و حدود مشخص کنید
غرق شدن در کار و له شدن زیر بار مسئولیت‌ها میتواند باعث افزایش نگرانی و بدتر شدن افسردگی شود. سعی کنید در زندگی حرفه‌ای و شخصی خود حد و حدودی را مشخص کنید.
از خود مراقبت کنید
شما با مراقبت از خود و سلامتی خود میتوانید در کاهش علائم افسردگی نقش داشته باشید. رعایت نکاتی از جمله، خواب به موقع، مصرف غذاهای سالم، دوری از برخی افراد یا انجام کارهای لذت بخش می‌توانند در بهبود سلامت روانی شما نقش بسزایی داشته باشند.
از مکمل‌های تغذیه‌ای استفاده کنید
مکمل‌ها می‌توانند تاثیرات مثبتی بر روی افسردگی داشته باشند. توصیه میشود قبل از مصرف هر مکملی با پزشک خود صحبت کنید؛ چرا که مصرف برخی مکمل‌ها میتواند عوارضی ایجاد کند و با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشد. از جمله در دسترس‌ترین مکمل‌ها میتوان به روغن امگا 3 و ویتامین‌های گروه ب (B) و د (D) اشاره کرد. مکمل‌هایی همچون S-adenosyl-L-methionine (SAMe) و 5-hydroxytryptophan (5-HTP) با افزایش سطح سروتونین در مغز می‌توانند باعث بهبود علائم افسردگی شوند. در رابطه با خیلی از مکمل‌ها و داروهای گیاهی، ادعا میشود که در درمان افسردگی کمک کننده هستند. اما بسیاری از این ادعاها در طی مطالعات بالینی رد شده‌اند.
خلاصه: در رابطه با سبک زندگی سعی کنید که ورزش کنید، از مصرف مواد و نوشیدنی‌های الکلی دوری کنید و به طور کلی از سلامتی جسمانی خود مراقبت کنید و فشار استرس زیادی به خود تحمیل نکنید. در رابطه با بهبود افسردگی، مصرف مکمل‌های متعددی توصیه میشود، اما با این حال اثر بخشی هیچ‌یک به صورت کامل اثبات نشده است.
سخن پایانی
اختلال افسردگی میتواند به صورت موقت یا بلند مدت خود را بروز دهد و روشهای درمانی ممکن است باعث بهبودی کامل شما نشوند. با این‌حال، درمان میتواند علائم افسردگی را کاهش دهد و مدیریت این اختلال را آسان‌تر کند. بهترین راه کنترل این اختلال، استفاده از داروها و درمان‌های (یا ترکیب داروها و درمان‌های) مناسب است. اگر دارو یا روش درمانی خاصی برای شما تاثیر گذار نبود، با پزشک خود مشورت کنید تا با راهنمایی او برنامه درمانی بهتر و موثرتری دریافت کنید.