راهنمای کامل درمان جای زخم سوختگی و ترمیم اسکارهای پوستی

آفتاب‌سوختگی ممکن است اثرات بلندمدتی روی پوست به‌جای بگذارد، اما خوشبختانه با گذر زمان و انجام درمان‌های مناسب، این آثار کمرنگ‌تر می‌شوند. درمان‌هایی مانند کرم‌های موضعی، لیزر درمانی و ماساژ با ژل‌های سیلیکونی می‌توانند به بهبود ظاهر اسکارهای ناشی از سوختگی کمک کنند.

شدت جای سوختگی و میزان بهبود آن به عمق سوختگی، نوع پوست، و نحوه درمان اولیه بستگی دارد. همچنین رعایت نکات مراقبتی، مانند جلوگیری از تماس مستقیم با نور خورشید، می‌تواند در کاهش التهاب و بهتر شدن ظاهر جای سوختگی موثر باشد. اما برای درمان و ترمیم جای سوختگی، همه چیز در این دو پاراگراف خلاصه نمی‌شود.

در این مقاله، به معرفی راه‌های مختلف برای درمان جای زخم سوختگی و کاهش آثار آن می‌پردازیم. پس اگر می‌خواهید اطلاعات جامعی در این خصوص به‌دست آورید، تا انتها با ما همراه باشید.

جای سوختگی چیست؟

جای سوختگی (اسکار سوختگی یا Burn Scar) بخشی از پوست با نشانه‌های آسیب‌دیدگی بر اثر حرارت است. سوختگی‌های سطحی که تنها لایه‌های بیرونی پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهند، معمولاً جای کمتری باقی می‌گذارند و با گذر زمان کمرنگ‌تر می‌شوند.

در مقابل، سوختگی‌هایی که به لایه‌های عمیق‌تر پوست نفوذ می‌کنند، معمولاً اسکارهایی ضخیم‌تر و با ظاهری برجسته‌تر ایجاد می‌کنند که خرید ترمیم کننده جای زخم و استفاده از آن می‌تواند تا حد زیادی به رفع این اسکارها کمک کند.

انواع اسکارهای سوختگی

اسکارهای سوختگی بر اساس ظاهر و علائم خود، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

1. اسکارهای هیپرتروفیک

این اسکارها ظاهری برجسته و بافت‌دار دارند و در افرادی با سوختگی‌های شدید شایع هستند؛ به‌ویژه اگر سوختگی عفونت کرده باشد یا فرد دچار ضعف سیستم ایمنی یا بیماری التهابی مزمن باشد.

2. اسکارهای آتروفیک

این نوع اسکار به صورت فرورفتگی در پوست ظاهر می‌شود و به آن اسکار آتروفیک گفته می‌شود.

3. کلوئیدها

این نوع اسکار ضخیم، و برجسته است و امکان دارد از محدوده اصلی آسیب فراتر برود.

اسکارهای سوختگی را می‌توان بر اساس رنگ آن‌ها نیز دسته‌بندی کرد:

4. اسکارهای هایپرپیگمانته

در اسکارهای هایپرپیگمانته، رنگ اسکار از پوست اطراف تیره‌تر است. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که پوست به علت آسیب، رنگدانه بیشتری تولید می‌کند. این نوع اسکارها معمولاً در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، بیشتر مشاهده می‌شوند و قرار گرفتن در معرض آفتاب، می‌تواند باعث تیره‌تر شدن آن‌ها شود.

5. اسکارهای هیپوپیگمانته

اسکارهای هیپوپیگمانته برعکس نوع هایپرپیگمانته هستند و رنگ آن‌ها از پوست اطراف روشن‌تر است. این نوع اسکار به دلیل کاهش یا عدم تولید رنگدانه در پوست ایجاد می‌شود و معمولاً پس از انواع سوختگی شدید یا آسیب‌های عمیق به‌وجود می‌آید.

روش‌های درمان اسکار سوختگی

انتخاب روش درمان جای سوختگی به این بستگی دارد که هدف شما تنها بهبود ظاهر اسکار باشد یا اینکه اسکار به‌دلیل ایجاد انقباضات پوستی، حرکتتان را نیز محدود کرده باشد. در ادامه، هر یک از روش‌های درمان جای سوختگی را به‌طور مفصل بررسی خواهیم کرد.

1. درمان‌های موضعی بدون نسخه

درمان‌های بدون نسخه برای ترمیم جای سوختگی، شامل استفاده از محصولاتی است که می‌توانید بدون مراجعه به پزشک از داروخانه تهیه کنید و برای کاهش علائم سوختگی مفید هستند.

برای مثال، ژل‌ها و کرم‌های مرطوب‌کننده می‌توانند درد و التهاب را کاهش دهند. همچنین، اگر به‌موقع استفاده شوند، ممکن است به بهبود ظاهر اسکار نیز کمک کنند.

برخی دیگر از این درمان‌ها شامل انواع کرم و پماد ترمیم کننده سوختگی هستند. این محصولات معمولاً برای اسکارهای سطحی و ملایم استفاده می‌شوند، اما در صورت وجود سوختگی‌های شدید یا اسکارهای عمیق‌تر، ممکن است نتایج قابل توجهی به‌همراه نداشته باشند.

2. مرطوب‌کننده‌ها و نرم‌کننده‌ها

سوختگی‌ها غدد چربی موجود در ناحیه آسیب‌دیده را تخریب می‌کنند و به آن‌ها آسیب می‌زنند که این باعث خشکی و خارش پوست می‌شود. استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و نرم‌کننده‌ها می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند. در این شرایط، بهتر است از کرم‌های بدون رایحه استفاده کنید تا از بروز تحریکات پوستی جلوگیری شود.

هنگامی که اسکار سوختگی هنوز تازه است، باید محصولات ترمیم کننده پوست و مرطوب‌کننده‌ها را با دقت و به‌آرامی روی پوست قرار دهید. با گذشت زمان، وقتی شکنندگی اسکارها کمتر شد، می‌توانید برای جلوگیری از سفت شدن اسکار و شل کردن ناحیه آسیب‌دیده فشار بیشتری اعمال کنید.

3. ورقه‌های ژل سیلیکونی

این ورقه‌ها، نازک و از سیلیکون پزشکی هستند که به پوست چسبانده می‌شوند تا به بهبود اسکارها کمک کنند. این روش بیش از 30 سال است که در درمان اسکار سوختگی استفاده می‌شود و به‌عنوان یکی از بهترین گزینه‌های غیرجراحی برای درمان اسکار سوختگی شناخته می‌شود.

ژل سیلیکونی ضخامت اسکارها را کاهش می‌دهد و خارش و درد در محل اسکار را کم می‌کند. ورقه‌های ژل سیلیکونی حتی در صورتی که اسکارها به‌دلیل مواردی مثل سوختگی با آب جوش باعث سفت شدن پوست و محدودیت حرکت شوند، قابل استفاده هستند.

برای دستیابی به بهترین نتیجه، بهتر است این ورقه‌ها را به‌مدت حداقل شش تا دوازده ماه و به‌طور مداوم روی پوست خود استفاده کنید. هنگام استفاده از ورقه‌های ژل سیلیکونی، حتماً پوست خود را تمیز نگه دارید تا از بروز بثورات پوستی، تحریکات و عفونت‌ها جلوگیری شود؛ به‌ویژه اگر در مناطقی با آب و هوای گرم زندگی می‌کنید.

همچنین نباید از سیلیکون روی پوست‌هایی که هنوز به‌طور کامل ترمیم نشده‌اند یا هم‌زمان با پمادهای آنتی‌بیوتیک استفاده شود، زیرا ممکن است روند بهبود را مختل کند.

4. تزریق استروئیدها

تزریق استروئیدها معمولاً برای درمان اسکارهای کلوئیدی به‌کار می‌رود. این اسکارها زخم‌هایی برجسته و ضخیم هستند که گاهی از ناحیه اصلی سوختگی فراتر می‌روند. در این روش، کورتیکواستروئیدها مستقیماً به داخل اسکار تزریق می‌شوند و به کاهش ضخامت، نرمی و کوچک شدن آن کمک می‌کنند. این تزریقات همچنین می‌توانند درد و خارش ناشی از اسکارهای سوختگی را تسکین دهند.

اگر این نوع درمان را دریافت کنید، ممکن است عوارضی مانند تغییر رنگ پوست و نازک شدن پوست را تجربه کنید. واکنش‌های آلرژیک به تزریق استروئید بسیار نادر است، اما حتماً باید در بیمارستان یا کلینیک انجام شود و نباید خودتان در خانه این کار را انجام دهید.

5. درمان با لیزر

درمان‌های لیزری برای کاهش سفتی، ناراحتی و درد ناشی از اسکارهای سوختگی استفاده می‌شوند. این درمان‌ها همچنین به صاف شدن اسکارها و رفع قرمزی بعد از سوختگی کمک می‌کنند.

انواع مختلفی از درمان‌های لیزری برای درمان اسکار سوختگی وجود دارند. مهم‌ترین آن‌ها لیزر پالس رنگی، لیزر فراکشنال (شامل ابلیتیو و غیر ابلیتیو)، لیزر CO2 و لیزر Q-switched هستند. اگر در مورد استفاده از درمان‌های لیزری شک دارید، با پزشک خود مشورت کنید.

قبل و بعد از درمان با لیزر، محافظت دقیق از پوست در برابر نور خورشید اهمیت زیادی دارد. همچنین، رعایت کامل دستورالعمل‌های پزشک متخصص یا جراح پوست برای مراقبت از ناحیه تحت درمان ضروری است. درمان با لیزر معمولاً به چند جلسه نیاز دارد و ممکن است چند هفته طول بکشد تا نتایج آن به‌تدریج نمایان شود.

عوارض جانبی رایج این روش درمانی شامل قرمزی، تورم، هیپرپیگمانتاسیون (تغییر رنگ پوست به تیرگی)، خارش و تشکیل اسکارهای جدید است. متخصصان بر اساس نتایج بسیاری از مطالعات و آزمایش‌های بالینی، اعتقاد دارند که درمان اسکارهای سوختگی با لیزر از ایمنی کافی برخوردار است و فواید آن نسبت به خطرات احتمالی برتری دارد.

جراحی برای ترمیم اسکار سوختگی

جراحی می‌تواند یکی از گزینه‌های درمان اسکار باشد، به‌ویژه زمانی که بخش‌های گسترده‌ای از پوست به‌شدت آسیب دیده‌اند و این آسیب باعث انقباض، سفتی پوست یا محدودیت در حرکت شده است.

اغلب جراحی‌هایی که برای درمان اسکارهای سوختگی انجام می‌شوند، با هدف بهبود دامنه حرکت صورت می‌گیرند. در برخی موارد، این جراحی‌ها ممکن است نیاز به برداشتن بافت اسکار زیر پوست داشته باشند.

در ادامه به بررسی انواع جراحی‌های مورد استفاده برای درمان اسکارهای سوختگی می‌پردازیم.

1. پلاک پوستی

این روش مشابه پیوند پوست است، با این تفاوت که پوست برداشته‌شده از ناحیه سالم بدن همراه با رگ‌های خونی، چربی و عضلات است. این تکنیک معمولاً زمانی استفاده می‌شود که تأمین خون در پوست آسیب‌دیده دچار مشکل شده باشد.

2. زی پلاستی

در این روش جراحی، یک برش به شکل حرف Z روی اسکارهای سوختگی ایجاد می‌شود. این کار تعداد انقباضات پوست را کاهش می‌ده و باعث بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش سفتی آن می‌شود.

این روش علاوه بر بهبود ظاهر اسکارها، می‌تواند برای جابجایی آن‌ها به‌کار رود تا با چین‌وچروک‌های طبیعی پوست اطراف ترکیب شوند و کمتر به چشم آیند.

3. گسترش بافت

گسترش بافت معمولاً همراه با جراحی فلپ برای برداشتن جزئی یا کامل اسکارهای سوختگی به‌کار می‌رود. در این روش، یک دستگاه شبیه به بادکنک زیر بخشی از پوست سالم و نزدیک ناحیه اسکار قرار می‌گیرد.

این دستگاه گسترش‌دهنده به‌طور مداوم با محلول سالین پر می‌شود که باعث کشش تدریجی پوست می‌شود. وقتی پوست به اندازه کافی کشیده شد، اسکار برداشته می‌شود و پوست کشیده‌شده، آن ناحیه را می‌پوشاند.

4. پیوند چربی

این روش جراحی می‌تواند زمانی استفاده شود که اسکارهای سوختگی شما در بعضی نواحی ناهموار و فرورفته باشند. در این روش، چربی از بخش سالم بدن شما به نواحی اسکار و فرورفته منتقل می‌شود تا با بلند کردن جای اسکار، ظاهر آن ناحیه را صاف‌تر کند.

5. پیوند پوست

در این روش، جراح یک تکه نازک از پوست یک ناحیه آسیب‌ندیده بدن (معمولاً از باسن یا قسمت داخلی ران) شما را برمی‌دارد و از آن برای جایگزینی پوست آسیب‌دیده استفاده می‌کند. بعد از جراحی، پوست شما انعطاف‌پذیرتر می‌شود، اما ممکن است دچار اسکارهایی با ناهنجاری‌های بافتی یا تغییر رنگ پوست شوید.

درمان‌های خانگی برای اسکار سوختگی

چند درمان خانگی وجود دارد که ممکن است به کاهش ظاهر اسکار سوختگی کمک کند. البته این روش‌ها به اندازه درمان‌های پزشکی موثر نیستند. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:

• ژل آلوئه‌ورا: می‌توانید از ژل طبیعی برگ آلوئه‌ورا استفاده کنید یا محصولاتی تهیه کنید که آلوئه‌ورای خالص و بدون رنگ و عطرهای مصنوعی داشته باشند. آلوئه‌ورا با خواص تسکین‌دهنده خود به ترمیم و بهبود پوست کمک می‌کند.
• عسل: عسل خاصیت ضدباکتریایی و ضدالتهابی دارد و می‌تواند به بهبود سریع‌تر زخم‌های ناشی از سوختگی و کاهش اسکارها کمک کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر اسکاری بزرگ، برجسته یا کلوئیدی در پوست شما ایجاد شده است، با پزشک خود درباره گزینه‌های درمانی برای بهبود ظاهر آن مشورت کنید. همچنین، اگر اسکار باعث اختلال در حرکت طبیعی شما شده است، حتماً به پزشک مراجعه کنید

سخن پایانی

در این مقاله از داروخانه اینترنتی زیوش، به بررسی راه‌های ترمیم و درمان جای سوختگی پرداختیم. در مورد درمان‌های اسکار سوختگی، بسیار مهم است که قبل از انجام هر گزینه با پزشک یا جراح خود مشورت کنید. برخی از این درمان‌ها ممکن است به صورت ترکیبی یا به ترتیب استفاده شوند.

همچنین مهم است که انتظارات واقع‌بینانه‌ای داشته باشید؛ زیرا بعید است که اسکارهای سوختگی شما به طور کامل از بین بروند، مگر اینکه بسیار جزئی باشند.

زنده ماندن از سوختگی‌های شدید و کنار آمدن با اسکارهای باقی‌مانده می‌تواند تجربه‌ای سخت و تأثیرگذار بر اعتماد به نفس باشد. اگر پذیرفتن تغییرات ظاهری برایتان دشوار است، مراجعه به روانشناس یا درمانگر می‌تواند به بهبود وضعیت روحی و عاطفی شما کمک کند.

سؤالات متداول

1. آیا علائم سوختگی از بین می‌روند؟

معمولاً علائم سوختگی به طور کامل از بین نمی‌روند، اما با گذشت زمان کمرنگ‌تر می‌شوند. درمان‌های مختلف می‌توانند به کاهش شدت و ظاهر این نشانه‌ها کمک کنند.

2. چه عواملی در بهبود علائم سوختگی مؤثر هستند؟

عواملی مانند شدت سوختگی، نوع درمان انجام‌شده و مراقبت‌های پس از سوختگی بر بهبود و کاهش علائم تأثیر دارند. سوختگی‌های شدیدتر ممکن است باعث زخم‌های دائمی و تغییرات رنگی در پوست شوند.

3. چگونه می‌توان از علائم سوختگی جلوگیری کرد؟

پیشگیری از سوختگی‌ها مستلزم مراقبت فوری از سوختگی است. استفاده از کرم‌ها و ژل‌های مرطوب‌کننده، محصولات حاوی ژل آلوئه‌ورا و درمان با لیزر، می‌تواند به کاهش شدت و ظاهر علائم کمک کند.

4. آیا استفاده از لیزر برای درمان علائم سوختگی مؤثر است؟

درمان با لیزر می‌تواند برای کاهش قرمزی، سفتی و ظاهر زخم‌ها مؤثر باشد. لیزرهایی مانند لیزر CO2 و لیزر فراکشنال معمولاً برای درمان علائم سوختگی استفاده می‌شوند.

5. آیا درمان‌های خانگی برای علائم سوختگی موثر هستند؟

برخی از درمان‌های خانگی مانند عسل، آلوئه‌ورا و کرم‌های مرطوب‌کننده می‌توانند به کاهش التهاب و بهبود ظاهر علائم سوختگی کمک کنند.

نویسنده: مبین میرزایی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده