ویتامین های ایمن برای افراد مبتلا به بیماری خود ایمنی چه هستند؟

جدا از اثر ژنتیک در بروز بیماری‌های خود ایمنی، عواملی مانند مصرف انواع ویتامین و ریزمغذی در تشدید علائم یا تقویت سیستم ایمنی مؤثر است. به همین جهت می‌توان گفت مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی برای افراد مبتلا به بیماری خود ایمنی، مسئله‌ای چالش‌برانگیز است.

با وجودی که بدن برای عملکرد بهینه خود به مواد مغذی نیاز دارد، ممکن است برخی مواد غذایی به جای کمک در بهبود سلامتی، با تحریک سیستم ایمنی وضعیت را حادتر کنند. بنابراین، شناخت مواد مغذی و ویتامین های مفید برای بیماری های خود ایمنی و احتیاط در مصرف آن‌ها، امری ضروری است. در این مقاله، به بررسی مکمل های مناسب برای افراد با بیماری های خود ایمنی و توصیه‌های علمی و کاربردی در این زمینه می‌پردازیم؛ پس با ما همراه باشید.

نقش ویتامین‌ها در حفظ تعادل سیستم ایمنی در بیماران خود ایمنی

ویتامین‌ها نقش مهمی در حفظ تعادل سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کنند و توجه دقیق به این مسئله، به‌ویژه در بیماری‌های خودایمنی که به‌سبب واکنش نامناسب و حمله‌ی سیستم ایمنی به بافت‌ها ایجاد می‌شود، اهمیت بالایی دارد.

در این شرایط، هدف از مصرف ویتامین‌ها باید حفظ تعادل سیستم ایمنی در بیماران خودایمنی باشد، نه تحریک بیش‌ازحد آن؛ تا بتوان به این طریق، ضمن ممانعت از التهاب بالا، توان بدن را در برابر عفونت‌های مختلف تضمین کرد. یکی از این راه‌ها، توجه به تغذیه در بیماری خود ایمنی است.

در این راستا، می‌توان گفت داشتن یک رژیم غذایی مناسب تقویت سیستم ایمنی بدن با مقادیر کافی از ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها، به تنظیم پاسخ ایمنی و بهبود وضعیت عمومی بدن کمک می‌کند و پرهیز از مواد غذایی خاصی که می‌توانند باعث التهاب و تحریک سیستم ایمنی شوند، ضروری است.

ویتامین‌های و مواد مغذی مؤثر در تعادل سیستم ایمنی بیماران خود ایمنی

همان‌طور که ملاحظه کردید، مصرف خودسرانه‌ی مکمل‌های گوناگون در بیماران خودایمنی، کار عاقلانه‌ای نیست، چرا که می‌تواند عواقب شدید و جبران‌ناپذیری به‌همراه داشته باشد. بنابراین پیش از مصرف، باید حتماً با پزشک خود مشورت کنید و داروهای مصرفی و شرایط خود را به او اطلاع دهید.

با این حساب، ویتامین‌های معرفی‌شده در این بخش، در صورت تأیید پزشک می‌توانند به بهبود وضعیت شما کمک کنند:

1. ویتامین D

تاثیر ویتامین D بر بیماری های خود ایمنی کاملاً واضح است. این ویتامین جدا از فواید متعددی که برای پوست، مغز و سیستم ایمنی دارد، می‌تواند به تعدیل این بیماری‌ها هم کمک کند.

مصرف ویتامین D در کنار کاهش التهاب، سلول‌های ایمنی را هم تنظیم می‌کند. علاوه‌براین، افراد مبتلا به لوپوس و MS اغلب از کمبود این ویتامین رنج می‌برند؛‌ به همین جهت گفته می‌شود که این ریزمغذی در پیشگیری و محافظت در برابر ابتلا به بیماری خود ایمنی دخالت دارد و کبود آن می‌تواند یکی از علل مؤثر در ایجاد و پیشروی بیماری‌های خودایمنی باشد.

2. ویتامین C

نقش ویتامین C در افراد مبتلا به بیماری خود ایمنی این است که به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی، نقش مهمی در کاهش استرس اکسیداتیو و حذف رادیکال‌های آزاد از بدن دارد. این ویتامین به دلیل کاهش التهاب و میانجی‌های التهابی، در تعدیل بیماری‌های خودایمنی مؤثر است. البته ویتامین C باعث تقویت سیستم ایمنی در برابر بیماری‌های خودایمنی نمی‌شود، بلکه صرفاً به تنظیم عملکرد آن کمک می‌کند.

3. ویتامین‌های گروه B

ویتامین های ضروری برای بیماری های خود ایمنی شامل B6، B12 و فولات هستند که در حمایت از عملکرد طبیعی سیستم ایمنی نقش دارند. این ویتامین‌ها همچنین به بهبود عملکرد عصبی و کاهش خستگی، که در بیماران خودایمنی شایع است، کمک می‌کنند. با توجه به اینکه بیماری‌های خودایمنی مزمن، عامل خطر یا ریسک فاکتوری برای کمبود ویتامین‌های گروه B، به‌ویژه B6 و B12 محسوب می‌شوند، بهتر است بیماران خودایمنی توجه ویژه‌ای به این دسته از ویتامین‌ها داشته باشند.

4. ویتامین E

ویتامین E، به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی، از سلول‌های ایمنی در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کند و به کاهش التهاب و در کمک به بهبود علائم برخی از بیماران مؤثر است. مصرف این ویتامین در دوزهای مناسب، می‌تواند برای بیماران خودایمنی از جمله مبتلایان به لوپوس مفید باشد. بنابراین ویتامین E را هم می‌توان یکی از ویتامین ها برای تقویت سیستم ایمنی در بیماری های خود ایمنی در نظر گرفت.

5. زینک

زینک یکی از مواد معدنی مهم برای عملکرد مناسب سیستم ایمنی است. این ماده مغذی می‌تواند از واکنش‌های ایمنی نامناسب جلوگیری کند و به این شکل برای بیماری خود ایمنی مفید باشد. در مقابل، کمبود زینک یکی از عواملی است که می‌تواند احتمال بروز بیماری‌های خودایمنی و عفونی را افزایش دهد.

6. گلوتاتیون

گلوتاتیون قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان موجود در بدن است که به رادیکال‌های آزاد متصل شده و موجب از بین رفتن آن‌ها می‌شود. با وجود این‌که بدن انسان به‌طور طبیعی مقادیر مشخصی گلوتاتیون تولید می‌کند، اما داشتن رژیم غذایی نامناسب، استرس مزمن، مصرف برخی داروها و بیماری‌های گوناگون، می‌توانند میزان آن را در بدن کاهش دهد. این اتفاق باعث تشدید پاسخ‌های التهابی می‌شود و ریسک ابتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و کرون را افزایش می‌دهد.

7. امگا ۳

اسیدهای چرب امگا ۳، که در روغن ماهی موجود هستند، اثرات ضدالتهابی دارند و به کاهش میزان التهاب کمک می‌کنند. علاوه بر مکمل‌های امگا3 که در داروخانه‌ها موجود است، می‌توانید با مصرف ماهی‌های چرب مانند سالمون و خوراکی‌هایی مثل گردو، مقادیر کافی آن را به بدن خود برسانید.

8. پروبیوتیک

بیماری التهابی روده (IBD) یکی از انواع بیماری‌های خودایمنی به شمار می‌رود. مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند ضمن حفظ سلامت روده، به کاهش علائم این دسته از بیماری‌ها کمک کند. علاوه بر این، برخی سویه‌های خاص از پروبیوتیک‌ها می‌توانند با تحریک تولید میانجی‌های ضدالتهابی، میزان التهاب را کاهش دهند و اثرات مثبتی بر انواع بیماری‌های خودایمنی داشته باشند.

9. کورکومین

ماده‌ی فعال موجود در زردچوبه، کورکومین نام دارد که به‌سبب خواص ضدالتهابی خود، می‌تواند در حفظ تعادل سیستم ایمنی بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی نقش مؤثری ایفا کند. تحقیقات نشان می‌دهند این ماده در کاهش علائم آرتریت روماتوئید و لوپوس مؤثر است.

احتیاط در مصرف ویتامین‌ها برای بیماران خودایمنی

با وجود فواید متعدد ویتامین‌ها، بیماران خودایمنی به‌منظور جلوگیری از تحریک ناخواسته سیستم ایمنی بدن خود، لازم است به نکات زیر توجه کنند:

• ویتامین D: با وجود مزایای ویتامین D در کاهش التهاب، می‌تواند باعث افزایش سطح کلسیم (هایپرکلسمی) شود و در نتیجه، علائمی مانند مشکلات گوارشی و کلیوی بروز کند. به همین دلیل، حتماً پیش از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.
• ویتامین C: این ویتامین برای بیماری خود ایمنی از فعالیت گلبول‌های سفید خون پشتیبانی می‌کند، اما دوزهای بالای آن ممکن است مشکلات گوارشی ایجاد کند.
• ویتامین E: جدا از اثرات مثبتی که در بخش‌های قبل برای این ویتامین گفتیم، ممکن است احتمال خونریزی و سکته را افزایش دهد.
• ویتامین‌های گروه B: اگرچه مصرف این ویتامین‌ها برای عملکرد عصبی ضروری است، اما دوزهای بالای آن‌ها می‌توانند با علائمی مانند مشکلات گوارشی همراه باشند.

راهنمای مصرف ویتامین‌ها برای بیماران خودایمنی؛ تقویت سیستم ایمنی بدون خطر

برای استفاده ایمن از مکمل های مناسب برای بیماری خود ایمنی و جلوگیری از تحریک سیستم ایمنی، نکات و زیر را در نظر بگیرید:

• همیشه داروها و مکمل‌های مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید؛ چراکه برخی از ویتامین‌ها با داروهای مختلف تداخل دارند و ممکن است منجر به بدتر شدن علائم بیماری شما شوند.
• از مصرف الکل، لبنیات و غذاهای فرآوری‌شده که می‌توانند باعث تحریک سیستم ایمنی و حساسیت شوند، پرهیز کنید. البته توجه داشته باشید سیستم ایمنی افراد واکنش یکسانی به مواد غذایی ندارد؛ ممکن است غذایی که باعث حساسیت در برخی افراد می‌شود، برای بسیاری دیگر حساسیت‌زا نباشد.
• از مصرف مکمل‌ها در دوزهای بالا بپرهیزید، چرا که حجم بالای ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند باعث سمیت و مشکلات مختلف در بدن شوند.
• تا حد امکان، ریزمغذی‌های موردنیاز خود را از یک رژیم غذایی متعادل، حاوی سبزیجات، میوه‌ها، چربی‌های سالم و پروتئین‌ها دریافت کنید.
• در مصرف ویتامین‌های محلول در چربی (A، D، E، K) احتیاط کنید؛ زیرا برخلاف ویتامین‌های محلول در آب، در بدن ذخیره می‌شوند و احتمال مسمومیت با آن‌ها بیشتر است.
• تا حد امکان از مصرف غذاهای فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های حاوی نگهدارنده بپرهیزید، زیرا ممکن است منجر به بروز حساسیت در شما شوند.
• پس از مصرف مکمل‌ها، واکنش بدن خود را تحت‌نظر داشته باشید و در صورت مشاهده علائم جدید یا تشدید مشکلات قبلی، موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
• با مصرف مقادیر کافی از پروبیوتیک‌ها، به حفظ سلامت روده و تعادل میکروبیوم‌های آن کمک کنید.
• سطوح بالای آهن می‌تواند استرس اکسیداتیو و التهاب را افزایش دهد.
• برخی از تقویت‌کننده‌های گیاهی ممکن است حاوی ترکیباتی باشند که منجر به تحریک بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن و تشدید علائم بیماری شوند.
• معمولاً بیماری‌های خودایمنی دوره‌های تشدید علائم و بهبودی را پشت سر می‌گذارند؛ بنابراین، در زمان شعله‌ور شدن علائم، از مکمل‌های ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدان استفاده کنید. در دوران بهبودی نیز تغذیه خود را متعادل نگه دارید و تا حد امکان، مواد مغذی مورد نیاز را از منابع طبیعی تأمین کنید.

سخن پایانی

افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی، باید در انتخاب مکمل‌ها دقت ویژه‌ای داشته باشند. برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین D ،C ،E و ویتامین‌های گروه B، می‌توانند بهترین ویتامین ها برای بیماران خود ایمنی باشند و در حفظ تعادل سیستم ایمنی این بیماران نقش مهمی ایفا کنند.

در مقابل، برخی ویتامین‌ها ممکن است باعث تقویت بیش از حد سیستم ایمنی در بیماری های خود ایمنی شوند و علائم بیماری را تشدید کنند. بنابراین، مشورت با پزشک، مصرف دوزهای مناسب و استفاده از منابع غذایی طبیعی، بهترین راهکار برای این افراد محسوب می‌شود.

سؤالات متداول

۱. برای تقویت سیستم ایمنی بدن چه ویتامینی مصرف کنیم؟

یکی از راه های تقویت سیستم ایمنی بدن بدون تحریک بیش‌ازحد، مصرف ویتامین‌های D، C، E و گروه B در دوزهای مناسب است. علاوه‌براین، زینک نیز می‌تواند نقش مهمی در تنظیم پاسخ ایمنی داشته باشد.

۲. آیا ویتامین D برای افراد مبتلا به بیماری خود ایمنی بی‌خطر است؟

بله، ویتامین D در بسیاری از موارد برای افراد مبتلا به بیماری خودایمنی مفید است، اما باید تحت نظر پزشک و در دوز مناسب مصرف شود.

۳. کدام ویتامین‌ها ممکن است بیماری خود ایمنی را تشدید کنند؟

مصرف ویتامین‌ها و مواد مغذی دیگر در میزان توصیه‌شده، مشکلی برای افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی ایجاد نمی‌کند. بااین‌حال، برخی مکمل‌های گیاهی و ترکیبات اضافی در مکمل‌ها، ممکن است با تحریک سیستم ایمنی، باعث تشدید علائم بیماری‌های خودایمنی شوند.

نویسنده: الهام مختاری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی