همه چیز درباره آفتاب سوختگی در کودکان و بزرگسالان

آفتاب سوختگی زمانی اتفاق می‌افتد که پوست شما برای مدت طولانی بدون محافظت کافی در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید قرار می‌گیرد. این مسئله می‌تواند پوست شما را تحریک کند و باعث داغی و قرمزی آن شود. در موارد شدیدتر، پوست حتی تاول می‌زند و پوسته‌پوسته می‌شود. به‌طور کلی، بدن از طریق این علائم هشدار می‌دهد که بیش از حد در معرض آفتاب قرار گرفته است.

آفتاب سوختگی خفیف ممکن است فقط ناراحتی موقتی ایجاد کند، اما موارد شدیدتر ممکن است شدیداً دردناک باشند و بهبودی آن‌ها بیشتر طول بکشد. در این مقاله با آفتاب سوختگی پوست کودکان و بزرگسالان، عوارض و راهکارهای پیشگیری و درمان آن آشنا می‌شوید. پس با ما همراه باشید.

آفتاب سوختگی چیست؟

قرار گرفتن در معرض تابش خورشید اثرات مثبتی مانند ساخت ویتامین D دارد، اما متأسفانه هنگامی که پوست در معرض تابش بیش از حد آن قرار می‌گیرد، ممکن است اثرات ناخوشایندی به‌همراه داشته باشد. برجسته‌ترین این اثرات، آفتاب سوختگی حاد یا اِریتمای خورشیدی است.

آفتاب سوختگی یکی از انواع سوختگی است که علائم آن شامل قرمز شدن پوست، درد و آسیب پوستی هستند. این عارضه اغلب به‌خاطر بودن بیش از حد زیر نور خورشید اتفاق می‌افتد. وقتی دچار آفتاب سوختگی می‌شوید، اشعه‌های فرابنفش (UV) خورشید پوست شما را می‌سوزانند.

برای اینکه آفتاب‌سوخته شوید، لازم نیست حتماً یک روز کامل را در ساحل یا در معرض آفتاب شدید بگذرانید؛ برخی افرادی که ضدآفتاب مصرف نمی‌کنند، حتی هنگام انجام کارهای روزمره دچار آفتاب سوختگی می‌شوند.

آفتاب سوختگی‌های مکرر می‌تواند منجر به پیری زودرس و حتی سرطان پوست شود. شما می‌توانید با انجام اقداماتی برای محافظت از پوست خود، خطر آفتاب سوختگی را به حداقل برسانید. حتماً باید هنگام حضور در فضای باز، به مدت زمانی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرید توجه داشته باشید.

انواع آفتاب سوختگی

پزشکان و کادر درمان، انواع آفتاب سوختگی را بر اساس شدت آسیب به پوست دسته‌بندی می‌کنند. دو نوع رایج آفتاب سوختگی شامل موارد زیر است:

• آفتاب سوختگی درجه اول: این نوع از آفتاب سوختگی شامل آسیب به لایه بیرونی پوست است و معمولاً طی چند روز تا یک هفته خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند.
• آفتاب سوختگی درجه دوم: در این نوع آفتاب‌سوختگی، بخش میانی پوست (درم) آسیب می‌بیند و تاول‌هایی روی ناحیه آسیب‌دیده ظاهر می‌شود. روند بهبود آن نیز ممکن است چندین هفته طول بکشد و گاهی به مراقبت پزشکی نیاز دارد.

آفتاب‌سوختگی درجه سوم که بسیار نادر است، یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود. این نوع سوختگی به‌شدت تمام لایه‌های پوست، از جمله لایه چربی زیرین را تحت تأثیر قرار می‌دهد و حتی ممکن است به پایانه‌های عصبی آسیب برساند. بیشتر سوختگی‌های درجه سوم ناشی از قرار گرفتن در معرض آفتاب نیستند، بلکه بر اثر سوختگی شیمیایی یا آتش رخ می‌دهند.

علائم آفتاب سوختگی

اگر دچار آفتاب‌سوختگی شوید، ممکن است حس کنید پوستتان در حال سوختن است؛ حسی داغ و سوزان که با لمس یا تماس، حتی با لباس، شدت می‌گیرد. در این حالت، ممکن است علائم زیر را هم تجربه کنید:

• قرمزی در پوست
• احساس داغی یا سفتی در پوست
• درد
• تورم
• تاول
• پوسته‌ریزی پوست (بعد از چند روز)
• خستگی
• تب
• سردرد
• تهوع

عوارض آفتاب سوختگی

آفتاب سوختگی شدید چیزی فراتر از سرخ شدن یا تیره شدن پوست است و ممکن است باعث ناراحتی‌های شدید و بیماری شود. این وضعیت ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:

• تاول یا پوسته‌پوسته شدن پوست
• بثورات شدید
• درد شدید
• ورم
• درد در چشم
• تاول لب
• سردرد
• تب و لرز
• تهوع
• سرگیجه

برخی از این علائم، مانند درد و تاول‌زدگی، نتیجه مستقیم آسیب به پوست هستند. دیگر علائم، مانند سردرد، تهوع و سرگیجه، ناشی از کم‌آبی بدن هستند که به دلیل کشیده شدن مایعات از بقیه بدن به سمت ناحیه آفتاب‌سوخته رخ می‌دهد.

شما ممکن است فوراً متوجه آفتاب سوختگی پوست خود نشوید. درد و تغییر رنگ پوست معمولاً بعد از چند ساعت آغاز می‌شود و پس از حدود ۲۴ ساعت به اوج خود می‌رسد. علائم آفتاب سوختگی خفیف ممکن است به‌سرعت برطرف شوند، اما برخی نشانه‌های آفتاب سوختگی شدید، مانند پوسته‌پوسته شدن پوست، ممکن است هفته‌ها باقی بمانند.

عوارض آفتاب سوختگی‌های مکرر

آفتاب‌سوختگی‌های مکرر می‌توانند خطر بروز آسیب‌های ناشی از اشعه‌های مضر UV را افزایش دهند. این عوارض به شرح زیر هستند:

• پیری زودرس پوست که شامل علائمی مثل لکه‌های سنی تغییر رنگ‌یافته، کک‌ومک، رگ‌های قرمز، چین‌وچروک و افتادگی است.
• لکه‌های زبر و پوسته‌پوسته شدن پوست که ممکن است به سرطان پوست تبدیل شوند
• آسیب به چشم که می‌تواند منجر به آب‌مروارید شود.
• سرطان پوست معمولاً در نواحی خاصی ظاهر می‌شود که بیشتر در معرض آفتاب هستند؛ مانند صورت، گوش‌ها، بازوها، پشت و پاها. سرطان پوست می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود؛ از لکه‌های صورتی و پوسته‌پوسته شدن پوست گرفته تا زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند و حتی ضایعات رنگارنگی که ممکن است به اندام‌های داخلی گسترش پیدا کنند.

آفتاب سوختگی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک می‌تواند بر اساس مقدار پوست سوخته شده، شدت آفتاب سوختگی و علائمی که دارید، شدت آفتاب سوختگی را در شما ارزیابی کند. پس از تعیین نوع آفتاب سوختگی، درمان آن آغاز می‌شود.

چه کسانی بیشتر در معرض آفتاب سوختگی قرار دارند؟

آفتاب سوختگی به‌ویژه در افراد جوان بسیار رایج است. بین ۵۰٪ تا ۷۵٪ از کودکان زیر ۱۸ سال هر سال دچار آفتاب سوختگی می‌شوند. اما آیا عوامل دیگری وجود دارد که خطر آفتاب سوختگی را افزایش دهد؟ بله؛ اگر شرایط زیر را داشته باشید، احتمال آفتاب‌سوختگی در شما بیشتر است:

• اگر پوست روشن، کک‌ومک، چشم‌های آبی، موهای قرمز یا بلوند دارید.
• در ارتفاعات بالا یا نزدیک به خط استوا زندگی می‌کنید یا آنجا وقت می‌گذرانید.
• ورزش می‌کنید یا به‌طور مکرر در فضای باز شنا می‌کنید.
• وقت زیادی را صرف فعالیت‌های روی آب مانند قایقرانی، ماهیگیری یا پدل‌برد می‌کنید.
• به‌طور منظم آفتاب می‌گیرید و پوستتان را برنزه می‌کنید.
• در فضای باز کار می‌کنید.

پیشگیری از آفتاب سوختگی

پیشگیری از آفتاب‌سوختگی کاملاً امکان‌پذیر است و با رعایت چند نکته ساده می‌توانید جلوی آن را بگیرید. چند روش پیشگیری از آفتاب سوختگی، شامل موارد زیر است:

• خرید ضد آفتاب و استفاده روزانه از آن برای محافظت در برابر اشعه‌های UVA و UVB ضروری است. هنگام حضور در فضای باز، باید هر ۹۰ دقیقه آن را تجدید کنید.
• اگر داروهایی مصرف می‌کنید که حساسیت پوست شما نسبت به آفتاب را افزایش می‌دهند، طی ساعاتی که در معرض آفتاب هستید، مراقب باشید.
• سعی کنید بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر، زمانی که اشعه‌های UV قوی‌تر هستند، کمتر در معرض آفتاب قرار بگیرید.
• برای بررسی سالانه سرطان پوست، به متخصص پوست مراجعه کنید.
• از عینک آفتابی با قابلیت فیلتر کردن اشعه‌های UV استفاده کنید.
• از کلاه کپ یا هر مدل دیگر دارای آفتاب‌گیر استفاده کنید.
• لباس‌های محافظ مانند پیراهن‌های آستین‌بلند، شلوار بلند و کلاه‌های پهن بپوشید.

پیشگیری از آفتاب سوختگی کودکان

برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی در کودکان، انجام اقدامات زیر ضروری است:

• از ضد آفتاب کودکان با SPF ۳۰ یا بالاتر با طیف گسترده محافظت در برابر اشعه‌های UVA و UVB استفاده کنید.
• به کودک خود لباس‌های سبک، گشاد و دارای بافت متراکم بپوشانید.
• کودکان را بین ساعت 12 ظهر تا ۴ بعدازظهر، زمانی که اشعه UV قوی‌تر است، در سایه نگه دارید.
• هنگام بیرون رفتن، برای محافظت پوست کودکان از چتر، سایه‌بان یا سایه درختان استفاده کنید.
• از سنین پایین به کودکان بیاموزید که به پوست خود ضدآفتاب بزنند، لباس مناسب بپوشند و در سایه بمانند.
• مصرف آب کافی به کاهش اثرات گرما و پیشگیری از آفتاب سوختگی در کودکان کمک می‌کند.

آفتاب سوختگی چگونه درمان می‌شود؟

بیشتر آفتاب سوختگی‌های درجه اول و دوم را می‌توانید خودتان در خانه درمان کنید. درمان آفتاب سوختگی صورت در طب سنتی به روش‌های زیر انجام می‌شود:

• پوشاندن پوست آفتاب‌سوخته، به‌ویژه زمانی که خارج از خانه هستید، مفید است. استفاده از پارچه‌های خنک و مرطوب می‌تواند احساس راحتی بیشتری به شما بدهد.
• استفاده از ژل‌ها و کرم‌های خنک‌کننده و مرطوب‌کننده موضعی مثل ژل آلوئه‌ورا به درمان آفتاب سوختگی کمک می‌کند.
• پس از خنک کردن پوست و متوقف کردن آسیب بیشتر، پوست خود را مرطوب نگه دارید.
• نوشیدن آب برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، به درمان آفتاب سوختگی کمک می‌کند.
• گرفتن حمام یا دوش خنک و استحمام در وان با جو دوسر یا جوش شیرین می‌تواند پوست دردناک را تسکین دهد.
• مصرف داروهای NSAID (ایبوپروفن، دیکلوفناک، ناپروکسن و…) برای تسکین درد توصیه می‌شود.
• تا زمان بهبود تاول‌ها را نترکانید. اگر تاول‌ها بسیار بزرگ شدند، به پزشک مراجعه کنید.

درمان آفتاب سوختگی با زینک اکساید

زینک اکساید یکی از ترکیبات مؤثر برای درمان و پیشگیری از آفتاب سوختگی است. این ترکیب دارای خواص ضدالتهابی است که به کاهش قرمزی، سوزش و رفع تیرگی پوست ناشی از آفتاب سوختگی کمک می‌کند. این ماده با ایجاد یک لایه محافظ روی پوست، باعث جلوگیری از تحریک و عفونت‌های احتمالی می‌شود.

درمان آفتاب سوختگی کودکان

آفتاب سوختگی در کودکان می‌تواند دردناک باشد و به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارد. درمان آفتاب سوختگی کودکان شامل موارد زیر است:

• خنک کردن پوست: کودک را در محیط خنک قرار دهید و برای کاهش التهاب از کمپرس سرد یا دوش آب ولرم (نه سرد) استفاده کنید.
• استفاده از مرطوب‌کننده‌های ملایم: ژل آلوئه‌ورا، لوسیون‌های حاوی گلیسیرین یا کرم‌های حاوی سرامید به تسکین پوست حساس کودکان کمک می‌کنند.
• آبرسانی کافی: کودک باید مقدار زیادی آب، شیر یا مایعات مناسب بنوشد تا از کم‌آبی بدن پیشگیری شود.

نکته: در صورت سوختگی شدید پوست کودک حتماً به پزشک مراجعه کنید.

درمان آفتاب سوختگی در طب سنتی

برخی از روش‌های درمان خانگی آفتاب سوختگی در کاهش علائم آن مؤثر هستند. درمان آفتاب سوختگی صورت و بدن در طب سنتی شامل موارد زیر است:

• آلوئه‌ورا: ژل تازه آلوئه‌ورا دارای خواص ضدالتهابی و ترمیم‌کننده است و به کاهش قرمزی و التهاب پوست کمک می‌کند.
• گلاب: قرار دادن پنبه آغشته به گلاب خنک روی پوست، التهاب و قرمزی آن را کاهش می‌دهد.
• روغن نارگیل: این روغن به عنوان یک مرطوب‌کننده طبیعی عمل می‌کند و در کاهش خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست مؤثر است.
• عسل: خاصیت آنتی‌باکتریال و ترمیم‌کننده عسل باعث تسریع بهبود پوست و کاهش درد می‌شود.

نکته: در استفاده از روش‌های طبیعی، بهتر است قبل از مصرف روی یک ناحیه کوچک از پوست تست حساسیت انجام شود.

سخن پایانی

در این مقاله از داروخانه آنلاین زیوش به بررسی جوانب مختلف آفتاب سوختگی در بزرگسالان و کودکان پرداختیم. آفتاب‌سوختگی ناشی از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه‌های مضر فرابنفش خورشید است. این وضعیت می‌تواند علائمی مانند قرمزی، التهاب و در موارد شدیدتر، تاول ایجاد کند. بیشتر این موارد با مراقبت‌های خانگی بهبود می‌یابند، اما عدم توجه به محافظت از پوست می‌تواند باعث عوارض جدی مثل پیری زودرس و سرطان پوست شود.

استفاده منظم از ضدآفتاب، لباس‌های محافظ و اجتناب از نور مستقیم خورشید در ساعات اوج تابش، از مؤثرترین راه‌های پیشگیری از آفتاب سوختگی است. حفاظت از پوست نه‌تنها به سلامت آن کمک می‌کند، بلکه از مشکلات جدی در آینده نیز جلوگیری می‌کند.

سؤالات متداول

1. آیا آفتاب می‌تواند به چشم‌ها آسیب برساند؟

بله، مواجهه طولانی‌مدت با اشعه‌های فرابنفش خورشید می‌تواند به چشم‌ها آسیب برساند و منجر به مشکلاتی مانند آب‌مروارید یا فوتوکراتیتیس (التهاب قرنیه) شود. استفاده از عینک آفتابی با محافظ UV می‌تواند از چشم‌ها در برابر آفتاب محافظت کند.

2. چگونه می‌توان از لکه‌های پوستی ناشی از آفتاب جلوگیری کرد؟

استفاده منظم از ضدآفتاب با SPF مناسب، پوشیدن لباس‌های محافظ و اجتناب از قرار گرفتن زیر نور مستقیم خورشید در ساعات اوج تابش، از مؤثرترین راه‌ها برای جلوگیری از ایجاد لکه‌های پوستی هستند.

3. چه مواد غذایی می‌توانند به محافظت از پوست در برابر آفتاب کمک کنند؟

مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان مانند گوجه‌فرنگی، هویج و چای سبز می‌تواند به تقویت دفاع طبیعی پوست در برابر آسیب‌های ناشی از آفتاب کمک کند.

4. آیا باید از ضدآفتاب در روزهای ابری هم استفاده کرد؟

بله، اشعه‌های فرابنفش حتی در روزهای ابری هم می‌توانند تا ۸۰٪ از ابرها عبور کنند و به پوست آسیب برسانند. بنابراین استفاده از ضدآفتاب برای محافظت از پوست در برابر آن‌ها ضروری است.

5. آیا پوست تیره‌تر به محافظت طبیعی در برابر آفتاب سوختگی کمک می‌کند؟

پوست‌های تیره‌تر به دلیل داشتن ملانین بیشتر تا حدی محافظت دارند، اما همچنان در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه فرابنفش و مشکلاتی مانند پیری زودرس یا سرطان پوست آسیب‌پذیر هستند.

6. تأثیر مصرف داروهای خاص بر حساسیت به نور خورشید چیست؟

برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای درمان آکنه، می‌توانند حساسیت به نور خورشید را افزایش دهند و باعث شوند پوست سریع‌تر دچار آفتاب سوختگی یا تحریک شود. بنابراین هنگام مصرف این داروها باید بیشتر مراقب پوست خود باشید.

7. چگونه می‌توان از پوسته‌پوسته شدن پوست پس از آفتاب سوختگی جلوگیری کرد؟

استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و نوشیدن مقدار زیاد آب می‌تواند به حفظ رطوبت پوست و کاهش خشکی آن کمک کند. این برای جلوگیری از پوسته‌پوسته شدن پوست پس از آفتاب سوختگی ضروری است.

8. چرا برنزه شدن می‌تواند به پوست آسیب برساند؟

برنزه شدن نشان‌دهنده آسیب به پوست است. قرار گرفتن مکرر در معرض نور خورشید یا استفاده از دستگاه‌های برنزه می‌تواند باعث پیری زودرس، چین‌وچروک و حتی افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست شود.

نویسنده: مبین میرزایی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده