شاید در ظاهر، آفتاب سوختگی عارضه‌ای چندان جدی به نظر نرسد؛ اما باید بگوییم این‌طور نیست. آفتاب‌سوختگی انواع مختلفی دارد و بسته به‌شدت آن، می‌تواند بسیار آزاردهنده و دردناک باشد. اولین علائم آفتاب سوختگی قرمزی، التهاب پوست و خارش است. با این حال اگر برای درمان آفتاب سوختگی صورت و سایر قسمت‌های بدن، به‌موقع اقدام نکنید، می‌تواند به علائم بدتری مانند تاول، پوسته‌پوسته شدن، حالت تهوع، تیرگی پوست یا پیری زودرس منجر شود.
اگر به خاطر داشتن پوستی برنزه یا آب‌تنی کنار دریا دچار این مشکل شده‌اید، نگران نباشید؛ راه‌حل آن پیش ماست. کافی است تمام قسمت‌های بعدی را با دقت بخوانید و هیچ نکته‌ای را از قلم نیندازید.
آفتاب سوختگی چیست؟
پیش از این‌که درباره علائم آفتاب سوختگی و روش‌های درمان فوری آفتاب سوختگی صحبت کنیم، باید اول بدانیم آفتاب سوختگی چیست؟
آفتاب‌سوختگی یکی از واکنش‌های طبیعی پوست در برابر اشعه ماورا بنفش است. اگر مدت‌زمان طولانی و بدون استفاده از انواع ضد آفتاب، در معرض اشعه‌های مضر خورشید (UVA و UVB) باشید، دچار آفتاب‌سوختگی می‌شوید. جالب است بدانید که پوست گرما و شدت نور خورشید را تشخیص می‌دهد؛ اما در مقابل این تابش‌های مضر ناتوان است؛ یعنی حتی در روزهای سرد و ابری هم ممکن است آفتاب‌سوختگی رخ دهد.
چرا آفتاب‌سوختگی رخ می‌دهد؟
با توجه به دلایلی که در بخش قبل گفتیم، متوجه شدید که دلیل اصلی آفتاب‌سوختگی، قرار گرفتن در معرض آفتاب بدون استفاده از کرم‌ها، لوسیون‌ها و سایر محصولات ضد آفتاب است. به طور معمول اولین نشانه‌های آفتاب‌سوختگی بعد از 10 دقیقه ظاهر می‌شوند ولی ملموس نیستند. هر چقدر این زمان بیشتر شود، یعنی بعد از 2 تا 6 ساعت، پوست به‌تدریج واکنش‌های اولیه یعنی قرمز شدن و التهاب را نشان می‌دهد. البته باید بگوییم بسته به رنگ پوست، این بازه زمانی کمتر یا بیشتر می‌شود. به همین خاطر است که معمولاً افرادی که پوست تیره‌تری دارند، علائم آفتاب‌سوختگی را به شکل خفیف‌تری تجربه می‌کنند.
سایر دلایل آفتاب‌سوختگی عبارت‌اند از:
- مصرف داروهایی مانند رتینوئید، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، داکسی سایکلین و دیورتیک‌ها؛
- روشن بودن رنگ پوست؛
- مرطوب بودن پوست (مثلاً موقع شنا یا استفاده از محصولات روغنی برای برنزه کردن)؛
- شدت تابش اشعه ماورا بنفش (احتمال آفتاب‌سوختگی بین ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر بیشتر است)؛
- عدم استفاده از ضد آفتاب مناسب، کلاه و عینک
انواع آفتاب سوختگی
انواع آفتاب‌سوختگی با توجه به شدت آسیبی که پوست میزند، به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
آفتاب‌سوختگی درجه یک
در این نوع، لایه اولی پوست آسیب می‌بیند و معمولاً بعد از چند روز خوب می‌شود؛ البته به کار بردن روش‌های مختلف درمان خانگی آفتاب سوختگی دست و...، روند بهبودی را تسریع می‌کند.
آفتاب‌سوختگی درجه دو
در این سطح از آفتاب‌سوختگی، آسیب ناشی از اشعه مضر آفتاب به لایه داخلی پوست رسیده است و نشانه‌هایی مانند تاول دارد. در این صورت باید به درمان‌های پزشکی فکر کنید.
البته باید بگوییم در موارد نادر آفتاب‌سوختگی درجه سه هم داریم که بسیار وخیم است و درمان اورژانسی می‌خواهد. علائم این سطح از آفتاب‌سوختگی شامل آسیب‌های عصبی مانند بی‌حس شدن پوست و... می‌شود. معمولاً این سطح از آفتاب‌سوختگی، بعد از تماس با مواد شیمیایی یا موقع آتش‌سوزی رخ می‌دهد.
علائم آفتاب سوختگی
آفتاب‌سوختگی می‌تواند در هر قسمت از بدن رخ دهد؛ اما نواحی با پوست نازک‌تر مثل صورت، لاله گوش و پوست سر، در مقابل آفتاب حساس‌تر هستند و زودتر واکنش نشان می‌دهند.
علائم آفتاب‌سوختگی با توجه به شدت آن، مدت‌زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب، ژنتیک، ضخامت و رنگ پوست متفاوت است. با این حال رایج‌ترین نشانه‌های آفتاب‌سوختگی عبارت‌اند از:
- ملتهب شدن پوست و قرمز شدن آن؛
- گرم شدن غیرطبیعی سطح پوست؛
- حساس شدن پوست و درد گرفتن آن در مقابل هر گونه لمس یا ضربه ملایم؛
- خارش؛
- تورم؛
- ظاهر شدن تاول‌های کوچک؛
- پوسته‌پوسته شدن؛
- تب، سردرد، خستگی و حالت تهوع
معمولاً برای درمان علائم بالا، نیازی نیست به دکتر مراجعه کنید؛ ولی اگر نشانه‌های آفتاب‌سوختگی برای شما مشابه فهرست زیر بود، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- تاول‌های بزرگ و دردناک؛
- تاول روی صورت، دست یا اندام تناسلی؛
- ورم شدید پوست؛
- ظاهر شدن تاول‌های چرکی؛
- تب و لرز؛
- بدتر شدن علائم بعد از 24 ساعت؛
- اختلالات بینایی مثل تاری دید و...
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که امکان دارد آفتاب‌سوختگی در قسمت‌هایی از بدن هم که زیر لباس هستند، رخ دهد؛ بنابراین باید موقع آفتاب گرفتن یا قرار گرفتن طولانی در برابر اشعه آفتاب از کرم‌های ضد آفتاب، کلاه، عینک و لباس مناسب استفاده کنید؛ به‌خصوص اگر سابقه آفتاب‌سوختگی داشته‌اید یا پوست بسیار حساس با رنگ روشن و سفید دارید.
راه‌های پیشگیری از آفتاب سوختگی
اگر تا این قسمت از مقاله، به توصیه مقدمه گوش کرده باشید و تمام قسمت‌ها را با دقت خوانده باشید، حتماً با راه‌های پیشگیری از آفتاب‌سوختگی آشنا شده‌اید. با این حال اگر فرصت نکردید و مستقیم به این بخش آمدید، پس حواستان به موارد زیر باشد تا بتوانید به بهترین شکل جلوی این عارضه ناخوشایند را بگیرید:
- ضد آفتاب: این محصول باید مناسب با نیاز پوست و شرایط زندگی شما باشد؛ یعنی موقع خرید ضد آفتاب حواستان به نوع پوست (چرب، خشک، معمولی و...) یا شرایط خاص مثل بارداری و حساسیت‌های ویژه (ضد آفتاب فیزیکی) باشد.
- استفاده صحیح از ضد آفتاب: 15 دقیقه قبل از قرار گرفتن در معرض خورشید، از ضد آفتاب برای همه قسمت‌هایی که در معرض آفتاب هستند استفاده کنید. در ضمن هر 2 ساعت یا بعد از شنا و تعریق، آن را تمدید کنید.
- زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب: تا جایی که می‌توانید تلاش کنید بین ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر، در معرض اشعه مضر آفتاب نباشید؛ چراکه در این بازه شدت اشعه ماورا بنفش به بیشترین حالت خود می‌رسد.
20 روش درمان خانگی آفتاب سوختگی
خوشبختانه اکثر آفتاب‌سوختگی‌ها خفیف هستند و می‌توانیم با درمان‌های خانگی و استفاده از داروهایی که نیاز به تجویز پزشک ندارند (OTC)، آن‌ها را درمان کنیم. در ادامه راه‌های درمان فوری آفتاب سوختگی را معرفی کردیم:
۱. پایین آوردن دمای پوست
اولین و ساده‌ترین روشن برای درمان فوری آفتاب سوختگی، پایین آوردن دمای بدن است. برای این کار می‌توانید یک حوله تمیز را با آب خنک، مرطوب کنید و روی نواحی ملتهب بگذارید. روش بعدی این است که اگر وان دارید، داخل آن را با آب خنک و یخ پر کنید و هر روز حداقل به مدت 10 دقیقه، درون وان بخوابید تا پوستتان خنک شود.
۲. استفاده از مرطوب‌کننده
اگر دنبال راه‌حلی برای درمان آفتاب سوختگی دریا هستید، یکی از بهترین کارها استفاده از انواع مرطوب‌کننده است؛ چرا که یکی از نشانه‌های بارز آفتاب‌سوختگی، پوسته‌پوسته شدن و خشکی است و می‌توانید این عارضه را با مرطوب‌کننده کاهش دهید. برای تأثیرگذاری سریع‌تر پیشنهاد می‌کنیم انواع لوسیون و کرم مرطوب‌کننده را در یخچال بگذارید تا خنک شود و از محصولات فاقد الکل استفاده کنید.
۳. مصرف آب زیاد
یکی از عوارض آفتاب‌سوختگی، دهیدراته شدن بدن است. پیشنهاد می‌کنیم برای کاهش یا حتی پیشگیری از علائم، بیشتر آب بنوشید. اگر برایتان سخت است، می‌توانید از آب گازدار یا ترکیب آب با میوه‌های فصل (دیتاکس واتر) استفاده کنید.
۴. فشار ندادن تاول‌ها
اگرچه تحمل تاول روی پوست، آزاردهنده است؛ اما جدا توصیه می‌کنیم تاول‌ها را فشار ندهید و تلاش نکنید مایع درون آن‌ها را خارج کنید. این کار ممکن است به پخش عفونت و درگیر شدن سایر نواحی پوست منجر شود. بهترین کار برای مراقبت از تاول‌ها، شست و شوی آن‌ها با آب و صابون، استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک و باند استریل نچسب است.
۵. مصرف داروهای ضد خارش
یکی از راه‌های درمان آفتاب سوختگی، استفاده از داروهای تسکین‌دهنده و ضد خارش، مثل دیفن هیدرامین و آنتی‌هیستامین است. البته توصیه می‌کنیم اگر قبلاً به این داروها حساسیت داشته‌اید، حتماً قبل از استفاده با پزشک مشورت کنید.
۶. استفاده از مسکن
خیلی وقت‌ها آفتاب‌سوختگی با درد همراه است؛ بنابراین می‌توانید از داروهای مسکن که نیاز به تجویز پزشک ندارند، مثل استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید. البته انواع موضعی این داروها هم وجود دارد که می‌توانید با مشورت پزشک یا دکتر داروساز، از آن‌ها استفاده کنید.
۷. قرار نگرفتن در معرض آفتاب تا زمان بهبودی
توصیه می‌کنیم به‌هیچ‌وجه تا خوب شدن علائم، در معرض آفتاب قرار نگیرید. حداقل تلاش کنید در ساعات اوج تابش اشعه خورشید (10 صبح تا 4 بعدازظهر)، در مکان‌های سرپوشیده باشید. مطمئن باشید رعایت این نکته، تأثیر قابل‌توجهی در بهبودی شما دارد؛ به‌خصوص زمانی که پوستتان حساس شده است.
۸. کنترل استفاده از فراورده‌های حاوی کائین
محصولات موضعی حاوی کائین، مثل ژل لیدوکائین که معمولاً قبل از لیزر از آن استفاده می‌شود، می‌تواند علائم آفتاب سوختگی را تشدید کند؛ بنابراین در طول درمان آفتاب سوختگی از کرم‌ها و لوسیون‌های حاوی این ماده استفاده نکنید.
۹. استفاده از پماد هیدروکورتیزون
اگر برایتان این سؤال پیش آمده است که برای آفتاب سوختگی چه پمادی خوبه؟ باید بگوییم پمادهای حاوی هیدروکورتیزون 1 درصد، یکی از بهترین محصولات موضعی برای درمان فوری آفتاب سوختگی صورت و... است. البته باز هم می‌گوییم اگر حساسیت دارویی دارید یا در شرایط خاصی مثل بارداری هستید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
۱۰. استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
اگر آفتاب‌سوختگی با درد همراه باشد، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، مانند ناپروکسن و استامینوفن به کاهش درد کمک می‌کنند. مصرف این داروها در اولین ساعات شروع درد، تأثیر بیشتری در کاهش و بهبود علائم دارد.
۱۱. درمان آفتاب سوختگی با زینک اکساید
در همه خانه‌ها، باید یک پماد زینک اکساید وجود داشته باشد؛ چراکه برای کاهش علائم سوختگی‌های خفیف تا متوسط مناسب است. این پماد با مسدود کردن اشعه UV، مانع آسیب رساندن آن به پوست می‌شود و از سرطان پوست هم جلوگیری می‌کند.
۱۲. استفاده از وازلین
به‌هیچ‌وجه از وازلین برای درمان آفتاب‌سوختگی استفاده نکنید. این محصول روغنی است و با مسدود کردن منافذ پوست، احتمال عفونت را افزایش می‌دهد؛ بنابراین وازلین برای درمان آفتاب‌سوختگی مناسب نیست.
۱۳. درمان آفتاب سوختگی با پودر بچه
متأسفانه یک تصور اشتباه وجود دارد که استفاده از پودر بچه، برای درمان و کاهش علائم آفتاب سوختگی مفید است. باید بگوییم پودر بچه نه‌تنها به تسکین علائم کمک نمی‌کند بلکه ممکن است آن‌ها را تشدید کند و در ضمن می‌تواند منجر به عفونت پوستی شود.
۱۴. کاهش التهاب با روغن زیتون
اگر در بین علائم آفتاب سوختگی دچار خارش پوست شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم از ترکیب روغن زیتون با آلوئه ورا استفاده کنید. این مخلوط علاوه بر این‌که به کاهش خارش کمک می‌کند، روند بهبود التهاب‌های ناشی از آفتاب‌سوختگی را هم تسریع می‌کند.
۱۵. کاهش حساسیت با ماسک سیب‌زمینی
ترکیب سیب‌زمینی و آب لیمو، به کاهش نشانه‌های آفتاب‌سوختگی، مانند التهاب و خارش کمک می‌کند. کافی است آب سیب‌زمینی را بگیرید و یک قاشق از آن را با یک قاشق آب لیمو ترکیب کنید؛ سپس این مخلوط را به مدت 30 دقیقه روی پوست بگذارید و بعد آبکشی کنید. در ضمن می‌توانید از سیب‌زمینی رنده شده، به شکل پماد روی پوست استفاده کنید.
۱۶. درمان با لیزر
لیزر درمانی یکی از روش‌های بهبود مشکلات پوستی از جمله آفتاب‌سوختگی است. اگر دنبال روشی غیر تهاجمی و البته گران برای درمان فوری آفتاب سوختگی می‌گردید، لیزر درمانی گزینه خوبی است؛ به‌خصوص برای کسانی که با مصرف دارو و محصولات موضعی مشکل یا منع مصرف دارند.
۱۷. پماد آلفا برای آفتاب سوختگی
پماد آلفا محصولی مناسب برای درمان آفتاب سوختگی خفیف تا متوسط است. ترکیبات مؤثر در این پماد به کاهش التهاب و حتی ترمیم زخم‌های پوستی که ممکن است در اثر خارش و... به وجود آمده باشند، کمک می‌کند.
۱۸. مصرف قرص و دارو
اگر آفتاب‌سوختگی شما خفیف است، می‌توانید از داروهای مسکن استفاده کنید؛ اما اگر علائم شدید است و دچار تاول‌های عفونی شده‌اید، حتماً برای درمان صحیح و اصولی به پزشک مراجعه کنید.
۱۹. خارش ندادن ناحیه تحریک‌شده
می‌دانیم که امکان دارد بعد از آفتاب سوختگی، پوست شما تحریک شده و خارش شدید داشته باشد؛ عارضه‌ای که آزاردهنده است. با این حال توصیه می‌کنیم به‌هیچ‌وجه پوست تحریک‌شده را نخارانید. اگر مقاومت سخت است، از داروهایی مانند دیفن هیدرامین یا آنتی‌هیستامین برای تسکین علائم و کاهش خارش استفاده کنید.
۲۰. دوش آب سرد
یکی از بهترین روش‌های برای درمان خانگی آفتاب سوختگی صورت و بدن، دوش آب سرد است. این کار به کاهش خارش و التهاب ناشی از این عارضه کمک می‌کنید و باعث تسکین علائم می‌شود.
روش‌های درمان آفتاب سوختگی در طب سنتی
طب سنتی راهکارهای مختلفی برای کاهش علائم آفتاب سوختگی و درمان آن دارد. رایج‌ترین روش‌های درمان این عارضه در طب سنتی عبارت است از:
- برای درمان آفتاب سوختگی دست و قسمت‌های دیگر، یک لایه نازک از عسل را روی پوست آسیب‌دیده بمالید و بعد از 15 تا 30 دقیقه آن را بشویید.
- استفاده از گلاب به‌خصوص برای درمان آفتاب سوختگی دریا، چراکه اثر SPF را تقویت می‌کند و حاوی ویتامین E است؛ ویتامینی که در بیشتر محصولات ضد آفتاب وجود دارد؛
- استفاده از حنا برای مسدود کردن اشعه نور خورشید
رفع تیرگی پوست ناشی از آفتاب سوختگی
اگر برای درمان آفتاب سوختگی به‌موقع اقدام نکنید، احتمال این که پوستتان تیره شود بسیار زیاد است. اگر این اتفاق برایتان افتاد، نگران نباشید؛ چون می‌توانید با روش‌های زیر، این تیرگی را برطرف کنید:
- در حمام شیر بخوابید؛
- از ژل آلوئه ورا استفاده کنید؛
- از ماست غلیظ و خنک روی قسمت‌های تیره استفاده کنید؛
- کمپرس چای سیاه یا چای بابونه سرد را روی نواحی تیره بگذارید؛
- 60 گرم جوش شیرین را در وان با آب سرد یا ولرم بریزید و 15 دقیقه در آن قرار بگیرید.
بهترین ماسک برای آفتاب سوختگی صورت
یکی از روش‌های محبوب و ساده برای درمان عارضه‌های پوستی مختلف از جمله آفتاب‌سوختگی، استفاده از ماسک‌های خانگی است. اگر شما هم دوست دارید با کمک این ماسک‌ها، علائم ناخوشایند آفتاب‌سوختگی را کاهش دهید، فهرست زیر را به خاطر داشته باشید:
ماسک آلوئه ورا و خیار
یک چهارم خیار را با پوست (تأکید می‌کنیم با پوست)، رنده کنید و سپس 4 قاشق غذاخوری ژل آلوئه ورا به آن اضافه کنید. برای اثربخشی بهتر، یک قاشق روغن ویتامین E هم به این ترکیب اضافه کنید. حالا ماسک را به مدت 20 دقیقه روی قسمت آسیب‌دیده بگذارید و بعد آن را بشویید.
ماسک آووکادو و عسل
برای تهیه این ماسک، مواد زیر را با یکدیگر ترکیب کنید و سپس به مدت 30 دقیقه روی پوست بگذارید و بعد با آب ولرم بشویید:
- نصف آووکادو که کاملاً له کرده‌اید؛
- نصف قاشق غذاخوری روغن نارگیل؛
- دو قاشق غذاخوری عسل
ماسک جوی دوسر
جوی دوسر خاصیت لایه‌برداری دارد و می‌توانید برای رفع تیرگی ناشی از آفتاب سوختگی از آن استفاده کنید. برای این کار کافی است یک فنجان بلغور جو را داخل مخلوط‌کن بریزید و بعد از این‌که خوب آسیاب شد، کمی آب به آن اضافه کنید تا حالت کرمی بگیرد. این ترکیب را به مدت 15 تا 20 دقیقه روی پوست صورت یا قسمت‌های دیگر بگذارید و بعد بشویید.
سخن پایانی
در این مقاله بیشتر از 20 راه‌حل مختلف برای درمان علائم آفتاب سوختگی را معرفی کردیم. در انتها پیشنهاد می‌کنیم برای این‌که جلوی این عارضه را بگیرید، حتماً از ضد آفتاب به شکل صحیح استفاده کنید تا خدای‌نکرده درگیر این نشانه‌های ناخوشایند و حتی دردناک نشوید. برای خرید ضد آفتاب و سایر محصولات مراقبت از پوست و مو، به سایت داروخانه آنلاین زیوش مراجعه کنید.
سؤالات متداول
- برای سفید کردن پوست آفتاب سوخته چه کاری انجام دهیم؟
استفاده از ماسک جوی دوسر، کمپرس چای سیاه یا بابونه سرد، حمام شیر، گلاب، کرم‌های ترمیم‌کننده و روشن‌کننده پوست (با مشورت پزشک)
- بهترین روش ها برای درمان آفتاب سوختگی و تیرگی پوست چیست؟
دوش آب سرد، ماسک خیار و آلوئه ورا، استفاده از پماد زینک اکساید، مرطوب نگه داشتن پوست