ماشین گرفتگی چیست؟ علل، علائم و راهکارهای درمان

بیماری حرکت (motion sickness) یکی از مشکلات و عوارض رایج است که هنگام حرکت مانند مواقعی که سوار خودرو، قطار، کشتی یا هواپیما می‌شوید، اتفاق می‌افتد. این عارضه می‌تواند موجب بروز مجموعه‌ای از علائم مانند تهوع، عرق سرد یا سردرد شود. بیماری حرکت ناخوشایند است اما خوشبختانه می‌توان با راهکارهای ساده درمانی از بروز آن پیشگیری یا علائم آن را درمان کرد. در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با جزئیات بیشتری از این عارضه و راهکارهای درمان آن آشنا کنیم. پس اگر قصد سفر نوروزی دارید و نگران بروز ماشین زدگی، یکی از انواع بیماری حرکت، هستید، با ما تا انتهای این مقاله در زیوش همراه شوید. 

ماشین گرفتگی چیست

آیا برایتان پیش آمده است که در خودرو، قطار، هواپیما یا کشتی نشسته باشید و احساس سرگیجه یا تهوع به شما دست بدهد؟ این عارضه‌ی آزاردهنده به بیماری حرکت معروف است و بسیاری از افراد، حداقل به‌صورت مقطعی آن را تجربه می‌کنند. ماشین گرفتگی یا ماشین زدگی یکی از انواع بیماری حرکت و شایع‌ترین آن‌ها است. نشانه‌های ماشین گرفتگی می‌تواند در بعضی از افراد خفیف و در بعضی دیگر شدید باشد و شدت آن در همه یکسان نیست. می‌توان از ریسک فاکتورهای این عارضه به موارد زیر اشاره کرد:

• جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض این عارضه هستند.
• سن: کودکان 6 تا 9 سال بیشتر از سایر گروه‌های سنی درگیر ماشین‌گرفتگی می‌شوند، درمقابل افراد مسن کمتر از سایرین علائم این عارضه را تجربه می‌کنند.
• شرایط پزشکی و بیماری‌های زمینه‌ای: مبتلایان به اختلالات گوش میانی، سرگیجه و میگرن بیشتر از دیگران این علائم را تجربه می‌کنند.
• هورمون‌ها: قاعدگی و بارداری افراد را دربرابر بیماری حرکت آسیب‌پذیرتر می‌کند.

علت ماشین گرفتگی

ماشین گرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که چشم‌ها، گوش داخلی و بدن پیام‌های متناقضی را به مغز ارسال کنند. این عارضه درست زمانی پیش می‌آید که بدن شما ثابت و در حالت نشسته یا درازکشیده است، اما در وسیله‌ای نقلیه هستید که حرکت می‌کند. درواقع اندام‌های حرکتی و گوش میانی شما به مغز پیام سکون و ثابت بودن بدن را می‌دهند، اما چشم‌هایتان پیغامی مبنی بر حرکت به مغز ارسال می‌کند و این مسئله منجر به ایجاد واکنش‌های اتونومیک و مرکزی استفراغ می‌شود و علائم ماشین‌گرفتگی بروز می‌کند.

علائم ماشین گرفتگی

علائم ماشین‌گرفتگی می‌توانند به‌ آرامی پیشرفت کنند یا اینکه به‌طور ناگهانی ظاهر شوند. به‌طور معمول افراد دچار ماشین زدگی، علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• تهوع
• استفراغ
• گیجی
• خستگی
• سردرد
• تنفس سریع یا احساس نیاز به بلعیدن هوا
• ترشح بیش از حد بزاق
• عرق بیش از حد، علی‌الخصوص عرق سرد

درمان ماشین گرفتگی

می‌توان با راهکارهای ساده و درعین‌حال اثرگذار، هم از بروز ماشین گرفتگی پیشگیری و هم آن را درمان کرد. در ادامه به‌طور دقیق‌تر با راهکارهای کنترل و درمان ماشین گرفتگی آشنا خواهید شد:

1. کنترل علائم ماشین گرفتگی

راهکارهای زیر بهترین روش‌های پیشگیری از بروز ماشین‌گرفتگی یا کنترل علائم آن محسوب می‌شوند:

• در خودرو سعی کنید روی صندلی جلو بنشینید و به جلو خیره شوید؛ اگر می‌توانید رانندگی کنید، خودتان هدایت خودرو برعهده بگیرید، به این ترتیب تا حد زیادی از بروز این علائم پیشگیری خواهد شد.
• آگاهانه و کنترل‌شده نفس بکشید، تنفس عمیق و منظم کمک می‌کند تا از حالت تهوع در امان بمانید.
• اگر به کشیدن سیگار عادت دارید، در خودرو این کار را انجام ندهید. اجتناب از کشیدن سیگار نقش مؤثری در کنترل علائم یا پیشگیری از آن‌ها بازی می‌کند.
• چشمانتان را ببندید، عمیق نفس بکشید و روی تنفس تمرکز کنید. بهتر است به موسیقی ملایمی گوش دهید.
• با کسی صحبت کنید، صحبت کردن حواستان را پرت می‌کند و موجب پیشگیری از ماشین گرفتگی می‌شود.
• هرازگاهی از خودرو یا وسیله‌ی نقلیه پیاده شوید و اجازه دهید هوای تازه به صورت‌تان بخورد. پیاده‌روی و استشمام هوای تازه احساس بهتری به شما خواهد داد.
• از زنجبیل برای پیشگیری یا بهبود حالت تهوع کمک بگیرید.
• برای پیشگیری از بروز تهوع، از تماشای فیلم، کار با گوشی همراه و تبلت یا مطالعه حین حرکت خودداری کنید.
• نگاهتان را روی افق ثابت متمرکز کنید و به اجسام درحال حرکت نگاه نکنید.
• قبل از حرکت وعده‌های غذایی سنگین ، تند یا نوشیدنی‌های الکلی مصرف نکنید.

2. استفاده از قرص ماشین گرفتگی

استفاده از قرص‌های ضدتهوعی که به قرص ماشین هم معروف هستند، از بهترین راهکارهای کنترل علائم این عارضه است. دیمن هیدرینات معروف‌ترین و بهترین قرص برای درمان یا پیشگیری از بیماری حرکت است. این قرص نوعی آنتی هیستامین است که برای درمان استفراغ، سرگیجه، بهبود علائم بیماری حرکت و در بعضی موارد درمان بیماری‌های گوش میانی مورداستفاده قرار می‌گیرد. دیمن هیدرینات با اتصال به گیرنده‌های هیستامین و استیل‌کولین، علائم سرگیجه و تهوع را کاهش می‌دهد.

می‌توانید این قرص ماشین گرفتگی را با نام‌های تجاری مختلف مانند دیمن هیدرینات و تراولین در داروخانه‌ها پیدا کنید. جدا از اینکه این قرص را از چه تولیدکننده و با چه نامی تهیه می‌کنید، توجه به دوز مصرف و نحوه آن، اهمیت زیادی دارد که به شرح زیر است:

نحوه مصرف دیمن هیدرینات

برای اثرگذاری بهتر بین نیم تا یک ساعت قبل از شروع حرکت، 50 تا 100 میلی گرم از قرص را مصرف و آن را هر 4 تا 6 ساعت یک بار تکرار کنید.

عوارض مصرف دیمن هیدرینات

توجه داشته باشید که دیمن هیدرینات می‌تواند باعث خواب آلودگی شدید شود، به همین دلیل اگر قرار است حین سفر رانندگی کنید، این قرص را به مصرف نرسانید و از روش‌های جایگزین کمک بگیرید، ضمن اینکه به این نکته هم توجه داشته باشید که بروز بیماری حرکت در رانندگان بسیار کمتر از سایر سرنشنیان است و معمولاً رانندگان به این درمان نیاز پیدا نخواهند کرد. از سایر عوارض مصرف دیمن هیدرینات می‌توان به خشکی دهان و بینی، تاری دید و در بعضی موارد سردرد اشاره کرد.

مصرف دیمن‌ هیدرینات در بارداری

زنان باردار بیش از سایرین نسبت به بیماری حرکت حساس هستند و بیشتر از بقیه ماشین‌زدگی را تجربه می‌کنند. برای پیشگیری از بروز این حالت در بارداری می‌توانید از دیمن هیدرینات استفاده کنید و مصرف این دارو در بارداری مجاز است.

همچنین زنان باردار می‌توانند از داروهای مناسب تهوع حاملگی مانند ویتامین B6 و زنجبیل استفاده کنند.

دیمن‌ هیدرینات برای کودکان

مصرف دیمن هیدرینات برای کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود. دوز توصیه‌شده‌ی این دارو در کودکان بالای دو تا 5 سال بین 12.5 تا 25 میلی‌گرم و هر 6 تا 8 ساعت است. همچنین کودکان بین 6 تا 11 سال می‌توانند هر 6 تا 8 ساعت، بین 35 تا 50 میلی گرم از این دارو را مصرف کنند.

گزینه‌های جایگزین دیمن هیدرینات

اگر به هر دلیلی نمی‌توانید از دیمن هیدرینات برای کنترل علائم ماشین گرفتگی استفاده کنید، می‌توانید از هیوسیون به‌عنوان جایگزین کمک بگیرید. هیوسین با شل کردن عضلات دستگاه گوارش و تأثیر بر گوش میانی و مغز، به کنترل حالت تهوع ناشی از بیماری حرکت کمک خواهد کرد.

مصرف ویتامین B6 از دیگر گزینه‌هایی است که می‌توانید برای بهبود علائم گرفتگی ماشین و به‌طور کل بیماری حرکت مورد استفاده قرار دهید.

برای خرید ویتامین B6 می‌توانید از طریق این صفحه اقدام کنید.

3. درمان ماشین گرفتگی در طب سنتی

در طب سنتی هم گزینه‌های درمانی برای بهبود علائم ماشین گرفتگی پیش‌بینی شده است. عموماً درمان‌هی پیش‌بینی شده در طب سنتی مبتنی بر کاهش سردی سیستم گوارش و آرام‌سازی سیستم عصبی هستند. موارد زیر از مؤثرترین گزینه‌های درمان بیماری حرکت در طب سنتی محسوب می‌شوند:

• مصرف زنجبیل: زنجبیل یکی از قوی‌ترین داروهای ضدتهوع در طب سنتی محسوب می‌شود و می‌تواند در بهبود این حالت ناشی از ماشین گرفتگی هم مؤثر باشد. می‌توانید زنجبیل را به شکل دمنوش، پودر، ترکیب‌شده با عسل یا در اشکال مکمل زنجبیل به مصرف برسانید.

برای خرید قرص زنجبیل می‌توانید از طریق این صفحه اقدام کنید.

• نعناع: نعناع با خواص آرامبخش و ضداسپاسم، نقش مؤثری در آرام‌کردن معده بازی می‌کند و می‌تواند به بهبود تهوع کمک کند.
• هل: جویدن هل یا مصرف آن به‌صورت دمنوش، یکی دیگر از راهکارهای بهبود تهوع ناشی از ماشین گرفتگی است.
• نوشیدن آب: آب‌رسانی به بدن، یکی دیگر از راهکارهای بهبود تهوع در طب سنتی است.
• طب فشاری: فشار دادن نقطه داخلی مچ دست، سه انگشت پایین‌تر از مچ، می‌تواند تا حدودی در رفع حالت تهوع مؤثر باشد.

سخن پایانی

ماشین گرفتگی یکی از مشکلات آزاردهنده‌ای است که می‌تواند کیفیت سفر را تحت تأثیر قرار دهد. در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با راهکارهای پیشگیری و درمان این عارضه آشنا کنیم. با به‌کارگیری روش‌هایی که در این مقاله به اشتراک گذاشتیم، می‌توانید تا حد زیادی این عارضه را مدیریت و کنترل کنید. فراموش نکنید که در هرصورت مصرف قرص دیمن هیدرینات بهترین راهکار برای کنترل و درمان ماشین گرفتگی است و مابقی راهکارها بیشتر در مواردی به‌کار می‌روند که علائم شما خفیف تا متوسط باشد.

سؤالات متداول

1. آیا درمان دائمی ماشین گرفتگی ممکن است؟

بسیاری از افراد با گذر زمان کاهش علائم یا بهبود را تجربه می‌کنند، اما نمی‌توان به‌طور قطع درباره‌ی درمان دائمی ماشین گرفتگی اظهار نظر کرد.

2. درمان سریع حالت تهوع در ماشین چیست؟

مصرف قرص دیمن هیدرانات، خیره شدن به خط افق، نشستن جلوی ماشین، باز کردن پنجره و تکنیک تنفس از سریع‌ترین راهکارهای درمان تهوع در ماشین محسوب می‌شود.

منابع: CDC | NCBI | Mediplus | ClevelandClinic | UptoDateOnline

نویسنده: محبوبه معصوم‌نیا

ناظر علمی: دکتر علی سالاری‌تبار و حسن غیبی