حتماً برای شما هم پیش آمده که ناگهان دچار استفراغ شوید و ندانید که علت آن چیست. استفراغ یا vomiting میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ از عفونتها و استفراغ حاملگی گرفته تا استرس و اضطراب یا حتی مصرف برخی داروها. در این مقاله قصد داریم به بررسی دلایل، انواع مختلف، روشهای دارویی و خانگی درمان استفراغ و عوارض استفراغ مکرر بپردازیم. همچنین به شما خواهیم گفت چگونه با رعایت نکات ساده میتوانید از بروز آن پیشگیری کنید. پس با ما همراه باشید.
استفراغ و تهوع چیست؟
تهوع به حالتی اطلاق میشود که فرد احساس ناخوشایندی در ناحیه معده دارد و تمایل به استفراغ پیدا میکند، اما ممکن است همیشه به خروج محتویات معده منجر نشود. استفراغ فرایندی است که طی آن محتویات معده بهطور غیرارادی یا عمدی از طریق دهان تخلیه میشود. این دو علائم معمولاً ناشی از عوامل مختلفی مانند مشکلات گوارشی، عفونتها، بارداری، یا عوامل روانی مانند استرس و اضطراب هستند و میتوانند بهصورت موقت یا طولانیمدت رخ دهند.
انواع استفراغ
استفراغ ممکن است در موقعیتها و به دلایل گوناگونی رخ دهد. برخی از انواع آن عبارتند از:
- استفراغ ناشی از بیماریهای گوارشی: عفونتهای دستگاه گوارش و مشکلات معده و روده میتوانند موجب استفراغ و حالت تهوع شوند. در مواردی، این علائم با اسهال نیز همراه است.
- استفراغ عصبی و روانی: استرس و اضطراب میتوانند به تهوع و استفراغ منجر شوند و افراد ممکن است در شرایط پراسترس این حالت را تجربه کنند.
- استفراغ حاملگی
علت حالت تهوع و استفراغ چیست؟
علل مختلفی میتوانند موجب بروز تهوع و استفراغ شوند که برخی از رایجترین آنها را در ادامه بررسی میکنیم.
1. عفونتهای گوارشی و مسمومیت غذایی
عفونتهای ویروسی و باکتریایی مانند مسمومیت غذایی میتوانند معده و روده را تحریک و علائمی همچون تهوع، استفراغ، اسهال و گاهی هم تب و لرز ایجاد کنند.
2. بیماریهای ویروسی مانند آنفولانزا
برخی بیماریهای ویروسی مانند COVID-19 و آنفولانزا، علاوه بر علائم تنفسی میتوانند منجر به تهوع و استفراغ شوند. دیگر علائم شایع در این وضعیت ممکن است شامل تب، بدندرد، سردرد و گلودرد باشد.
3. اختلالات گوارشی مزمن
بیماریهایی مانند سندروم روده تحریکپذیر (IBS)، رفلاکس معده به مری (GERD)، گاستروپارزی (تخلیه کند معده) و زخم معده میتوانند به صورت مزمن باعث تهوع و استفراغ شوند. این اختلالات اغلب با درد شکم، اسهال یا یبوست نیز همراه هستند.
4. آپاندیسیت و انسداد روده
این دو مورد از جدیترین علتهای تهوع و استفراغ هستند که نیاز به مراقبتهای فوری پزشکی دارند. آپاندیسیت با درد شدید در سمت راست پایین شکم همراه است و انسداد روده از عبور غذا جلوگیری میکند و منجر به انباشته شدن محتویات معده میشود.
5. ماشینگرفتگی و دریازدگی
برخی افراد به دلیل حرکتهای مداوم در خودرو، قطار، کشتی و هواپیما دچار تهوع میشوند. این بیماری حرکت میتواند با داروهای ضد تهوع مثل هیوسین کنترل شود.
6. تغییرات هورمونی در دوران بارداری
تهوع در دوران بارداری که به خصوص در سهماهه اول شایع است، معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی رخ میدهد و از نشانههای اولیه تشخیص بارداری است.
7. استفاده از برخی داروها
داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی، داروهای مخصوص شیمیدرمانی و مسکنهای قوی ممکن است باعث تحریک معده و بروز تهوع شوند. بهتر است در این مواقع با پزشک درباره تغییر یا تنظیم دوز دارو مشورت شود.
8. مشکلات عصبی
برخی از مشکلات عصبی مانند میگرن و مننژیت و همچنین دردهای شدید (مثلاً ناشی از آسیبدیدگی) میتوانند مرکز استفراغ در مغز را تحریک کنند و موجب استفراغ شوند.
تهوع و استفراغ بسته به شدت و علائم همراه ممکن است نیاز به بررسی و درمانهای تخصصی داشته باشند؛ به ویژه اگر با علائم جدی مانند تب بالا، سردرد شدید یا درد شکم همراه باشند.
خلاصه: علل بسیار زیادی باعث بروز تهوع و استفراغ میشوند. از جمله این علتها میتوان به مشکلات عصبی، مشکلات گوارشی و مسمومیت غذایی اشاره کرد.
علائم همراه با حالت تهوع و استفراغ چیست؟
گاهی تهوع و استفراغ ممکن است با علائم دیگری نیز همراه باشد. این علائم شامل موارد زیر است:
- درد شکم
- سرگیجه
- سبکی سر
- تب
- اسهال
علت حالت تهوع دائمی بدون استفراغ
حالت تهوع دائمی بدون بروز استفراغ ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشد و در برخی افراد بهصورت طولانیمدت ادامه پیدا کند. این مشکل میتواند ناشی از عوامل مختلف فیزیکی و روانی باشد که نیاز به تشخیص دقیق و بررسی بیشتر دارد. در ادامه، به برخی از شایعترین دلایل این حالت اشاره میکنیم:
- اضطراب و استرس: یکی از دلایل رایج برای تهوع طولانیمدت و بدون استفراغ، اضطراب و استرس است. در مواقعی که فرد تحت فشار روانی یا استرس شدید قرار دارد، بدن به حالت تدافعی وارد شده و این حالت میتواند باعث بروز تهوع، استفراغ، اسهال، فشار خون بالا و بسیاری مشکلات دیگر شود.
- سوءهاضمه: مشکلات مربوط به هضم غذا، مانند سوء هاضمه یا اختلالات گوارشی مثل رفلاکس معده، میتواند عامل بروز حالت تهوع دائمی شود.
- بیماریهای مزمن گوارشی: برخی بیماریهای گوارشی مانند سندروم روده تحریکپذیر (IBS) یا زخم معده، ممکن است منجر به تهوع طولانیمدت و دائمی شوند.
- مشکلات هورمونی: تغییرات هورمونی در بدن بهخصوص در زنان، میتواند باعث بروز تهوع دائمی شود.
- عوامل غذایی و سبک زندگی: مصرف غذاهای چرب و سنگین یا نوشیدنیهای کافئیندار به مقدار زیاد، ممکن است موجب بروز حالت تهوع دائمی شوند.
خلاصه: حالت تهوع دائمی بدون بروز استفراغ ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشد و در برخی افراد بهصورت طولانیمدت ادامه پیدا کند. این مشکل میتواند ناشی از عوامل مختلف فیزیکی و روانی باشد که نیاز به تشخیص دقیق و بررسی بیشتر دارد.
عوارض تهوع و استفراغ مکرر چیست؟
استفراغ مکرر میتواند به عوارض متعددی در بدن منجر شود که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- کمآبی بدن: یکی از شایعترین عوارض استفراغ مکرر، کمآبی بدن است که در صورت عدم جبران میتواند خطرناک باشد. کمآبی بدن در اثر استفراغ، عوارض ناخوشایندی مانند خشکی دهان، کاهش ادرار، سرگیجه و حتی ضعف شدید را در پی خواهد داشت.
- کاهش وزن: اگر تهوع و استفراغ به مدت طولانی ادامه داشته باشند، ممکن است بدن دچار کاهش وزن و کمبود مواد مغذی شود.
- تغییرات الکترولیتهای بدن: استفراغ میتواند منجر به تغییر در سطح الکترولیتهای بدن شود. این تغییر باعث ایجاد مشکلاتی همچون بینظمی ضربان قلب و خستگی عضلانی میشود و در صورت شدید بودن ممکن است نیاز به درمان فوری داشته باشد.
- عفونت و التهاب معده و روده: برخی از عفونتهای ویروسی و باکتریایی میتوانند به استفراغ ختم شوند و در صورت تداوم، منجر به عفونتهای بیشتر و التهاب معده و روده خواهند شد.
- خستگی و ضعف
- آسیب به مری و گلو
این عوارض نشان میدهند که در صورت تداوم استفراغ و عدم بهبودی، بهتر است با پزشک مشورت شود تا علت و درمان مناسب مشخص شود.
خلاصه: استفراغ مکرر میتواند به عوارض متعددی در بدن منجر شود. کمآبی بدن، خستگی و ضعف، کاهش وزن و تغییرات الکترولیتهای بدن از جمله این عوارض است.
چگونه از استفراغ پیشگیری کنیم؟
رعایت نکات زیر میتواند در پیشگیری از استفراغ کمککننده باشد:
- پرهیز از خوردن غذاهای چرب و سنگین: غذاهایی که هضم دشواری دارند، میتوانند باعث تهوع شوند.
- وعدههای غذایی کوچکتر: بهجای سه وعده حجیم، وعدههای کوچک و کمحجم مصرف کنید.
- کاهش استرس و اضطراب: کنترل اضطراب و استرس میتواند احتمال بروز حالت تهوع و استفراغ را کاهش دهد.
درمان حالت تهوع و استفراغ چیست؟
برای درمان حالت تهوع و استفراغ، میتوان از روشهای دارویی و غیر دارویی استفاده کرد. هر کدام از این روشها بسته به شدت و دلیل بروز تهوع یا استفراغ مفید خواهند بود. معمولاً به علت همزمانی بروز اسهال و استفراغ، پزشک داروهایی را برای درمان اسهال و استفراغ همزمان تجویز میکند. در ادامه به توضیح هر یک از این روشهای درمانی میپردازیم.
1. درمان دارویی با انواع داروی ضد استفراغ
داروهای ضد استفراغ معمولاً با تجویز پزشک برای کاهش تهوع و استفراغ مورد استفاده قرار میگیرند. برخی از رایجترین داروهای ضد استفراغ عبارتند از:
- آنتیهیستامینها: این داروها به کنترل تهوع کمک میکنند و معمولاً برای مواردی که تهوع ناشی از بیماری حرکتی یا آلرژی باشد، تجویز میشوند.
- داروهای ضد اسید معده: این داروها مخصوصاً برای افرادی که تهوع ناشی از رفلاکس معده دارند، مفید هستند. این داروها با کاهش اسید معده به بهبود حالت تهوع کمک میکنند.
- داروهای ضد اضطراب: در صورتی که حالت تهوع و استفراغ مرتبط با اضطراب باشد، داروهای ضد اضطراب تحت نظر پزشک تجویز میشوند و به کاهش علائم کمک میکنند.
2. روشهای خانگی و سنتی درمان استفراغ
برای کاهش حالت تهوع و استفراغ، روشهای خانگی و سنتی مؤثری وجود دارد. برخی از این روشها عبارتند از:
- مصرف مایعات: نوشیدن آب و چایهای گیاهی میتواند به جبران آب از دسترفته کمک کند.
- غذاهای سبک و ساده: مصرف غذاهایی مانند نان خشک و بیسکوئیت میتواند در کاهش حالت تهوع مؤثر باشد.
- زنجبیل: زنجبیل بهعنوان یکی از مؤثرترین گیاهان برای کاهش تهوع و درمان سنتی استفراغ شناخته شده است. میتوانید زنجبیل تازه را دم کرده و بهعنوان چای میل کنید یا از زنجبیل خشک و پودر شده استفاده کنید.
- نعناع: دمکرده نعناع نیز بهعنوان یک درمان خانگی برای تسکین تهوع و استفراغ شناخته میشود. نوشیدن چای نعناع یا بوییدن برگهای تازه این گیاه میتواند به کاهش حالت تهوع کمک کند.
خلاصه: برای درمان حالت تهوع و استفراغ، میتوان از روشهای دارویی و غیر دارویی استفاده کرد. هر کدام از این روشها بسته به شدت و دلیل بروز تهوع یا استفراغ مفید خواهند بود. داروهای ضد استفراغ معمولاً با تجویز پزشک برای کاهش تهوع و استفراغ مورد استفاده قرار میگیرند. روشهای خانگی و سنتی مؤثری نیز برای کنترل تهوع و استفراغ وجود دارد.
سخن پایانی
تهوع و استفراغ هر چند ممکن است نشانهای از مشکلات موقت و ساده مانند سوء هاضمه یا استرس در نظر گرفته شوند، اما در برخی موارد میتوانند زنگ خطری برای مشکلات جدیتر باشند که نیاز به بررسی دقیق دارند.
آگاهی از دلایل و روشهای مدیریت این علائم به شما کمک میکند تا نهتنها این وضعیت را بهتر کنترل کنید، بلکه با حفظ آرامش و مراقبت از بدن خود، از عوارض احتمالی آن نیز پیشگیری کنید.
در نهایت، توجه به نشانههای بدن و مراجعه به پزشک در مواقع ضروری، کلید اصلی حفظ سلامتی و پیشگیری از مشکلات پیچیدهتر است. سلامت شما اولویت شماست، پس به آن اهمیت دهید!
سوالات متداول
چگونه از استفراغ پیشگیری کنیم؟
برای جلوگیری از بروز حالت تهوع و استفراغ، از مصرف غذاهای سنگین و چرب خودداری و وعدههای غذایی کوچک و مکرر مصرف کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که استفراغ بیشتر از ۲۴ ساعت ادامه یابد یا با علائمی مانند سرگیجه، درد شکم و تب و لرز همراه باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
آیا داروی خاصی برای کنترل تهوع و استفراغ وجود دارد؟
بله، داروهای ضد استفراغ مانند آنتیهیستامینها و داروهای ضد اسید میتوانند به کنترل حالت تهوع کمک کنند. البته مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک انجام شود.
آیا استفراغ و تهوع با شرایط روحی ارتباط دارد؟
بله، استرس و اضطراب میتوانند باعث تهوع و استفراغ شوند. بنابراین، در صورت تجربه این علائم، مدیریت استرس و اضطراب میتواند مفید باشد.
چگونه پس از استفراغ از بدن خود مراقبت کنیم؟
پس از استفراغ، مصرف مایعات شفاف مانند آب یا آبمیوههای رقیقشده برای جبران کمآبی بدن توصیه میشود. همچنین، غذاهای ساده و سبک مانند نان خشک و بیسکوئیت میتوانند در کاهش تهوع مفید باشند.
نویسنده: مهسا حدادی
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده