پیشگیری از مشکلات شایع گوارشی در ماه رمضان

روزه‌داری در ماه رمضان برای بسیاری از افراد نوعی تمرین معنوی محسوب می‌شود که درصورت رعایت اصول صحیح تغذیه، حتی می‌تواند برای جسم هم مفید باشد. اما در این ایام به‌دلیل تغییر در عادات غذایی و گاه رعایت‌نکردن نکات مهم تغذیه، امکان بروز مشکلات گوارشی وجود دارد یا حتی ممکن است افراد با سابقه‌ی مشکلات گوارشی، شاهد بازگشت یا تشدید آن‌ها باشند. اسیدی‌شدن معده، سوزش سر دل، سوءهاضمه و تغییر در عادات مزاجی (یبوست و اسهال) از شایع‌ترین مشکلات گوارشی هستند که امکان دارد در ماه رمضان تجربه کنید.

ساعات طولانی نخوردن غذا و سپس مصرف وعده‌های غذایی سنگین، مصرف مواد غذایی نامناسب و ناسالم مانند غذاهای چرب و شور و کاهش مصرف مایعات و سبزیجات از اصلی‌ترین علل بروز مشکلات گوارشی در ماه رمضان هستند. در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا شما را دلایل بروز انواع مشکلات شایع گوارشی در ماه رمضان آشنا کنیم و اطلاعاتی از راهکارهای پیشگیری از آن با شما به‌‌اشتراک بگذاریم. برای اطلاعات بیشتر با ما تا انتهای این مقاله در داروخانه آنلاین زیوش همراه شوید.

فهرست مطالب

1. سوزش سر دل یا رفلاکس

سوزش سردل، رفلاکس یا اصطلاحا GERD از شایع‌ترین اختلالات گوارشی است که امکان دارد در ماه رمضان تجربه کنید. رفلاکس یا سوزش سر دل به‌دلیل ضعف دریچه‌ی تحتانی مری و برگشت اسید معده به این ناحیه ایجاد می‌شود. احساس طعم ترش و تلخ در دهان، سوزش قفسه‌ی‌ سینه، درد قفسه‌ی سینه و در موارد شدیدتر احساس تهوع و استفراغ از علائم رفلاکس هستند.

برای پیشگیری از رفلاکس در روزه‌داری، می‌توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:

قبل از سیری از غذاخوردن دست بکشید و خودتان را کاملاً سیر نکنید.
مصرف غذای پرچرب، اسیدی و حاوی کافئین را به‌ حداقل برسانید.
از تنش، استرس و اضطراب دور بمانید.
به‌اندازه‌ی کافی بخوابید و اگر درگیر رفلاکس هستید، از بالش اضافی برای بالا نگه‌داشتن سرتان هنگام خواب کمک بگیرید.
پس از مصرف وعده‌های غذایی بلافاصله نخوابید یا دراز نکشید. بهتر است پس از وعده‌ی سحری حداقل نیم ساعت تا خواب مجدد فاصله‌ی زمانی لحاظ کنید.
برای درمان یا کنترل رفلاکس معده با دارو، می‌توانید از انواع داروهای آنتی‌اسید، مسدودکننده‌های گیرنده H2 مانند فاموتیدین و سایمتیدین و مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند امپرازول و پنتوپرازول (درصورت تجویز پزشک) کمک بگیرید.
جویدن آدامس می‌تواند راهکار مؤثری برای کاهش علائم رفلاکس باشد.

2. سوء‌هاضمه

سوءهاضمه یا ناراحتی معده، نوعی اختلال شایع گوارشی است که زمینه‌ی بروز آن در ماه رمضان افزایش پیدا می‌کند. افراد مبتلا به سوءهاضمه علائمی مانند سیری زودهنگام در طول مصرف وعده‌های غذایی، احساس پری آزاردهنده، درد در قسمت فوقانی شکم، احساس سوزش بالای شکم، نفخ و حالت تهوع را تجربه می‌کنند.

برای پیشگیری از بروز سوءهاضمه در ماه رمضان، از راهکارهای زیر استفاده کنید:

آهسته غذا بخورید و لقمه‌ها را کامل بجوید.
قبل از افطار و برای بازکردن روزه از نوشیدن آب سرد پرهیز کنید.
از موادی که می‌توانند باعث سوء‌هاضمه شوند پرهیز کنید؛ مانند قهوه، غذاهای تند، غذای سرخ‌شده و چرب.
یک وعده را به وعده‌های کوچک‌تر تقسیم کنید.
پس از غذا چند دقیقه پیاده‌روی کنید. پس از وعده غذایی از فعالیت سنگین ورزشی پرهیز کنید.
قرص دایجستیو و قطره نعناع باریج برای درمان علائم سوءهاضمه مفید و کمک‌کننده هستند.

3. یبوست

یبوست شایع‌ترین مشکل گوارشی در ماه رمضان است و بسیاری از افراد روزه‌دار، علی‌الخصوص در روزهای ابتدایی این ماه آن را تجربه می‌کنند. یبوست به دلایل مختلفی مانند دریافت ناکافی مایعات، مصرف کم فیبر، حرکت کند غذا در دستگاه گوارش و… بروز می‌کند و خود را به شکل کاهش دفعات دفع مدفوع و دردناک‌شدن اجابت مزاج نشان می‌دهد. این عارضه در ماه رمضان به‌دلیل کاهش مصرف آب، کم‌شدن تحرک روزانه، برهم خوردن عادات غذایی و کاهش مصرف فیبر رخ می‌دهد. برای پیشگیری از بروز یبوست در ماه رمضان از راهکارهای زیر بهره بگیرید:

در وعده‌های افطار و سحری به میزان کافی میوه و سبزیجات مصرف کنید، میوه و سبزی مقدار قابل‌توجهی فیبر به دستگاه گوارش وارد می‌کند که برای تسریع حرکات غذا در روده مفید است.
به‌جای نان سفید از نان‌سبوس‌دار و غلات حاوی فیبر استفاده کنید.
حبوبات و ذرت را در وعده های غذایی خود بگنجانید.
مصرف سالاد و سبزی در وعده‌های افطار و سحر علاوه‌بر پیشگیری از بروز یبوست، به آب‌رسانی بدن و جلوگیری از تشنگی طی روز، کمک خواهد کرد.
در وعده‌ی افطار از انواع سوپ غنی از فیبر مانند غلات و عدس استفاده کنید. سوپ غذایی مناسب برای ماه رمضان است، زیرا می‌تواند بخشی از آب مورد نیاز بدن را تأمین کند.
به میزان کافی آب بنوشید. می‌توانید برای تأمین آب موردنیاز غذاهایی مانند سوپ، میوه‌های مختلف و آبمیوه مصرف کنید. برای آشنایی با نوشیدنی‌های مناسب برای ماه رمضان کلیک کنید.

4. معده درد

معده‌درد در ماه رمضان دلایل مختلفی دارد که می‌تواند از علل ساده‌ مانند یبوست و سوءهاضمه تا دلایل پیچیده‌تر مانند زخم‌های دستگاه گوارش متغیر باشد. از دلایل عمده‌ی معده‌درد در ماه رمضان می‌توان به مصرف غذاهای سنگین، نجویدن غذا و بلع سریع آن، مصرف غذای ترش و تند و نخوردن سحری اشاره کرد. عمل به توصیه‌های زیر برای پیشگیری از بروز معده‌درد در روزهای ماه رمضان مفید است:

در وعده‌ی افطار و سحر غذاهایی را بگنجانید که هضم آسان‌تری دارند.
عادات بد مانند کشیدن سیگار را ترک کنید.
در افطار و سحر غذای چرب نخورید.
بلافاصله پس از مصرف غذا دراز نکشید و نخوابید، اجازه دهید حداقل دو ساعت میان صرف آخرین وعده‌ی غذا و خواب فاصله ایجاد شود.
برای تقویت سیستم گوارش و افزایش باکتری‌های مفید آن، محصولات پروبیوتیک را در وعده‌های غذایی خود بگنجانید. می‌توانید از مکمل‌های پروبیوتیک هم استفاده کنید.

5. اسهال

ابتلا به اسهال در افراد روزه‌دار کمتر شایع است و عموما افراد یبوست را در این مدت تجربه می‌کنند. بااین‌حال ابتلا به این عارضه دور از ذهن نیست و مخصوصاً کسانی که به مشکلات زمینه‌ای گوارشی مانند کرون مبتلا هستند، احتمال دارد که اسهال را در روزه‌داری تجربه کنند. اسهال در روزهای ماه رمضان می‌تواند بدن را دچار کم‌آبی کند و مشکل‌آفرین باشد. به همین دلیل لازم است که در صورت مشاهده‌ی آن، حتماً اقداماتی برای درمان و جلوگیری از تشدید اسهال انجام دهید. برای پیشگیری و مدیریت اسهال در روزهای ماه رمضان می‌توانید از اقدامات زیر کمک بگیرید:

از مواد غذایی و مکمل‌های پروبیوتیک برای تقویت گوارش استفاده کنید.
به میزان کافی مایعات بنوشید تا الکترولیت‌های ازدست‌رفته‌ی بدنتان جبران شوند.
از داروهای بدون نسخه یا OTC مانند لوپرامید برای مدیریت اسهال کمک بگیرید.
در صورتی که اسهال باعث کم‌آبی شود، به رسیدگی جدی نیاز دارد. می‌توانید برای جبران کم‌آبی از ORS استفاده کنید.

6. حالت تهوع

حالت تهوع و بعضاً استفراغ در روزهای ماه رمضان، مخصوصاً صبح‌ها پدیده‌ای نسبتاً شایع و بسیار آزاردهنده است. این عارضه می‌تواند به‌دلایل مختلفی مانند گرسنگی طولانی‌مدت، رفلاکس، پرخوری در وعده‌های سحر یا افطار، مصرف غذای نامناسب و کم‌آبی بدن پیش بیاید. برای پیشگیری و مدیریت حالت تهوع در ماه رمضان می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:

در وعده‌ی سحر پرخوری نکنید.
میان وعده‌ی افطار تا سحر به میزان کافی آب بنوشید.
قبل از خواب یک لیوان شیر بنوشید.
در وعده‌ی سحر غذای سنگین و چرب نخورید.
برای پیشگیری از بروز رفلاکس حین خواب سرتان را بالاتر از بدن قرار دهید.
از مصرف بیش‌ازاندازه‌ی چای و قهوه خودداری کنید.
برای بهبود حالت تهوع از مکمل‌های حاوی زنجبیل یا B6 استفاده کنید. برای خرید مکمل‌های گوارشی کلیک کنید.

7. نفخ

نفخ از دیگر عوارض شایع گوارشی است که امکان دارد در ماه رمضان هم آن را تجربه کنید. نفخ در ماه رمضان و میان روزه‌دارن به‌دلایل متعددی مانند پرخوری در وعده‌ی افطار و سحر، نوشیدن مایعات همراه با غذا، مصرف غذای چرب و سرخ‌شده، مصرف حبوبات و سبزیجات نفاخ و عدم تحرک پس از صرف وعده‌های غذایی رخ می‌دهد. همچنین رفلاکس معده یا ابتلا به بعضی از مشکلات گوارشی مانند سندروم روده‌ی تحرک‌پذیر هم علائمی مانند نفخ ایجاد می‌کنند. برای مدیریت و پیشگیری از بروز نفخ در ماه رمضان راهکارهای زیر را عملی کنید:

آهسته و در حجم کم غذا بخورید و غذا را خوب بجوید.
از مصرف غذاهای نفاخ مانند حبوبات پرهیز کنید.
پس از صرف افطار کمی قدم بزنید.
وعده‌های غذایی‌تان را به چند قسمت تقسیم کنید و همه‌ی حجم غذا را به‌ یک‌باره نخورید.
از مکمل‌های تقویت سیستم گوارش مانند مکمل‌های پروبیوتیک برای کنترل علائم نفخ کمک بگیرید.
از داروهای بدون نسخه مانند دایمتیکون برای بهبود علائم نفخ استفاده کنید.

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با شایع‌ترین مشکلات گوارشی در ماه رمضان و راهکارهای پیشگیری و مدیریت آن‌ها آشنا کنیم. فراموش نکنید اصلاح عادات غذایی و مصرف فیبر، سبزیجات و غذای سالم از بهترین راهکارهای کنترل این‌دسته از مشکلات محسوب می‌شود.

درصورتی‌که با راهکارهای ذکرشده یا مصرف داروهایی بدون نسخه‌ای که در این مقاله با شما به‌اشتراک گذاشتیم، علائم گوارشی‌ شما بهبود نیافت یا بدتر شد، حتماً برای بررسی بیشتر و ریشه‌یابی مشکل به پزشک مراجعه کنید.

سؤالات متداول

آیا روزه برای بیمار روده تحریک‌پذیر خطرناک است؟

درصورتی‌که به IBS مبتلا هستید، بسته به شدت علائم و با صلاح‌دید پزشک می‌توانید روزه بگیرید. اگر دچار اسهال شدید نیستید و در معرض خطر دهیدراتاسیون قرار ندارید، روزه‌گرفتن مشکلی برای شما ایجاد نخواهد کرد. با این حال اگر مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر هستید، حتماً با پزشک خود راجع به روزه‌گرفتن مشورت کنید.

آیا روزه برای ورم معده ضرر دارد؟

درصورتی‌که به ورم معده‌ی ناشی از زخم یا عفونت هلیکوباکتری مبتلا هستید یا ورم معده به علائم شدیدتر مانند تهوع و استفراغ منجر شده است و برای رفع آن باید دارو مصرف کنید، با صلاح‌دید پزشک تا بهبود شرایط روزه نگیرید.

علت اسهال در ماه رمضان چیست؟

تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی، پرخوری و مصرف حجم زیاد آب در وعده‌ی افطار یا سحر، مصرف وعده‌های غذایی سرشار از فیبر نامحلول، مصرف بیش‌ از‌ اندازه‌ی نوشیدنی‌های سرد و گازدار، مصرف بیش از حد چای و قهوه، شیرینی‌جات و حساسیت به لاکتوز از دلایل بروز اسهال در ماه رمضان محسوب می‌شوند.

نویسنده: محبوبه معصوم‌نیا

ناظر علمی: دکتر علی سالاری‌تبار و حسن غیبی

شایع ترین مشکلات گوارشی در ماه رمضان و راهکارهای پیشگیری از آن