مهم ترین نکات بهداشتی برای کودکان در سنین مختلف

با آغاز فصل مدارس و فراگیر شدن شیوع بیماری‌های واگیردار بین دانش‌آموزان، بهداشت فردی و اجتماعی کودکان از اهمیت بیشتری برخوردار است. از آن‌جایی که بچه‌ها معمولاً نسبت به مسائل بهداشتی چندان آگاه نیستند، لازم است والدین این مسائل را به آن‌ها آموزش دهند. گاهی اوقات هم پدر و مادر باید شخصاً وارد عمل شده و مسائل بهداشتی را برای کودکان خود انجام دهند. در غیر این صورت کودکان در معرض انواع بیماری‌ها اعم از سرماخوردگی، آنفولانزا و بیماری‌های پوستی قرار می‌گیرند.

در کنار آموزش بهداشت فردی کودکان در دبستان، برای بچه‌های کوچک‌تر این آموزش‌ها باید به زبان ساده‌تر و با شعر و قصه انجام شود. همچنین بهداشت روانی کودکان و نوجوانان نیز بسیار مهم است. ما در این مطلب در مورد بهداشت کودکان و نوجوانان در سنین مختلف صحبت خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.

اهمیت بهداشت در کودکان

رعایت بهداشت در کودکان، شامل جنبه‌های مختلفی است. از خرید لوازم کودک گرفته تا آموزش نکات بهداشتی به کودکان در سنین مختلف. اما چرا رعایت بهداشت عمومی برای کودکان اینقدر مهم است؟ موارد زیر، به این پرسش پاسخ می‌دهند:

• تقویت سیستم ایمنی بدن: با رعایت بهداشت، از ورود میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا به بدن کودک جلوگیری می‌شود و سیستم ایمنی او فرصت می‌کند تا به درستی رشد و با بیماری‌ها مبارزه کند.
• پیشگیری از بیماری‌ها: بسیاری از بیماری‌های عفونی ناشی از عدم رعایت بهداشت است. شستن مرتب دست‌ها، رعایت بهداشت دهان و دندان و استحمام منظم می‌تواند تا حد زیادی از ابتلا به این بیماری‌ها جلوگیری کند.
• سلامت پوست و مو: رعایت بهداشت پوست و مو از بروز مشکلات پوستی مانند اگزما و عفونت‌های قارچی جلوگیری می‌کند.
• بهبود عزت نفس و اعتماد به‌ نفس: داشتن ظاهری تمیز و مرتب در کودکان می‌تواند روی عزت نفس و اعتماد به‌ نفس آن‌ها تأثیر مثبت بگذارد.

 

اصول اولیه و نکات بهداشتی برای کودکان در همه سنین

بهداشت کودکان، مجموعه‌‌ای از اصول و نکاتی است که ممکن است در سنین مختلف، متفاوت باشد؛ اما برخی از اصول در تمامی سنین مشترک هستند و بهتر است آن‌ها را از بدو تولد رعایت کنید. در ادامه با باید‌ها و نبایدهای بهداشت کودک در تمامی سنین آشنا می‌شویم.

1. شستن دست‌ها

شستن صحیح دست‌ها یکی از مؤثرترین راه‌ها برای جلوگیری از شیوع بیماری‌هاست. پس به عنوان یکی از نکات بهداشت فردی کودکان، به آن‌ها بیاموزید که در شرایط زیر دست‌های خود را با آب گرم و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه بشویند:

• قبل از غذا خوردن
• بعد از استفاده از دستشویی
• بعد از بازی‌کردن در بیرون از منزل
• بعد از عطسه یا سرفه
• بعد از تماس با حیوانات
• بعد از تمیزکردن بینی

مطمئن شوید که کودکان کف دست، پشت دست، مچ دست، بین انگشتان و زیر ناخن‌ها را به طور کامل بشویند و پس از شستن، دست‌ها را با یک حوله تمیز خشک کنند. در صورتی‌ که آب و صابون در دسترس نباشد، می‌توانید از ضد عفونی‌کننده‌های دست بر پایه الکل استفاده کنید. بهتر است از ضد عفونی‌‌کننده‌هایی استفاده شود که حاوی حداقل ۶۰ درصد الکل باشند.

2. پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه

یکی از نکات بهداشتی برای کودکان این است که به آن‌ها بیاموزید هنگام عطسه یا سرفه، دهان و بینی خود را با آرنج یا دستمال کاغذی بپوشانند و دستمال کاغذی استفاده شده را به سطل زباله بیندازند. سپس دست‌های خود را بشویند.

3. حمام کردن و دوش گرفتن منظم

حمام کردن یا دوش گرفتن منظم به پاک‌شدن سلول‌های مرده پوست، عرق و آلودگی از بدن کودک کمک می‌کند. تعداد دفعات حمام‌کردن یا دوش‌گرفتن بسته به سن کودک و میزان فعالیت او متفاوت است. به طور کلی حمام کردن 2 تا 3 بار در هفته برای اکثر کودکان کافی است. فراموش نکنید که بعد از حمام یا دوش‌گرفتن، از لوسیون‌های بدون عطر برای مرطوب‌کردن پوست کودک استفاده کنید.

 

4. بهداشت لباس زیر و لباس خواب

یکی از مهم‌ترین باید‌ها و نبایدهای بهداشت کودک مربوط به بهداشت لباس‌های راحتی او در خانه است. لباس زیر و لباس خواب تمیز نقش مهمی در بهداشت کودکان ایفا می‌کنند و اگر کثیف باشند، باعث ایجاد عفونت‌های پوستی و ادراری می‌شوند. بهتر است لباس زیر کودکان را روزانه تعویض کنید. همچنین لباس خواب آن‌ها را هر چند شب یکبار یا در صورت کثیف شدن، تعویض کنید. در ضمن از پارچه‌هایی با جنس نرم و لطیف و ترجیحاً نخی برای لباس زیر و لباس خواب کودکان استفاده کنید.

5. کوتاه نگه داشتن ناخن‌ها

ناخن‌های بلند ممکن است محل تجمع انواع میکروب‌ها باشند. کوتاه نگه داشتن و رعایت بهداشت ناخن کودکان به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک می‌کند. ناخن‌های کودکان را به طور مرتب کوتاه کنید و از آن‌ها بخواهید که از جویدن آن‌ها خودداری کنند.

6. بهداشت دهان و دندان

از مهم‌ترین نکات بهداشتی برای کودکان حتی از سنین پایین، بهداشت صحیح دهان و دندان است. آموزش بهداشت دهان و دندان به کودکان پیش دبستانی و دبستانی را جدی بگیرید و از همان ابتدای رویش دندان‌ها، از مسواک نرم و خمیر دندان مخصوص کودکان استفاده کنید. بهتر است روزی 2 بار، صبح بعد از بیدارشدن و شب قبل از خواب، دندان‌های کودک را مسواک بزنید. فراموش نکنید که کشیدن نخ دندان نیز برای تمیزکردن فضای بین دندان‌ها و پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها ضروری است.

7. رژیم غذایی سالم

رژیم غذایی سالم نقش مهمی در سلامت و تقویت سیستم ایمنی بدن کودکان دارد. بنابراین از مصرف غذاهای پرچرب، پرنمک و شیرین برای کودکان خودداری کرده و آن‌ها را به مصرف میوه‌ها، سبزیجات، لبنیات کم‌چرب و غلات کامل تشویق کنید.

 

8. آموزش مراقبت از لوازم شخصی

وسایل شخصی بهداشتی کودکان را برای آن‌ها به صورت جداگانه خریداری کنید و به آن‌ها آموزش دهید که این وسایل فقط برای آن‌ها است و نباید آن را به دوستانشان بدهند. همچنین از آن‌ها بخواهید بهداشت این وسایل را جدی بگیرند و پس از رعایت این موارد، برای آن‌ها جایزه‌ای درنظر بگیرید.

 

نکات بهداشتی برای کودکان؛ از تولد تا یک سالگی

دوران نوزادی و شیرخوارگی، به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن کودک، از حساس‌ترین دوران زندگی است. در این دوران، رعایت دقیق باید‌ها و نبایدهای بهداشت کودک برای پیشگیری از ابتلا به عفونت و بیماری‌ها ضروری است. در این دوره از زندگی کودک، نه تنها نکات بهداشتی، بلکه انتخاب و خرید وسایل نیز اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال برای خرید پستانک یا خرید شیشه شیر باید با استانداردهای ضروری این لوازم آشنا باشید و ترجیحاً آن‌ها را از مراکز معتبر همچون داروخانه‌ها تهیه کنید.

1. حمام کردن نوزاد

حمام کردن منظم به حفظ بهداشت پوست کودک و جلوگیری از بثورات ناشی از پوشک، عفونت و سایر مشکلات پوستی کمک می‌کند. در عین حال حمام‌کردن بیش از حد نیز می‌تواند باعث خشکی پوست شود. پس نکات زیر را برای حمام کردن صحیح نوزاد رعایت کنید:

• برای نوزادان تازه متولدشده، حمام روزانه ضروری نیست و 2 تا 3 بار حمام در هفته کفایت می‌کند. با بزرگ‌تر شدن کودک، می‌توانید دفعات حمام را به حداکثر روزانه یک بار برسانید.
• از آب ولرم (حدود 37 درجه سانتی‌گراد) استفاده کنید. آب داغ ممکن است پوست حساس نوزاد را بسوزاند.
• از شامپو و صابون‌های مخصوص نوزادان که ملایم و بدون عطر هستند استفاده کنید. از مصرف لیف یا هر وسیله‌ای که ممکن است پوست لطیف نوزاد را خراش دهد، خودداری کنید.
• حمام کردن نوزاد نباید بیش از 5 تا 10 دقیقه طول بکشد.
• پس از حمام، پوست نوزاد را به آرامی با یک حوله نرم و لطیف خشک کنید و به چین‌های پوستی مانند گردن، زیر بغل و کشاله ران توجه ویژه داشته باشید.

2. تعویض پوشک

تعویض منظم پوشک برای جلوگیری از بثورات ناشی از پوشک، عفونت ادراری و سایر مشکلات بهداشتی ضروری است. نکات زیر را برای تعویض صحیح پوشک رعایت کنید:

• قبل از تعویض پوشک، ناحیه پوشک را با آب گرم یا دستمال مرطوب بدون الکل تمیز کنید. از جلو به عقب پاک کنید تا از انتقال باکتری از مقعد به دستگاه تناسلی جلوگیری شود.
• هنگام تعویض پوشک، به سلامت پوست کودک توجه داشته باشید و قرمزی، سوزش یا هر گونه علائم غیرطبیعی را بررسی کنید. در صورت مشاهده هر گونه مشکلی با پزشک کودک مشورت کنید.
• از پوشک‌های باکیفیت و متناسب با سایز کودک استفاده کنید. پوشک نباید خیلی تنگ یا خیلی گشاد باشد.
• پوشک نوزاد را به طور مکرر، حداقل هر 2 تا 3 ساعت یا در صورت دفع مدفوع، تعویض کنید و اجازه ندهید که کودک برای مدت طولانی در پوشک کثیف بماند.
• از مهم‌ترین نکات بهداشتی برای کودکان زیر یک سال این است که برای جلوگیری از بثورات ناشی از پوشک، از کرم های ضد التهاب مخصوص کودک استفاده کنید.

 

3. بهداشت دهان نوزاد

بهداشت دهان و دندان کودک را حتی قبل از رویش دندان‌های شیری جدی بگیرید. رعایت بهداشت دهان از تجمع باکتری‌ها و ایجاد برفک دهان جلوگیری می‌کند. نکات زیر را برای بهداشت دهان نوزاد رعایت کنید:

• بعد از هر بار شیردهی، با یک گاز استریل نرم و مرطوب، لثه‌های نوزاد را به آرامی تمیز کنید. این کار به حذف باقی‌مانده شیر و جلوگیری از برفک دهان کمک می‌کند.
• پس از رویش اولین دندان‌های شیری، می‌توانید از مسواک انگشتی مخصوص نوزادان برای تمیز کردن دندان‌ها استفاده کنید. اما از خمیر دندان تا زمانی که کودک تف کردن را یاد نگرفته است، استفاده نکنید.
• از دادن غذاهای شیرین و چسبنده مانند آب میوه یا عسل به نوزاد خودداری کنید. این غذاها ممکن است باعث پوسیدگی دندان شوند.

4. بهداشت گوش، بینی و چشم نوزاد

بهداشت فردی کودکان در سنین زیر یک سال شامل رعایت نکات بهداشتی برای سلامت گوش، چشم و بینی نیز می‌شود. برای این منظور نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

• تمیز کردن گوش: از فرو بردن گوش پاک‌کن یا هر وسیله‌ای به داخل مجرای گوش نوزاد خودداری کنید. برای تمیز کردن قسمت بیرونی گوش از پنبه نرم و مرطوب استفاده کنید.
• تمیز کردن بینی: ترشحات بینی نوزاد را با گوش پاک‌کن مرطوب و نرم یا با استفاده از دستگاه ساکشن بینی مخصوص نوزادان، به آرامی خارج کنید.
• تمیز کردن چشم: برای تمیز کردن ترشحات چشم نوزاد، از پنبه استریل جداگانه برای هر چشم و سرم فیزیولوژی استریل استفاده کنید. هرگز از آب معمولی برای تمیز کردن چشم نوزاد استفاده نکنید.

 

نکات بهداشتی برای کودکان؛ یک تا سه سالگی

دوره‌ی یک تا 3 سالگی، دوره‌ی رشد و اکتشاف برای کودکان است. در این دوره کودکان تحرک بیشتری پیدا می‌کنند و کنجکاوی آن‌ها برای لمس و کاوش در محیط اطراف افزایش می‌یابد. از طرفی سیستم ایمنی آن‌ها هنوز به طور کامل تکامل نیافته است و همین امر آن‌ها را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌ها قرار می‌دهد. در نتیجه باید‌ها و نبایدهای بهداشت کودک در این دوره اهمیت بیشتری دارد و والدین نقش مهمی در آموزش و رعایت بهداشت کودکان خواهند داشت. در واقع در این دوره لازم است والدین آموزش رعایت بهداشت فردی را به کودک شروع کنند.

1. بهداشت دهان و دندان

با رویش اولین دندان‌ها، مسواک زدن را به تدریج به برنامه‌ی روتین کودک اضافه کنید. از مسواک نرم مخصوص کودکان و مقدار کمی خمیر دندان بدون فلوراید استفاده کنید. تا سن 3 سالگی، والدین باید دندان‌های کودک را مسواک بزنند.

2. شستن دست‌ها قبل از غذا خوردن

یکی از مهم‌ترین نکات بهداشتی برای کودکان که باید از سنین پایین به آن‌ها آموزش داد، شستن دست‌ها قبل از غذا خوردن است. باکتری‌ها و میکروب‌های مختلفی ممکن است روی دست‌ها تجمع پیدا کنند و با خوردن غذا وارد بدن شوند. به کودکان خود بیاموزید که قبل از هر وعده غذایی، دست‌های خود را به مدت حداقل ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویند.

3. عادات صحیح توالت رفتن

آموزش استفاده از لگن یا توالت فرنگی یکی دیگر از نکات بهداشت فردی کودکان در این مرحله از رشد است. در این دوره صبور باشید و به کودک خود فرصت دهید تا به تدریج با این روند آشنا شود. از تشویق و پاداش برای ترغیب کودک به استفاده‌ی صحیح از لگن یا توالت فرنگی استفاده کنید.

 

نکات بهداشتی برای کودکان؛ 3 تا 6 سالگی

کودکان در سنین ۳ تا ۶ سالگی استقلال بیشتری پیدا می‌کنند و توانایی بیشتری برای انجام کارهای شخصی از خود نشان می‌دهند. در این دوره والدین می‌توانند با آموزش صحیح، زمینه‌ی برقراری عادات بهداشتی مناسب را در کودکان فراهم آورند. در ادامه با باید‌ها و نبایدهای بهداشت کودک در این سنین آشنا می‌شویم.

1. استقلال در رعایت بهداشت فردی

کودکان در این سنین می‌توانند با نظارت والدین بسیاری از کارهای مربوط به بهداشت فردی را به طور مستقل انجام دهند. والدین نیز می‌توانند با تشویق و راهنمایی به کودکان بیاموزند که خودشان دست‌های خود را بشویند، لباس‌هایشان را عوض کرده و حمام کنند. کودکان مسائل را از طریق بازی، شعر و داستان بهتر یاد میگیرند و پس از آن ذوق بیشتری برای انجام آموخته‌ها از خود نشان می‌دهند. استفاده از شعر بهداشت برای کودکان، کمک زیادی به مستقل شدن کودکان در رعایت بهداشت فردی خواهد کرد. به طور مثال این شعر را ببینید:

ببین چقدر تمیزم    پیش همه عزیزم شانه زدم به مویم    تمیزه دست و رویم مسواک زدم به دندان    تا باشم شاد و خندان اتو شده لباسم    می رم سر کلاسم دوستم دارند بچه‌ها    می‌گن بیا پیش ما

2. آموزش بهداشت جنسی

از مهم‌ترین نکات بهداشت فردی کودکان که باید در این دوره آموزش آن را شروع کنید، بهداشت جنسی است. آموزش بهداشت جنسی از سنین پایین به کودکان کمک می‌کند تا درک درستی از بدن خود داشته باشند و از سوءاستفاده‌های احتمالی پیشگیری کند. در این سنین نیازی به ارائه‌ی اطلاعات پیچیده نیست و با کلمات ساده در مورد اعضای خصوصی بدن با کودک صحبت کنید و به او بیاموزید که هیچ‌کس حق ندارد به این نواحی از بدن او دست بزند.

 

نکات بهداشتی برای کودکان: 6 تا 12 سالگی

در دوره‌ دبستان کودکان دوره‌ی جدیدی از رشد و استقلال را تجربه می‌کنند و مسئولیت‌پذیری آن‌ها در قبال بهداشت فردی افزایش می‌یابد. آن‌ها در این سن وارد مدرسه می‌شوند و برای اولین بار دوری از والدین را تجربه می‌کنند. بنابراین آموزش بهداشت محیط به کودکان نقش مهمی در جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های واگیردار خواهد داشت. برای این منظور لازم است نکات زیر را به کودک خود گوشزد کنید:

1.استفاده از وسایل شخصی در مدرسه

توصیه می‌شود کودکان از وسایل شخصی مانند لیوان، بشقاب، حوله، کلاه و دستمال کاغذی مخصوص به خود در مدرسه استفاده کنند. این کار از انتقال آلودگی بین دانش‌آموزان پیشگیری می‌کند.

2.بهداشت تغذیه در مدرسه

بسته‌بندی و سالم بودن خوراکی‌هایی که به همراه می‌برند را بررسی کنید. مصرف میوه‌های تازه، سبزیجات و مغزها می‌تواند انرژی مورد نیاز آن‌ها در طول روز را تأمین کند.

3.نوشتن پیام‌های بهداشتی

یکی از راه‌های خلاقانه برای آموزش مراقبت های روتین کودکان در مدرسه، نوشتن پیام‌های بهداشتی کوتاه روی برگه و قرار دادن آن‌ها در جامدادی یا کیف فرزندتان است. برای مثال به چند پیام بهداشتی کوتاه برای کودکان اشاره می‌کنیم:

• پسر خوبم، اگه همکلاسیت سرماخورده، تو کلاس ماسک بزن تا مریض نشی.
• دختر گلم، هوا سرده. تو حیاط مدرسه کلاه‌وشال گردنتو در نیاز.
• پسر عزیزم، فقط با لیوان خودت آب بخور.
• دختر قشنگم، قبل از خوردن خوراکی‌های خوشمزه‌ات دستاتو خوب با آب و صابون بشور.
• برای سلامتیت، همیشه بعد از دستشویی دست‌ها رو بشور!
• همیشه از دستمال برای سرفه و عطسه استفاده کن، تا سالم بمونی!

4. داستان‌سرایی و قصه‌گویی

قصه‌گویی یکی از روش‌های جذاب و موثر برای آموزش بهداشت اجتماعی به کودکان 6 تا 12 ساله است؛ زیرا این فعالیت می‌تواند مفاهیم بهداشتی را به شکلی سرگرم‌کننده و قابل‌فهم برای کودکان منتقل کند. از طریق داستان‌ها، کودکان می‌توانند با اهمیت بهداشت فردی مانند شستن دست‌ها، مسواک زدن دندان‌ها، رعایت نظافت و تغذیه سالم آشنا شوند.

قصه‌ها معمولاً شخصیت‌های دوست‌داشتنی و شرایط واقعی را به تصویر می‌کشند که در آن‌ها، کودکان می‌توانند با نتایج مثبت رعایت بهداشت یا عواقب نادیده گرفتن آن مواجه شوند. این روش نه تنها به آموزش بهداشت عمومی به زبان کودکانه می‌پردازد، بلکه به آن‌ها کمک می‌کند تا عادت‌های بهداشتی را به صورت طبیعی در زندگی روزمره خود به کار ببرند و درک بهتری از اهمیت سلامتی پیدا کنند.

برای مثال این قصه را بخوانید:

یک روز در دل یک جنگل بزرگ و سرسبز، اژدهای کوچولویی به اسم «ارشیا» زندگی می‌کرد. ارشیا همیشه خیلی خوشحال بود چون وقتی از دهانش آتش بیرون می‌اومد، همه جا روشن و گرم می‌شد. اما یه روز، وقتی ارشیا خواست با آتیشش شومینه خونه رو روشن کنه، دید که از دهانش فقط دود بیرون میاد و خبری از آتش نیست. ارشیا با نگرانی به مادرش گفت: «مامان، چرا آتیشم دیگه نمیاد؟» مامان اژدها با مهربونی به ارشیا نگاه کرد و گفت: «اوه عزیزم، شاید چون به بدنت زیاد توجه نمی‌کنی. باید بیشتر مراقب خودت باشی!» ارشیا تصمیم گرفت به حرف‌های مامان گوش بده و از این به بعد بیشتر مراقب خودش باشه. اون هر روز دست‌هایش رو می‌شست، دندون‌هایش رو مسواک می‌زد و خوب می‌خوابید. ارشیا حتی شروع کرد که غذاهای سالم بخوره و هر روز کمی ورزش هم بکنه. چند روز بعد، وقتی ارشیا دوباره تلاش کرد که آتش بزنه، دید که آتش از دهانش بیرون اومد! این بار آتش خیلی قشنگ و رنگی بود. رنگاش مثل رنگای رنگین‌کمون قشنگ بودن. ارشیا خیلی خوشحال شد و با دوستانش شروع به بازی کرد. حالا دیگه هیچ چیزی نمی‌تونست جلوی آتیش ارشیا رو بگیره. ارشیا فهمید که رعایت بهداشت و مراقبت از بدن باعث می‌شه که هم آتیشش روشن بمونه و هم همیشه سالم و پرانرژی باشه!

 

نکات بهداشتی برای کودکان: بعد از 12 سالگی

با ورود به دوران نوجوانی و تغییرات هورمونی در بدن، باید‌ها و نبایدهای بهداشت کودک تغییر اساسی پیدا می‌کند. این تغییرات بر جنبه‌های مختلف سلامتی و بهداشت کودک تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود در این دوران توجه به بهداشت فردی اهمیت ویژه‌ای پیدا کند. در این دوره پسران وارد سن پیشابلوغ و بلوغ می‌شوند و از این بابت بهداشت روانی کودکان و نوجوانان نیز نیازمند توجه ویژه‌ای خواهد بود. در ادامه به چند مورد اساسی در این خصوص اشاره می‌کنیم.

1. تغییرات هورمونی و بهداشت

افزایش سطح هورمون‌ها در بدن نوجوانان، منجر به تعریق بیشتر می‌شود. در نتیجه استحمام روزانه با شوینده ملایم، تعویض مرتب لباس‌ها و استفاده از ضد تعریق‌های مناسب، به رعایت بهداشت و جلوگیری از بوی نامطبوع بدن کمک می‌کند.

از طرف دیگر با شروع رویش دندان‌های دائمی، رعایت بهداشت دهان و دندان اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. مسواک زدن 2 بار در روز حداقل به مدت 2 دقیقه، استفاده از نخ دندان و مراجعه منظم به دندان‌پزشک، از سلامت دندان‌های نوجوان محافظت می‌کند.

2. بهداشت پوست و مو

یکی دیگر از نکات بهداشتی برای کودکان 12 ساله و بزرگ‌تر، آشنایی با بهداشت پوست و مو است. ازآنجایی‌که تغییرات هورمونی در دوران نوجوانی می‌تواند منجر به بروز جوش‌های صورت شود، شست و شوی روزانه صورت با شوینده مناسب، استفاده از مرطوب‌کننده‌های فاقد چربی و پرهیز از دستکاری جوش‌ها، به حفظ سلامت پوست کمک می‌کند. 

تغییرات هورمونی همچنین بر چربی پوست سر و مو تأثیر می‌گذارد که شست و شوی مرتب مو با شامپوی مناسب نوع مو، بهداشت و سلامت موها را حفظ خواهد کرد.

3. بهداشت دوران قاعدگی

با نزدیک شدن به سن بلوغ، دختران باید در مورد بهداشت دوران قاعدگی که یکی از مهم‌ترین بخش‌های بهداشت فردی کودکان است، آموزش ببینند. آشنایی با نحوه استفاده از نوار بهداشتی، تعویض مرتب آن و رعایت بهداشت فردی در این دوران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

 

4. توجه به مسائل روحی و روانی

تغییرات هورمونی، علاوه بر مسائل مربوط به بهداشت جسمی، بر روح‌و‌روان نوجوان نیز تأثیر می‌گذارد. ممکن است در این سن فرزند شما پرخاشگر، عصبی و افسرده شود. این موارد نیازمند صبوری، گفتگوی منطقی با والدین و جلسات مشاوره با روانشناس متخصص کودک و نوجوان است. همچنین مسائل مربوط به بلوغ جنسی را هم باید درنظر بگیرید و از فرزند خود در برابر آسیب‌های خاص این دوره محافظت کنید.

 

باید‌ها و نبایدهای بهداشت کودک

تا اینجا با نکات بهداشتی برای کودکان در سنین مختلف آشنا شدیم و دیدیم نکات بهداشتی مربوط به هر دوره از زندگی کودکان، شامل چه مواردی می‌شود. در این بخش سایر نکات مهمی که بهداشت و سلامت کودک شما را تضمین می‌کند، بررسی خواهیم کرد.

1. خواب و بهداشت روان کودکان

خواب کافی و باکیفیت، نقش مهمی در سلامت جسمی و روحی کودکان ایفا می‌کند. در مقابل، کمبود خواب می‌تواند منجر به ضعف سیستم ایمنی، مشکلات رفتاری، اختلال در تمرکز و یادگیری شود. برای داشتن خواب باکیفیت در کودکان، نکات زیر را رعایت کنید:

• روتین خواب منظم: یک برنامه خواب منظم برای کودک خود تعیین کنید و تا حد امکان به آن پایبند باشید. این برنامه باید شامل زمان مشخصی برای بیدارشدن و خوابیدن باشد، حتی در روزهای تعطیل.
• ایجاد محیط خواب آرامش‌بخش: اتاق خواب کودک باید تاریک، ساکت و خنک باشد. از قرار دادن وسایل الکترونیکی مانند تلویزیون و تبلت در اتاق خواب خودداری کنید.
• روتین قبل از خواب آرامش‌بخش: یک روتین آرامش‌بخش قبل از خواب برای کودک خود در نظر بگیرید. این روتین می‌تواند شامل حمام‌کردن، خواندن کتاب داستان، یا گوش دادن به موسیقی ملایم باشد.
• محدودکردن مصرف کافئین و قند: از دادن نوشیدنی‌های حاوی کافئین و غذاهای پرقند به کودک در ساعات نزدیک به خواب خودداری کنید.

2. تغذیه سالم و ارتباط آن با بهداشت

رژیم غذایی سالم و مقوی، نقش اساسی در تقویت سیستم ایمنی کودکان و پیشگیری از بیماری‌ها دارد. برای داشتن تغذیه سالم، نکات زیر را مد نظر قرار دهید:

• از تمام گروه‌های غذایی اصلی، شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین و لبنیات، در برنامه غذایی کودک خود استفاده کنید.
• میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان هستند که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. سعی کنید کودک شما روزانه حداقل 5 وعده میوه و سبزیجات مصرف کند.
• مصرف بیش از حد قند، نمک و چربی می‌تواند منجر به چاقی، سوء تغذیه و مشکلات سلامتی در کودکان شود. از دادن غذاهای فرآوری‌شده، نوشابه‌های شیرین و فست‌فود به کودک خودداری کنید.
• نوشیدن آب کافی برای حفظ سلامتی کودکان ضروری است. پس به کودک خود بیاموزید که در طول روز به طور مرتب آب بنوشد.
• مصرف مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌های مناسب کودکان، می‌تواند کمک شایانی به رشد و سلامتی آن‌ها کند.

 

3. نقش واکسیناسیون در بهداشت کودکان

واکسیناسیون یکی از مؤثرترین راه‌ها برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی جدی در کودکان و از حیاتی‌ترین نکات بهداشتی برای کودکان محسوب می‌شوند. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، برنامه‌ای جامع برای واکسیناسیون کودکان در نظر گرفته که والدین باید با مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی، از برنامه واکسیناسیون کودکان خود مطلع شده و طبق آن عمل کنند. در صورتی‌ که در مورد واکسیناسیون کودک خود سوالی دارید یا نگرانی‌هایی وجود دارد، حتما با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید.

4. انتخاب لباس مناسب برای کودکان

یکی از مواردی که شاید در بهداشت فردی کودکان کمتر به آن توجه شده، انتخاب لباس برای کودکان است. لباس‌ها تأثیر مستقیمی بر سلامت کودک شما دارند و در زمان خرید آن‌ها باید نکات زیر را در نظر بگیرید:

• لباس‌های کودکان باید از الیاف طبیعی مانند پنبه یا کتان تهیه شده باشند. این الیاف نرم، لطیف و تنفس‌پذیر هستند و به راحتی می‌توانند عرق بدن را جذب کنند.
• لباس‌های کودکان باید اندازه مناسبی داشته باشند. لباس‌های خیلی تنگ یا خیلی گشاد می‌توانند تحرک کودکان را محدود کنند و برای آن‌ها ناراحت‌کننده باشند.

5. نقش والدین در رعایت بهداشت فرزندان

والدین الگوی اصلی فرزندان خود هستند و رفتارهای بهداشتی که والدین در پیش می‌گیرند، به طور مستقیم بر رفتار کودکان تأثیر می‌گذارد. بنابراین، اولین قدم برای اطمینان از رعایت نکات بهداشتی برای کودکان، رعایت بهداشت فردی توسط والدین است. شستن مرتب دست‌ها، استحمام منظم، مسواک‌زدن دندان‌ها و رعایت بهداشت محیط زندگی از جمله اقداماتی است که والدین باید به طور منظم انجام دهند تا فرزندان آن‌ها نیز اهمیت این رفتارها را درک کنند.

علاوه بر الگو بودن، وظیفه والدین است که با حوصله و ملایمت، اصول اولیه بهداشت را به فرزندان خود آموزش دهند. این آموزش‌ها باید متناسب با سن و درک کودک باشد. استفاده از روش‌های سرگرم‌کننده مانند شعر، داستان و بازی می‌تواند یادگیری نکات بهداشتی را برای کودکان لذت‌بخش کند.

6. مراجعه به پزشک و مراقبت‌های بهداشتی

به عنوان آخرین نکته، در نظر داشته باشید که مراجعه منظم به پزشک برای انجام معاینات دوره‌ای و دریافت واکسن‌های ضروری، از ارکان اصلی حفظ سلامت کودکان است. پزشک می‌تواند وضعیت رشد و سلامت کودک را بررسی کند و در صورت وجود هر گونه مشکل، به تشخیص و درمان زودهنگام آن بپردازد.

 

سخن پایانی

در این مطلب سعی کردیم باید‌ها و نبایدهای بهداشت کودک در سنین مختلف را به صورت جامع برای شما عزیزان توضیح دهیم. رعایت نکات بهداشتی برای کودکان در دوره‌های سنی مختلف نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌ها و حفظ سلامت آن‌ها دارد و با رعایت نکات ساده‌ای که در این مطلب به آن‌ها اشاره شد، می‌توانید به راحتی از سلامت و بهداشت کودک دلبندتان محافظت کنید.

در نظر داشته باشید که موارد ذکر شده در این مطلب کلی هستند و ممکن است نیازهای بهداشت فردی کودکان با توجه به شرایط خاص آن‌ها متفاوت باشد. بنابراین همواره توصیه‌های پزشک متخصص اطفال را در اولویت قرار دهید و در صورت مشاهده هر گونه مشکل یا علائم غیرطبیعی به پزشک مراجعه کنید.

 

سوالات متداول

1. از چه سنی باید آموزش بهداشت به کودکان را آغاز کرد؟

هیچ وقت برای شروع آموزش بهداشت زود نیست! حتی در دوران نوزادی می‌توان با الگو بودن و ایجاد روال‌های مشخص، زمینه را برای یادگیری بهداشت در آینده فراهم کرد.

2. چگونه‌ می‌توان کودکان را به رعایت بهداشت تشویق کرد؟

ایجاد محیطی سرگرم‌کننده و استفاده از روش‌های تشویقی به جای تنبیه، در ترغیب کودکان به رعایت بهداشت بسیار موثر است.

 

نویسنده: تحریریه زیوش

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی