شاید به این خاطر که مصرف مکمل‌های حاوی پروتئین آب پنیر موسوم به «وی» طی 15-20 سال اخیر مرسوم شده است، ابتدا چنین تصور کنیم که پروتئین وی کشف جدید انسان‌های بوالعجب‌کار دنیای مدرن است! اما با تحقیق و تفحص بیشتر می‌بینیم که تولید و استفاده از این ماده‌ی ارزشمند به بیش از 7000 سال پیش می‌رسد و جالب است بدانید که بقراط، پدر علم پزشکی، پروتئین وی را به عنوان نوعی «نوش‌دارو» برای تقویت سیستم ایمنی بیماران‌اش تجویز می‌کرد. باری، ساخت پروتئین وی به صورت پودری، چنانکه امروز رایج است، پدیده‌ای است که از دهه‌های 40 و 50 میلادی قرن بیستم باب شد و از دهه‌ی 90 با عرضه‌شدن آن در طعم‌های مختلف انقلابی شکل گرفت و تا پیش از آن بخش اعظمی از آب پنیر به دست آمده از فرآیند تولید پنیر، دور ریخته می‌شد.
به هر تقدیر، پروتئین وی این روزها یکی از سودمندترین و پرکاربردترین مکمل‌های ورزشی به حساب می‌آید و با توجه به فواید متعدد و تأثیرات شگرف آن بر سلامت بدن، به‌ویژه ورزشکاران، جای مطالعه دارد. در این مطلب به معرفی این ماده‌ی شاخص و کارایی آن و همچنین برشمردن انواع آن، خواهیم پرداخت.
پروتئین وی چیست؟
پاسخ کوتاه و سرراستش این است: پروتئین برگرفته از آب پنیر. طی روند تولید پنیر از شیر، بخشی از شیر دلمه می‌بندد و بخش دیگر به صورت مایع باقی می‌ماند. به این آب باقی‌مانده «وی» می‌گویند و پس از بازکردن درب بعضی از ماست و پنیرها هم این آب را روی سطح آن‌ها مشاهده می‌کنید. سپس در پی اعمال اقداماتی بر «وی»، مخلوطی از پروتئین‌ها از آن جدا می‌شود و حاصل‌اش می‌شود «پروتئین وی» که بعد از تصفیه‌شدن و خشک‌شدن به پودر تبدیل می‌شود. پودر پروتئین وی به خودی خود مزه‌ی دلچسبی ندارد و به همین دلیل غالباً در طعم‌های شکلاتی و وانیلی و ... عرضه می‌شود.
احتمالاً با سرزدن به داروخانه‌ها اعم از فیزیکی و آنلاین، با چندین نوع پروتئین وی مواجه شده‌اید و این سؤال برای‌تان پیش آمده که هرکدام چه توفیری با یکدیگر دارند. پس پیشنهاد می‌کنیم بخش بعد را برای رسیدن به جواب این سؤال، بخوانید.
چند نوع پروتئین وی داریم و چه تفاوتی با هم دارند؟
پودر پروتئین وی سرشار است از آمینواسیدهای ضروری بدن که بدن قادر به ساخت آن نیست و بایستی از طریق غذا یا مکمل‌ها تأمین شود. مکمل‌های حاوی پروتئین وی به سبب جذب عالی و اثرگذاری زودهنگام بین ورزشکاران بسیار محبوب‌اند، منتها بر اساس نیازها و ترجیحات آنان به چند گونه تقسیم می‌شوند که در ادامه شرح می‌دهیم.
پروتئین وی کنسانتره (فشرده)
پرطرفدارترین و محبوب‌ترین نوع از پروتئین وی است که معمولاً به ورزشکاران و بدن‌سازان تازه‌کار برای عضله‌سازی و افزایش وزنِ معقول پیشنهاد می‌شود و دربردارنده‌ی چیزی بین 50 تا 90 درصد پروتئین است. پروتئین وی کنسانتره، علاوه بر پروتئین، شامل چربی و لاکتوز و سایر کربوهیدرات‌هاست که به خوش‌طعم‌بودن آن نیز کمک می‌کند و از این روی افراد تمایل بیشتری به تهیه‌ی این قسم از پروتئین وی دارند.
پروتئین وی ایزوله
واژه‌ی «ایزوله» که در کنار «پروتئین وی» نشسته است، از isolate در زبان انگلیسی می‌آید، به معنی «مجزا» یا «جداشده» و اطلاق این اسم به این نوع از پروتئین وی، از این روست که چربی و لاکتوز و کربوهیدرات‌های دیگر، از پروتئین وی جدا شده و نزدیک به 95 درصد آن را صرفاً پروتئین تشکیل می‌دهد. پروتئین وی ایزوله برای ورزشکاران حساس به لاکتوز و آن گروهی که دنبال به حداقل رساندن مصرف چربی و کربوهیدرات و کنترل وزن خود در عین عضله‌سازی هستند، گزینه‌ی بسیار مناسبی است.
پروتئین وی هیدرولیزشده (آب‌کافت‌شده)
این نوع از پروتئین وی هم دارای بالاترین غلظت پروتئین است (تقریباً 100 درصد!) و هم بیشترین سرعت جذب. دلیل جذب بالای پروتئین وی هیدرولیزشده این است که ساختار مولکول‌های پروتئین آن بر اثر فرآیندی به نام هیدرولیز یا «آب‌کافت» شکسته و خرد می‌شود و این امر به افزایش قدرت هضم و جذب می‌انجامد. اگرچه این شکل از پروتئین وی برای ورزشکاران نیز مثمر ثمر است، اما اکثراً برای مقاصد کمک درمانی و مکمل‌های رشد کودکان کاربرد دارد.
فواید مصرف پروتئین وی
اگر بدن را به عمارت تشبیه کنیم، شاید بشود گفت که پروتئین‌ها خشت و آجرهای این عمارت‌اند. ساخت و سلامت تاندون‌ها و اندام‌‌ها، پوست و همچنین هورمون‌ها و آنزیم‌ها و انتقال‌دهنده‌ی عصبی همگی وابسته به فراهم‌بودن پروتئین است و پروتئین وی با دربرداشتن آمینواسیدهای ضروری و اسیدهای آمینه‌ی شاخه‌دار (BCAA) بهترین نوع پروتئین است. اما از این‌ها گذشته، مصرف پروتئین وی حائز فواید درخور ملاحظه‌ی دیگری نیز است، از جمله:
کمک به کاهش وزن
مقدار زیاد پروتئین موجود در مکمل‌های پروتئین وی نسبت به کربوهیدرات و چربی، به‌خصوص در نوع ایزوله‌ی آن، به تنظیم عملکرد هورمون‌های ایجاد گرسنگی و بهبود چربی‌سوزی کمک می‌کند و القای حس سیری و مهار اشتها، منجر به کاهش وزن خواهد شد.
بهبود رشد و ترمیم عضلات
چنانکه پیش‌تر اشاره کردیم، پروتئین وی دربردارنده‌ی نُه آمینواسید ضروری نظیر لوسین و بتالاکتوگلوبین و آلفالاکتال‌بومین است که جملگی در رشد و ترمیم بافت‌های عضلانی که در اثر فعالیت‌های روزمره و تمرینات ورزشی خسته و فرسوده می‌شوند، اثرگذارند. همچنین پروتئین وی ترشح هورمون‌های آنابولیک مانند انسولین را نیز می‌افزاید که برای رشد و ترمیم عضلات نافع است.
کمک به سلامت قلب
یکی از عوامل دخیل در بروز بیماری‌ها و حملات قلبی، بالابودن میزان کلسترول بد خون (LDL) است. پروتئین وی موجب کاهش این کلسترول می‌شود و علاوه بر این به کنترل فشار خون که خود عامل دیگر بیماری‌های قلبی و عروقی است، کمک شایانی می‌کند.
کمک به سلامت بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم
مصرف پروتئین وی پیش از یا همراه با غذاهای حاوی کربوهیدرات زیاد، باعث کاهش جذب کربوهیدرات و در نتیجه کاهش قند خون شده و از این رو برای بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم که مشکل ترشح انسولین دارند، مفید واقع می‌شود.
کاهش التهابات در بدن
یکی از علائم نشان‌دهنده‌ی التهاب در بدن، بالارفتن مقدار پروتئین‌های واکنشی C یا به اصطلاح CRP است. تحقیقات حاکی از آن است که پروتئین وی در کاهش میزان CRP کارآمد است و بنابراین می‌تواند در کاهش التهابات نیز مؤثر باشد.
تقویت سیستم ایمنی بدن
گلوتاتیون یکی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی است که در بدن به طور طبیعی تولید می‌شود و پروتئین وی شامل پیش‌سازهایی است که ساخت این آنتی‌اکسیدان را بهبود می‌بخشد و از تخریب سلول‌های بدن بر اثر تکثیر رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، خود پروتئین یکی از پرورنده‌ها یا همان مغذی‌های ضروری است که بدن برای ساخت پادتن (آنتی‌بادی) به آن نیاز دارد و کارکرد پادتن‌ها هم در برقراری سیستم ایمنی سالم و محافظت از بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها بر کسی پوشیده نیست.
کدام پروتئین وی برای من مناسب‌تر و به‌صرفه‌تر است؟
حالا که انواع پروتئین وی را معرفی و بررسی کردیم و از سودرسانی آن حرف زدیم، نهایتاً نوبتی هم باشد، نوبت جواب‌دادن به این سؤال است. همان‌طور که گفتیم مکمل‌های پروتئین وی همگی منبع غنی پروتئین و آمینواسیدهای مهم‌اند که سلامت بدن ما را تضمین می‌کنند؛ از تقویت و ترمیم عضلات بگیر، تا سلامت قلب و عروق و سیستم ایمنی و حتی پوست و استخوان. انتخاب هر نوع از پروتئین وی تنها به نیازها و ترجیحات افراد و به‌ویژه ورزشکاران حرفه‌ای بستگی دارد و مسئله برتری یک نوع بر نوع دیگر نیست.
پروتئین وی کنسانتره (فشرده) مقرون‌به‌صرفه‌ترین و پراستفاده‌ترین نوع پروتئین وی است که معمولاً ورزشکاران و بدن‌سازان مبتدی به سراغ آن می‌روند. این نوع پروتئین علاوه بر مقدار بالای پروتئین، دارای کربوهیدرات و چربی نیز است و از این جهت بهترین گزینه برای ورزشکارانی است که هم به دنبال عضله‌سازی‌اند و هم افزایش وزن.
اما پروتئین وی ایزوله، با توجه به اینکه فرآیندهای پیچیده و دقیقی برای جداسازی کربوهیدرات و چربی و لاکتوز در آن صورت گرفته، قیمت بیشتری نسبت به پروتئین وی کنسانتره دارد. این نوع پروتئین وی، هم برای افرادی که حساس به لاکتوز هستند و هم برای آن دسته از ورزشکارانی که میل به عضله‌سازی صرف، بدون افزایش وزن دارند، پیشنهاد می‌شود.
پروتئین وی هیدرولیزشده (آب‌کافت‌شده) گران‌‌قیمت‌ترین نوع از پروتئین وی قلمداد می‌شود. این نوع از پروتئین وی دارای بیشترین مقدار پروتئین است و به سبب اعمال فرآیند هیدرولیز بر آن، حائز قدرت جذب فوق‌العاده‌ای است. پروتئین وی هیدرولیزشده، گذشته از نقش کمک درمانی آن، برای ورزشکاران حرفه‌ای که در دوره‌ی تمرینات شدید به سر می‌برند و مستلزم تسریع روند ریکاوری هستند، گزینه‌ی باکیفیت و مناسبی است.
در نظر داشته باشید که شما در هر لحظه و در هر جا می توانید با مراجعه به داروخانه آنلاین زیوش، انواع مکمل ورزشی و پروتئین وی موجود در بازار را مشاهده و بررسی کرده و در صورت نیاز اقدام به ثبت سفارش کنید.