آرایشی و بهداشتی
انتخاب خمیردندان مناسب
در ویکی‌پدیا برای تعریف خمیردندان نوشته شده: «خمیردندان ماده ضدعفونی‌کننده است که به شکل خمیر و بیشتر در بسته‌هایی استوانه‌ای شکل قرار داده شده‌است. با فشردن آن، ماده خمیردندان خارج میشود که با کمک مسواک برای پاک کردن دندان، بین دندان‌ها و دهان به کار می‌رود». اما برای اینکه بدانیم این «ماده ضدعفونی کننده» چه نقش مهمی در سلامتی دندان‌های ما دارد، بهتر است ابتدا به تاریخچه استفاده آن توسط انسان‌ها بپردازیم.
مصریان باستان از حدود 7 هزار سال قبل ترکیباتی از خاکستر، پودر پوسته تخم مرغ و میخک را به عنوان یک پاک‌کننده مؤثر برای تمیزی دندان‌های خود به کار می‌بردند. پس از آن و در طول تاریخ اقوام مختلف ترکیبات متعدد دیگری را برای این منظور استفاده می‌کردند، با این حال تا پیش از قرن نوزدهم میلادی استفاده از خمیردندان عمومی نشده بود. خمیردندانهای تجاری برای اولین بار در قرن نوزدهم به بازار عرضه شدند، اما تا جنگ اول جهانی به محبوبیت پودرهای دندانی رایج دست پیدا نکردند. در این سال‌ها خمیردندانی با نام کولینوس ساخته شد که برای نخستین بار حاوی مواد ضدعفونی کننده بود و راه را برای عرضه محصولی که این روزها با عنوان خمیردندان می‌شناسیم باز کرد.
امروزه خمیردندان به بخشی جدانشدنی و اساسی در بهداشت شخصی تبدیل شده و تصور داشتن دندان‌هایی سالم بدون استفاده از یک خمیردندان خوب غیرممکن است، اما انتخاب یک خمیردندان مناسب از بین انواع و اقسام خمیردندانهای موجود در داروخانه‌ها کاری سخت است. در این مطلب سعی می‌کنیم با معرفی انواع خمیردندان‌ها و کاربردهای هرکدام به شما برای انتخاب بهترین خمیردندان برای دندان‌های خودتان کمک کنیم.
خمیر دندان از چه موادی تشکیل شده است
برای دانستن اینکه کدام خمیردندان برای ما مناسب‌تر است ابتدا باید بدانیم خمیردندان از چه موادی تشکیل شده است. مهمترین ماده در یک خمیردندان مناسب فلوراید است، ماده‌ای معدنی که برای جلوگیری و مبارزه با پوسیدگی‌های دندان نقشی کلیدی و اساسی دارد. فلوراید از مینای دندان در برابر سایش با اسید محافظت می‌کند. این ماده از حدود 50 سال پیش به خمیردندان‌ها افزوده شد و حدود یک درصد از مواد تشکیل دهنده اکثر خمیردندان‌ها را تشکیل می‌دهد. برای اطمینان از اینکه خمیردندان حاوی فلوراید است می‌توان کلماتی مثل سدیم فلوراید، سدیم مونو فلوئوروفسفات و فلوراید گیاهی را روی جلد خمیر دندان جست‌وجو کرد.
ماده دیگری که در خمیردندان وجود دارد گلیسرول است که به آن گلیسیرین نیز می‌گویند. این ماده از خشک شدن خمیر دندان جلوگیری می‌کند، به آن بافتی ثابت می‌دهد و به خمیردندان کمک می‌کند تا به راحتی از لوله خارج شود.
سوربیتول ماده بعدی تشکیل دهنده خمیردندان‌هاست. این ماده دارای دو خاصیت اصلی است، همراه با گلیسرول، به نگه داشتن خمیر دندان کمک می‌کند و در عین حال یک ماده شیرین‌کننده نیز محسوب میشود. ساخارین یکی دیگر از شیرین‌کننده‌های رایجی است که در خمیردندان‌ها استفاده میشود و باعث ایجاد پوسیدگی نمی‌شود.
خمیردندان‌ها حاوی ماده دیگری به اسم کربنات کلسیم هستند. این ماده ساینده به از بین بردن پلاک و لکه‌های سطح دندان کمک می‌کند. ساینده‌ها، همراه با حرکت مسواک، سطح دندان را تمیز می‌کنند، به همین دلیل دندان‌ها پس از مسواک زدن بسیار نرم و تمیز می‌شوند. خمیردندان‌ها دارای ساینده‌های دیگری نیز هستند که از جمله میشود ژل‌های سیلیس کم‌آب، اکسیدهای آلومینیوم هیدراته، کربنات منیزیم، نمک‌های فسفات و سیلیکات‌ها را نام برد. این ساینده‌ها فقط به اندازه از بین بردن پلاک‌های روی دندان‌ها زبر هستند و نمی‌توانند به مینای دندان آسیبی وارد کنند.
سدیم لوریل سولفات ماده شوینده‌ای است که ایجاد کف می‌کند و در خمیردندان‌ها وجود دارد. این ماده ممکن است در بعضی از افراد باعث تحریک دهان شود، بنابراین اگر احساس می‌کنید که بر اثر استفاده از خمیردندان دچار آسیب و زخم در دهان شده‌اید بهتر است به دنبال خمیردندان بدون سدیم لوریل سولفات (SLS) باشید.
طعم دهنده‌ها، نرم‌کننده‌ها، مواد حفظ کننده رطوبت، عوامل ضدباکتریایی، مواد نگهدارنده، رنگ‌ها و غلیظ‌کننده‌‌ها از جمله دیگر مواد تشکیل دهنده خمیردندان‌ها هستند.
انواع خمیر دندان
خمیردندان دارای انواع متفاوتی است که برای دانستن اینکه خمیردندان مناسب دندان‌های ما چیست باید آن‌ها را بشناسیم.
خمیردندانهای دارای فلوراید
خمیردندانهای حاوی فلوراید رایج‌ترین خمیردندانهای در دسترس هستند و اکثر مردم برای تمیز کردن دندان‌های خود از این نوع خمیردندان استفاده می‌کنند. همانطور که پیش از این گفته شد فلوراید ماده‌ای است که از دندان در برابر پوسیدگی محافظت می‌کند و اگر دندان‌ها در مراحل اولیه پوسیدگی قرار داشته باشند فلوراید می‌تواند تا حد زیادی به رفع و ترمیم این پوسیدگی‌ها کمک کند، بنابراین می‌توان با قطعیت گفت خمیردندان حاوی فلوراید یک خمیردندان خوب و ایده‌آل برای اکثر افراد است.
خمیردندانهای گیاهی
همانطور که از اسم این نوع خمیردندان مشخص است در تولید و تهیه آن از مواد گیاهی و طبیعی استفاده شده است. این محصول حاوی مواد شیمیایی فعال نیست و با توجه به این موضوع که در آن از فلوراید استفاده نشده است، نمی‌تواند از دندان‌ها در برابر پوسیدگی محافظت کند. همچنین باید توجه داشت با اینکه خمیردندانهای گیاهی برگرفته از گیاهان مختلف هستند، اما این الزامآ به معنای ارگانیک بودن آن‌ها نیست.
خمیردندان ضدحساسیت
گاهی پیش می‌آید در اثر استفاده از برخی مواد غذایی آلرژی‌زا و یا خمیردندانهای غیراستاندارد، افراد دچار حساسیت‌هایی در لثه‌ها و دندان‌های خود بشوند. در این موارد بهترین خمیر دندان، نوع ضد حساسیت آن است. همچنین دندان‌های بسیاری از افراد در مقاطعی در برابر سرما و گرما حساس میشود. خمیردندان مناسب برای چنین شرایطی خمیردندانهای ضدحساسیت است. این خمیردندان‌ها حاوی نیترات پتاسیم هستند و با دپلاریزه کردن اعصاب حسی دندان سیگنال‌های درد را به مغز نمی‌فرستند. همچنین برخی دیگر از خمیردندانهای ضدحساسیت از موادی مثل «استرانسیم کلراید»، «پتاسیم اکسالات» و «سدیم سیترات» استفاده می‌کنند.
خمیردندان سفیدکننده
عوامل زیادی می‌تواند باعث تغییر رنگ دندان‌های ما بشود که با شناختن آن‌ها می‌توانیم تا حدودی جلوی تاثیرگذاری‌شان بر تغییر رنگ دندان‌ها را بگیریم. مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی مثل چای، نوشابه، قهوه، نوشیدنی‌های الکلی، بعضی از غذاهای نشاسته‌دار مانند ماکارونی یا سیب زمینی می‌تواند باعث تیره شدن رنگ دندان‌ها بشود. مصرف سیگار، قلیان، مواد مخدر،برخی از روش‌های درمانی مانند پرتودرمانی و شیمی‌درمانی، برخی از عفونت‌ها و خرابی دندان در بارداری، مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل تتراسایکلین و داکسی سایکلین، آنتی‌هیستامین‌ها، بعضی از داروهای روانپزشکی و داروهای ضد فشارخون از دیگر عواملی هستند که می‌توانند باعث زرد و تیره شدن دندان شوند. در کنار همه این‌ها افزایش سن نیز باعث فرسودگی لایه بیرونی مینای دندان شده و شفافیت دندان را کاهش می‌دهد.
استفاده از خمیردندان سفیدکننده یکی از روش‌هایی است که می‌توان لکه‌های سطحی روی دندان‌ها را سفید کند. البته باید توجه داشته باشیم که بهترین خمیردندان سفیدکننده هم نمی‌تواند رنگ طبیعی دندان‌ها را تغییر داده یا لکه‌های عمیق روی دندان‌ها را از بین ببرد.
خمیردندانهای سفیدکننده قابلیت استفاده روزمره را دارند، اما باید بدانیم که مصرف طولانی مدت این نوع خمیردندان می‌تواند باعث آسیب دیدن مینای دندان و ایجاد حساسیت در دندان‌ها شود، بنابراین به هیچ وجه نباید در مدتی طولانی از این محصول استفاده شود.
خمیردندان ضد جرم
اگر مواد غذایی به خوبی از روی دندان‌ها شسته نشوند باعث تشکیل پلاک‌های میکروبی روی دندان خواهند شد و این پلاک‌ها می‌توانند به دندان و لثه‌ها آسیب برسانند. خمیردندان مناسب برای چنین شرایطی خمیردندان ضد جرم خواهد بود. این خمیردندان حاوی زینک، سیترات و زینک کلراید هستند و علاوه بر آن مقادیر زیادی از مواد ساینده را در ترکیب خود دارند. این خمیردندان‌ها به علت دارا بودن همین مواد ساینده، خراش‌های ظریفی را بر سطح دندان‌ها ایجاد می‌کنند محل مناسبی برای تجمع و چسبندگی بیشتر پلاک میکروبی خواهد شد، بنابراین استفاده طولانی مدت از خمیردندانهای ضد جرم هرگز توصیه نمی‌شود.
خمیردندان زغالی
این نوع از خمیردندان‌ها دارای زغال فعال هستند که این زغال می‌تواند به از بین بردن لکه‌های سطحی روی دندان‌ها کمک کند. این محصول نیز برای سفید شدن دندان‌ها موثر است و می‌تواند لکه‌های تیره دندان را از بین ببرد، اما قدرت سایندگی بالایی نیز دارد و مثل خمیردندانهای ضد جرم باعث ضعیف مینای دندان شده و حساسیت دندان را بالا می‌برند، پس از این نوع خمیردندان نیز نباید برای مدتی طولانی استفاده شود.
خمیردندان برای افراد سیگاری
در این نوع خمیردندان‌ها از موادی استفاده شده که می‌توانند بخشی از لکه‌ها و آثار ناشی از سیگار، قلیان و دخانیات را از روی دندان‌ها پاک کنند. این خمیردندان‌ها در مقایسه با خمیردندانهای معمولی حاوی ساینده‌های قوی‌تری هستند.
خمیردندان مناسب کودکان
کودکان به طور معمول علاقه‌ای به مسواک زدن ندارند، بنابراین وجود یک خمیردندان مناسب می‌تواند مشوق خوبی برای مسواک زدن آن‌ها باشد. طعم خمیردندان برای کودکان اهمیت زیادی دارد و باید در زمان خرید به آن دقت کرد. خمیردندان کودکان تفاوت‌هایی با خمیردندان بزرگسالان دارد که مهمترین آن تفاوت در طعم آن‌هاست. همچنین در خمیردندان کودکان مقدار کمتری فلوراید نسبت به خمیردندان بزرگسالان وجود دارد. همینطور میزان مواد ساینده در خمیردندان کودکان باید کمتر از خمیردندان بزرگسالان باشد و بهترین خمیردندان برای کودک، خمیر دندانی است که میزان سایندگی بالایی نداشته باشد.
پارابن به عنوان یک ماده نگهدارنده شیمیایی برای ماندگاری بیشتر در برخی از محصولات بهداشتی استفاده میشود اما برای سلامتی کودکان ضرر دارد، پس بهتر است از خمیر دندان بدون پارابن برای کودکان استفاده شود.
جمع‌بندی
بعد از آشنایی با انواع خمیردندانهای موجود در بازار راحت‌تر می‌توان نسبت به انتخاب خمیردندان مناسب اقدام کرد، اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که هیچ‌کدام از انواع خمیردندانهای سفیدکننده، زغالی و ضد جرم مناسب استفاده روتین و طولانی‌مدت نیستند و بهتر است در کنار این خمیردندان‌ها یک نوع خمیردندان مناسب حاوی فلوراید نیز داشته باشیم.