آرایشی و بهداشتی
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های بدن که بر زیبایی ما تاثیر بسیار زیادی دارد موی سر است. داشتن موهای سالم و براق تأثیر زیادی بر زیبایی دارد و می‌تواند باعث افزایش اعتماد به‌نفس نیز می‌شود، بنابراین زیبایی مو همواره یکی از دغدغه‌های آقایان و خانم‌ها بوده است.
صرف‌نظر از بافت و جنس مو، حفاظت از موها بخش مهمی از روتین‌های زیبایی مو به شمار می‌روند و حفظ سلامتی و زیبایی مو فرایندی بسیار پیچیده است.
در این مطلب به معرفی ساختمان مو، نحوه مراقبت از آن و حفظ زیبایی مو می‌پردازیم.
ساختار مو
مو از دو قسمت تشکیل شده است؛ قسمتی از آن که از سلول‌های مرده به وجود آمده و بیرون از پوست بدن قرار دارد و دیده می‌شود و قسمت دیگر ریشه یا پیاز مو است. ریشه مو با رگ‌های خونی بدن در ارتباط است و مواد مغذی را برای مو جذب کرده و سلول‌های مو را می‌سازد. در این فرایند وقتی سلول‌های نو جایگزین سلول‌های کهنه می‌شوند، سلول‌های کهنه به سطح پوست رانده شده و با تحمل برخی تغییرات به مو تبدیل می‌شوند.
به طور معمول یک انسان بالغ در حدود 100 هزار تار مو روی سر خود دارد و عمر هر کدام از این تارهای مو بین 2 تا 10 سال است. هر روز تعدادی از موهای سر دچار ریزش می‌شوند و ریزش حدود 50 تا 100 تار مو عددی طبیعی محسوب می‌شود و ریزش این تعداد تاثیری بر زیبایی مو ندارد.
هر تار مو در هر شبانه‌روز حدود نیم میلی‌متر رشد می‌کند و رشد موی خانم‌ها سریع‌تر از آقایان است. رشد مو در طول شب سریع‌تر از روز است و سریع‌ترین میزان رشد مو در سنین بین 15 تا 30 سالگی انجام می‌شود و پس از آن با افزایش سن از میزان رشد مو کاسته می‌شود.
بخش بیرونی مو از چند قسمت تشکیل شده است که شامل موارد زیر هستند:
_ مغز مو: مغز مو در مرکز آن قرار دارد، البته موهای ظریف فاقد مغز هستند. سلول‌های تشکیل‌دهنده مغز بزرگ بوده و به طور متوسط شاخی می‌شوند.
_ قشر مو: ناحیه اطراف مغز مو ضخامت عمده آن را تشکیل می‌دهد و از سلول‌های شدیداً شاخی شده و فشرده تشکیل شده است که به آن قشر مو گفته می‌شود. رنگ مو که عامل اصلی زیبایی مو محسوب می‌شود مربوط به رنگ‌دانه‌های ملانین موجود در سلول‌های این لایه است. سفید شدن مو نیز به علت از بین رفتن رنگ‌دانه‌های ملانین در سلول‌های قشری مو است.
_ کوتیکول: کوتیکول از یک ردیف سلول پهن و کاملاً شاخی تشکیل شده که مانند فلس ماهی هر سلول قسمتی از سلول مجاور خود را می‌پوشاند. نحوه قرارگیری سلول‌های کوتیکول باعث شده که مو نفوذپذیر و قابل رنگ کردن باشد.
_ غلاف درونی ریشه مو: این غلاف مو را تا سطح اتصال غدد چربی فولیکول می‌پوشاند. غلاف درونی ریشه مو حرکت موی در حال رشد را آسانتر می‌کند و خود شامل سه لایه است.
_ غلاف بیرونی ریشه مو: این غلاف مو در اطراف غلاف درونی قرار دارد و در امتداد اپیدرم است.
انواع موها
به طور کلی موی سر انسان به دو دسته موهای چرب و موهای خشک تقسیم‌بندی می‌شود. خشک یا چرب بودن موی سر بستگی به میزان ترشح چربی توسط غدد چربی مو دارد. این چربی، تار و غلاف مو را چرب کرده و تا حدودی از آن در برابر خشکی محافظت می‌کند. چربی مو باعث درخشندگی مو می‌شود و بر زیبایی مو تاثیرگذار است. چربی مو همچنین باعث نرم شدن موی سر می‌شود و شانه کردن و آرایش موها را برای افزایش زیبایی مو آسانتر می‌کند.
اگر غدد چربی بیش از حد فعالیت داشته باشند، ترشح چربی افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه موها بیش از حد چرب می‌شوند که به این حالت درماتیت سبوره‌ای می‌گویند. وجود سبوره برای پوست سر و همچنین خود موها ایجاد مشکل می‌کند، زیرا در صورت بروز چنین وضعیتی ریشه‌های مو بر اثر تجمع چربی اصطلاحآ دچار خفگی می‌شوند و در نتیجه ریزش مو افزایش پیدا می‌کند.
در صورتی که این چربی کمتر از میزان معمول باشد موی سر دچار خشکی می‌شود. موهای خشک به راحتی می‌شکنند و فاقد درخشندگی هستند و در نتیجه زیبایی مو در این نوع از موها کاهش می‌یابد.
انواع پوست سر
پوست سر دارای همان ساختار پوست بدن است اما مقاومت بالاتری نسبت به بقیه پوست بدن دارد و تراکم غدد چربی و غدد عرق نیز در آن بیشتر است. پوست سر نیز دارای دو نوع خشک و چرب است و در کنار مراقبت از موی سر باید به پوست سر نیز توجه داشته باشیم تا زیبایی مو تامین شود.
_ پوست سر چرب: چربی پوست سر به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که از جمله این دلایل می‌توان به «تغییرات هورمونی بر اثر بلوغ، قاعدگی، بارداری و شیردهی یا یائسگی»، «افزایش استرس، تولید کورتیزول و در نتیجه تولید سبوم»، «استفاده از محصولات آرایشی نامناسب»، «وراثت» و «شانه کشیدن بیش از اندازه» اشاره کرد.
_ پوست سر خشک: خشکی پوست سر یکی از مشکلات رایج پوستی است که ممکن است بر اثر عواملی چون بالا رفتن سن، زندگی در آب و هوای خشک و شست‌وشوی زیاد موها ایجاد شود. خشکی پوست سر باعث خارش و عفونت می‌شود.
روش‌های مراقبت از موی سر
برای مراقبت از موی سر و افزایش زیبایی مو روش‌های گوناگونی وجود دارند که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
_ استفاده از شامپوی مناسب: انتخاب یک شامپوی مناسب باید با توجه به جنس مو و آب‌وهوایی که در آن زندگی می‌کنیم انجام شود. بهتر است در تابستان‌ها به دلیل بیشتر بودن اشعه خورشید از یک شامپوی حاوی مرطوب‌کننده استفاده شود.
استفاده از شامپوهای گیاهی برای افرادی که پوست سر حساسی دارند توصیه می‌شود، زیرا استفاده مداوم از شوینده‌های قوی می‌تواند به پوست سر آسیب برساند.
همچنین برای حفظ سلامت و زیبایی مو باید بیش از پیش از شامپوهای حاوی پروتئین استفاده کرد.
_ شست‌وشوی موها با آب سرد: شستن موی سر با آب سرد رشد موها را افزایش می‌دهد. آب سرد می‌تواند لایه بیرونی موها را نرم‌تر کند و مانع از دست رفتن رطوبت، گره خوردن و آسیب رسیدن به مو شده در نتیجه زیبایی مو را افزایش دهد.
از سوی دیگر شستن موها با آب گرم باعث شکنندگی آن‌ها می‌شود. کیفیت آب نیز بر زیبایی موها تأثیر می‌گذارد و در صورت امکان می‌توان از یک فیلتر یا دستگاه تصفیه برای افزایش کیفیت آب استفاده کرد.
_ آبکشی درست مو: بعد از شستن موی سر با شامپو باید موها را با دقت آبکشی کرد و مطمئن شد اثری از مواد شوینده روی سر باقی نمانده است. برای اطمینان از این کار پیشنهاد می‌شود یک دقیقه بعد از آبکشی اولیه، یک بار دیگر نیز موی سر آبکشی شود.
این امر همچنین تأثیر به سزایی در حفظ سلامت پوست سر و زیبایی مو دارد زیرا ماندن شامپو روی موها می‌تواند باعث خشکی و زبری آن‌ها شود.
_ شانه کردن آرام موها: شانه کردن روزانه موها به افزایش گردش خون در پوست سر کمک می‌کند، اما نباید موهایی که هنوز خیس هستند را شانه کرد و برای شروع شانه زدن باید حداقل 80 درصد موی سر خشک شده باشد. استفاده از روغن موی مناسب قبل از شانه زدن می‌تواند به از بین رفتن سلول‌های مرده پوست سر، افزایش آبرسانی و بهبود گردش خون در اطراف فولیکول‌های مو کمک کرده و در نتیجه رشد مو را افزایش دهد.
_ استفاده از نرم‌کننده: برای حفاظت از زیبایی مو باید استفاده از نرم‌کننده‌ها را مد نظر داشته باشیم. نرم‌کننده‌ها حاوی روغن‌های طبیعی سبک هستند که از مو در برابر اشعه ماوراءبنفش خورشید محافظت می‌کنند.
_ جلوگیری از خشک کردن بیش از اندازه موها: سشوار کشیدن و استفاده از اتوی مو به ویژه برای موهای خشک مضر است، زیرا گرما رطوبت ساقه مو را کم می‌کند و باعث شکنندگی و تضعیف موها می‌شود.
_ کوتاه کردن مو: برای حفظ سلامت و زیبایی مو باید هر 3 ماه یک بار حداقل نیم سانتی‌متر از موها را کوتاه کرد، زیرا نازکی و دوشاخه بودن انتهای تارهای مو باعث شکنندگی مو و جلوگیری از رشد آن‌ها می‌شود.
_ حفاظت از موی سر در برابر اشعه ماوراءبنفش: پوست سر و موها نیز مثل پوست صورت در برابر نور خورشید آسیب‌پذیر هستند و می‌توانند دچار سوختگی شوند. سوختگی پوست سر در اثر تابش اشعه ماوراءبنفش خورشید می‌تواند باعث قرمزی، لایه‌برداری و خارش شود. این اشعه ساختار پروتئینی مو را تخریب می‌کند و باعث آسیب‌پذیری و ضعیف شدن تارهای مو می‌شود. برای جلوگیری از این موضوع، مخصوصاً در امتداد فرق سر یا هر ناحیه‌ای که موها نازک هستند باید از کرم موی ضدآب که حاوی فیلترهای UV هستند استفاده کرد.
_ استفاده از از حوله‌های نرم برای خشک‌کردن موها: قراردادن موها در حوله‌های حمام مخملی می‌تواند باعث شکنندگی آن‌ها شود و بهتر است به‌جای این حوله‌ها از یک پارچه نخی یا حوله مایکروفایبر نازک برای خشک‌کردن موها استفاده شود.
_ استفاده از ویتامین‌ها: یک رژیم غذایی سالم و متنوع که سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی است می‌تواند باعث افزایش کیفیت و زیبایی مو شود. استفاده از ویتامین‌ها و مکمل‌ها نیز در کنار تغذیه نقش مهمی در حفظ سلامتی مو دارد.
_ استفاده از روبالشتی‌های نرم: روبالشتی‌های نرم و ابریشمی مانع از بروز اصطکاک در موها می‌شوند و به سلامتی موی سر کمک می‌کنند.