برونشیت چیست؟

برونشیت یک واژه لاتین و به معنای التهاب در برونش (راه‌های تنفسی) است. لوله‌های برونش (نایژه‌ها) در بدن انسان وظیفه انتقال هوا از نای به ریه‌ها را به عهده دارند. برونشیت زمانی رخ می‌دهد که لوله‌های تنفسی، بزرگ و ملتهب می‌شود. در واقع با التهاب این لوله‌ها، مخاط در آن‌ها جمع می‌شود که به این حالت برونشیت می‌گوییم. برونشیت می‌تواند باعث تنگی نفس، خس خس سینه، تب پایین و سفت شدن قفسه سینه شود.

به‌طور کلی عفونت برونشیت در ابتدا توسط یک ویروس ایجاد می‌شود که روی بینی، سینوس‌ها و گلو تأثیر می‌گذارد. سپس به مجاری تنفسی رسیده و به ریه‌های فرد منتهی می‌شود.  برونشیت دارای دو نوع اصلی حاد و مزمن است.

انواع برونشیت

• برونشیت حاد: برونشیت حاد، تورم و التهاب بافت در مجاری اصلی است که هوا را به ریه‏ها منتقل می‌کند. این تورم باعث تنگ شدن مجاری تنفسی شده و تنفس را سخت‏تر می‌کند. این نوع برونشیت به سرعت ظاهر می‌شود و می‌تواند علائم شدیدی را ایجاد کند. اما بیش از چند هفته طول نمی‌کشد. در بیشتر موارد ویروس‌ها برونشیت را ایجاد می‏کنند؛ اما عفونت توسط برخی از باکتری‏ها نیز می‌تواند باعث برونشیت حاد شود. جالب است بدانید اکثر افراد در برهه‏ای از زندگی خود دچار برونشیت حاد هستند.

حاد به این معنی است که علائم فقط برای مدت کوتاهی وجود داشته و در واقع فرد مبتلا طی چند روز بهبود می‌یابد. البته که سرفه می‌تواند چند هفته پس از از بین رفتن عفونت نیز ادامه یابد. وقتی برونشیت حاد رخ می‌دهد، تقریباً حالتی شبیه به ابتلا به سرماخوردگی یا یک بیماری شبیه آنفولانزا ایجاد می‌شود.

برای تشخیص برونشیت حاد، پزشک در مورد علائم شما سوال می‌کند و به تنفس شما گوش می‌دهد. همچنین ممکن است لازم باشد تا آزمایش‌هایی نیز انجام دهید.

• برونشیت مزمن: برونشیت مزمن یک بیماری طولانی مدت است که برای تشخیص آن باید در بیشتر روزها به مدت حداقل 3 ماه، سرفه همراه با مخاط داشته باشید.

برونشیت مزمن در کودکان نادر است. این بیماری می‌تواند خفیف تا شدید باشد و گاهی بیشتر از حد نرمال طول بکشد (مثلا از چند ماه تا چند سال). شایع‏ترین علت برونشیت مزمن، سیگار کشیدن است. لوله‏های برونش متورم و تحریک شده باقی می‌مانند و به مرور زمان مخاط زیادی ایجاد می‌کنند. همچنین افرادی که برونشیت مزمن دارند، بیشتر در معرض عفونت‌های باکتریایی مجاری تنفسی و ریه هستند، مانند ذات الریه.

علت برونشیت حاد چیست؟ چه کسانی در معرض ابتلا به برونشیت حاد هستند؟

برونشیت حاد معمولاً توسط یک ویروس ایجاد می‏شود. ممکن است همراه یا بعد از سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی رخ دهد و دقیقا همان ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شوند، اغلب برونشیت حاد را به وجود می‌آورند. ویروس‌ها می‌توانند به روش‌های زیر گسترش یابند:

• هنگامی که فرد مبتلا به برونشیت سرفه می‌کند و قطرات آلوده را به هوا می‌فرستد.
• هنگامی که فرد غیرآلوده، پس از تماس با مایعات تنفسی فرد آلوده، دهان، چشم یا بینی خود را لمس می‌کند.
• قرار گرفتن در معرض دود تنباکو، آلودگی هوا، گرد و غبار و بخارها نیز می‌تواند باعث برونشیت حاد شود. در موارد نادر باکتری‌ها نیز می‏توانند باعث برونشیت حاد شوند.
  
  
  
  

علت برونشیت مزمن چیست؟ چه کسانی در معرض ابتلا به برونشیت مزمن هستند؟

علت برونشیت مزمن معمولاً قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد محرک است که به ریه‌ها و مجاری تنفسی آسیب می‌رساند.

سیگار کشیدن: در ایالات متحده، دود سیگار عامل اصلی برونشیت مزمن است. سیگار برگ و سایر انواع دود تنباکو می‌تواند باعث برونشیت مزمن شود، به ویژه اگر خودتان آن‌ها را استنشاق کنید. پس فراموش نکنید که سیگار زنگ خطر است! تا 75% افرادی که برونشیت مزمن دارند، سیگار می‌کشند یا در گذشته می‌کشیدند.

سن: اکثر افرادی که برونشیت مزمن دارند حداقل از 40 سالگی علائم آن‏ها شروع می‌شود.

ژنتیک: در موارد نادر، یک بیماری ژنتیکی به نام کمبود آنتی‏تریپسین آلفا -1 می‌تواند در ایجاد برونشیت مزمن نقش داشته باشد.

همچنین قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سایر محرک‌های استنشاقی و عوامل تحریک‏کننده ریه، می‌تواند به برونشیت مزمن کمک کند. این‌ها شامل دود دست دوم (دودی که افراد غیرسیگاری به دلیل قرار گرفتن در معرض دود ناشی از مصرف تنباکوی دیگران استنشاق می‌کنند)، آلودگی هوا، گازها و بخارات شیمیایی یا گرد و غبار محیط یا محل کار است.

لازم به ذکر است سیگاری‏هایی که به برونشیت مزمن مبتلا می‏شوند، در صورت داشتن سابقه خانوادگی COPD (بیماری انسدادی مزمن ریه)، بیشتر در معرض ابتلا هستند.

علائم و نشانه‌‏های برونشیت چیست؟

در ابتدا، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید یا فقط علائم خفیفی داشته باشید که در برونشیت حاد، اغلب با سرفه‌های خشک و آزاردهنده شروع می‌شود. با تشدید بیماری، علائم شما معمولاً شدیدتر می‌شوند که این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• سرفه مکرر یا سرفه‏ای که مخاط غلیظ سفید، زرد یا سبز رنگ ایجاد می‌کند
• خس خس کردن
• احساس تنگی نفس
• صدای سوت یا جیغ زدن هنگام تنفس
• درد یا احساس سفتی در قفسه سینه، به ویژه همراه با فعالیت بدنی
• سردرد و تب و لرز (البته این بیماری معمولاً با تب همراه نیست، بلکه تب می‌تواند نشانه ذات‌الریه یا آنفلوانزا باشد)

ضمن اینکه در افراد مبتلا به برونشیت مزمن، بهبودی از سرماخوردگی و سایر بیماری‌های شایع تنفسی، بیش از حد معمول طول می‌کشد. خس خس سینه، احساس تنگی نفس و سرفه می‌تواند هر روز اتفاق بیفتد. تنفس می‏تواند سخت‌تر و سخت‌تر شود.

برخی از افراد مبتلا به برونشیت مزمن، دچار عفونت‌های تنفسی مکرر مانند سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شوند. در موارد شدیدتر، برونشیت مزمن می‌تواند باعث کاهش وزن، ضعف در عضلات تحتانی و تورم در مچ پا یا ساق پا شود.

برونشیت مزمن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک ممکن است از ابزارهای زیادی برای تشخیص استفاده کند، مانند:

• سابقه پزشکی، که شامل پرسیدن علائم بیمار می‌شود
• سابقه خانوادگی (برای بررسی تاثیرات ژنتیکی)
• آزمایشات مختلف مانند آزمایش عملکرد ریه، اشعه ایکس قفسه سینه یا سی تی اسکن و آزمایش خون

همچنین هنگامی که پزشکان به برونشیت مشکوک شوند، یک معاینه اولیه می‌تواند اطلاعات زیادی در اختیار آن‌ها قرار دهد. کافی‌ست با گوشی پزشکی به سینه شخص گوش دهند تا خس خس سینه و احتقان را بررسی کنند.

در کل برای تشخیص برونشیت نیازی به آزمایش نیست، اما ممکن است پزشک برای تشخیص بیماری مانند ذات‏الریه، رادیوگرافی قفسه سینه را تجویز کند. گاهی اوقات پزشکان، یک آزمایش تنفسی (به نام اسپیرومتری) انجام می‌دهند که در واقع آزمایشی برای بررسی بیماری آسم بوده و هدف از انجام این آزمایش این است که ببینند آیا ریه‌های شخص، درگیر بیماری دیگری نظیر آسم است یا خیر. چرا که برخی از کودکانی که به‏نظر می‌رسد زیاد دچار برونشیت می‌شوند، مثلا با سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس رو به رو هستند، که در این موارد احتمال ابتلای کودک به آسم وجود دارد.

درمان برونشیت مزمن چیست؟

هیچ درمانی برای برونشیت مزمن وجود ندارد. با این حال، درمان‌ها می‌توانند به شدت و میزان علائم کمک کنند. مثلا پیشرفت بیماری را کند کرده و توانایی بیمار برای فعال ماندن را افزایش دهند. درمان‌هایی نیز برای جلوگیری یا درمان عوارض بیماری وجود دارد که به شرح زیر است:

• تغییر در شیوه زندگی: مثلا اگر سیگاری هستید، سیگار را ترک کنید. این مهم‌ترین اقدامی است که می‌توانید برای درمان برونشیت مزمن انجام دهید.
• اشخاص علاوه بر اجتناب از دود سیگار، باید مراقب مکان‌هایی که ممکن است در آن‌ها سایر عوامل تحریک کننده ریه را وجود دارد، نیز باشند.
• از پزشک خود بخواهید، برنامه غذایی را پیشنهاد و ارائه دهد که نیازهای تغذیه‌ای شما را برآورده می‌‌کند. رژیم غذایی شما از جهات مختلف بر برونشیت اثرگذار است. غذا به شما سوخت تنفس می‌دهد. جابه‌جایی هوا به داخل و خارج از ریه‌ها در این شرایط، کار بیشتری می‌طلبد و در هنگام ابتلا به برونشیت کالری بیشتری می‌سوزاند. ضمن اینکه یک برنامه غذایی مناسب، می‌تواند موجب این شود که اگر شما بیش از حد لاغر هستید، بدنتان در مبارزه با بیماری‌ها دیگر مانند قبل به مشکل نخورد.
• از پزشک خود درباره میزان فعالیت بدنی که می‌توانید انجام دهید سوال کنید و سپس به آرامی آن را شروع کنید. ممکن است در ابتدا فقط بتوانید مسافت کوتاهی را پیاده روی کنید. اما نگران نباشید! با گذشت زمان، قادر خواهید بود مدت زمان بیشتری را طی کنید. فعالیت بدنی می‏تواند ماهیچه‌ها را تقویت کند که این عامل کمک بزرگی به تنفس شما کرده و سلامت کلی شما را بهبود می‌بخشد.

 

چه داروهای شیمیایی برای درمان بیماری برونشیت تجویز می‌شوند؟

در صورتی که هر یک از علائم بیماری برونشیت را در خود مشاهده نمودید و به پزشک مراجعه کردید ممکن است پزشک برای درمان شما داروهای شیمیایی تجویز کند.

• برونکودیلاتورها می‌توانند بسیار کارساز باشند. این دارو ماهیچه‌های اطراف مجاری تنفسی شما را شل می‌کند که همین عامل به باز شدن مجاری تنفسی شما کمک کرده و در نتیجه می‌توانید راحت‌تر نفس بکشید. اکثر گشادکننده‌های برونش، از طریق دستگاه استنشاقی مصرف می‌شوند. در موارد شدیدتر، دستگاه استنشاقی ممکن است حاوی استروئیدها برای کاهش التهاب باشد.
• می‌توانید از واکسن‌های آنفولانزا و ذات‏الریه پنوموکوک استفاده کنید، زیرا افراد مبتلا به برونشیت مزمن در معرض خطر بیشتری برای مشکلات جدی ناشی از این بیماری‌ها هستند.
• هرچند که استفاده از آنتی‏بیوتیک در روند بهبودی و درمان تاثیری ندارد، اما در صورتی که پزشک تشخیص دهد که شما دچار عفونت ریوی هستید برایتان این دارو را تجویز می‌کند.

در صورتی که فرد مبتلا به بیماری برونشیت، دچار تنگی نفس حاد باشد، پزشک داروی تئوفیلین را به صورت قرص تجویز می‌نماید. اگر بیماری شما با وجود استفاده از داروهای ذکر شده بهبود نیافت، پزشک برای شما داروی استروئید را به صورت قرص یا اسپری تجویز می‌‏کند.

 

آیا برای درمان بیماری برونشیت، درمان گیاهی نیز وجود دارد؟

روش‏های بسیاری برای درمان خانگی برونشیت وجود دارد. برای درمان برونشیت در طب اسلامی، مصرف برخی از مواد غذایی به فرد بیمار پیشنهاد می‏شود که در ادامه به بررسی این مواد می‌‌پردازیم:

• عسل: به منظور درمان و بهبود سرفه‌های ناشی از ابتلا به بیماری برونشیت، اقدام به مصرف عسل نمایید. عسل با داشتن خاصیت تسکین دهنده و ضد ویروسی در درمان این بیماری کمک چشمگیری می‌کند.
• زنجبیل: اغلب برای درمان سرماخوردگی استفاده می‌شود. زنجبیل علاوه بر داشتن خاصیت ضد التهابی، می‌تواند سیستم ایمنی بدن انسان را تقویت کند و از ابتلای فرد به بیماری جلوگیری نماید. خاصیت ضد التهابی زنجبیل در درمان و بهبود التهاب نایژه‌ها نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند.
• شیرین بیان: از دوران قدیم، شیرین بیان به عنوان یک گیاه دارویی و مسکن مورد استفاده قرار می‌گرفت. استفاده از ریشه گیاه شیرین بیان می‌تواند درد ناشی از التهاب نایژه‌ها را تسکین داده و در بهبودی آن‌ها نقش مهمی ایفا کند. شیرین بیان حاوی مقدار زیادی گلیسیریزین است که می‌تواند به بدن برای مقابله با ویروس‌ها کمک کند و سیستم ایمنی بدن انسان را تقویت نماید.
• پیاز: از آن‌جا که پیاز می‌تواند باعث رفع خلط ناشی از برونشیت گردد، استفاده از آن به فرد بیمار توصیه می‌گردد. شما می‌تواند به مدت یک هفته هر روز صبح با معده خالی یک قاشق آب پیاز خام را بنوشید. همچنین می‌توانید از این گیاه در پخت انواع مختلف غذا و سالاد نیز استفاده نمایید.
• آب نمک: یکی از بهترین و موثرترین راه‌هایی که برای بهبود بیماری برونشیت گلو پیشنهاد می‌شود، غرغره کردن محلول آب و نمک است. ترکیب آب و نمک می‌تواند در بهبود التهاب در گلو نقش مهمی ایفا کند. آب نمک مخاط موجود در گلویتان را کاهش می‌دهد و ممکن است باعث سوزش گلو شود اما استفاده از این محلول در بهبود این بیماری بسیار مهم و موثر است.
• اکالیپتوس: گیاه یا روغن اکالیپتوس را درون آب بجوشانید و بخور دهید. بخور اکالیپتوس باعث می‌شود مجاری هوایی مسدود شده درون شش‌ها باز و تنفس برای فرد راحت‌تر گردد.
• زردچوبه: زردچوبه دارای خاصیت ضد التهابی می‌باشد که برای درمان سرفه ناشی از برونشیت بسیار موثر است. مصرف زردچوبه می‌تواند باعث صاف شدن سینه شود و درد آن را کاهش دهد.

شما می‌توانید یک قاشق چای خوری را به شیر داغ اضافه کرده و هم بزنید. دو یا سه بار در روز، شیر و زردچوبه را به همراه مقداری عسل بنوشید. مصرف شیر و زردچوبه با معده خالی می‌تواند باعث تسریع روند بهبود بیماری برونشیت شود.

نکته مهم: در صورتی که سنگ کیسه صفرا، زردی یا زخم دارید، مصرف زردچوبه به شما توصیه نمی‌گردد.

• آویشن: یکی دیگر از گیاهان دارویی است که مصرف آن برای بهبود و درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری ریوی برونشیت توصیه می‌شود. آویشن به دو صورت جوشانده، عصاره یا پودر گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مصرف پودر آویشن داخل غذاهایتان غافل نشوید.
• دانه کنجد: خواص دارویی موجود در دانه کنجد می‌تواند به درمان برونشیت مزمن کمک چشم‌گیری کند. مصرف دانه کنجد می‌تواند درد قفسه سینه را کاهش داده و به مرور زمان درمان نماید.
• سیر: گیاه سیر به دلیل داشتن خواص متعددی مانند خاصیت ضد ویروسی و آنتی‏بیوتیک، برای درمان و بهبود بیماری برونشیت حاد بسیار مفید تلقی می‌شود.

 

درمان برونشیت در کودکان به چه صورت است؟

پزشکان برای برونشیت ناشی از ویروس، آنتی‏بیوتیک تجویز نمی‌کنند. چرا که آنتی‏بیوتیک‌ فقط علیه باکتری عمل می‌کند نه ویروس.

لازم به ذکر است؛ بهتر است برای کودکان مبتلا به برونشیت، روش مراقبتی در منزل پیش گرفته شود. چرا که مراقبت در منزل، به بیشتر کودکان کمک می‌کند تا احساس بهتری داشته باشند.

پزشک هم برای کودکان و نوجوانان در این دوران توصیه‌هایی دارد:

• مایعات زیادی بنوشی
• استراحت فراوان داشته باشید

برای برخی از کودکان یا نوجوانان، ممکن است برای تسکین سرفه، داروی سرفه بدون نسخه یا نسخه پزشک تجویز شود. همچنین آن‌ها گاهی اوقات یک داروی برونکودیلاتور یا داروهای دیگر که درمان‌کننده‌های آسم هستند، تجویز می‌کنند. این‌ داروها به آرامش و باز شدن لوله‌های برونش کمک می‌کنند و مخاط را پاک کرده تا تنفس راحت‏تر شود. کودکان معمولاً این داروها را از طریق دستگاه‌های استنشاقی یا دستگاه‌های نبولایزر دریافت می‌کنند.

یک کودک یا نوجوان مبتلا به برونشیت مزمن، باید از نزدیک شدن به هر چیزی که برونش‏ها را تحریک می‌کند، اجتناب کند. برای افرادی که سیگار می‌کشند، آنچه گفته شد، به معنای ترک سیگار است! چرا که بهبود یافتن افراد سیگاری، بیشتر از برونشیت حاد و سایر عفونت‌های تنفسی طول می‌کشد.

توصیه‌های نهایی برای فرد مبتلا به برونشیت چیست؟

اگر مبتلا به برونشیت مزمن شدید و شاهد سطح پایین اکسیژن در خون خود هستید، اکسیژن درمانی انجام دهید. اکسیژن درمانی می‌تواند به تنفس بهتر کمک کند. ممکن است به اکسیژن اضافی دائما یا فقط در زمان‏های خاص نیاز داشته باشید. توانبخشی ریوی، برنامه‌ای است که به بهبود رفاه افرادی که مشکلات مزمن تنفسی دارند کمک می‌کند. این برنامه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آموزش مدیریت بیماری
• مشاوره تغذیه
• مشاوره روان‏شناسی
• پیوند ریه: البته به عنوان آخرین راه حل برای افرادی که علائم شدیدی دارند و با مصرف داروها بهبود نیافته‌اند پیشنهاد می‌شود.

اگر مبتلا به برونشیت مزمن هستید، مهم است بدانید چه زمانی و کجا از علائم خود کمک بگیرید. در صورت داشتن علائم شدید، مانند مشکل در نفس کشیدن یا صحبت کردن، باید به اورژانس مراجعه کنید. در صورت بدتر شدن علائم یا نشانه‏های عفونت مانند تب، با پزشک خود تماس بگیرید.