مدروکسی پروژسترون، یک هورمون پروژستینی است که در درمان انواع مشکلات زنان کاربرد دارد. این دارو برای مدیریت خون‌ریزی‌های شدید قاعدگی، پیشگیری از بارداری، کاهش دردهای ناشی از آندومتریوز و جلوگیری از ضخیم‌شدن رحم استفاده می‌شود.

این دارو، با تقلید از هورمون طبیعی پروژسترون در بدن زنان به تعادل هورمونی بدن کمک می‌کند. توجه کنید که مصرف این دارو باید تحت‌ نظر پزشک انجام شود. در ادامه، به بررسی نکات کلیدی درباره مدروکسی پروژسترون می‌پردازیم و به سوال «مدروکسی پروژسترون برای چیست؟» پاسخ می‌دهیم تا شما بتوانید با آگاهی کامل و خیال راحت از فواید آن بهره‌مند شوید.

طبقه‌بندی دارویی	ضدبارداری پروژستینی
اشکال دارویی	آمپول 150 میلی‌گرم در 1 میلی‌لیتر، ویال تزریقی 150 میلی‌گرم در 1 میلی‌لیتر و قرص 5 میلی گرم
موارد مصرف اصلی	خون‌ریزی غیرطبیعی رحمی، پیشگیری از بارداری، درمان کمکی کارسینوم آندومتر، مدیریت درد مرتبط با آندومتریوز، پیشگیری از بزرگ‌شدن آندومتر در اثر درمان با استروژن و تشخیص کمکی آمنوره ثانویه
نحوه مصرف رایج	دوز و نحوه مصرف این دارو بسته به راه تجویز و علت تجویز متفاوت است و لازم است که توسط پزشک تنظیم شود.
تداخلات دارویی مهم^	ترانگزامیک اسید - اپرپیتانت - ریفامپین - توپیرامات - فنوباربیتال - مایکوفنولات - گریزئوفولوین
برندهای تجاری معروف	دپو پروورا (Depo-Provera)، مدروفم (Medrofem)، پروژرا (Progera) و پروودیک (Provedic)
داروهای هم‌گروه	پروژسترون، لوونورژسترول و سیپروترون استات

^داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی مدروکسی پروژسترون استات را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربرد مدروکسی پروژسترون

در ادامه به بررسی موارد مصرف اصلی مدروکسی پروژسترون می‌پردازیم:

درمان خون‌ریزی غیرطبیعی رحمی

اختلال خون‌ریزی غیرطبیعی رحمی (AUB) به خون‌ریزی واژینالی گفته می‌شود که طولانی‌تر، نامنظم یا شدیدتر از حد معمول باشد. این اختلال، مشکلی شایع در میان زنان است که اغلب به‌علت عدم تعادل هورمون‌ها رخ می‌دهد. مدروکسی پروژسترون با تنظیم وضعیت هورمونی به کنترل این اختلال کمک می‌کند.

پیشگیری از بارداری

آمپول مدروکسی پروژسترون استات 150، یک راهکار طولانی‌مدت برای پیشگیری از باردار‌ی است که برخلاف قرص‌های ترکیبی رایج، نیازی به مصرف روزانه ندارد. هر تزریق این دارو، معمولاً تا 3 ماه از بارداری پیشگیری می‌کند. بااین‌حال، استفاده مداوم بیش از 2 سال از این دارو با هدف پیشگیری از بارداری توصیه نمی‌شود.

کاهش دردهای مرتبط با آندومتریوز

آندومتریوز زمانی رخ می‌دهد که سلول‌هایی مشابه لایه داخلی رحم (آندومتر) در نواحی خارج رحم، مانند لگن، رشد کنند. این مشکل معمولاً با دردهای شدیدی همراه است و می‌تواند احتمال باروری را کاهش دهد. مصرف داروی مدروکسی پروژسترون به کاهش درد و بهبود این اختلال کمک می‌کند.

همچنین مدروکسی پروژسترون ممکن است توسط پزشک برای کمک به درمان سرطان آندومتر، پیشگیری از رشد بیش‌ازحد آندومتر در درمان‌های استروژنی، سرکوب قاعدگی، درمان هیپرپلازی لایه داخلی رحم و کمک به تشخیص آمنوره (قطع قاعدگی) ثانویه نیز تجویز شود.

مدروکسی پروژسترون و تنبلی تخمدان

این دارو برای مدیریت عوارض تنبلی تخمدان و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) ازجمله بی‌نظمی‌های قاعدگی و محافظت از پوشش رحم نیز کاربرد دارد.

مدروکسی پروژسترون و کیست تخمدان

این دارو معمولاً در درمان کیست‌های تخمدانی استفاده نمی‌شود؛ اما در برخی موارد خاص ممکن است توسط پزشکان تجویز شود.

نحوه مصرف مدروکسی پروژسترون

مدروکسی پروژسترون به‌صورت خوراکی یا تزریقی بر اساس هدف درمانی تجویز می‌شود. دوز و روش مصرف این دارو باید توسط پزشک و بر اساس شرایط بالینی شما تعیین شود. می‌توانید قرص‌های مدروکسی پروژسترون را قبل یا بعد غذا مصرف کنید. بهتر است تا حد امکان ساعت مصرف دارو را ثابت نگه دارید و از تغییردادن آن خودداری کنید.

دوز فراموش‌شده مدروکسی پروژسترون

اگر قرص مدروکسی پروژسترون فراموش شود، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اما اگر زمان دوز بعدی نزدیک است، از دوز فراموش‌شده صرف نظر کنید و دوز بعدی خود را در زمان معمول مصرف کنید. از دوبرابر‌کردن دوز دارو تحت هر شرایطی خودداری کنید.

توجه: فراموش‌کردن دوزهای مدروکسی پروژسترون ممکن است باعث لکه‌بینی شود.

عوارض جانبی احتمالی مدروکسی پروژسترون

مدروکسی پروژسترون نیز مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی خاص خود را دارد. در ادامه شایع‌ترین عوارض مدروکسی پروژسترون را بررسی می‌کنیم. توجه کنید که این لیست شامل تمام عوارض جانبی این دارو نیست و در صورت بروز هر عارضه‌ی جانبی خاصی بهتر است با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

• آمنوره (قطع قاعدگی)

• گرگرفتگی

• اختلالات قاعدگی (از جمله لکه‌بینی، کاهش یا افزایش شدت خون‌ریزی)

• افزایش وزن

• سردرد

• تغییرات خُلقی (مانند عصبانی‌شدن زودهنگام)

• درد شکمی

• کاهش وزن

• واکنش در محل تزریق (شامل درد، تغییر رنگ، سفتی، ندول و ...)

• سرگیجه

استفاده طولانی‌مدت (بالای یک سال) از این دارو ممکن است باعث افت تراکم معدنی استخوان‌ها شود. توصیه می‌شود در چنین شرایطی از مکمل‌ کلسیم و مکمل ویتامین D استفاده کنید.

مطالعه بیشتر: بررسی نقش کلسیم و ویتامین D برای پیشگیری از پوکی استخوان

قرص مدروکسی پروژسترون و ریزش مو

در برخی افراد، مدروکسی پروژسترون ممکن است باعث ریزش یا نازک‌شدن تارهای مو شود. این اثر معمولاً موقت است و پس از قطع دارو بهبود می‌یابد.

مدروکسی پروژسترون و تاخیر پریود

استفاده از این دارو، خونریزی پریودی را تا پس از قطع مصرف قرص‌ها به تاخیر می‌اندازد.

تداخلات دارویی مدروکسی پروژسترون

مصرف مدروکسی پروژسترون همراه با برخی داروها می‌تواند باعث بروز عوارض جدی شود. آگاهی از این تداخلات دارویی بسیار مهم است. در ادامه، مهم‌ترین تداخلات دارویی این ترکیب را بررسی می‌کنیم.

• اپرپیتانت: اگر از مدروکسی پروژسترون برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید، در مدت مصرف همزمان با اپرپیتانت تا 28 روز پس از قطع آن، از یک روش ثانویه پیشگیری از بارداری مانند کاندوم هم استفاده کنید.

• داروهای القاکننده سیتوکروم CYP3A4 (مانند ریفامپین، کاربامازپین، فنوباربیتال، توپیرامات و فنی‌توئین): استفاده از این داروها، اثربخشی مدروکسی پروژسترون را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به‌کارگیری روش ثانویه پیشگیری از بارداری و تنظیم دوز توسط پزشک ضروری خواهد بود.

• گریزئوفولوین: این دارو باعث کاهش اثرات پیشگیری از بارداری مدروکسی پروژسترون می‌شود. ضروری است که در مدت مصرف همزمان دو دارو تا 28 روز پس از قطع گریزئوفولوین، از یک روش ثانویه برای پیشگیری از بارداری (مانند کاندوم یا IUD) نیز استفاده کنید.

• مایکوفنولات: افرادی که از مدروکسی پروژسترون برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند، باید در طول درمان با مایکوفنولات تا 6 هفته پس از قطع آن، از یک روش پیشگیری از بارداری ثانویه نیز استفاده کنند.

• اکتروتاید: اگر از اکتروتاید استفاده می‌کنید، مصرف‌ مدروکسی پروژسترون برای پیشگیری از بارداری روش قابل اعتمادی نخواهد بود و لازم است از روش‌های جایگزین مانند کاندوم استفاده کنید.

• برخی از داروهای ضدویروس (مانند آتازاناویر، ریتوناویر و افاویرنز)

• ترانگزامیک اسید

• علف چای یا گل راعی

این فهرست، لیست کاملی از تمام تداخلات دارویی مدروکسی پروژسترون نیست. درصورتیکه هر داروی دیگری را مصرف می‌کنید، پیش از مصرف مدروکسی پروژسترون با داروساز یا پزشک مشورت کنید.

موارد هشدار مصرف

برخی افراد باید این دارو را با احتیاط بیشتری مصرف کنند. درصورتی‌که هریک از موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند، پیش از مصرف مدروکسی پروژسترون با پزشک یا داروساز مشورت کنید:

• سابقه حساسیت، واکنش آنافیلاکتیک یا آنژیوادم به مدروکسی پروژسترون یا هریک از ترکیبات فرمولاسیون

• سابقه بیماری‌های قلبی‌عروقی (مانند ترومبوآمبولیک شریانی، ترومبوز وریدهای عمقی (DVT) یا آمبولی ریوی (PE)، سکته مغزی، حمله قلبی و فشارخون بالا)

• سابقه خونریزی غیرطبیعی دستگاه تناسلی با علت نامشخص

• اختلالات انعقادی ارثی یا اکتسابی

• سابقه تومور وابسته به استروژن یا پروژسترون

• سابقه یا ابتلای فعلی به سرطان پستان

• نقص عملکرد غده پاراتیروئید

• لوپوس اریتماتوز سیستمیک

• سن زیر 20 یا بالای 50 سال

• اختلال یا بیماری کبدی

• دیابت شیرین

• صرع و تشنج

• افسردگی

• میگرن

• آسم

مصرف مدروکسی پروژسترون در بارداری و شیردهی

استفاده از داروها در دوره‌های باروری، بارداری و شیردهی، همواره از مهم‌ترین دغدغه‌های بانوان محسوب می‌شود. در ادامه به بررسی این موارد برای داروی مدروکسی پروژسترون خواهیم پرداخت:

مصرف در دوران باروری

مدروکسی پروژسترون در دوره باروری برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌شود. پس از آخرین تزریق، حداقل 10 ماه زمان لازم است تا امکان بارداری مجدد فرد فراهم شود. مصرف قرص مدروکسی پروژسترون در اقدام به بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند شانس بارداری موفق را کاهش دهد.

مصرف در دوران بارداری

مصرف مدروکسی پروژسترون در دوره بارداری ممنوع است.

مصرف در دوران شیردهی

استفاده از این دارو در دوره شیردهی تحت نظر پزشک متخصص و در برخی شرایط خاص مجاز است.

مکانیسم اثر مدروکسی پروژسترون

استروژن باعث رشد دیواره رحم می‌شود، اما اگر سطح آن بیش‌ازحد نرمال باشد، ممکن است دیواره رحم خیلی ضخیم شود و مشکلاتی مثل خون‌ریزی غیرطبیعی ایجاد کند. مدروکسی پروژسترون اثرات هورمون استروژن در بدن را متعادل می‌کند و باعث می‌شود که فرایند رشد و ریزش دیواره‌ی رحم به‌درستی تنظیم شود و دیواره رحم بیش‌ازحد ضخیم نشود.

علاوه‌‌براین، مدروکسی پروژسترون با جلوگیری از آزادسازی تخمک از تخمدان‌ها و افزایش‌ غلظت مخاط دهانه رحم، مانع رسیدن اسپرم به تخمک می‌شود و از بارداری پیشگیری می‌کند.

جدول اشکال دارویی و برندهای مدروکسی پروژسترون

شرکت‌های ایرانی و خارجی مختلفی فراورده‌های حاوی مدروکسی پروژسترون استات را تولید می‌کنند که همگی ماده موثره یکسانی دارند. این داروها به لحاظ اثربخشی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. از برندهای مختلف این دارو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نام برند	شکل و دوز دارویی	شرکت سازنده / واردکننده
مدروفم	قرص ۵ میلی‌گرم	داروسازی ایران هورمون
مدروکسی پروژسترون	قرص ۵ میلی‌گرم	داروسازی ابوریحان
دپوژسترون	آمپول ۱۵۰ میلی‌گرم/۱ میلی‌لیتر	داروسازی ایران هورمون
پروودیک	آمپول ۱۵۰ میلی‌گرم/۱ میلی‌لیتر	داروسازی کاسپین تامین
دپو پروورا (آمپول مدروکسی پروژسترون سه ماهه)	ویال ۱۵۰ میلی‌گرم/۱ میلی‌لیتر	PFIZER لهستان / بهستان دارو
دپوجسترون	آمپول ۱۵۰ میلی‌گرم/۱ میلی‌لیتر	داروسازی ایران هورمون
پروژرا	قرص ۵ میلی‌گرم	داروسازی آتی فارمد

سخن پایانی

مدروکسی پروژسترون یک داروی هورمونی است که با کمک به تنظیم هورمون‌های استروژن و پروژسترون، در درمان اختلالاتی نظیر خون‌ریزی غیرطبیعی رحمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از این دارو برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌شود.

در این محتوا توضیحات کاملی درباره موارد مصرف، نحوه استفاده، هشدارها و تداخلات دارویی مدروکسی پروژسترون ارائه کردیم. برای خرید مدروکسی پروژسترون می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید.

سؤالات متداول

1. چند روز بعد از مصرف قرص مدروکسی پروژسترون پریود میشویم؟

معمولاً ۳ تا ۷ روز پس از مصرف آخرین دوز دارو، خون‌ریزی پریودی آغاز می‌شود.

2. قرص مدروکسی پروژسترون برای چیست؟

این دارو برای درمان اختلالات قاعدگی و خون‌ریزی‌های غیرطبیعی رحمی تجویز می‌شود. علاوه‌براین، از مدروکسی پروژسترون برای پیشگیری از بارداری و جلوگیری از افزایش غیرطبیعی ضخامت پوشش داخلی رحم نیز استفاده می‌شود.

3. علائم بارداری با مدروکسی پروژسترون شامل چه مواردی است؟

احتمال بارداری هنگام مصرف مدروکسی پروژسترون بسیار کم است؛ اما علائم آن باید جدی گرفته‌شوند. این علائم شامل حالت تهوع، خستگی شدید و حساسیت پستان‌ها به لمس است. در صورت بروز این علائم، بهتر است وضعیت بارداری را ارزیابی کنید.

مطالعه بیشتر: علائم اولیه بارداری؛ وقتی بدن خبر از بارداری می‌دهد

4. آیا می‌توان قرص مدروکسی پروژسترون شبی دوتا استفاده کرد؟

این دارو برای کاربردهای مختلف ممکن است به‌صورت نصف قرص تا دو قرص همزمان (2.5 تا 10 میلی‌گرم) استفاده شود. اگر پزشک دارو را به‌ این‌ صورت برایتان تجویز کرده‌است، می‌توانید شبی دو تا از آن را استفاده کنید.

5. ایا قرص مدروکسی پروژسترون مانع بارداری میشود؟

خیر؛ قرص مدروکسی پروژسترون برای پیشگیری از بارداری مؤثر نیست. برای جلوگیری طولانی‌مدت از بارداری، می‌توانید از فرم تزریقی این دارو تحت نظر پزشک استفاده کنید.

6. آیا خونریزی هنگام مصرف مدروکسی پروژسترون طبیعی است؟

خون‌ریزی غیرطبیعی یا لکه‌بینی مخصوصاً در اوایل مصرف این دارو ممکن است رخ دهد. اما خونریزی شدید بعد از مصرف مدروکسی پروژسترون طبیعی نیست؛ اگر خون‌ریزی‌ها شدید، طولانی یا همراه با علائم غیرعادی باشد، با پزشک خود مشورت کنید.

7. آیا قرص مدروکسی پروژسترون چاق میکنه؟

بله؛ مدروکسی پروژسترون ممکن است در برخی از مصرف‌کنندگان سبب افزایش وزن شود. البته این مورد عمدتاً با فرم تزریقی آن ایجاد می‌شود و کمتر با قرص مدروکسی پروژسترون دیده می‌شود.

8. آیا قرص مدروکسی پروژسترون لاغر میکند؟

خیر، این دارو در برخی افراد ممکن است با افزایش وزن همراه باشد.

9. آیا استفاده از مدروکسی پروژسترون برای پریود شدن درست است؟

مدروکسی پروژسترون ممکن است توسط پزشک برای ایجاد قاعدگی در زنانی که حداقل ۶ ماه است که قاعدگی نداشته‌اند، باردار نیستند و در دوران یائسگی قرار ندارند، تجویز شود.

10. چرا بعد از مصرف قرص مدروکسی پروژسترون پریود نشدم؟

پس از مصرف آخرین قرص مدروکسی پروژسترون، ممکن است تا 7 روز طول بکشد تا پریود شروع شود. اگر 7 تا 10 روز پس از آخرین قرص، پریودی رخ نداده است لازم است که با پزشک مشورت کنید.

11. آیا قرص مدروکسی پروژسترون باعث جوش صورت میشود؟

این دارو ممکن است در موارد نادر سبب بروز یا تشدید جوش و آکنه شود.

12. آیا می‌توان از قرص مدروکسی پروژسترون برای درمان جوش استفاده کرد؟

خیر؛ این فراورده برای درمان جوش کاربردی ندارد.

13. ایا قرص مدروکسی پروژسترون باعث حالت تهوع میشود؟

ممکن است برخی افراد با مصرف این دارو حالت تهوع و استفراغ را تجربه کنند.

14. آیا می‌توان از قرص مدروکسی پروژسترون برای قطع خونریزی استفاده کرد؟

بله؛ در صورت تجویز پزشک، قرص مدروکسی پروژسترون می‌تواند برای قطع خون‌ریزی‌های شدید قاعدگی استفاده شود.

 

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: سروش سراب هرسینی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر