همه چیز درباره سرطان؛ علائم، تشخیص و درمان

سرطان‌ پس از بیماری‌های قلبی‌عروقی، دومین عامل مرگ‌ومیر در دنیاست. بسیاری از ما آشنایانی داشته‌ایم که با این بیماری درگیر بوده‌اند و به‌عینه دیده‌ایم که سرطان می‌تواند زندگی فرد و نزدیکان او را تا چه حد تحت‌تأثیر قرار ‌دهد. عوامل زیادی در بروز سرطان دخیل هستند، اما در واقع این بیماری قابل‌پیش‌بینی نیست و هنوز تا حدی ناشناخته است. از همین رو، شاید بخواهید بیش‌تر در مورد سرطان، انواع سرطان و عوامل ایجادکننده‌ی آن بدانید.

در این مقاله در ابتدا تلاش می‌کنیم به پرسش‌های شما درباره‌ی این موارد پاسخ دهیم. در ادامه، خواهیم گفت که سرطان چگونه تشخیص داده می‌شود و سپس به صحبت درباره‌ی روش‌های مختلف درمان سرطان خواهیم پرداخت. شاید واژه‌هایی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی به گوش شما خورده باشد. در ادامه، این دو مورد و دیگر روش‌های درمان سرطان را با جزئیات بیش‌تری بررسی خواهیم کرد.

اطلاع از این بیماری می‌تواند به شما در مدیریت و بهبودی سلامتی خود و اطرافیانتان کمک کند؛ پس پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این نوشته با ما همراه باشید.

سرطان چیست؟

سرطان دسته‌ی بزرگی از بیماری‌ها را شامل می‌شود که در یک ویژگی با هم مشترک هستند. در همه‌ی انواع سرطان، سلول‌های عادی بیش‌ازاندازه تکثیر و پراکنده می‌شوند و به عبارتی ساده، در بدن تومور بدخیم خواهیم داشت. برخی تومورها نیز تومور خوش خیم هستند و مشکل زیادی برای فرد مبتلا ایجاد نمی‌کند.

سرطان دومین عامل مرگ‌ومیر در آمریکاست. هرچند باید بدانید که امروزه در مقایسه با ۲۰ سال پیش، افراد کم‌تری در اثر سرطان فوت می‌کنند. تشخیص زودهنگام و روش‌های نوین، توانسته‌اند در درمان سرطان و افزایش طول عمر مبتلایان به این بیماری مؤثر واقع شوند.

در بدن انسان، ژن‌ها دستورهایی را به سلول‌ها می‌دهند. مثلاً به آن‌ها می‌گویند که چه ‌زمانی رشد کنند و چه زمانی رشد را متوقف کنند. سلول‌های سالم از این فرمان‌ها پیروی می‌کنند، اما سلول‌های سرطانی این پیام‌ها را نادیده می‌گیرند. بعضی اوقات این توده‌های سرطانی بدخیم نیستند و در رده تومور خوش‌خیم قرار می‌گیرند. در ادامه به این موارد بیشتر می‌پردازیم.

خلاصه: سرطان شامل دسته‌ای از بیماری‌ها است که در ‌آن‌ها رشد بی‌رویه‌ی سلول‌ها مشاهده می‌شود.

 

انواع سرطان

بیش‌تر از ۱۰۰ نوع سرطان تاکنون شناخته شده‌اند و می‌شود بر اساس محل تاثیر آنها را طبقه‌بندی کرد؛ برای مثال سرطان کبد، سرطان ساركوما، سرطان پانکراس، سرطان مغز، سرطان چشم، سرطان دهان و سرطان استخوان از انواع این بیماری هستند. از طرف دیگر، دسته‌بندی‌های کلی‌تر هم وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

1. سرطان‌های جامد (Solid Tumors)

شایع‌ترین نوع سرطان هستند و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد سرطان را تشکیل می‌دهند. از انواع سرطان‌های جامد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کارسینوما (Carcinoma): در سلول‌های پوششی (مانند پوست، پستان، روده‌ی بزرگ و شش‌ها) ایجاد می‌شوند.
• سارکوما (Sarcoma): در استخوان و دیگر بافت‌های پیوندی (مانند غضروف‌ و تاندون) ایجاد می‌شوند.

2. سرطان‌های خون (‌Blood cancers)

این سرطان‌ها در سلول‌های خونی یا دستگاه لنفاوی ایجاد می‌شوند. انواع سرطان خون به ۳ دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از لوکمی، لنفوم و میلوما.

3. سرطان‌های ترکیبی

سرطان‌هایی که شامل هر دو دسته‌بندی یا زیر‌دسته می‌شوند. مثلاً کارسینوسارکوما (Carcinosarcoma) و آدنواسکواموس کارسینوما (Adenosquamous carcinoma)

خلاصه: سرطان انواع بسیار مختلفی دارد، ولی می‌توان آن را به سه دسته‌بندی کلی سرطان‌های جامد، سرطان‌های خون و سرطان‌های ترکیبی تقسیم کرد.

 

عامل ایجاد سرطان چیست؟

سرطان یک بیماری ژنتیکی است اما این به این معنا نیست که لزوماً ارثی باشد. این بیماری به این خاطر ایجاد می‌شود که ژن‌هایی که مسئول مدیریت فعالیت‌های سلول هستند، جهش پیدا می‌کنند. در نتیجه، سلول‌ها از حالت عادی خارج شده و در نهایت در کارکرد صحیح بدن اختلال ایجاد می‌شود. در نهایت این سلول‌های سرطانی تجمع می‌یابند و باعث تشکیل تومورها می‌شوند.

سلول‌های سرطانی ممکن است از تومورها جدا شوند و از طریق جریان خون یا دستگاه لنفاوی، به جاهای دیگری از بدن بروند. به این جابجایی سلول‌های سرطانی از منشأ خود به دیگر نقاط بدن، متاستاز می‌گویند؛ برای مثال، ممکن است توموری که در بافت سینه است، پخش شده و به ریه‌ها برسد و تنفس را مشکل کند. در برخی انواع سرطان خون، مغز استخوان سلول‌های خونی غیرعادی تولید می‌کند که به طرز غیرقابل‌کنترلی زیاد می‌شوند. در نهایت، تعداد این سلول‌های غیرعادی از سلول‌های عادی هم بیش‌تر می‌شود.

پژوهش‌ها بیان می‌کنند که جهش‌های ژنتیکی ارثی ۵ تا ۱۰ درصد سرطان‌ها را ایجاد می‌کنند. بیش‌تر اوقات، سرطان در اثر جهش‌های ژنتیکی اکتسابی ایجاد می‌شود. به این معنی که این جهش‌ها در طول زندگی ایجاد می‌شوند. بر اساس یافته‌های علمی، برخی ریسک‌فاکتورها هستند که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند.

خلاصه: برخی تغییراتی که به‌صورت ارثی یا اکتسابی در ژن سلول‌ها ایجاد می‌شود، ممکن است باعث تکثیر بی‌رویه‌ی سلول‌ها شده و منجر به سرطان شود.

 

ریسک فاکتورهای سرطان

سرطان یک عامل واحد ندارد. بلکه مواردی هستند که احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند و عبارتند از:

• سابقه‌ی خانوادگی: اگر اعضای خانواده‌ی کسی سرطان داشته باشند، ریسک ابتلا به سرطان در آن فرد بالاتر است.
• عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم محیطی، مانند آزبست، آفت‌کش‌ها و گاز رادون، می‌تواند منجر به ایجاد سرطان شود.
• هورمون‌درمانی: در زنانی که از درمان جایگزینی هورمون (HRT) استفاده می‌کنند، ریسک ابتلا به سرطان سینه، سرطان رحم و سرطان واژن افزایش می‌یابد.
• قرار گرفتن در معرض تشعشعات: پرتوی فرابنفش (UV) که از خورشید ساطع می‌شود، احتمال ابتلا به سرطان پوست را بسیار بالا می‌برد.
• سیگار کشیدن
• تغذیه‌ی نامناسب

خلاصه: علاوه بر وراثت، برخی عوامل دیگر مانند سیگار کشیدن، سموم محیطی، تشعشعات مضر و تغذیه‌ی نامناسب می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان را افزایش دهند.

 

علائم سرطان چیست؟

نشانه‌های سرطان در هر کس متفاوت است و بستگی به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن دارد. گاهی اوقات نیز علائم اختصاصی نیستند و برای مثال علائم سرطان روده و علائم سرطان خون، ممکن است مشابه باشند. برخی نشانه‌های عمومی سرطان عبارتند از:

• خستگی مفرط
• تب شبانه
• کاهش اشتها
• تعریق شبانه
• درد مداوم
• کاهش وزن شدید و بی‌دلیل
• تغییرات پوستی، مثلاً خالی که تغییرشکل داده یا خالی که به‌تازگی ایجاد شده است.

در برخی موارد، سرطان می‌تواند باعث ایجاد علائمی شود که محدود به یک اندام است. این علائم به شرح زیر است:

• وجود خون در ادرار یا مدفوع
• تغییر در اندازه، رنگ یا شکل خال پوستی
• سرفه‌ی خونی
• برآمدگی‌ها یا برجستگی‌های جدید

علائم سرطان محدود به نشانه‌های فوق نیست. از سوی دیگر، داشتن این علائم الزاماً به معنی ابتلا به سرطان نیست. این نشانه‌ها می‌توانند در بسیاری از بیماری‌های دیگر هم ایجاد شوند. سرطان یک بیماری پیچیده است و انواع مختلف سرطان می‌توانند باعث ایجاد علائم متفاوتی شوند. هم‌چنین ممکن است کسی سرطان داشته باشد ولی تا سال‌ها متوجه آن نشود. از سوی دیگر، ممکن است علائم واضح باشند و خیلی سریع وخیم‌تر شوند.

خلاصه: سرطان‌های مختلف نشانه‌ها و علائم مختلفی دارند. برخی نشانه‌های سرطان مربوط به همان عضوی که تومور در آن‌جا وجود دارد می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر مانند کاهش وزن بدون علت و حالت تهوع جزو علامت‌های عمومی هستند.

 

تشخیص سرطان چگونه است؟

پزشکان برای تشخیص سرطان، کار خود را با یک معاینه‌ی کامل فیزیکی شروع می‌کنند. پزشکان از بیمار می‌خواهند تا تمام علائم و سابقه‌ی خانوادگی خود را شرح دهد. هم‌چنین ممکن است نیاز به گرفتن برخی آزمایش‌ها باشد. این آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش‌های خون برای سرطان: شامل آزمایش خون، سنجش پروتئین در خون یا سنجش مارکرهای تومور (Tumor marker) در خون.
• آزمایش‌های تصویربرداری: مانند CT scan، سونوگرافی یا تصویربرداری با ید رادیواکتیو.
• بیوپسی یا بافت‌برداری: که ممکن است به روش جراحی (با ایجاد یک برش) یا غیرجراحی (به‌وسیله‌ی یک سوزن) انجام شود.
• آزمایش‌های ژنتیک برای سرطان: تا بتوان سرطان‌های ارثی را تشخیص داد و اقدامات لازم برای درمان آن‌ها را انجام داد.

خلاصه: سرطان به روش‌های مختلفی مانند آزمایش‌های پاتولوژیک، تصویربرداری‌های مختلف، گرفتن نمونه از بافت و آزمایش‌های ژنتیک می‌تواند تشخیص داده شود. گاهی هم به ترکیبی از این روش‌های مختلف نیاز است.

 

مراحل سرطان چگونه تعیین می‌شوند؟

پزشکان برای برنامه‌ریزی درمان و پیش‌بینی روند بیماری و نتایج ممکن، از سیستم‌های مرحله‌بندی سرطان استفاده می‌کنند. بیشتر سرطان‌ها ۴ مرحله دارند. این‌که سرطان در کدام مرحله قرار دارد، با عوامل متفاوتی مانند اندازه و مکان تومور تعیین می‌شود. مرحله‌های ۱ تا ۳ معمولاً به سرطان‌هایی گفته می‌شود که مستقیماً به بافت‌های مجاور و نهایتا گره‌های لنفاوی نزدیک پراکنده شده‌اند؛ اما مرحله‌ی ۴ (یا مرحله‌ی متاستاتیک) به معنی سرطان‌هایی است که با جریان خون یا دستگاه لنفاوی به نواحی دوردست بدن رسیده‌اند.

خلاصه: سرطان معمولاً به ۴ استیج یا مرحله تقسیم‌بندی می‌شود. تا استیج ۳، اساس دسته‌بندی بر مبنای سایز تومور و نفوذ آن به بافت‌های مجاور است. مرحله‌ی آخر یا استیج ۴ به معنی انتقال سرطان به بافت‌های دوردست است. حتی اگر تومور خیلی کوچک باشد، ولی از راه خون یا لنف به بافت‌های دوردست برسد، در مرحله‌ی ۴ قرار می‌گیرد.

 

آیا می‌توان از سرطان جلوگیری کرد؟

همیشه نمی‌توان از سرطان جلوگیری کرد؛ به ویژه هنگامی‌که ریسک‌فاکتورهای غیرقابل‌اجتنابی مانند جهش‌های ژنتیکی ارثی باعث ایجاد آن می‌شوند. اما راهکارهایی برای کاهش ریسک ابتلا به سرطان وجود دارد. برای جلوگیری از این بیماری پیشنهاد می‌شود اقدامات زیر را انجام دهید:

• اگر سیگار می‌کشید یا تنباکو مصرف می‌کنید، سعی کنید آن را ترک کنید.
• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• فعالیت فیزیکی را بخشی از زندگی روزمره‌ی خود کنید.
• از سموم محیطی مانند آزبست، حشره‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها دوری کنید.
• از خود در برابر آفتاب محافظت کنید.
• غربالگری‌های سرطان را به صورت منظم انجام دهید.

خلاصه: سرطان قابل پیشگیری نیست. هرچند راهکارهای کلی سلامت مانند تغذیه‌ی سالم، ورزش و ترک سیگار در مورد سرطان هم صدق می‌کنند.

 

سرطان چگونه درمان می‌شود؟

پزشکان از چندین راهکار درمانی متفاوت برای درمان سرطان استفاده می‌کنند. گاهی هم بر اساس شرایط موجود، ترکیبی از این روش‌ها را به کار می‌برند. در ادامه به بررسی درمان‌های رایج سرطان می‌پردازیم:

• جراحی: می‌تواند تومورهای سرطانی‌ای که پخش نشده‌اند را از بدن خارج کند.
• شیمی‌درمانی (Chemotherapy): این روش، سلول‌های سرطانی را با داروهای قوی از بین می‌برد. این داروها می‌توانند به اشکال خوراکی یا تزریقی باشند.
• پرتودرمانی (Radiotherapy): در این روش، سلول‌های سرطانی را با دوزهای بالای تشعشعات از بین می‌برند.
• ایمنی‌درمانی (Immunotherapy): این روش با درگیر کردن دستگاه ایمنی، با بیماری مبارزه می‌کند.
• درمان هدفمند (Targeted therapy): در این روش، جهش‌های ژنتیکی که سلول‌های سالم را سرطانی می‌کنند، هدف قرار می‌گیرند.
• هورمون درمانی (Hormone therapy): در این روش، هورمون‌هایی که سرطان ایجاد می‌کنند، مهار می‌شوند. برای مثال، ممکن است به مردان هورمون‌هایی داده شود که سطح تستوسترون را پایین بیاورند. تستوسترون در مردان می‌تواند باعث ایجاد سرطان پروستات شود.
• پیوند مغز استخوان (Bone marrow transplant): در این روش، سلول‌های بنیادی آسیب‌دیده با سلول‌های سالم جایگزین می‌شوند.

درمان‌های سرطان می‌توانند عوارض جانبی بسیاری داشته باشند. این عوارض جانبی بسته به روش درمانی و تحمل بدن افراد متفاوت‌اند.

خلاصه: درمان‌های سرطان متنوع و متفاوت‌اند. بسته به نوع سرطان ممکن است راهکار درمانی فرق کند؛ گاهی هم ممکن است از چندین راهکار درمانی به ترتیب یا هم‌زمان استفاده کرد. راهکارهای رایج و متداول درمان سرطان شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و هورمون‌درمانی هستند. هرچند امروزه روش‌های دیگری مانند ایمنی‌درمانی و درمان هدفمند هم استفاده شده و در حال توسعه‌اند.

حال که با کلیات سرطان، علائم، تشخیص و درمان آن آشنا شدیم، خوب است تا برخی از سرطان‌های رایج را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.

 

سرطان سینه یا سرطان پستان

در سرطان سینه، سلول‌های بافت سینه جهش پیدا می‌کنند و سرطانی می‌شوند و این منجر به ایجاد تومور در سینه خواهد شد. سرطان سینه به‌طور معمول در زنان ۵۰ سال به بالا ایجاد می‌شود، ولی ممکن است در مردان و هم‌چنین زنان جوان‌تر هم دیده شود. سرطان سینه شایع‌ترین سرطان در زنان است. بیش از ۸۰ درصد سرطان‌های سینه تهاجمی هستند، به این معنی که ممکن است سرطان از بافت سینه به نواحی دیگر بدن انتقال یابد. علائم سرطان سینه شامل موارد زیر است:

• تغییر اندازه و شکل سینه‌ها
• وجود توده یا برآمدگی در سینه یا نزدیک زیربغل
• تغییر ظاهر پوست سینه و نوک سینه
• ترشحات شفاف یا خون‌آلود از نوک سینه

برای تشخیص سرطان سینه، از روش‌های رایج مانند تصویربرداری، سونوگرافی، MRI و نمونه‌برداری از بافت استفاده می‌شود. ماموگرافی (Mammography) روشی ویژه برای تشخیص سرطان سینه است که به طور ویژه در غربالگری و تشخیص آن در مراحل ابتدایی کمک می‌کند.

سرطان سینه انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آن‌ها، کارسینومای تهاجمی داکتال است. این سرطان از لوله‌های شیری آغاز شده و در بافت سینه پراکنده می‌شود. سرطان سینه لوبولار نوع دیگری است که در غدد شیری آغاز می‌شود و سپس باقی بافت سینه را درگیر می‌کند.

سرطان‌های سینه هم‌چنین از لحاظ بودن یا نبودن برخی گیرنده‌ها روی سلول‌های سرطانی به چند دسته تقسیم می‌شوند. مبنای این دسته‌بندی، بودن یا نبودن گیرنده‌هایی مانند گیرنده استروژن (ER+)، گیرنده پروژسترون (PR+)، و گیرنده HER-2 است.

چنان‌چه سرطان ER+ یا PR+ باشد، می‌توان از هورمون‌درمانی استفاده کرد. یکی از دسته‌های دارویی که در سرطان‌های ER+ استفاده می‌شود، داروهای انتخابی تنظیم‌گر استروژن (SERM) هستند؛ مثلاً تاموکسیفن (Tamoxifen) و رالوکسیفن (Raloxifene). اگر سرطان HER-2+ باشد، می‌توان از داروهای هدفمند مانند Trastuzumab استفاده کرد. درمان‌های دیگر سرطان سینه شامل درمان‌های رایج مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و به‌ویژه جراحی است.

 

سرطان پروستات

پروستات غده‌ای گردویی شکل در دستگاه تناسلی مردان است که در زیر مثانه و پشت مقعد واقع شده است. نقش این غده، ترشح مایعاتی است که در ترکیب مایع منی وجود دارند و در سلامت اسپرم و باروری مؤثر هستند. سرطان پروستات به وجود سلول‌های سرطانی در بافت پروستات گفته می‌شود و دومین سرطان شایع در مردان پس از سرطان پوست است. سرطان پروستات یکی از انواع سرطان‌های تناسلی است و علائم سرطان تناسلی مردان شامل موارد زیر است:

• تکرر ادرار و گاهی نیاز فوری به ادرار، به‌ویژه شب‌ها
• جریان ادرار ضعیف یا منقطع
• درد و سوزش هنگام ادرار
• از دست‌دادن کنترل مثانه
• از دست‌دادن کنترل مدفوع
• انزال دردناک و اختلال نعوظ
• وجود خون در مایع منی یا ادرار
• درد در پایین کمر، لگن و سینه

پیشرفت سرطان پروستات آهسته است و در همان بافت پروستات هم باقی می‌ماند. به همین خاطر، در بسیاری از اوقات نیاز به مداخله‌ی درمانی نیست و صرفاً کافی است بیمار تحت‌نظر باشد. خوش‌بختانه در بسیاری از افراد، سرطان پروستات زود تشخیص داده می‌شود. به همین خاطر، می‌توان با اقدامات درمانی مناسب جلوی پراکنده شدن سرطان به بافت‌های دیگر و پیشرفت آن را گرفت یا حتی کامل سرطان را از بین برد. روش‌های درمانی برای درمان سرطان پروستات شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و هورمون‌درمانی است. از آن‌جایی که هورمون تستوسترون در پیشرفت سرطان پروستات مؤثر است، گاهی روش‌های درمانی این هورمون و بیضه‌ها را هدف قرار می‌دهند.

 

سرطان ریه

سرطان ریه، سومین سرطان شایع در دنیا است. سرطان ریه به سرطان‌هایی گفته می‌شود که از مسیرهای هوایی درون ریه (نایژه‌ها و نایژک‌ها) یا کیسه‌های هوایی کوچک (حبابک‌ها) شروع می‌شوند. این نوع سرطان می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد، ولی حدود ۸۰ درصد مرگ‌ومیرهای سرطان‌ ریه در افراد سیگاری اتفاق می‌افتد. همچنین قرار گرفتن در معرض دود سیگار در افراد غیرسیگاری هم می‌تواند ریسک‌فاکتوری برای سرطان ریه باشد. به طور کلی این نوع سرطان را می‌توان به دو دسته تقسیم‌بندی کرد:

1. سرطان سلول‌های غیر کوچک ریه (NSCLC) : ۸۰ درصد سرطان‌های ریه از این دسته است. این سرطان‌ها غالباً از نوع آدنوکارسینوما هستند.
2. سرطان سلول‌های کوچک ریه (SCLC) : این نوع سرطان نادرتر است، ولی رشد سریع‌تری دارد و درمان آن سخت‌تر است.

برخی علائم سرطان ریه، شامل موارد زیر است:

• سرفه‌ای که خوب نمی‌شود یا با گذر زمان بدتر می‌شود.
• سختی در تنفس و تنگی نفس
• احساس درد و ناراحتی در سینه
• خس‌خس
• سرفه‌ی خونی
• کلفت شدن صدا
• درد شانه
• ورم کردن بالای سینه، گردن، بازو و صورت

تشخیص سرطان ریه با انجام معاینه فیزیکی، آزمایش خون و به‌ویژه تصویربرداری از قفسه سینه با پرتو X (X-ray) انجام می‌شود. در مراحل بعدی ممکن است از روش‌های دیگر مانند سی‌تی‌اسکن (CT scan) و نمونه‌برداری بافتی هم استفاده شود. درمان‌های معمول برای سرطان ریه شامل جراحی، سوزاندن تومور با امواج رادیویی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، ایمنی‌درمانی و درمان‌های هدفمند است.

 

سرطان کولورکتال

سرطان کولون یا کولورکتال، از داخل کولون یا روده بزرگ آغاز می‌شود. این نوع سرطان از برخی پولیپ‌های خاصی که در غشای داخلی روده بزرگ وجود دارند، آغاز می‌شود. پزشکان با روش‌هایی می‌توانند پولیپ‌هایی که هنوز سرطانی نشده‌اند را شناسایی و از ایجاد تومورهای سرطانی جلوگیری کنند. از علل ایجاد سرطان کولورکتال، می‌توان به مصرف زیاد الکل، چاقی، رژیم غذایی بد و همچنین برخی بیماری‌ها مانند بیماری التهابی روده (IBD) و برخی بیماری‌های ژنتیکی مانند سابقه پولیپ اشاره کرد.

برخی علائم مهم سرطان کولورکتال، شامل موارد زیر است:

• وجود خون در مدفوع
• تغییر شدید در نحوه‌ی اجابت مزاج (ممکن است فرد مکرراً دچار اسهال و یبوست شود)
• درد شکم
• نفخ شکم
• استفراغ

برای تشخیص سرطان کولورکتال، از همان روش‌های تشخیصی عمومی سرطان مانند آزمایش خون، تصویربرداری‌های مختلف و نمونه‌برداری از بافت استفاده می‌شود. کولونوسکوپی (Colonoscopy) رایج‌ترین روش برای غربالگری سرطان کولورکتال است. درمان‌های سرطان کولورکتال با دیگر سرطان‌هایی که معرفی کردیم متفاوت است و در صدر آن‌ها جراحی‌ها قرار دارند. روش‌های دیگری مانند سوزاندن توده با امواج رادیویی، شیمی‌درمانی و درمان هدفمند نیز موثر است.

 

سرطان معده

به ایجاد سلول‌های سرطانی در بافت معده، سرطان معده یا سرطان گاستریک گفته می‌شود. این سرطان از آن‌جایی حائز اهمیت است که شیوع آن در ایران نسبتاً بالاتر است. سرطان معده می‌تواند به اندام‌های نزدیک آن مانند پانکراس و کبد هم متاستاز پیدا کند.

علل متعددی برای سرطان معده وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• سابقه خانوادگی
• عفونت هلیکوباکترپیلوری،
• بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
• رژیم غذایی که میوه و سبزیجات در آن کم است
• رژیم غذایی پرچرب و پرنمک
• استفاده زیاد از غذاهای فرآوری‌شده
• سیگار کشیدن
• مصرف زیاد الکل

برخی علائم سرطان معده شامل موارد زیر است:

• کاهش اشتها
• مشکل در بلع
• تهوع و استفراغ
• سوزش سر دل
• سوء هاضمه
• وجود خون در استفراغ
• مدفوع سیاه‌رنگ
• احساس پر بودن و نفخ شکم
• درد شکم که اغلب در بالای ناف است

تشخیص سرطان معده با روش‌های تصویربرداری به‌ویژه آندوسکوپی فوقانی، سونوگرافی آندوسکوپیک و روش‌هایی مانند CT scan و PET scan انجام می‌شود. همچنین می‌توان از آزمایش خون و لاپاراسکوپی هم بهره برد. برخی درمان‌هایی که برای سرطان معده مطرح می‌شود، شامل جراحی‌هایی مانند آندوسکوپی فوقانی و گاسترکتومی و همچنین شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.

 

سرطان رحم

سرطان رحم دو نوع اصلی دارد. سرطان اندومتریوز (Endometrial cancer) و کارسینومای رحم (Uterine sarcoma)، که دومی نادرتر است. این نوع سرطان، شایع‌ترین سرطان دستگاه تناسلی زنان است که حدود ۳ درصد از زنان در طول زندگی خود ممکن است به آن مبتلا شوند.

علت دقیق سرطان رحم به‌خوبی مشخص نیست، ولی برخی ریسک‌فاکتورها مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، سن بالای ۵۰، سابقه خانوادگی، دیابت و چاقی در این زمینه مؤثر هستند. برخی علائم سرطان رحم عبارتند از:

• خون‌ریزی از واژن در بین چرخه‌های قاعدگی (پریود)
• خون‌ریزی از واژن پس از یائسگی (هرچند اندک هم باشد باید به آن رسیدگی شود)
• درد و کرامپ در پایین شکم یا در ناحیه‌ی لگن
• ترشحات رقیق و سفید از واژن در زنان یائسه
• خون‌ریزی بسیار شدید، مکرر و سنگین در کسانی که بیش‌تر از ۴۰ سال سن دارند

تشخیص سرطان رحم با معاینه‌ی فیزیکی رحم، آزمایش‌های خون، تصویربرداری‌های گوناگون و نمونه‌برداری از بافت رحم امکان‌پذیر است. به این نکته توجه کنید که آزمایش پاپ‌اسمیر (Pap smear) برای تشخیص سرطان رحم مناسب نیست. از این آزمایش برای غربالگری سرطان دهانه‌ی رحم (Cervical cancer) استفاده می‌شود.

درمان سرطان رحم در بیش‌تر موارد با جراحی و خارج کردن رحم انجام می‌شود که به این عمل جراحی هیسترکتومی (Hysterectomy) گفته می‌شود. دیگر روش‌های درمان سرطان رحم شامل شیمی‌درمانی، پرتو‌درمانی، هورمون‌درمانی، ایمنی‌درمانی و درمان‌های هدفمند هستند.

 

سرطان تخمدان

سرطان تخمدان به رشد سلول‌های سرطانی در تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ (Fallopian tubes) گفته می‌شود. علت دقیق سرطان تخمدان هنوز به‌خوبی مشخص نیست؛ اما عواملی مانند سن بالای ۶۰، چاقی، سابقه خانوادگی، نداشتن سابقه بارداری، بارداری در سنین بالا و بیماری‌هایی مانند اندومتریوز (Endometriosis) به‌عنوان دلایلی برای سرطان تخمدان مطرح هستند. برخی علائم این سرطان عبارتند از:

• درد شکم یا لگن
• ترشح از واژن یا خون‌ریزی‌های غیرعادی، به‌ویژه خون‌ریزی‌هایی که در بین دو دوره‌ی قاعدگی یا پس از یائسگی رخ می‌دهند.
• افزایش اندازه‌ی برخی نواحی شکم
• تکرر ادرار

تشخیص سرطان تخمدان با روش‌های تصویربرداری، آزمایش خون، و لاپاراسکوپی انجام می‌شود. درمان‌های سرطان تخمدان شامل جراحی‌هایی مانند لاپاراسکوپی و لاپاراتومی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، هورمون‌درمانی و درمان‌های هدفمند است.

 

سرطان بیضه

سرطان بیضه، سرطان شایعی نیست و تنها ۱ نفر از هر ۲۵۰ مرد به آن مبتلا می‌شود. با این‌ حال، باید گفت که سرطان بیضه، شایع‌ترین سرطان تناسلی مردان است که افراد ۱۵ تا ۳۵ ساله را درگیر می‌کند. البته این نوع سرطان در صورت تشخیص و درمان زودهنگام، نرخ درمان بسیار بالایی دارد.

سرطان بیضه ممکن است در یک بیضه یا هر دو بیضه ایجاد شود که حالت دوم نادرتر است. علت دقیق این نوع سرطان به‌خوبی مشخص نیست، ولی عواملی مانند سن (بین ۱۵ تا ۳۵ سال) و سابقه خانوادگی را می‌توان به‌عنوان برخی ریسک‌فاکتورهای آن مطرح کرد. سرطان بیضه به ۲ نوع کلی دسته‌بندی می‌شود:

• سمینوما (Seminoma) که بیش‌تر در افراد میانسال رخ می‌دهد.
• غیر سمینوما (Non-seminoma) که در افرادی که در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ سالگی هستند، بیش‌تر رخ می‌دهد. این نوع سرطان‌ها رشد سریع‌تری از سرطان‌های سمینوما دارند.

علائم سرطان تناسلی در مردان اکثرا مشابه است. برخی علائم رایج سرطان بیضه شامل موارد زیر است:

• تورم و جمع‌شدن ناگهانی مایع در کیسه‌بیضه
• تورم یا برآمدگی در هرکدام از بیضه‌ها
• احساس سنگینی در ناحیه‌ی بیضه
• درد مبهم در ناحیه‌ی تناسلی و پایین شکم
• درد و ناراحتی در کیسه‌بیضه یا بیضه‌ها
• کاهش اندازه‌ی بیضه (آتروفی بیضه)

تشخیص سرطان بیضه با معاینه‌ی فیزیکی، سونوگرافی، نمونه‌برداری از بافت، شناساگرهای سرمی، و دیگر روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. درمان سرطان بیضه شامل جراحی‌هایی مانند ارکیکتومی (Orchiectomy) است که در این جراحی، پزشک بیضه‌ای را که سرطانی شده از بدن خارج می‌کند.

در یک روش دیگر جراحی، پزشک غدد لنفاوی را که در شکم و نزدیک بیضه هستند، برمی‌دارد تا از انتشار سرطان به آن‌ها جلوگیری کند. روش‌های دیگر مانند پرتودرمانی و شیمی‌درمانی هم برای سرطان بیضه استفاده می‌شوند.

 

سخن پایانی

شاید «شما سرطان دارید» یکی از ترسناک‌ترین جمله‌هایی باشد که ممکن است در زندگی خود بشنوید. در آن لحظه، همه چیز برای شما غیر قطعی و نامطمئن به نظر می‌رسد و ممکن است احساس ناراحتی، تنهایی، درماندگی، یا خشم داشته باشید. شاید هم همه‌ی این احساسات را هم‌زمان تجربه کنید یا حتی کاملاً بی‌حس شوید. به هر حال، هر احساسی که دارید قابل پذیرش است و هیچ اشکالی ندارد.

اگر پرسش‌هایی مانند «سرطان چگونه من را تغییر خواهد داد؟»، «زندگی‌ام از این به بعد چگونه خواهد بود؟»، «چه‌قدر زمان دارم تا با عزیزانم بگذرانم؟» برایتان پیش آمده است، شما تنها نیستید. از روزی که سرطان برای شما تشخیص داده می‌شود، می‌توانید جزو جامعه‌ی جهانی بازماندگان سرطان شوید.

افراد بسیاری در این مسیر همانند شما هستند و می‌توانید برای دریافت حمایت روی دیگر نجات‌یافتگان و عزیزانتان تکیه کنید. پزشکان، پرستاران و دیگر اعضای کادر درمان هم متوجه بار سنگین این اتفاق برای شما هستند و هر کاری از دستشان برآید، برای کمک به شما انجام خواهند داد.

 

سوالات متداول

سرطان چیست؟

سرطان به رشد غیرطبیعی و کنترل‌نشده سلول‌ها در بدن گفته می‌شود که می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد.

چه عواملی خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند؟

عواملی مانند مصرف دخانیات، چاقی، تغذیه ناسالم، قرار گرفتن در معرض اشعه یا مواد شیمیایی، سابقه خانوادگی، و عفونت‌های مزمن مانند هلیکوباکترپیلوری یا HPV خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.

شایع‌ترین انواع سرطان چیستند؟

سرطان‌های شایع شامل سرطان ریه، پستان، پروستات، کولورکتال، و معده هستند.

چگونه سرطان تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص سرطان با روش‌هایی مانند معاینه فیزیکی، آزمایش خون، تصویربرداری (مانند X-ray یا سی‌تی‌اسکن) و نمونه‌برداری از بافت مشکوک انجام می‌شود.

درمان سرطان چگونه است؟

درمان بسته به نوع و مرحله سرطان می‌تواند شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، ایمنی‌درمانی، هورمون‌درمانی و درمان‌های هدفمند باشد.

 

نویسنده: امیرحسین بزرگی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده