احتمالاً شما هم مانند هزاران نفر دیگر، جوش‌های ملتهب و دردناک را تجربه کرده‌اید یا شاید نوجوانی باشید که مدت‌هاست دنبال راه‌حلی برای خلاص شدن از جوش‌های سرسیاه روی صورت خود است. آکنه می‌تواند روی تمام نقاط پوست ایجاد شود؛ اما رایج‌ترین قسمت‌های بدن شامل صورت و گردن، شانه، پشت و ناحیه سینه است. در این مطلب در مورد اینکه اصلاً آکنه چیست، علت بروز آن چه می‌تواند باشد، چگونه درمان می‌شود و چه راهکارهایی برای پیشگیری از آن وجود دارد، صحبت خواهیم کرد. تیم زیوش شبانه‌روز در تلاش برای سلامتی شما است.
آکنه چیست؟
پوست انسان دارای منافذی است که می‌تواند به‌وسیله چربی، باکتری، سلول‌های مرده و آلودگی مسدود شده و منجر به ایجاد جوش شود. اگر به‌طور مکرر شاهد بروز جوش در صورت و بدن خود هستید، احتمالاً مبتلا به آکنه هستید؛ به عبارت دیگر، آکنه حالتی است که پوست مکررا دچار جوش می‌شود. آکنه بسیار رایج است و تحقیقات نشان می‌دهد که ۹.۴٪ مردم جهان به آن دچار هستند. در ایالات متحده، آکنه یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است. به گفته آکادمی درماتولوژی آمریکا (AAD)، با وجود اینکه آکنه تأثیری بر سلامت کلی بدن ندارد، اما می‌تواند دردناک باشد، به‌ویژه در موارد شدید، و ممکن است در طول زمان منجر به زخم در محل آکنه شود. بدون شک، آکنه بر سلامت روان فرد تأثیرگذار است؛ جای زخم‌های ناشی از آکنه روی صورت و سایر نواحی بدن می‌تواند بر اعتمادبه‌نفس فرد تأثیر بگذارد و منجر به اضطراب و افسردگی شود.
خلاصه: آکنه به وضعیتی گفته می‌شود، که پوست مکررا دچار جوش می‌شود. اگر چه آکنه مشکل خاصی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند؛ اما ممکن است دردناک باشد. علاوه بر این موارد آکنه، بر سلامت روان فرد نیز تاثیرگذار است.
انواع آکنه
اگر شما هم مبتلا به آکنه هستید، حتماً با حالت‌های مختلف جوش آشنا هستید. در ادامه به معرفی انواع آکنه می‌پردازیم؛ که عبارتنداز:
جوش‌های سرسفید و سرسیاه
جوش‌های سرسفید و سرسیاه که به آن‌ها کمدون می‌گوییم، شایع‌ترین ضایعات آکنه‌ای هستند.
جوش‌های سرسیاه (کمدون‌های باز): این جوش‌ها روی سطح پوست قرار دارند و اکسیژن هوا منجر به تغییر رنگ آن‌ها به تیره می‌شود.
جوش‌های سرسفید (کمدون‌های بسته): این جوش‌ها زیر سطح پوست قرار دارند و رنگ خود را حفظ می‌کنند.
ضایعات التهابی
ضایعات التهابی که اغلب منجر به زخم شدن پوست می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
پاپول: این ضایعات کوچک و قرمز رنگ هستند و در اثر التهاب فولیکول مو ایجاد می‌شوند.
پاسچول: این ضایعات چرکی هستند.
نودول: این ضایعات زیر پوست قرار داشته و دردناک هستند.
کیست: این ضایعات بزرگ‌تر بوده و زیر پوست قرار دارند که معمولاً دردناک هستند.
خلاصه: آکنه به چند نوع تقسیم می‌شود که شامل، جوش‌های سرسفید و سرسیاه است. گروه دوم ضایعات التهابی مانند پاپول(ضایعات قرمز)، پاسچول(چرکی)، نودول(دردناک زیرپوستی) و کیست(بزرگ‌تر و دردناک) هستند.
آکنه چگونه ایجاد می شود؟
آکنه زمانی رخ می‌دهد که منافذ پوست با چربی، سلول‌های مرده‌ی پوست یا باکتری مسدود شود. هر منفذ پوست به سمت یک فولیکول باز می‌شود. فولیکول شامل یک تار مو و یک غده‌ی چربی (سباسه) است. این غده چربی، سبوم را ترشح می‌کند که به سمت مو حرکت کرده و از منافذ خارج می‌شود و روی پوست پخش می‌شود. سبوم به حفظ نرمی پوست کمک می‌کند. اختلال در هر یک از مراحل ترشح سبوم می‌تواند منجر به بروز آکنه شود. عوامل مؤثر در بروز آکنه شامل موارد زیر هستند:
تولید بیش از حد سبوم توسط فولیکول‌ها
تجمع سلول‌های مرده پوست در منافذ
رشد و تجمع باکتری‌ها در منافذ پوست
هر یک از این اختلالات می‌تواند منجر به ایجاد جوش شود. مخصوصا زمانی که باکتری‌ها در منافذ پوست رشد می‌کنند و چربی نمی‌تواند از منافذ خارج شود.
خلاصه: آکنه زمانی رخ می‌دهد که منافذ پوست به دلیل تجمع چربی، سلول‌های مرده یا باکتری‌ها مسدود شوند. غده‌های چربی که سبوم تولید می‌کنند، اگر دچار اختلال شوند، می‌توانند باعث بروز جوش شوند.
علائم آکنه چیست؟
آکنه تقریباً در تمام نقاط بدن قابل مشاهده است، اما نواحی رایج شامل صورت، گردن، کمر، شانه‌ها و سینه هستند. جوش‌ها ممکن است به پوست شما ظاهری و ناخوشایند بدهند. علاوه‌بر موارد گفته شده، شما ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
تغییر رنگ پوست، شامل ایجاد نقاط تیره (hyperpigmentation) یا قرمزی
تورم و التهاب
درد هنگام لمس
بروز زخم
از فشار دادن و تخلیه کردن جوش‌ها، خودداری کنید. هنگامی که یک جوش شکل می‌گیرد، ممکن است تا چند هفته طول بکشد تا بهبود یابد. جوش‌های ناشی از آکنه ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا بهبود یابند.
خلاصه: آکنه نوعی از ضایعات پوستی است که به دلیل بسته شدن منافذ پوست رخ می‌دهد. این عارضه به حالت‌های مختلفی روی بدن بروز می‌کند؛ که رایج‌ترین آن‌ها شامل انواع جوش‌های پوستی است. علائم آکنه متنوع هستند و می‌توان به دردناک شدن نواحی ملتهب و بروز لکه‌های پوستی اشاره کرد.
چه فاکتورهایی فرد را مستعد ابتلا به آکنه می کند؟
کارشناسان هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند چرا برخی افراد دچار آکنه می‌شوند. با این حال، چندین عامل شناسایی شده‌اند که می‌توانند باعث ایجاد آکنه یا بدتر شدن آن شوند، از جمله:
تغییرات هورمونی ناشی از بارداری یا بلوغ
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
سیگار کشیدن
خواب کم
فشار روانی
استفاده از پاک‌کننده‌ها، کرم‌ها، مرطوب‌کننده‌ها و سایر محصولات زیبایی با محتوای چربی بالا
برخی داروها از جمله لیتیوم، برخی از انواع داروهای کنترل بارداری هورمونی، داروهای ضد تشنج و استروئیدها
سابقه خانوادگی ابتلا به آکنه
شما بیشترین خطر ابتلا به آکنه را در دوران بلوغ دارید. در این مدت، بدن دستخوش تغییرات هورمونی زیادی می‌شود که می‌تواند به تولید بیش از حد چربی منجر شده و ریسک ابتلا به آکنه را افزایش دهد. آکنه‌های هورمونی مرتبط با بلوغ معمولاً با رسیدن به بزرگسالی بهبود می‌یابند.
خلاصه: عوامل ایجاد یا تشدید آکنه شامل تغییرات هورمونی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، سیگار کشیدن، خواب ناکافی، فشار روانی، استفاده از محصولات چرب، برخی داروها و سابقه خانوادگی است. آکنه در دوران بلوغ شایع‌تر است و معمولاً با افزایش سن کاهش می‌یابد.
غذاها یا رژیم های غذایی که ممکن است روی آکنه تأثیر بگذارند
بر اساس یک پژوهش که در سال 2021 انجام شد؛ برخی از غذاها یا رژیم‌های غذایی ممکن است روی آکنه تأثیر بگذارند. این رژیم‌های غذایی شامل موارد زیر است:
رژیم غذایی با شاخص گلایسمی پایین: کاهش مصرف غذاهای با شاخص گلایسمی بالا، مانند قندهای مصنوعی، می‌تواند به کاهش ضایعات آکنه کمک کند.
محصولات لبنی: به نظر می‌رسد مصرف برخی محصولات لبنی مانند شیر و بستنی، آکنه را برای برخی افراد بدتر کند. اما این نتایج قطعی نیستند.
چربی و اسیدهای چرب: اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 ممکن است به کاهش آکنه کمک کنند.
رژیم‌های گیاه‌خواری: در حالی که رژیم‌های گیاه‌خواری و وگان می‌توانند فواید زیادی برای سلامتی داشته باشند؛ شواهد کافی برای اثر درمانی این رژیم وجود دارد.
پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌های موجود در ماست، سایر غذاهای تخمیر شده و مکمل‌ها ممکن است به بهبود آکنه کمک کنند. با این حال، متخصصان هنوز نتوانسته‌اند به‌طور قطعی پروبیوتیک‌ها را به‌عنوان درمانی مؤثر برای آکنه تأیید کنند.
خلاصه: از عوامل محیطی گرفته تا ژنتیک می‌تواند روی مستعد شدن پوست شما برای آکنه مؤثر باشد. نوسانات هورمونی نیز از فاکتورهای مؤثر است، اما نباید فراموش کرد که شرایط فیزیولوژیک شما نیز می‌تواند بر تولید آکنه اثر بگذارد؛ مثلاً افرادی که در دوران بلوغ هستند، بیشتر از سایرین دچار این بیماری می‌شوند. از تأثیر رژیم غذایی نباید غافل شد؛ محصولات لبنی به دست آمده از شیر می‌تواند آکنه را وخیم کند و امگا 3 می‌تواند آن را کاهش دهد
راه های تشخیص آکنه
تشخیص آکنه معمولاً توسط پزشک متخصص پوست انجام می‌شود و شامل ارزیابی علائم بالینی و بررسی وضعیت پوست است. با این حال، برخی از روش‌های اولیه برای تشخیص آکنه به شرح زیر است:
مشاهده علائم ظاهری
محل و توزیع ضایعات
بررسی شدت آکنه
آزمایش‌های هورمونی
آزمایش‌های پوستی
افتراق از سایر بیماری‌های پوست
اگرچه بسیاری از افراد می‌توانند آکنه را به‌تنهایی تشخیص دهند، اما برای اطمینان و دریافت درمان مناسب، مراجعه به پزشک متخصص پوست توصیه می‌شود.
خلاصه: روش‌های متعددی برای تشخیص آکنه وجود دارد. این روش‌ها شامل بررسی . معاینه بالینی و آزمایشات پوستی و هورمونی است.
راه‌های پیشگیری از بروز اکنه
هرچند که همیشه نمی‌توان به‌طور کامل از آکنه جلوگیری کرد، اما می‌توانید با انجام اقدامات خاصی در خانه، احتمال بروز جوش‌ها را کاهش دهید. این نکات را امتحان کنید:
روزانه صورت خود را با یک شوینده‌ی بدون روغن بشویید.
از پاک‌کننده‌های مخصوص آکنه استفاده کنید: این پاک‌کننده‌ها می‌توانند به حذف چربی اضافی و کاهش جوش‌ها کمک کنند.
از لوازم آرایشی مبتنی بر آب یا محصولاتی با برچسب «غیر کومدوژنیک» یا «مناسب پوست چرب» استفاده کنید. این بدان معناست که کمتر احتمال دارد منافذ پوست را مسدود کنند.
از استفاده از محصولات مراقبت از پوست و لوازم آرایش حاوی روغن خودداری کنید.
همیشه قبل از خواب آرایش خود را پاک کنید و پوست خود را کاملاً تمیز کنید.
بعد از ورزش، صورت خود را بشویید یا دوش بگیرید.
موهای خود را از صورت دور نگه‌دارید: تماس مو با پوست می‌تواند باعث انتقال چربی و باکتری‌ها به پوست صورت شود.
از کلاه‌های تنگ، هدبند و لباس‌هایی که نواحی مستعد جوش را می‌پوشانند، استفاده نکنید.
یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید و هیدراته بمانید.
اقداماتی را برای کاهش استرس انجام دهید.
خلاصه: برای پیشگیری از آکنه، روزانه با شوینده بدون روغن صورت خود را بشویید، از پاک‌کننده‌های مخصوص آکنه استفاده کنید و از لوازم آرایشی غیر کومدوژنیک بهره ببرید. آرایش را قبل از خواب پاک کنید، بعد از ورزش صورت خود را بشویید و از محصولات حاوی روغن دوری کنید. همچنین، رژیم غذایی متعادل و کاهش استرس می‌تواند کمک‌کننده باشد.
درمان آکنه
درمان‌های آکنه به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند. این سه دسته عبارتند از: درمان دارویی، مداخلات پزشکی و درمان‌های خانگی. در ادامه به بررسی هریک خواهیم پرداخت.
درمان دارویی
آکنه‌ی ضعیف
برای آکنه ضعیف می‌توانید از کرم‌ها و پاک‌کننده‌های دارویی بدون نسخه (OTC) استفاده کنید. ترکیبات رایجی که در این محصولات وجود دارند عبارتند از:
بنزوئیل پراکسید: این ماده به خشک شدن جوش‌های موجود کمک می‌کند، از ایجاد جوش‌های جدید جلوگیری کرده و باکتری‌های مولد آکنه را از بین می‌برد.
اسید سالیسیلیک: این ماده به لایه‌برداری پوست کمک کرده و از مسدود شدن منافذ با باکتری‌های مولد آکنه جلوگیری می‌کند.
آکنه‌ی متوسط
اگر پس از استفاده چندین هفته استفاده از درمان‌های بدون نسخه، همچنان علائم ادامه داشت، باید از درمان‌های قوی‌تر استفاده کنید. یک متخصص پوست می‌تواند داروهایی تجویز کند که ممکن است به کاهش علائم شما و جلوگیری از ایجاد اسکار کمک کند. برای آکنه متوسط، ممکن است متخصص پوست موارد زیر را تجویز کند:
بنزوئیل پراکسید با قدرت بالا
آنتی‌بیوتیک‌ها مانند اریترومایسین یا کلیندامایسین
رتینوئیدها مانند رتینول
در برخی موارد، پزشک متخصص ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا داروهای کنترل بارداری هورمونی را برای کمک به کنترل آکنه پیشنهاد کند.
آکنه‌ی شدید
برای آکنه شدید، متخصص پوست ممکن است درمانی را توصیه کند که ترکیبی از موارد زیر باشد:
آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی
بنزوئیل پراکسید
آنتی‌بیوتیک‌های موضعی
رتینوئیدهای موضعی
متخصصین همچنین ممکن است داروهای هورمونی یا ایزوترتینوئین خوراکی را پیشنهاد کنند. راکوتان دارویی حاوی ویتامین A است که برای درمان موارد خاصی از آکنه‌های ندولار شدید استفاده می‌شود. این دارو می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند و معمولاً فقط زمانی تجویز می‌شود که سایر درمان‌ها مؤثر نباشند.
مداخلات پزشکی درمان آکنه
متخصص پوست ممکن است مداخلات پزشکی را برای درمان اشکال شدید آکنه و جلوگیری از ایجاد زخم توصیه کند. این روش‌ها با از بین بردن پوست آسیب‌دیده و کاهش تولید چربی تأثیر خود را نشان می‌دهند. چند مثال از این روش‌ها عبارتند از:
درمان فوتودینامیک (PDT)
روش PDT از نور یا لیزر مخصوص برای کاهش تولید چربی و باکتری‌های مولد آکنه استفاده می‌کند. سایر درمان‌های لیزری نیز می‌توانند به بهبود آکنه و جای زخم کمک کنند.
درم ابریژن
این نوع لایه‌برداری، لایه‌های سطحی پوست شما را با یک برس چرخشی از بین می‌برد. این روش بیشتر برای درمان جای آکنه استفاده می‌شود. میکرودرم ابریژن یک درمان ملایم‌تر است که به حذف سلول‌های مرده‌ی پوست کمک می‌کند.
تزریق کورتیزون
این تزریق‌ها می‌توانند به کاهش التهاب و تسریع بهبودی کمک کنند. کورتیزون معمولاً همراه با سایر درمان‌های آکنه، به‌ویژه برای آکنه‌هایی که شامل کیست‌های بزرگ است، استفاده می‌شود.
درمان های خانگی آکنه
احتمالاً با تعدادی از درمان‌های خانگی آکنه آشنا هستید، اما همان‌طور که متوجه شده‌اید، این درمان‌ها همیشه مؤثر نیستند و برخی حتی ممکن است آکنه را بدتر کنند. تیم زیوش استفاده از این موارد را رد یا تایید نمی‌کند. این موارد صرفا جهت آگاهی بیشتر شما خواننده عزیز گردآوری شده است. درمان‌های خانگی به شرح زیر است:
روغن درخت چای را روی پوست بمالید.
ژل آلوئه‌ورا را روی پوست خود بمالید.
از ماسک عسل استفاده کنید.
از چای سبز برای طراوت پوستتان استفاده کنید.
از دست زدن به صورت خود اجتناب کنید.
هرگز جوش‌ها را فشار ندهید. فشار دادن جوش‌ها می‌تواند احتمال ایجاد زخم را افزایش داده و باکتری‌ها و چربی اضافی را گسترش دهد.
خلاصه: درمان‌های متنوعی برای درمان آکنه وجود دارد که به شدت آکنه بستگی دارد. برای آکنه ضعیف می‌توان از کرم و ژل‌های موجود در داروخانه که حاوی بنزوئیل پراکسید یا سالیسیلیک اسید هستند، استفاده کرد. اگر آکنه متوسط داشته باشید، شاید لازم به مصرف آنتی‌بیوتیک باشد، اما دوز آن به گونه‌ای نیست که به سلامت آسیب بزند. در آکنه شدید، آنتی‌بیوتیک‌های مصرفی قوی‌تر می‌شوند که جهت مصرف باید با پزشک متخصص مشورت کنید. برای بانوان باردار روش‌های فتودینامیک نیز قابل‌استفاده هستند. درمان‌های خانگی مختلفی نیز ارائه می‌شود، ولی نکته مهم آن است که جوش‌ها را دست نزنید و تخلیه نکنید!
سخن پایانی
آکنه می‌تواند برای فرد بیمار به چالش بزرگی تبدیل شود، اما درمان‌های مؤثری وجود دارند که می‌توانند به کاهش جوش‌ها کمک کنند. اگر همچنان با جوش‌های دردناک یا مداوم مواجه هستید، یک متخصص پوست می‌تواند با طراحی برنامه درمانی مناسب برای پوست شما، به بهبودی شما کمک کند. قطعاً آکنه با تأثیر روی ظاهر فرد مبتلا، اعتمادبه‌نفس او را ضعیف می‌کند و ممکن است ترجیح دهد در خانه بماند! اما همان‌طور که بیان کردیم، نه تنها برای این عارضه درمان وجود دارد؛ بلکه می‌توان با انجام اقدامات پیشگیرانه، احتمال بروز آن را کاهش داد. اولین و مهم‌ترین نکته در پیشگیری از بروز آکنه، رعایت بهداشت پوست و تمیز نگه داشتن آن است. سعی کنید رژیم غذایی متعادلی داشته باشید. کاهش عوامل روانی منفی مثل استرس را هم فراموش نکنید. مهم است که گروه‌های خاص، مانند زنان باردار، حتماً قبل از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها با پزشک مشورت کنند. در حالی که درمان‌های خانگی زیادی برای آکنه وجود دارد، همه این روش‌ها مؤثر نیستند و ممکن است حتی وضعیت پوست را بدتر کنند. بهترین رویکرد، رعایت نکات بهداشتی و مراقبت مناسب از پوست برای پیشگیری از بروز آکنه است.
سوالات پرتکرار
- آیا می توان در دوران بارداری به مصرف داروهای آکنه ادامه داد؟
بسیاری از درمان‌های آکنه، از جمله آکوتان، می‌توانند عواقب شدیدی برای جنین در حال رشد داشته باشند.
اگر قصد بارداری دارید یا فکر می‌کنید باردار هستید، حتماً از پزشک خود بپرسید که آیا می‌توانید به مصرف این داروها ادامه دهید یا خیر.
- آکنه چیست و چرا رخ می‌دهد؟
آکنه یک بیماری پوستی است که زمانی رخ می‌دهد که فولیکول‌های مو در پوست توسط چربی (سبوم) و سلول‌های مرده مسدود شوند. این انسداد می‌تواند منجر به تشکیل کومدون‌های سرسیاه و سرسفید، پاپول‌ها، پوسچول‌ها، ندول‌ها و کیست‌ها شود. عوامل مختلفی مانند تغییرات هورمونی، ژنتیک، استرس، رژیم غذایی، و استفاده از محصولات مراقبت از پوست حاوی روغن می‌توانند باعث افزایش چربی پوست و ایجاد آکنه شوند.
- چگونه می‌توان از بروز آکنه جلوگیری کرد؟
جلوگیری کامل از آکنه ممکن نیست، اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال بروز آن را کاهش داد. این نکات شامل شستن روزانه صورت با شوینده‌های ملایم و بدون روغن، استفاده از محصولات مراقبت از پوست غیر کومدوژنیک، پرهیز از لمس مکرر صورت، حفظ رژیم غذایی متعادل، و کنترل استرس است. همچنین، همیشه قبل از خواب آرایش خود را پاک کنید و پس از ورزش صورت خود را بشویید.
- آیا تغذیه می‌تواند بر آکنه تأثیر بگذارد؟
بله، رژیم غذایی می‌تواند بر وضعیت آکنه تأثیر بگذارد. برخی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف غذاهای با شاخص گلیسمی بالا (مانند شکر و کربوهیدرات‌های فرآوری‌شده) و محصولات لبنی می‌تواند به تشدید آکنه منجر شود. همچنین، مصرف بیش از حد غذاهای چرب و فرآوری‌شده ممکن است به افزایش چربی پوست و ایجاد آکنه کمک کند. توصیه می‌شود رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه‌ها، سبزیجات، و پروتئین‌های کم‌چرب داشته باشید.
- آیا فشردن یا ترکاندن جوش‌ها کار درستی است؟
خیر، فشردن یا ترکاندن جوش‌ها معمولاً توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند منجر به بدتر شدن وضعیت آکنه، افزایش التهاب، ایجاد زخم و لکه‌های تیره شود. همچنین، این کار ممکن است باکتری‌ها را به مناطق دیگر پوست گسترش دهد و منجر به عفونت شود. بهتر است به جای این کار از محصولات درمانی مناسب یا مشاوره پزشک استفاده کنید.
- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر آکنه شما به درمان‌های معمولی خانگی و محصولات بدون نسخه پاسخ نمی‌دهد یا اگر آکنه شدید، دردناک و گسترده است، بهتر است به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. همچنین، اگر آکنه باعث ایجاد زخم یا لکه‌های تیره می‌شود یا بر اعتماد به نفس و کیفیت زندگی شما تاثیر منفی می‌گذارد، مشاوره با پزشک ضروری است. پزشک می‌تواند برنامه درمانی مناسب با توجه به نوع و شدت آکنه شما ارائه دهد.