دیابت، قاتل شیرین و خاموش! | علت، علائم و راه های کنترل و درمان

دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در جهان امروز است که میلیون‌ها نفر را درگیر کرده است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سطح گلوکز خون به دلیل نقص در تولید یا عملکرد انسولین، افزایش می‌یابد. با اینکه دیابت اغلب به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود، نوع ۲ به دلیل سبک زندگی ناسالم و افزایش سن، شایع‌ترین نوع آن است. کنترل دیابت اهمیت زیادی دارد، زیرا این بیماری نه تنها کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند به عوارض جدی منجر شود.

دیابت چیست؟

دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شود یا توانایی تولید کافی انسولین را از دست می‌دهد. انسولین هورمونی است که نقش مهمی در تنظیم سطح قند خون ایفا می‌کند. وقتی بدن قادر به استفاده از انسولین نباشد، گلوکز در خون انباشته می‌شود و به مرور زمان باعث آسیب به اندام‌های حیاتی می‌گردد. دیابت به تدریج و در طول زمان ایجاد می‌شود و ممکن است علائم آن مانند خستگی، تشنگی شدید یا تکرر ادرار به مرور ظاهر شوند. با این حال، خوشبختانه دیابت قابل پیشگیری و مدیریت است؛ اصلاح سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم می‌توانند به کنترل و حتی معکوس کردن این بیماری کمک کنند.

 

انواع دیابت

انواع مختلفی از دیابت وجود دارد که هرکدام علائم، علت و درمان خاص خود را دارند. انواع دیابت شامل موارد زیر است:

• دیابت نوع 1

دیابت نوع 1 یک بیماری خودایمنی است؛ که در آن، سیستم ایمنی به سلول‌های سازنده انسولین در پانکراس حمله می‌کند. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست.

• دیابت نوع 2

در دیابت نوع 2، بدن نسبت به انسولین مقاومت نشان می‌دهد. حدود 90 تا 95 درصد افراد دیابتی به این نوع مبتلا هستند.

• دیابت نوع 1.5

دیابت نوع 1.5 که به عنوان دیابت خودایمنی نهفته در بزرگسالان (LADA) نیز شناخته می‌شود، به تدریج و در سنین بزرگسالی ظاهر می‌شود. دیابت نوع 1.5 نیز یک بیماری خودایمنی است و تغییر رژیم غذایی یا سبک زندگی در درمان آن موثر نیست.

• دیابت بارداری

دیابت بارداری به قند خون بالا در دوران بارداری اشاره دارد. هورمون‌های تولید شده توسط جفت، که مانع از عملکرد انسولین می‌شوند، باعث بروز این نوع دیابت می‌شوند.

• دیابت بی‌مزه

دیابت بی‌مزه، نوع نادری از دیابت است؛ که با دیابت شیرین تفاوت دارد. در این نوع، کلیه مقدار زیادی مایع دفع می‌کند.

• پیش دیابت

پیش دیابت به وضعیتی اشاره دارد که در آن، قند خون بالاتر از حد معمول است، اما هنوز به سطح تشخیص دیابت نوع 2 نرسیده است. این وضعیت می‌تواند زمینه‌ساز بروز دیابت نوع 2 باشد.

خلاصه: در دیابت سطح قند خون، به دلیل اختلالات انسولین افزایش می‌یابد. دیابت به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود. همچنین، مرحله‌ای به نام پیش‌دیابت وجود دارد که زمینه‌ساز دیابت نوع 2 است.

 

عوارض دیابت

قند خون بالا به اندام‌ها و بافت‌های بدن آسیب می‌رساند. عوارض دیابت با سطح قند خون و مدت زمان ابتلا به بیماری مرتبط است. عوارض دیابت شامل موارد زیر می‌شود:

• بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی

• نوروپاتی

• نفروپاتی

• رتینوپاتی و کاهش بینایی

• از دست دادن شنوایی

• آسیب پا، مانند عفونت‌ها و زخم‌های غیر قابل بهبود

• بیماری‌های پوستی، مانند عفونت‌های باکتریایی و قارچی

• افسردگی

• زوال عقل

خلاصه: هر نوع دیابت عوارض خاص خود را دارد، اما برخی عوارض، مانند افسردگی، آسیب به پا و بیماری‌های قلبی، در همه انواع دیابت مشترک هستند.

 

تشخیص دیابت

اگر علائم دیابت را دارید یا در معرض خطر ابتلا به آن هستید، باید آزمایش‌های مربوطه را انجام دهید. افراد باردار معمولاً در سه ‌ماه دوم یا سوم بارداری، برای دیابت بارداری، آزمایش می‌دهند. پزشکان از آزمایش‌های زیر برای تشخیص پیش‌دیابت و دیابت استفاده می‌کنند:

• آزمایش گلوکز پلاسمای ناشتا (FPG): در این آزمایش، قند خون پس از 8 ساعت ناشتا بودن اندازه‌گیری می‌شود.

• تست A1C: این آزمایش نمای کلی از سطح قند خون در سه ماه گذشته را ارائه می‌دهد.

• تست تحمل گلوکز خوراکی 75 گرمی: در این تست، قند خون دو ساعت پس از مصرف یک نوشیدنی شیرین حاوی 75 گرم کربوهیدرات، اندازه‌گیری می‌شود.

خلاصه: برای تشخیص دیابت، از تست‌های اندازه‌گیری قند خون و تحمل گلوکز استفاده می‌شود. تشخیص زودهنگام دیابت اهمیت زیادی در کنترل بیماری دارد.

در ادامه به بررسی دو مورد از شایع‌ترین انواع دیابت یعنی دیابت نوع 1 و 2 خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

 

دیابت نوع 1

دیابت نوع 1 یک بیماری مزمن است. در این بیماری، سلول‌های تولیدکننده انسولین در بدن از بین می‌روند و در نتیجه بدن توانایی تولید انسولین را از دست می‌دهد. انسولین هورمونی است که به سلول‌های بدن کمک می‌کند، تا از گلوکز (قند) به‌عنوان منبع انرژی استفاده کنند. گلوکز از غذایی که مصرف می‌کنید تأمین می‌شود. هنگامی که سلول‌ها گلوکز کافی دریافت کنند، کبد و ماهیچه‌ها گلوکز اضافی را به شکل گلیکوژن ذخیره می‌کنند. گلیکوژن به هنگام نیاز به انرژی، به گلوکز تبدیل می‌شود و وارد جریان خون می‌شود. در دیابت نوع 1، به دلیل کمبود انسولین، بدن نمی‌تواند از گلوکز استفاده کند و در نتیجه گلوکز اضافی در جریان خون باقی می‌ماند. این افزایش قند خون می‌تواند باعث مشکلات کوتاه‌مدت و بلندمدت شود.

خلاصه: دیابت نوع 1 یک بیماری مزمن است که در آن سلول‌های تولیدکننده انسولین از بین می‌روند. در نتیجه، گلوکز جذب شده از غذا، نمی‌تواند وارد سلول‌های بدن شود و سطح قند خون افزایش می‌یابد.

 

علائم دیابت نوع 1

علائم اختصاصی دیابت نوع 1 شامل موارد زیر است:

• گرسنگی بیش از حد

• تشنگی بیش از حد

• تاری دید

• خستگی

• تکرر ادرار

• کاهش وزن قابل‌توجه در مدت زمان کوتاه

در صورت مشاهده بیش از یکی از این علائم، باید به متخصص مراجعه کنید. همچنین، اگر علائم کتواسیدوز را دارید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. کتواسیدوز یک اورژانس پزشکی است.

خلاصه: علائم دیابت شامل گرسنگی و تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار، خستگی، تاری دید و کاهش وزن است. در صورت مشاهده علائم دیابت باید به پزشک مراجعه کرد.

 

علل بروز دیابت نوع 1

محققان هنوز علت دقیق بروز دیابت نوع 1 را نمی‌دانند. طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، این بیماری به‌عنوان یک واکنش خودایمنی شناخته می‌شود؛ که بدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند. با این‌ حال، دانشمندان هنوز نمی‌دانند چرا این اتفاق رخ می‌دهد. برخی افراد به دلایل ژنتیکی به این بیماری مبتلا می‌شوند و برخی دیگر به دلیل عوامل محیطی، ویروس‌ها یا ترکیبی از این عوامل مبتلا به دیابت می‌شوند.

خلاصه: علت دقیق دیابت نوع 1 هنوز مشخص نیست؛ اما به‌عنوان یک بیماری خودایمنی شناخته می‌شود. عوامل محیطی، ژنتیکی و ویروس‌ها ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند.

 

ریسک فاکتور‌های دیابت نوع 1

ریسک فاکتورهای دیابت نوع 1 به‌طور دقیق شناخته نشده است. در بسیاری از موارد، ریسک فاکتورها مشابه علل ایجاد بیماری هستند؛ زیرا این عوامل در برخی افراد منجر به بیماری می‌شوند، اما در برخی دیگر تاثیر ندارند. محققان برخی از این ریسک فاکتورها را شناسایی کرده‌اند که شامل موارد زیر است:

• نژاد

نژاد ممکن است یکی از ریسک فاکتورهای دیابت نوع 1 باشد. افراد سفید پوست پتانسیل ژنتیکی بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند و دیابت نوع 1 در این گروه شایع‌تر است.

• عوامل محیطی

برخی ویروس‌ها ممکن است باعث ایجاد دیابت نوع 1 شوند؛ اما مشخص نیست کدام ویروس‌ها این اثر را دارند. همچنین افرادی که در مناطق سردسیر زندگی می‌کنند، احتمال بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 1 دارند.

• عوامل ژنتیکی

محققان معتقدند ژن‌ها، نقش مهمی در بروز دیابت دارند. علاوه‌بر ژن‌هایی که به ارث می‌برید؛ سابقه خانوادگی دیابت نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. این بیماری معمولاً در خانواده‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود؛ اما مشخص نیست چرا برخی افراد مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه. برای مثال، دوقلوهای همسان که ژن‌های یکسانی دارند، ممکن است به این بیماری مبتلا نشوند. اگر یکی از دوقلوها دیابت نوع 1 داشته باشد، احتمال ابتلای قل دیگر به دیابت در 50٪ یا کمتر است؛ این نشان می‌دهد که ژن‌ها تنها عامل نیستند.

خلاصه: عوامل مختلفی می‌توانند ریسک ابتلا به دیابت نوع 1 را افزایش دهند. این ریسک فاکتورها شامل نژاد، عوامل محیطی مانند آب‌وهوا و عوامل ژنتیکی است.

 

عوارض جانبی دیابت نوع 1

دو مورد از شایع‌ترین عوارض دیابت نوع 1، هایپوگلایسمی و کتواسیدوز دیابتی است. هایپوگلایسمی زمانی رخ می‌دهد، که سطح قند خون به‌شدت کاهش یابد. کتواسیدوز دیابتی نیز یک وضعیت خطرناک است؛ که وقتی بدن انسولین کافی ندارد، اتفاق می‌افتد. علائم این وضعیت شامل موارد زیر است:

• تنفس سریع

• خشکی پوست و دهان

• برافروختگی صورت

• بوی بد دهان

• تهوع

• استفراغ یا درد شکمی

علاوه بر این موارد، قند خون بالا می‌تواند به قسمت‌های مختلف بدن آسیب برساند. این آسیب‌ها شامل موارد زیر است:

• افزایش ریسک حمله قلبی

• مشکلات چشمی مانند نابینایی

• آسیب به اعصاب

• عفونت‌های پوستی، به‌ویژه در پاها، که ممکن است منجر به قطع عضو شود

• آسیب به کلیه‌ها

دیابت همچنین می‌تواند به اعصاب نیز آسیب بزند و باعث نوروپاتی دیابتی شود. این مشکل در پاها شایع‌تر است. زخم‌های کوچک در قسمت پایین پا نیز می‌تواند به‌سرعت به زخم‌های بزرگ و عفونی تبدیل شوند. این موضوع به این دلیل است که افراد مبتلا به دیابت، ممکن است این زخم‌ها را نبینند یا حس نکنند و بنابراین آن را درمان نکنند. به همین دلیل مهم است که افراد مبتلا به دیابت، پاهای خود را به‌طور منظم بررسی کنند و هرگونه زخم را به پزشک اطلاع دهند.

خلاصه: از شایع‌ترین عوارض دیابت نوع 1، می‌توان به هایپوگلایسمی و کتواسیدوز دیابتی اشاره کرد. این مشکلات علائمی مانند تنفس سریع، خشکی پوست و دهان و تهوع دارند. همچنین دیابت با آسیب به اعصاب ممکن است منجر به نوروپاتی شود.

 

توصیه‌های سبک زندگی

زندگی با دیابت نوع 1 به معنای داشتن یک سبک زندگی منظم و پایدار است؛ که شامل رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم می‌شود.

• رژیم غذایی

تلاش کنید وعده‌های غذایی منظم و میان‌وعده‌های مناسب بخورید، تا سطح قند خون شما پایدار بماند. مراجعه به یک متخصص تغذیه که با دیابت آشنا باشد، می‌تواند در برنامه‌ریزی یک رژیم غذایی متناسب مؤثر باشد. یک رژیم غذایی متعادل شامل سبزیجات، لبنیات کم‌چرب، گوشت بدون چربی، پروتئین‌های گیاهی، غلات کامل، چربی‌های سالم و میوه‌ها است. هرگز وعده‌های غذایی خود را حذف نکنید.

• ورزش منظم

ورزش منظم به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند. بااین‌حال، تنظیم انسولین بر اساس شدت ورزش، ممکن است سخت باشد. سعی کنید حداقل 150 دقیقه در هفته ورزش کنید و بیش از دو روز متوالی بدون ورزش نمانید. ورزش‌های هوازی، تمرینات قدرتی و استقامتی برای افراد مبتلا به دیابت مفید است.

خلاصه: سبک زندگی مناسب برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 اهمیت زیادی دارد. رعایت رژیم غذایی و ورزش منظم از عوامل کلیدی در کنترل این بیماری هستند.

 

درمان دیابت نوع 1

اگر دیابت نوع ۱ شما تشخیص داده شود، شما باید انسولین مصرف کنید؛ تا بدن بتواند از قند خون استفاده کند. درمان‌های دیگری نیز ممکن است به کنترل علائم دیابت نوع ۱ کمک کنند. این درمان‌ها عبارتند از:

• انسولین

افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید هر روز انسولین مصرف کنند. معمولاً انسولین به صورت تزریقی دریافت می‌شود. برخی افراد از پمپ انسولین استفاده می‌کنند؛ این روش می‌تواند برای برخی افراد آسان‌تر از تزریق با سوزن باشد. میزان انسولین مورد نیاز شما در روزهای مختلف متفاوت است. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ به طور منظم، قند خون خود را اندازه‌گیری می‌کنند؛ تا متوجه شوند چه مقداری انسولین نیاز دارند. انواع مختلفی از انسولین وجود دارند و پزشک شما ممکن است انواع مختلفی را برای شما تجویز کند تا متوجه شود کدام یک برای شما بهتر است.

• متفورمین

متفورمین یکی از انواع درمان‌های خوراکی دیابت است؛ که سال‌ها برای دیابت نوع ۲ استفاده می‌شد. با این حال، برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، ممکن است مقاومت به انسولین داشته باشند، به این معنا که انسولینی که به صورت تزریقی دریافت می‌کنند به خوبی کار نمی‌کند. متفورمین با کاهش تولید قند در کبد، باعث کاهش میزان قند در جریان خون می‌شود. پزشک ممکن است توصیه کند در کنار انسولین، متفورمین هم مصرف کنید.

• واکسن‌ها

واکسن سل ممکن است به عنوان درمانی برای دیابت نوع ۱ مفید باشد، اما اطلاعات در این زمینه محدود است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۲ نشان داد که باسیل Calmette-Guerin (BCG) ممکن است بر پاسخ خود ایمنی، که دیابت نوع ۱ را تحریک می‌کند، مؤثر باشد.

• سایر درمان‌ها

درمان خوراکی جدیدی برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ وجود دارد. این اولین داروی خوراکی است که برای استفاده همراه با انسولین در دیابت نوع ۱ طراحی شده است. این دارو با تحریک بدن به دفع گلوکز از طریق ادرار و کاهش جذب آن در روده، باعث کاهش میزان گلوکز خون می‌شود. داروی Sotagliflozin (Zynquista) در سال ۲۰۱۹ توسط FDA به دلیل برخی نگرانی‌ها رد شد. اما این دارو توسط آژانس دارویی اروپا (EMA) تأیید شده است که احتمال تأیید آن توسط FDA را در آینده افزایش می‌دهد.

خلاصه: درمان‌های مختلفی برای دیابت نوع ۱ وجود دارد. متفورمین از داروهای خوراکی مؤثر بر دیابت است و بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ نیز از انسولین تزریقی استفاده می‌کنند. برخی واکسن‌ها، مانند واکسن سل، نیز ممکن است در درمان مؤثر باشند.

 

سخن پایانی دیابت نوع 1

دیابت شرایطی است که به دلیل کمبود انسولین، بدن نمی‌تواند به‌خوبی غلظت گلوکز را مدیریت کند. علت این بیماری احتمالاً فرآیند خودایمنی است و متخصصین معتقدند که ژنتیک، عوامل محیطی و ویروس‌ها نیز در آن نقش دارند. دیابت نوع ۱ با دیابت نوع ۲ متفاوت است، اما مانند دیابت نوع ۲، با انسولین، دارودرمانی، رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم قابل کنترل است. مهم است که به طور منظم، سطح گلوکز خون را کنترل کنید. همچنین باید از مشکلات و علائم دیابت آگاهی داشته باشید.

 

دیابت نوع ۲

دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن است، که در آن میزان قند و گلوکز در خون افزایش می‌یابد. این اتفاق به این دلیل رخ می‌دهد که بدن نمی‌تواند به اندازه کافی انسولین تولید کند یا اینکه سلول‌ها به انسولین پاسخ مناسبی نمی‌دهند. به طور معمول، هورمون انسولین به گلوکز کمک می‌کند وارد سلول‌های بدن شود؛ تا به عنوان منبع انرژی استفاده شود. در دیابت نوع ۲، سلول‌های بدن نمی‌توانند به درستی به انسولین پاسخ دهند و در مراحل بعدی بیماری، ممکن است بدن حتی مقدار کافی انسولین تولید نکند. دیابت کنترل‌نشده می‌تواند باعث افزایش قند خون به صورت مزمن شود که علائم مختلفی ایجاد می‌کند و مشکلات جدی به همراه دارد.

خلاصه: دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن است که به دلیل عدم تولید کافی انسولین یا پاسخ نامناسب بدن به انسولین رخ می‌دهد و منجر به افزایش قند و گلوکز خون می‌شود. این بیماری می‌تواند علائم و مشکلات جدی به وجود آورد.

 

علائم دیابت نوع 2

در دیابت نوع 2، بدن نمی‌تواند از انسولین برای انتقال گلوکز به سلول‌های بدن استفاده کند. این باعث می‌شود که بدن از منابع دیگر انرژی، مانند چربی‌ها و پروتئین‌ها استفاده کند. این فرایند می‌تواند علائم متعددی را به وجود آورد. دیابت نوع ۲ معمولاً به آرامی پیشرفت می‌کند و علائم اولیه ممکن است خفیف و قابل چشم‌پوشی باشند. علائم اولیه شامل موارد زیر هستند:

• احساس گرسنگی بیشتر

• نداشتن انرژی

• ضعف

• تشنگی بیش از حد

• تکرر ادرار

• تاری دید

• درد، سوزش و بی‌حسی دست‌ها یا پاها

با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر می‌شوند و ممکن است مشکلات جدی‌تری را ایجاد کنند. اگر قند خون برای مدت طولانی بالا بماند، می‌تواند منجر به مشکلات مختلفی شود از جمله:

• مشکلات چشمی (رتینوپاتی دیابتی)

• بی‌حسی در اندام‌های انتهایی (نوروپاتی)

• مشکلات کلیوی (نفروپاتی)

• مشکلات لثه

• حمله قلبی یا سکته مغزی

خلاصه: دیابت نوع ۲ در ابتدا علائم خفیفی مانند ضعف، تشنگی، تکرر ادرار و گرسنگی ایجاد می‌کند. با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر شده و مشکلاتی همچون مشکلات چشمی، کلیوی، نوروپاتی و مشکلات قلبی بروز می‌کنند.

 

علل دیابت نوع ۲

انسولین یک هورمون طبیعی است. پانکراس این هورمون را تولید کرده و بعد از خوردن غذا، این هورمون ترشح می‌شود. انسولین باعث انتقال گلوکز از خون به سلول‌های بدن می‌شود؛ تا به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار گیرد. اگر دیابت نوع ۲ دارید؛ بدن شما در برابر انسولین مقاوم می‌شود. درواقع بدن نمی‌تواند به خوبی از این هورمون استفاده کند. این اتفاق باعث می‌شود پانکراس بیشتر فعالیت کند تا انسولین بیشتری تولید کند. با گذر زمان، این مسئله به سلول‌های پانکراس آسیب می‌زند. در نهایت پانکراس ممکن است دیگر نتواند انسولین تولید کند. عدم تولید انسولین کافی یا عدم استفاده از آن، باعث افزایش میزان گلوکز در خون می‌شود. این باعث می‌شود انرژی کافی به سلول‌های بدن نرسد. سبک زندگی عاملی است که معمولا دیابت نوع 2 را تحریک می‌کند. احتمال تشخیص بیماری در شرایط زیر بیشتر است:

• وجود استعداد ژنتیکی برای ابتلا به دیابت نوع 2 در خانواده

• وجود استعداد ژنتیکی برای ابتلا به چاقی در خانواده، که باعث افزایش خطر مقاومت به انسولین و دیابت می‌شود.

• اگر حداقل 45 سال سن داشته باشید.

• سیاه‌پوست، اسپانیایی/لاتینی، بومی آمریکایی یا بومی آلاسکا باشید.

در حالی که محرک قطعی دیابت نوع 2 مقاومت بدن در برابر انسولین است، معمولا ترکیبی از ریسک فاکتورها بروز این مقاومت را افزایش می‌دهد.

خلاصه: دیابت نوع 2 به علت مقاومت بدن در برابر انسولین یا عدم تولید انسولین ایجاد می‌‌شود. دیابت نوع 2 بیشتر از سبک زندگی افراد تاثیر می‌پذیرد. در صورت داشتن سابقه خانوادگی دیابت، استعداد ژنتیکی چاقی، سن بالا و برخی نژاد‌ها احتمال ابتلا به بیماری دیابت نوع 2 افزایش پیدا می‌کند.

 

ریسک فاکتورهای دیابت نوع 2

برخی عوامل خطر برای دیابت نوع ۲ وجود دارند که خارج از کنترل ما هستند. اما انتخاب‌های خاصی در سبک زندگی وجود دارند که باعث افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ می‌شوند. برخی از آن‌ها عبارتند از:

• زندگی با اضافه وزن

• سبک زندگی کم‌تحرک

• مصرف غذاهای فرآوری‌شده

اگر دیابت بارداری یا پیش‌دیابت دارید، خطر ابتلا به دیابت در شما افزایش می‌یابد. این دو وضعیت باعث افزایش سطح گلوکز خون می‌شوند.

خلاصه: عوامل متعددی برای افزایش خطر دیابت نوع ۲ وجود دارد. داشتن اضافه وزن، سبک زندگی کم‌تحرک، ورزش نکردن و رژیم غذایی ناسالم، همگی خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند. همچنین، دیابت بارداری و پیش‌دیابت نیز این احتمال را بالا می‌برند.

 

عوارض دیابت نوع ۲

در بسیاری از افراد، دیابت نوع ۲ را می‌توان به خوبی مدیریت کرد. اما اگر دیابت به درستی مدیریت نشود، ممکن است تمام اندام‌های شما را تحت تأثیر قرار دهد و مشکلات جدی ایجاد کند، از جمله:

• مشکلات پوستی، مانند عفونت‌های باکتریایی یا قارچی

• آسیب عصبی (نوروپاتی)، که می‌تواند منجر به از دست دادن حس یا بی‌حسی و گزگز در اندام ‌ها شود.

• گردش خون ضعیف در پاها که می‌تواند باعث بهبودی دشوار زخم‌ها و عفونت‌ها شود.

• اختلال شنوایی

• آسیب شبکیه (رتینوپاتی) و سایر مشکلات چشمی

• بیماری‌های قلبی عروقی مانند فشار خون بالا، تنگی عروق، آنژین صدری، حمله قلبی و سکته مغزی.

• مردان مبتلا به دیابت ۳.۵ برابر بیشتر احتمال دارد که به اختلال نعوظ (ED) مبتلا شوند.

خلاصه: دیابت در صورت عدم مدیریت، می‌تواند منجر به بروز برخی مشکلات جدی، مانند رتینوپاتی، بیماری‌های قلبی، اختلال شنوایی و مشکلات پوستی شود.

 

رژیم غذایی در دیابت نوع ۲

رژیم غذایی یکی از ابزارهای مهم برای حفظ سلامت قلب و سطح گلوکز خون در محدوده طبیعی است. رژیم غذایی توصیه‌شده برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ همان رژیمی است که همه افراد باید رعایت کنند. این رژیم شامل موارد زیر است:

• انتخاب انواعی از غذاها که مواد مغذی زیاد و کالری کم دارند.

• توجه به اندازه وعده‌ها و پرهیز از خوردن پس از احساس سیری.

• بررسی دقیق برچسب مواد غذایی برای تعیین مقدار قند یا کربوهیدرات.

اگر دیابت نوع ۲ برای شما تشخیص داده شده یا در تلاش برای جلوگیری از دیابت و مدیریت وزن هستید، باید برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها را تا حد امکان محدود کنید. این مواد شامل موارد زیر است:

• غذاهای سرشار از چربی‌های اشباع یا ترانس (مانند گوشت قرمز و لبنیات پرچرب)

• گوشت‌های فرآوری‌شده (مانند هات‌داگ و سالامی)

• مارگارین

• محصولات پخته‌شده (مانند نان سفید و کیک)

• تنقلات با قند بالا و بسیار فرآوری‌شده (کوکی‌های بسته‌بندی‌شده و برخی غلات)

• نوشیدنی‌های شیرین (مانند نوشابه و آبمیوه)

تشخیص دیابت نوع ۲ به معنای حذف کامل کربوهیدرات‌ها از رژیم غذایی نیست. کربوهیدرات‌های سالم می‌توانند انرژی و فیبر بدن را تأمین کنند. برخی از آن‌ها عبارتند از:

• میوه‌های کامل

• سبزیجات بدون نشاسته (مانند بروکلی، هویج و گل کلم)

• حبوبات مانند لوبیا

• غلات کامل مانند جو یا کینوا

• سیب‌زمینی شیرین

چربی نیز نباید به‌طور کامل از رژیم غذایی حذف شود؛ بلکه انتخاب چربی مناسب اهمیت دارد. غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ که برای سلامت قلب مفید هستند، شامل موارد زیر است:

• ماهی تن

• ساردین

• سالمون

• ماهی کاد (ماهی روغن)

• دانه‌های کتان

شما می‌توانید چربی‌های غیراشباع سالم را نیز از منابع زیر دریافت کنید:

• روغن‌ها مانند روغن زیتون

• آجیل‌ها مانند بادام و گردو

• آووکادو

با پزشک خود درباره اهداف تغذیه‌ای مشورت کنید. ممکن است او شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد.

خلاصه: رژیم غذایی در کنترل دیابت نوع ۲ بسیار مهم است. برخی غذاها، مانند غذاهای پرچرب، گوشت‌های فرآوری‌شده و محصولات با قند بالا، باید محدود شوند. اما غذاهای دارای کربوهیدرات سالم و غنی از فیبر و چربی‌های مناسب باید در رژیم غذایی گنجانده شوند. با مشورت با پزشک می‌توانید بهترین رژیم غذایی را بر اساس نیازهای خود انتخاب کنید.

 

پیشگیری از دیابت نوع ۲

شما نمی‌توانید همیشه از دیابت نوع ۲ پیشگیری کنید، اما اصلاح سبک زندگی می‌تواند به تأخیر یا حتی پیشگیری از آن کمک کند. بهترین کارهایی که میتوانید برای پیشگیری انجام دهید؛ به شرح زیر است:

• رژیم غذایی

بهترین رژیم غذایی برای پیشگیری از دیابت نوع ۲، رژیمی است که غنی از میوه‌ها، سبزیجات، کربوهیدرات‌های سالم و چربی‌های سالم باشد و مقدار بسیار کمی از کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده را شامل شود.

• ورزش

میزان بهینه ورزش برای بزرگسالان حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته است. این مقدار می‌تواند به جلسات ۳۰ دقیقه‌ای در ۵ روز هفته تقسیم شود. همچنین، ترکیبی از تمرینات تقویت ماهیچه و ورزش‌های هوازی پیشنهاد می‌شود.

• کنترل وزن

حفظ وزن مناسب یکی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از مشکلات مزمن از جمله دیابت نوع ۲ است.

خلاصه: اصلاح سبک زندگی مؤثرترین روش برای پیشگیری از دیابت نوع ۲ است. رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، کربوهیدرات‌ها و چربی‌های سالم، ورزش منظم و حفظ وزن مناسب از مهم‌ترین اقدامات پیشگیری محسوب می‌شوند.

 

درمان دیابت نوع 2

دیابت نوع ۲ قابل کنترل است و در برخی مواقع حتی می‌توان آن را معکوس کرد. اکثر برنامه‌های درمانی شامل بررسی مرتب سطح قند خون است و پزشک شما مشخص خواهد کرد، که هر چند وقت یک‌بار باید این کار را انجام دهید. هدف این است که سطح قند خون در محدوده‌ای خاص باقی بماند. پزشک شما به شما توضیح خواهد داد که چگونه علائم اولیه افزایش یا کاهش قند خون را تشخیص دهید و در هر یک از این شرایط چه اقداماتی انجام دهید. لازم به ذکر است که همه افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیاز به مصرف انسولین ندارند. اگر شما به انسولین نیاز داشته باشید، به این دلیل است که پانکراس شما به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند و شما باید آن را طبق دستور پزشک مصرف کنید. داروهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند مفید باشند.

دارودرمانی دیابت نوع ۲

در برخی موارد، تغییرات سبک زندگی برای کنترل دیابت نوع ۲ کافی است. اما اگر کافی نباشد، داروهای مختلفی وجود دارد که می‌توانند کمک‌کننده باشند. برخی از این داروها عبارتند از:

• متفورمین: این دارو می‌تواند سطح گلوکز خون را کاهش دهد و پاسخ بدن به انسولین را بهبود بخشد. متفورمین خط اول درمان برای اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ است.

• سولفونیل‌اوره‌ها: این داروهای خوراکی به بدن کمک می‌کنند تا انسولین بیشتری تولید کند.

• مگلیتینیدها: این داروها اثر سریعی دارند و باعث تحریک پانکراس برای آزادسازی انسولین می‌شوند.

• تیازولیدین‌دیون‌ها: این داروها حساسیت بدن به انسولین را افزایش می‌دهند.

• مهارکننده‌های دی‌پپتیدیل پپتیداز-۴ (DPP-4): این داروها به طور ضعیف باعث کاهش سطح گلوکز خون می‌شوند.

• آگونیست‌های پپتید-1 شبه گلوکاگون: این داروها هضم را کند کرده و سطح گلوکز خون را بهبود می‌بخشند.

• مهارکننده‌های سدیم-گلوکز کوترانسپورتر-۲ (SGLT2): این داروها به کلیه‌ها کمک می‌کنند تا قند را از طریق ادرار دفع کنند.

اگر فشار خون یا سطح کلسترول شما نرمال نباشد، ممکن است برای کنترل آن‌ها نیز نیاز به دارو داشته باشید. همچنین، اگر بدن شما نتواند انسولین کافی تولید کند، ممکن است به درمان با انسولین نیاز پیدا کنید. در این حالت، ممکن است نیاز باشد تنها یکبار در روز انسولین تزریق کنید، یا در برخی موارد، نیاز به تزریق چندین نوبت در روز داشته باشید.

خلاصه: داروهای مختلفی می‌توانند به کنترل قند خون و دیابت نوع ۲ کمک کنند. از جمله متفورمین، سولفونیل‌اوره‌ها، مگلیتینیدها، مهارکننده‌های SGLT2 و... هر دارویی عوارض خاص خود را دارد و باید با توجه به وضعیت بیمار و صلاحدید پزشک انتخاب شود.

 

سخن پایانی درباره دیابت نوع ۲

دیابت نوع ۲ شرایطی است که با افزایش سطح گلوکز در جریان خون ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً به علت سبک زندگی، تحریک می‌شود. با این حال، عوامل دیگری مانند سن، ژنتیک و سابقه خانوادگی نیز می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. دیابت نوع ۲ را می‌توان با اصلاح سبک زندگی مدیریت و حتی در برخی موارد معکوس کرد. در موارد شدیدتر، دارودرمانی نیز قابل استفاده است. اگر دیابت نوع ۲ برای شما تشخیص داده شده است، با پزشک خود درباره تهیه یک برنامه درمانی متناسب با سبک زندگی‌تان صحبت کنید. با توجه به شیوع بالای این بیماری، برنامه‌ها و منابع متعددی وجود دارند که می‌توانند به شما در مدیریت دیابت کمک کنند.

 

سوالات پرتکرار

• دیابت نوع 1 چیست؟

دیابت نوع 1 یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بتا در پانکراس (لوزالمعده) حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. این سلول‌ها مسئول تولید انسولین هستند، که هورمونی است که به کنترل قند خون کمک می‌کند. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 باید از انسولین تزریقی یا پمپ انسولین استفاده کنند، زیرا بدن آن‌ها دیگر قادر به تولید انسولین نیست.

• دیابت نوع 2 چیست؟

دیابت نوع 2 زمانی رخ می‌دهد که بدن به انسولین مقاوم می‌شود یا پانکراس نتواند به اندازه کافی انسولین تولید کند. این نوع دیابت اغلب در افراد بالغ و کسانی که اضافه‌وزن دارند دیده می‌شود، اما می‌تواند در افراد جوان‌تر نیز رخ دهد. تغییر در شیوه زندگی (مانند ورزش و رژیم غذایی سالم) و مصرف داروها می‌تواند به کنترل دیابت نوع 2 کمک کند.

• دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری نوعی از دیابت است که در دوران بارداری رخ می‌دهد. در این وضعیت، سطح قند خون بالا می‌رود و بدن به انسولین پاسخ مناسب نمی‌دهد. دیابت بارداری معمولاً پس از تولد نوزاد از بین می‌رود، اما مادرانی که آن را تجربه می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده قرار دارند.

• علائم رایج دیابت چیست؟

علائم دیابت می‌تواند شامل تشنگی شدید، تکرر ادرار، خستگی، کاهش وزن بدون دلیل، تاری دید، و زخم‌های دیر التیام باشد. در دیابت نوع 2، علائم ممکن است به تدریج ظاهر شوند و بسیاری از افراد ممکن است تا مدت‌ها از داشتن دیابت آگاه نباشند.

• چگونه می‌توان دیابت را پیشگیری یا کنترل کرد؟

پیشگیری از دیابت نوع 2 و کنترل انواع دیابت شامل حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی منظم، مصرف رژیم غذایی متعادل و کم‌قند، اجتناب از مصرف دخانیات، و مدیریت استرس است. در موارد دیابت نوع 1، کنترل آن نیازمند مصرف منظم انسولین و پایش قند خون است.