فلوکستین

فلوکستین با نام تجاری (®Prozac)، یکی از داروهای پرکاربرد در درمان اختلالات اعصاب و روان است و به گروه مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRI) تعلق دارد. این دارو با مهار جذب سروتونین توسط سلول‌های عصبی (نورون‌ها)، سطح این ناقل عصبی کلیدی در مغز را افزایش می‌دهد. سروتونین نقش مهمی در تنظیم خلق‌وخو دارد و افزایش آن به بهبود علائم افسردگی، اختلال وسواس فکری - عملی (OCD)، اضطراب، پرخوری عصبی، اختلال پانیک و اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD) کمک می‌کند.

مصرف فلوکستین به‌صورت قرص، کپسول یا شربت باید تحت نظر پزشک انجام شود تا بهترین نتیجه درمانی حاصل گردد. آگاهی از مکانیسم اثر، مزایا و ملاحظات مصرف این دارو می‌تواند به بیماران کمک کند تا دوره درمانی خود را با امنیت و اطمینان بیشتری طی کنند.

جدول زیر خلاصه‌ای از مشخصات داروی فلوکستین را در اختیار شما قرار می‌دهد.

^داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی فلوکستین را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربرد فلوکستین

فلوکستین 10 یکی از پرکاربردترین داروهای ضدافسردگی است که در درمان طیف وسیعی از اختلالات روانی استفاده می‌شود. در ادامه، موارد استفاده اصلی و فرعی فلوکستین به‌صورت جزئی‌تر بررسی می‌شود. موارد استفاده اصلی این دارو عبارتند از:

افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder)

برای درمان افسردگی، پزشک ممکن است قرص افسردگی مانند فلوکستین تجویز کند تا سطح سروتونین در مغز را تنظیم کند و علائم را کاهش دهد.

اختلال وسواس فکری - عملی (OCD)

درمان OCD یا اختلال وسواسی-جبری معمولاً شامل ترکیب روان‌درمانی (مانند درمان شناختی-رفتاری یا CBT) و دارودرمانی است. فلوکستین یکی از داروهای رایج برای درمان OCD است و می‌تواند تأثیر مثبتی در کاهش شدت افکار وسواسی و رفتارهای جبری داشته باشد.

اختلال پانیک (Panic Disorder)

درمان اختلال هراس معمولاً ترکیبی از دارو و روان‌درمانی است که به فرد در کنترل اضطراب و تغییر الگوهای فکری کمک می‌کند. فلوکستین با افزایش سطح سروتونین، به کاهش اضطراب و تنظیم خلق‌وخو کمک می‌کند و می‌تواند شدت و تعداد حملات را کاهش دهد.

پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa)

فلوکستین با تنظیم سروتونین، میل به پرخوری را کاهش می‌دهد، کنترل غذا خوردن را بهبود می‌بخشد و اضطراب مرتبط با وزن را کم می‌کند.

اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی با نوسانات شدید خلقی بین شیدایی و افسردگی همراه است و نیاز به درمان مناسب دارد. فلوکستین ممکن است در برخی موارد برای کنترل علائم افسردگی و در ترکیب با داروهای دیگر تجویز شود. بااین‌حال، مصرف فلوکستین در این افراد حتماً باید با تجویز پزشک باشد.

اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD)

اختلال ملال پیش از قاعدگی حالت شدید سندرم پیش‌ از قاعدگی (PMS) است که با علائم عاطفی و جسمی شدید مانند افسردگی، اضطراب، تحریک‌پذیری و درد در هفته قبل از قاعدگی همراه است که معمولاً این علائم پس از شروع قاعدگی فروکش می‌کند. فلوکستین به کنترل و کاهش شدت و تکرار علائم PMDD کمک می‌کند.

همچنین در موارد زیر نیز ممکن است فلوکستین توسط پزشک تجویز شود:

• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

• اختلال اضطراب عمومی (GAD)

• اختلال اضطراب اجتماعی

• اختلال پرخوری افراطی (Binge Eating Disorder)

• اختلال خود زشت‌پنداری

• فیبرومیالژیا (دردهای مزمن عصبی)

• زود انزالی

• لالی انتخابی

• اختلال خواب مرتبط با افسردگی

نحوه مصرف فلوکستین

دوز فلوکستین بسته به اختلال و شرایط بیمار متفاوت است و باید تحت نظر پزشک تعیین شود. دوز تجویزی دارو معمولاً از 20-10 میلی‌گرم در روز شروع می‌شود و ممکن است تا ۶۰ میلی‌گرم افزایش یابد.

برای مشاهده بهترین اثربخشی، نکات زیر را در هنگام مصرف دارو رعایت کنید:

• فلوکستین را می‌توان صبح یا شب مصرف کرد، اما معمولاً صبح‌ها توصیه می‌شود تا از اختلال خواب جلوگیری شود. اگر مصرف این دارو باعث خواب‌آلودگی شود، پزشک ممکن است توصیه کند آن را شب‌ها مصرف کنید.

• دارو را با یک لیوان آب و با یا بدون غذا مصرف کنید.

• دوز دارو را بدون مشورت با پزشک تغییر ندهید.

• ممکن است چند هفته طول بکشد تا اثرات مثبت فلوکستین ظاهر شود، بنابراین باید صبور باشید و مصرف را طبق دستور پزشک ادامه دهید.

• توقف ناگهانی مصرف فلوکستین ممکن است علائم ترک ایجاد کند، بنابراین هرگونه تغییر در مصرف باید تحت نظر پزشک انجام شود.

قطع مصرف فلوکستین

قطع مصرف فلوکستین باید حتماً با مشورت پزشک و به‌صورت تدریجی انجام شود. کاهش آهسته دوز، معمولاً طی ۱ تا ۲ هفته یا بیشتر، به کاهش علائم ترک دارو کمک می‌کند. قطع ناگهانی، به‌ویژه در افراد با سابقه علائم ترک یا مصرف دوزهای بالا، می‌تواند با عوارض همراه باشد. پزشک با توجه به شرایط فرد، سرعت و نحوه کاهش دوز را تنظیم می‌کند تا از عوارض قطع ناگهانی قرص فلوکستین جلوگیری شود.

عوارض جانبی احتمالی فلوکستین

شایع‌ترین عوارض فلوکستین در زیر فهرست شده‌اند. در صورت بروز هر یک از این عوارض جانبی که شما را آزار می‌دهد، به پزشک خود اطلاع دهید.

• بی‌خوابی یا خواب‌آلودگی

• سردرد

• تهوع

• احساس ضعف و بی‌حالی

• اسهال

• بی‌اشتهایی (آنورکسیا)

• اضطراب

• عصبی‌شدن

• لرزش (ترمور)

• خشکی دهان

• فارنژیت (التهاب گلو)

• اختلالات جنسی (کاهش میل جنسی)

• خمیازه کشیدن

سندرم سروتونین

داروی ضد افسردگی فلوکستین با افزایش سروتونین در مغز می‌تواند در برخی موارد باعث بروز سندرم سروتونین شود. این وضعیت معمولاً در اثر مصرف بیش از دوز توصیه شده یا ترکیب آن با سایر داروهای سروتونرژیک رخ می‌دهد.

علائم اولیه سندرم سروتونین شامل بی‌قراری، تعریق شدید، افزایش ضربان قلب، لرزش و سردرد است. با پیشرفت وضعیت، شدت علائم افزایش می‌یابد و ممکن است افزایش فشار خون، تب شدید، اسپاسم عضلانی و گیجی رخ دهد. در موارد وخیم‌، تشنج و از دست دادن هوشیاری یا کما نیز ممکن است رخ دهد.

تشخیص و درمان به‌موقع این سندرم برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است. برای پیشگیری از سندرم سروتونین، همیشه باید داروهای مصرفی تحت نظر پزشک باشد، و از ترکیب چند دارو با اثرات مشابه بدون مشورت با پزشک خودداری شود.

تداخلات دارویی فلوکستین

تداخلات دارویی فلوکستین شامل موارد مهمی است که باید هنگام مصرف این دارو در نظر گرفته شود:

• مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)، (مانند سلژیلین، فنلزین، ترانیل‌سیپرومین، ایزوکاربوکسازید): حداقل ۲ هفته فاصله بین شروع مصرف فلوکستین و قطع مصرف کامل MAOI لازم است (و برای مهارکننده برگشت‌ناپذیر مانند فنلزین، ممکن است زمان بیشتری نیز لازم باشد).

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، (مانند ایبوپروفن و آسپرین): در صورت نیاز به مصرف همزمان، توصیه به مصرف داروهای محافظ معده مانند PPI ها (مثلاً امپرازول) و اجتناب از دوزهای بالا یا مصرف طولانی مدت NSAIDs می‌شود.

• الکل: ترکیب فلوکستین با الکل ممکن است اثرات CNS مانند خواب‌آلودگی، گیجی و اختلال شناختی را تشدید کند.

• داروهای کاهنده قند خون (مانند متفورمین و انسولین)

• داروهای مهارکننده CYP2C19 (مانند فلوکونازول، امپرازول و اس امپرازول)

• سیپروهپتادین

• مشتقات ارگوت (مانند ارگوتامین)

• داروهای ضدانعقاد خون (مثل وارفارین، ریواروکسابان، دابیگاتران)

• داروهای ضدافسردگی دیگر (مانند سرترالین، پاروکستین)

• داروهای ضد صرع (مانند فنی‌توئین و کاربامازپین)

• تاموکسیفن

• دیگوکسین

• کاربامازپین

• داروهای آنتی سایکوتیک (مانند پیموزاید و تیوریدازین)

موارد هشدار مصرف

در صورت حساسیت به فلوکستین یا ترکیبات آن، مصرف این دارو توصیه نمی‌شود. همچنین، درصورت وجود سابقه سندرم سروتونین، مصرف این دارو توصیه نمی‌شود.

افرادی که هریک از شرایط زیر را دارند، لازم است پیش از شروع مصرف فلوکستین با پزشک مشورت کنند:

• سابقه خودکشی: فلوکستین ممکن است خطر افکار یا اقدامات خودکشی را در تعداد کمی از افراد در چند ماه اول مصرف دارو یا زمانی که دوز دارو تغییر می‌کند، افزایش دهد.

• کودکان زیر ۸ سال

• سابقه تشنج یا صرع

• مشکلات کبدی و کلیوی

• بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلبی یا حمله قلبی اخیر

• اختلالات الکترولیتی مثل کاهش پتاسیم، سدیم یا منیزیم در خون

• مشکلات خونریزی یا اختلالات انعقادی

• جراحی چاقی (باریاتریک)

مصرف فلوکستین در دوران بارداری و شیردهی

به‌دلیل اهمیت فراوان سلامت مادر و نوزاد مصرف هر دارویی ازجمله فلوکستین در دوران بارداری و شیردهی، نیازمند احتیاط است و ملاحظات خاص خود را دارد. بنابراین، کسب اطلاعات کافی و مشورت با پزشک پیش از مصرف این دارو، کاملاً ضروری است.

مصرف کپسول فلوکستین در بارداری

مصرف فلوکستین در دوران بارداری باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. این دارو ممکن است در برخی موارد برای درمان افسردگی در زنان باردار تجویز شود. با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که فلوکستین در سه‌ماهه سوم بارداری باید با احتیاط بیشتر و طبق نظر متخصص مصرف شود.

مصرف کپسول فلوکستین در شیردهی

فلوکستین به مقدار کمی وارد شیر مادر می‌شود، اما ممکن است در برخی نوزادان باعث تحریک‌پذیری، خواب‌آلودگی، یا مشکلات تغذیه‌ای شود. با این حال، بسیاری از مادران بدون مشکل از این دارو در دوران شیردهی استفاده کرده‌اند. اگر پزشک تشخیص دهد که مصرف فلوکستین برای سلامت مادر ضروری است، معمولاً ادامه شیردهی امکان‌پذیر خواهد بود، اما پایش علائم نوزاد مانند تغییر در رفتار، تغذیه و وزن توصیه می‌شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای جایگزین با میزان انتقال کمتر به شیر مادر را پیشنهاد دهد.

مکمل‌های دارای اثرات مشابه افسردگی

برخی مکمل‌ها می‌توانند با اثر بر سیستم عصبی، به‌عنوان کمک‌درمان در کنار داروهایی مثل فلوکستین عمل کنند و در کاهش علائم افسردگی، اضطراب، نوسانات خلقی و خستگی مؤثر باشند. این ترکیبات با حمایت از تعادل شیمیایی مغز، می‌توانند روند بهبود را تسریع کنند. با این حال، مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک باشد، چون مکمل‌ها درمان اصلی نیستند و تنها در کنار دارو می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند.

مکمل‌های مؤثر در کاهش علائم افسردگی

برخی ترکیبات مانند گابا، ویتامین‌های گروه B، سنبل‌الطیب، بادرنجبویه و اسانس شمعدانی عطری، با اثر بر سیستم عصبی مرکزی، تنظیم سطح نوروترنسمیترهایی مثل سروتونین، دوپامین و GABA را تسهیل می‌کنند. این ترکیبات می‌توانند به‌طور طبیعی به کاهش اضطراب، بهبود خلق‌وخو، افزایش تمرکز و کاهش علائم افسردگی کمک کنند. در ادامه، مکمل‌هایی را معرفی می‌کنیم که حاوی این ترکیبات هستند:

مطالعه بیشتر: بهترین قرص برای تقویت اعصاب در داروخانه‌ها

مکمل‌های مؤثر در کاهش علائم اختلال ملال پیش از قاعدگی

ترکیباتی مانند پنج‌انگشت (Vitex)، روغن گل مغربی (Evening Primrose Oil)، ویتامین B6 و منیزیم از جمله ترکیباتی هستند که مستقیماً سطح هورمون‌ها را تنظیم می‌کنند و علائم هورمونی مانند نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری و حساسیت سینه را کاهش می‌دهند. در ادامه تعدادی از مکمل‌هایی که حاوی این ترکیبات هستند، معرفی می‌کنیم:

مکانیسم اثر فلوکستین

فلوکستین با مهار بازجذب سروتونین در نورون‌های سیستم عصبی مرکزی، سطح سروتونین در فضای سیناپسی را افزایش می‌دهد. این دارو تأثیر بسیار کمی بر بازجذب نوراپی‌نفرین و دوپامین دارد و به گیرنده‌های آلفا-آدرنرژیک، هیستامینی یا کولینرژیک متصل نمی‌شود، به همین دلیل عوارض آنتی‌کولینرژیک کمتری ایجاد می‌کند.

سخن پایانی

فلوکستین یکی از داروهای شناخته‌شده از دسته مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) است که برای درمان طیفی از اختلالات اعصاب‌وروان مانند افسردگی و اضطراب کاربرد دارد. مصرف این دارو باید تحت نظارت پزشک انجام شود تا از عوارض جانبی و تداخلات دارویی جلوگیری شود و بهترین اثربخشی مشاهده شود. اگر قصد مصرف فلوکستین را دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین تصمیم را برای سلامت روانی و جسمی خود بگیرید.

سؤالات متداول

1. چرا فلوکستین باید صبح مصرف شود؟

مصرف فلوکستین معمولاً در صبح توصیه می‌شود تا از بی‌خوابی جلوگیری شود. بااین‌حال، اگر فرد پس از مصرف آن دچار خواب‌آلودگی شود، پزشک ممکن است زمان مصرف را به شب تغییر دهد.

2. عوارض قرص فلوکستین ۲۰ برای خانمها چیست؟

عوارض فلوکستین در خانم‌ها و آقایان تا حد زیادی مشابه است، اما در برخی خانم‌ها ممکن است به‌طور خفیف بر چرخه قاعدگی یا عملکرد جنسی تأثیر بگذارد. البته این موارد نادرند و بیشتر افراد بدون مشکل خاصی دارو را تحمل می‌کنند.

3. آیا قرص فلوکستین ۲۰ برای لاغری استفاده می‌شود؟

فلوکستین ممکن است در برخی افراد کاهش اشتها و کمی کاهش وزن ایجاد کند، اما مصرف آن با هدف لاغری مجاز نیست و می‌تواند عوارض جدی داشته باشد.

4. شربت فلوکستین برای کودکان چگونه استفاده می‌شود؟

شربت فلوکستین برای کودکان باید تحت نظر پزشک مصرف شود، زیرا دوز مصرفی بسته به سن، وزن و شرایط پزشکی کودک متفاوت است.

5. تفاوت دولوکستین و فلوکستین چیست؟

دولوکستین سطح سروتونین و نوراپی‌نفرین را در مغز افزایش می‌دهد، که علاوه بر بهبود خلق‌وخو، در کاهش دردهای عصبی نیز مؤثر است. فلوکستین فقط سطح سروتونین را افزایش می‌دهد و بیشتر برای افسردگی و اضطراب استفاده می‌شود.

6. سرترالین بهتره یا فلوکستین؟

سرترالین و فلوکستین هر دو از داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) هستند و برای درمان افسردگی، اضطراب و برخی اختلالات دیگر استفاده می‌شوند. انتخاب بین این دو دارو به شرایط بیمار، نوع اختلال، واکنش فرد به دارو و عوارض جانبی بستگی دارد.

7. تداخل فلوکستین با قهوه چگونه است؟

فلوکستین به کاهش اضطراب کمک می‌کند، اما کافئین موجود در قهوه یک محرک است و ممکن است احساس بی‌قراری، اضطراب یا حملات پانیک را تشدید کند. ترکیب این دو می‌تواند خواب را به‌شدت مختل کند. اگر فلوکستین مصرف می‌کنید، بهتر است مصرف قهوه را محدود کنید.

8. آیا فلوکستین اعتیاد آور است؟

فلوکستین به‌طور کلی اعتیادآور نیست و وابستگی جسمی ایجاد نمی‌کند.

9. آیا دارو فلوكتسين باعث ریزش مو میشود؟

ریزش مو یکی از عوارض جانبی نادر فلوکستین است و جای نگرانی ندارد.

10. آیا فلوکستین خواب آور است؟

فلوکستین به‌طور کلی دارویی خواب‌آور محسوب نمی‌شود، اما بسته به واکنش بدن، ممکن است در برخی افراد باعث خواب‌آلودگی یا برعکس، بی‌خوابی شود. این اثر معمولاً در هفته‌های ابتدایی مصرف بیشتر دیده می‌شود.

11. تاثیر فلوکستین بر حافظه چگونه است؟

فلوکستین ممکن است در افرادی که افسردگی آن‌ها با اختلال در تمرکز و حافظه همراه است، با کاهش علائم افسردگی، به بهبود نسبی حافظه کوتاه‌مدت و تمرکز کمک کند. با این حال، این دارو تأثیر مستقیمی بر تقویت حافظه ندارد.

12. آیا داروی گیاهی جایگزین فلوکستین برای کاهش علائم افسردگی وجود دارد؟

با تجویز پزشک، برخی داروهای گیاهی می‌توانند به‌عنوان مکمل در کاهش علائم افسردگی همراه با فلوکستین مؤثر باشند، اما هیچ داروی گیاهی نمی‌تواند جایگزین فلوکستین شود.

13. فلوکستین برای کودکان در چه مواردی استفاده می شود؟

فلوکستین برای کودکان معمولاً برای درمان افسردگی، اختلال وسواس-جبری (OCD)، اضطراب و برخی مشکلات رفتاری تجویز می‌شود. این دارو باید تحت نظر پزشک مصرف شود، زیرا دوز و نحوه مصرف آن بسته به سن و شرایط کودک متفاوت است.

14. فلوکستین و میل جنسی چه ارتباطی با هم دارند؟

یکی از عوارض جانبی مصرف فلوکستین کاهش چشمگیر میل جنسی است.

15. قرص فلوکستین ۲۰ برای زود انزالی قابل استفاده است؟

این دارو ممکن است با تجویز پزشک برای درمان زودانزالی استفاده شود، چون می‌تواند زمان انزال را افزایش دهد.

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: سروش سراب هرسینی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر