علائم کمبود ویتامین های گروه ب (ب کمپلکس)

ویتامین‌های گروه B شامل B1 (تیامین)، B2 (ریبوفلاوین)، B3 (نیاسین)، B5 (پانتوتنیک اسید)، B6 (پیریدوکسین)، B7 (بیوتین)، B9 (فولات) و B12 (کوبالامین) هستند که به تولید انرژی، حفظ سلامت سیستم عصبی و تشکیل گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کنند. از دیگر فواید ویتامین ب می‌توان به تولید مواد شیمیایی مغزی مؤثر بر خلق‌وخو و اثرگذاری در تقسیم سلولی و رشد بدن اشاره کرد. در مقابل کمبود ویتامین ب کمپلکس یا ویتامین های گروه ب، می‌تواند به مشکلات جدی مانند اختلالات عصبی و کم‌خونی منجر شود.

عوارض کمبود ویتامین ب می‌تواند شامل مشکلات متعددی در بدن باشد؛ زیرا این ویتامین‌ها نقش‌های حیاتی در متابولیسم سلولی، تولید انرژی و عملکرد سیستم عصبی ایفا می‌کنند. جبران کمبود ویتامین b در بدن​ از طریق رژیم غذایی یا خرید ویتامین b به‌صورت مکمل انجام می‌شود. اما کمبود ویتامین ب چه علائمی دارد؟ اگر می‌خواهید نشانه های کمبود ویتامین ب در بدن، روش‌های تشخیص آن و راه‌های درمان کمبود این ویتامین‌ها را بدانید، شما را به خواندن این مقاله از مجله داروخانه زیوش دعوت می‌کنیم!

علائم کمبود ویتامین b1 (تیامین)

کمبود تیامین. می‌تواند منجر به بروز علائم مختلفی شود. نشانه های کمبود ویتامین ب 1 در بدن عبارتند از:

• بیماری بری‌بری: این بیماری ناشی از کمبود ویتامین ب 1 با ضعف و درد عضلانی، بی‌حسی و سوزش در دست‌ها و پاها و اختلالات عصبی همراه است. افراد مبتلا به آن ممکن است دچار مشکلات تعادلی و حرکتی شوند.
• کاهش فشار خون
• خستگی و ضعف عمومی
• کاهش اشتها
• مشکلات گوارشی

علائم کمبود ویتامین b2 (ریبوفلاوین)

ویتامین B2 یا ریبوفلاوین یکی از ویتامین‌های ضروری گروه B در دسته ویتامین محلول در آب است که نقش مهمی در تولید انرژی، عملکرد سیستم عصبی و حفظ سلامت پوست و چشم‌ها دارد. کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به بروز علائم مختلفی شود. علائم کمبود ویتامین ب 2 عبارتند از:

• التهاب و ترک‌های گوشه دهان (کیلوزیس)
• التهاب زبان (گلاسیتیس)
• خشکی لب‌ها
• حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
• خستگی چشم و تاری دید
• سوزن‌سوزن شدن و بی‌حسی دست و پا
• اضطراب و افسردگی
• کاهش اشتها
• تهوع و استفراغ
• کم‌خونی
• خستگی و ضعف

علائم کمبود ویتامین b3 (نیاسین)

کمبود ویتامین B3 یا نیاسین می‌تواند منجر به بیماری پلاگر شود که با سه علامت اصلی (قرمزی و التهاب پوست، خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست و ضایعات پوستی) مشخص می‌شود. دیگر علائم کمبود ویتامین ب 3 به شرح زیر است:

• زوال عقل: کمبود شدید نیاسین می‌تواند باعث زوال عقل شود که با علائمی چون فراموشی، کاهش تمرکز و اختلال در حافظه همراه است.
• افسردگی، اضطراب و تغییرات خلق‌وخو
• اختلالات خواب
• اسهال مزمن
• خستگی و ضعف عمومی

علائم کمبود ویتامین b5 (پانتوتنیک اسید)

ویتامین B5 یا پانتوتنیک اسید یکی از ویتامین‌های ضروری گروه B است که نقش مهمی در متابولیسم کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها ایفا می‌کند. علایم کمبود ویتامین ب 5 نادر است، اما در صورت بروز می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:

• خستگی و ضعف عمومی
• بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن دست و پا
• درد عصبی
• تهوع و استفراغ
• درد شکمی
• تحریک‌پذیری و اختلالات خلق‌وخو
• اختلالات خواب
• خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست
• ریزش مو و نازک شدن تارهای مو
• کاهش اشتها

علائم کمبود ویتامین b6 (پیریدوکسین)

ویتامین B6 یا پیریدوکسین یک ویتامین محلول در آب است که در متابولیسم پروتئین‌ها، تولید نوروترانسمیترها (مواد شیمیایی که پیام‌ها را بین سلول‌های عصبی منتقل می‌کنند) و عملکرد سیستم ایمنی ایفای نقش می‌کند. علایم کمبود ویتامین ب 6 به شرح زیر است:

• تحریک‌پذیری و افسردگی: یکی از علائم کمبود ویتامین ب 6 تحریک‌پذیری، اضطراب و افسردگی است. این علائم به دلیل نقش ویتامین B6 در تولید نوروترانسمیترهایی مانند سروتونین - که بر خلق‌وخو تأثیر می‌گذارد - رخ می‌دهند.
• اختلالات خواب
• بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن دست و پا
• خشکی و ترک‌های گوشه دهان (کیلوزیس)
• کم خونی
• مشکلات گوارشی
• تهوع و استفراغ
• کاهش اشتها و وزن بدن
• ضعف سیستم ایمنی
• اختلالات رشد و نمو

علائم کمبود ویتامین ب7 (بیوتین)

ویتامین B7 موجود در قرص بیوتین یکی از ویتامین‌های گروه B است که نقش مهمی در متابولیسم مواد مغذی و سلامت مو، پوست و ناخن‌ها ایفا می‌کند. علائم کمبود ویتامین b7 نادر است، اما در صورت بروز می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:

• ریزش مو
• خشکی و شکنندگی مو
• شکننده شدن ناخن‌ها
• خستگی و ضعف عمومی
• بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن
• تغییرات خلق و خو
• افسردگی و اضطراب
• تهوع و استفراغ
• کاهش اشتها و وزن

علائم کمبود ویتامین b9 (فولات)

مکمل ویتامین B9 که به‌عنوان قرص فولیک اسید نیز شناخته می‌شود، برای بسیاری از عملکردهای بدنی از جمله سنتز و متیلاسیون DNA و همچنین تشکیل سلول‌های قرمز خونی ضروری است. کمبود فولیک اسید طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی ایجاد می‌کند که این مشکلات می‌تواند به اشکال مختلف ظاهر شود. در اینجا برخی از علائم کمبود ویتامین ب 9 را ذکر می‌کنیم.

• کم‌خونی: فولیک اسید برای تولید و بالغ شدن سلول‌های قرمز خونی ضروری است. بدون مقدار کافی فولیک اسید، بدن سلول‌های قرمز خونی بیش از حد بزرگ و نابالغی به نام مگالوبلاست تولید می‌کند که منجر به کم‌خونی مگالوبلاستیک می‌شود. علائم کم‌خونی ناشی از کمبود فولات شامل موارد زیر است:
  • خستگی و ضعف
  • تنگی نفس
  • رنگ‌پریدگی
  • اسهال مزمن
  • از دست دادن اشتها و کاهش وزن
  • گیجی و دشواری در تمرکز
  • مشکلات رشد در کودکان

علائم کمبود ویتامین b12 (کوبالامین)

ویتامین B12، که به‌عنوان کوبالامین نیز شناخته می‌شود، برای سلامت بافت عصبی، عملکرد مغز و تولید سلول‌های قرمز خونی ضروری است. کمبود ویتامین B12 می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد. در اینجا برخی از علائم کمبود ویتامین ب 12 را توضیح می‌دهیم.

• کم‌خونی: مشابه کمبود فولیک اسید، کمبود ویتامین B12 می‌تواند منجر به کم‌خونی مگالوبلاستیک شود.
• مشکلات تعادلی
• دشواری در تمرکز
• زخم‌های دهانی
• مشکلات بینایی
• یرقان (زردی)

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره عوارض کمبود ویتامین ها، مقاله زیوش را در این خصوص مطالعه کنید.

چه افرادی بیشتر مستعد کمبود ویتامین B هستند؟

گروه‌های خاصی از مردم بیشتر مستعد ابتلا به علائم کمبود ویتامین گروه ب، به‌ویژه کمبودهای مربوط به B9 و B12 هستند. در این قسمت به برخی از گروه‌های مهم در معرض خطر می‌پردازیم:

• گیاهخواران و افراد با رژیم غذایی خاص: ازآنجایی‌که ویتامین B12 در محصولات حیوانی یافت می‌شود، افرادی که رژیم غذایی گیاهخواری یا وگان را دنبال می‌کنند معمولاً مقدار کافی از ویتامین B12 را در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند و علت کمبود ویتامین ب​
   در این گروه‌ها کمبود دریافت آن است​.
• افراد با اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون و گاستریت آتروفیک می‌تواند جذب ویتامین‌های گروه B، مانند فولیک اسید را مختل کند.
• افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند؛ برخی از داروها مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون، متفورمین و برخی از ضدتشنج‌ها می‌توانند در جذب ویتامین B12، که یکی از انواع ویتامین‌های B مهم است، تداخل ایجاد کنند.
• افراد مسن
• زنان باردار و شیرده
• افراد با اعتیاد به الکل

روش‌های تشخیص کمبود ویتامین B

همان‌طور که گفتیم، کمبود ویتامین B می‌تواند تأثیرات منفی بر بدن داشته باشد و حتی به بیماری ناشی از کمبود ویتامین ب​ بیانجامد؛ در نتیجه تشخیص آن اهمیت ویژه‌ای دارد. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های تشخیص کمبود ویتامین B اشاره می‌کنیم:

• معاینه بالینی: پزشک با بررسی علائم بالینی بیمار و بررسی علائم کمبود ویتامین بی​ مانند خستگی، ضعف، مشکلات حافظه، افسردگی، بی‌حالی و تغییرات پوستی، می‌تواند به وجود کمبود ویتامین B مشکوک شود.
• بررسی رژیم غذایی بیمار: پزشک ممکن است از بیمار درباره عادات غذایی بیمار از او سؤال بپرسد تا مشخص شود آیا به میزان کافی ویتامین‌های گروه B را دریافت می‌کند یا خیر.
• آزمایش خون و آزمایش ادرار

راه‌های جبران کمبود ویتامین B در بدن

برای اصلاح کمبودهای ویتامین B، ضروری است که از یک رژیم غذایی متعادل و غنی از این ویتامین‌ها پیروی شود و همچنین در برخی موارد، فرد به مصرف بهترین مکمل ویتامین ب تحت عنوان داروی کمبود ویتامین b بپردازد. البته ضروری است که این مکمل‌ها توسط یک پزشک متخصص یا داروساز مجرب تجویز شده باشد و تحت نظر او مصرف شود. در این قسمت به چگونگی افزایش ویتامین ب در بدن​ می‌پردازیم که شامل دو روش کلی است:

1. تامین ویتامین B از منابع غذایی

برای کمبود ویتامین ب چه بخوریم؟ ویتامین‌های گروه B به چند دسته تقسیم می‌شوند که هر یک نقش خاصی در سلامت بدن ایفا می‌کنند و در گروه‌های خاصی از مواد غذایی وجود دارند. در نتیجه، بر حسب نوع ویتامین، منبع دریافت آن متفاوت است. در ادامه به معرفی غذاهای حاوی ویتامین b می‌پردازیم که به شرح زیر است:

• ویتامین B1 (تیامین): غلات (مثل برنج قهوه‌ای و گندم کامل)، حبوبات (مانند لپه و عدس)، آجیل و دانه‌ها (مثل دانه آفتابگردان)
• ویتامین B2 (ریبوفلاوین): لبنیات (شیر، ماست، پنیر)، تخم‌مرغ، سبزیجات برگ سبز تیره (مثل اسفناج و کلم) و گوشت (به ویژه گوشت قرمز)
• ویتامین B3 (نیاسین): گوشت (به ویژه مرغ و بوقلمون)، ماهی (مانند ماهی تن و ماهی سالمون)، حبوبات و غلات سبوس‌دار
• ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید): گوشت (به ویژه جگر)، تخم‌مرغ، لبنیات، آووکادو و غلات
• ویتامین B6 (پیریدوکسین): مرغ، بوقلمون، ماهی (مانند سالمون و تن)، سیب‌زمینی و موز
• ویتامین B7 (بیوتین): زرده تخم‌مرغ، مغزها و دانه‌ها، سویا و سبزیجات برگ سبز
• ویتامین B9 (فولات): سبزیجات برگ سبز تیره (مثل اسفناج و کلم بروکلی)، حبوبات (مانند عدس و نخود)، مرکبات (مثل پرتقال) و غلات
• ویتامین B12 (کوبالامین): گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات

2. استفاده از مکمل‌های ویتامین B

هنگامی که تغذیه برای تأمین نیاز بدن به این ویتامین کافی نیست، مکمل ویتامین های گروه ب به‌خصوص ب کمپلکس می‌توانند نقش مهمی در پیشگیری و درمان عوارض کمبود ویتامین ب​ ایفا کنند. البته بهتر است قبل از این کار با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

در چه مواردی مصرف مکمل ویتامین B توصیه می‌شود؟

معمولا در گروه‌های زیر برای درمان سریع کمبود ویتامین B از مکمل‌ها استفاده می‌شود:

• کمبود ویتامین ب: افرادی که به دلایل مختلف مانند رژیم غذایی نامتعادل، بیماری‌های گوارشی، یا سن بالا دچار کمبود این ویتامین‌ها هستند و به عوارض شدید ناشی از کمبود ویتامین ب دچار می‌شوند.
• بارداری: بارداری از یک طرف خود یک علت کمبود ویتامین ب است، و از طرفی دیگر زنان باردار معمولاً نیاز به فولات بیشتری دارند تا از بروز نقص‌های لوله عصبی در جنین جلوگیری کنند.

معمولاً کمبود ویتامین های گروه ب​ با مصرف مکمل‌های B کمپلکس به سرعت درمان می‌شود، اما پزشک ممکن است بر اساس علائم و مشکلات فرد خرید ویتامین ب در دوزهای تکی را توصیه کند. فواید ویتامین ب در هر یک از انواع آن متفاوت است و برای مشکلات خاصی به کار می‌رود.

سخن پایانی

در این مقاله از داروخانه انلاین زیوش، درباره ویتامین‌های گروه B یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های بدن به‌شمار می‌آیند که کمبود آن‌ها می‌تواند زمینه را برای بروز بیماری‌های مختلف فراهم آورد. اما با استفاده از بهترین مکمل ویتامین ب و داشتن رژیم غذایی مناسب، می‌توانید مانع از کمبود این ویتامین در بدن خود شوید. توصیه می‌شود برای جلوگیری از کمبود این دسته از ویتامین‌ها، به طور مرتب آزمایش خون بدهید؛ زیرا آزمایش خون بهترین راه برای ارزیابی سطح این ویتامین در بدن است. همچنین مراجعه به پزشک یا متخصص تغذیه را فراموش نکنید تا بتوانید به سرعت این مشکل را برطرف کنید.

سؤالات متداول

1. کمبود ویتامین b باعث چه میشود؟

کمبود ویتامین B می‌تواند باعث خستگی، کم‌خونی، مشکلات عصبی مثل بی‌حسی و زوال عقل، اختلالات خلق‌وخو مانند افسردگی، و مشکلات پوستی شود. به‌طور کلی، در پاسخ به سؤال کمبود ویتامین ب چه عوارضی دارد؟ می‌توان پاسخ داد این کمبود شامل طیف وسیعی از علائم جسمی و روانی است که بسته به نوع کمبود متفاوت است.

2. آیا مصرف بیش از حد ویتامین B عوارض جانبی دارد؟

اگرچه مکمل‌های ویتامین B معمولاً بی‌خطر هستند، اما مصرف بیش از حد ویتامین ب می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. به عنوان مثال، مصرف زیاد ویتامین B6 می‌تواند منجر به آسیب عصبی شود. همچنین دوزهای بالای ویتامین B3 می‌تواند باعث قرمزی پوست و مشکلات کبدی شود.

3. بهترین زمان برای مصرف مکمل‌های B کمپلکس چیست؟

توصیه بر این است که کپسول B کمپلکس همراه با صبحانه میل شود، زیرا ویتامین‌های گروه B در متابولیسم و تولید انرژی نقش دارند و مصرف آن در شب ممکن است باعث بی‌خوابی شود.

4. نام بیماری ناشی از کمبود ویتامین ب چیست؟

نام بیماری ناشی از کمبود ویتامین ب بسته به نوع آن متفاوت است؛ مثلاً بری‌بری بر اثر کمبود ویتامین B1، پلاگر بر اثر کمبود B3 و کم‌خونی مگالوبلاستیک در پی کمبود B9 و B12 اتفاق می‌افتند.

5. علائم کمبود ویتامین b6 و b12 به‌طور همزمان چیست؟

علائم هم‌زمان کمبود ویتامین B6 و B12 شامل خستگی، بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن اندام‌ها، افسردگی، اختلالات حافظه، کم‌خونی و ضعف سیستم عصبی است.

6. علائم کمبود ویتامین b12 در زنان چیست؟

علائم کمبود ویتامین B12 در زنان شامل خستگی، کم‌خونی، ریزش مو، بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن دست و پا، زردی پوست، افسردگی، اختلال در تمرکز و اختلالات قاعدگی است.

7. کیلوزیس ناشی از کمبود کدام ویتامین‌های گروه ب است؟

کیلوزیس یک بیماری کمبود ویتامین ب است که بیشتر به کمبود ویتامین‌های B2 (ریبوفلاوین) و B6 (پیریدوکسین) مرتبط است و باعث ترک، خشکی و التهاب گوشه‌های دهان می‌شود.

8. برای کمبود ویتامین ب چه قرصی بخوریم؟

برای کمبود ویتامین ب معمولاً مکمل‌های ب کمپلکس تجویز می‌شود که شامل تمام ویتامین‌های گروه B هستند، اما در برخی موارد پزشک ممکن است مکمل‌های خاص مثل B12 یا فولات را توصیه کند.

9. ایا کمبود ویتامین ب ۱۲ باعث ریزش مو میشود؟

بله، کمبود ویتامین B12 می‌تواند باعث ریزش مو و ضعف ناخن‌ها شود، زیرا این ویتامین در رشد سلولی و سلامت فولیکول‌های مو نقش دارد.

10. آیا کمبود ویتامین ب 12 خطرناک است؟

بله، کمبود شدید ویتامین B12 می‌تواند خطرناک باشد و باعث آسیب‌های جدی عصبی، کم‌خونی شدید و اختلالات شناختی شود؛ مخصوصاً اگر به موقع درمان نشود.

11. کمبود ویتامین ب و ریزش مو چه ارتباطی با هم دارند؟

کمبود ویتامین‌های گروه B، به‌خصوص بیوتین (B7) و B12، می‌تواند باعث ریزش مو و شکنندگی آن شود زیرا این ویتامین‌ها در متابولیسم سلولی و سلامت فولیکول‌های مو نقش مهمی دارند.

12. کمبود ویتامین b6 باعث چی میشه؟

کمبود ویتامین B6 باعث تحریک‌پذیری، افسردگی، بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن دست و پا، کم‌خونی، مشکلات گوارشی و ضعف سیستم ایمنی می‌شود.

13. کمبود ویتامین ب در کودکان چه علائمی دارد؟

کمبود ویتامین ب در کودکان می‌تواند باعث ضعف رشد، خستگی، تحریک‌پذیری، مشکلات حافظه و تمرکز، کم‌خونی و مشکلات عصبی مثل بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن شود.

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی