اضطراب به اشکال مختلف روی همه افراد تاثیر می‌گذارد. گاهی اوقات، احساس ترس و نگرانی با گذشت زمان نه تنها بهبود نمی‌یابد، بلکه بدتر می‌شود. طولانی شدن این شرایط ممکن است روی سلامت جسم و روح شخص، آثار مخربی بگذارد. از این رو در ادامه، درباره اضطراب، کسانی که تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند و نحوه مدیریت آن، مطالبی را پیش روی شما می‌گذاریم.
اضطراب چیست؟
اضطراب پاسخ طبیعی بدن به استرس است. این حالت احساس ترس یا دلهره در مورد اتفاقی است که قرار است در آینده رخ دهد. به عنوان مثال، رفتن به یک مصاحبه شغلی یا سخنرانی، ممکن است باعث احساس نگرانی و ترس در بعضی افراد شود. اما اگر احساس اضطراب شدید باشد، تا حداقل 6 ماه ادامه داشته باشد و در روند زندگی اختلال ایجاد کند، ممکن است فرد به اختلال اضطرابی دچار شده باشد.
خلاصه: اضطراب پاسخ طبیعی بدن است، اما اگر طولانی مدت باشد و در زندگی اختلال ایجاد کند، دچار اختلال اضطرابی هستید.
اختلال اضطرابی چیست؟
طبیعی است که در مورد جابجایی به مکان جدید، شروع کار تازه یا شرکت در آزمون اضطراب داشته باشید. این نوع اضطراب ناخوشایند است، اما ممکن است باعث ایجاد انگیزه برای تلاش و عملکرد بهتر شود. اضطراب روزمره احساسی گذراست و مهم‌تر اینکه در زندگی شما اختلال ایجاد نمی‌کند. در اختلال اضطراب، احساس ترس ممکن است همیشه همراه شما باشد؛ به گونه‌ای که گاهی شدید و گاهی ناتوان‌کننده است.
این نوع اضطراب ممکن است باعث شود شما از انجام کارهای روزمره خود دست بکشید. به عنوان مثال، ممکن است مانع ورود شما به آسانسور، عبور از خیابان یا حتی خروج از خانه در موارد شدید شود و اگر درمان نشود، بدتر می‌شود. اختلالات اضطرابی، شایع‌ترین شکل اختلالات روانی هستند و ممکن است هر فردی را تحت تاثیر قرار دهند. اما، طبق گفته انجمن روان‌پزشکی آمریکا، زنان بیشتر از مردان در معرض این مشکل هستند.
خلاصه: اختلال اضطراب غیر عادی است و گاهی شدید و ناتوان کننده است. اختلالات اضطرابی در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد.
انواع اختلالات اضطراب
اضطراب در چندین اختلال مهم نقش اساسی دارد. این اختلالات شامل موارد زیر است:
- اختلال هراس: این یعنی شما به صورت مکرر و غیرمنتظره دچار حملات پانیک می‌شوید.
- فوبیا: ترس بیش از حد از یک شیء، موقعیت یا فعالیت خاص است.
- اختلال اضطراب اجتماعی: ترس شدید از قضاوت دیگران در موقعیت‌های اجتماعی است.
- اختلال وسواس فکری-عملی: این یعنی شما اکثر اوقات افکار غیرمنطقی دارید که باعث انجام رفتارهای خاص و تکراری می‌شود.
- اختلال اضطراب جدایی: این یعنی شما ترس از دور بودن از خانه یا عزیزان خود را دارید.
- اختلال اضطراب بیماری یا خودبیمارانگاری: اضطراب در مورد سلامتی خود است. (قبلاً هیپوکندری نامیده می‌شد)
علاوه بر این موارد، در تعدادی از اختلالات روانی و مشکلات پزشکی نیز ممکن است اضطراب به عنوان یک علامت نشان بروز پیدا کند. این‌ها عبارتند از :
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): این اضطراب پس از یک رویداد آسیب‌زا ایجاد می‌شود .
- اختلالات افسردگی ماژور: رابطه‌ای قوی بین افسردگی و اضطراب وجود دارد.
- بیماری‌های مزمن: مدیریت بیماری‌های مزمن مانند انسداد ریه (COPD) و دیابت ممکن است منجر به بروز علائم اضطراب شود.
- التهاب: اضطراب می‌تواند منجر به التهاب مزمن و بیماری‌هایی مانند آرتروز شود.
- اعتیاد به مواد مخدر: بسیاری از افراد مبتلا به اضطراب ممکن است برای مدیریت علائم خود، خود درمانی انجام دهند که باعث وابستگی به آن مواد می‌شود.
- درد مزمن: اضطراب اغلب در افرادی که دارای اختلالات درد مزمن هستند، دیده می‌شود.
برای آشنایی با انواع دیگر اختلالات روانی، علائم و درمان آنها می‌توانید به مقاله «آشنایی با انواع اختلالات روانی | شناخت دنیای پیچیده بیماری‌های اعصاب و روان» مراجعه کنید.
خلاصه: انواع مختلفی از اختلالات اضطرابی وجود دارد مانند فوبیا، اضطراب اجتماعی، اضطراب جدایی و غیره . همچنین اضطراب ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری مانند اختلال استرس پس از سانحه، دیابت، درد مزمن و غیره باشد.
علائم اضطراب
احساس اضطراب در افراد متفاوت است. ممکن است احساس کنید از کنترل خارج شده‌اید، مثل اینکه ارتباط بین ذهن و بدن شما قطع شده باشد. ممکن است احساس کلی ترس و نگرانی داشته باشید یا از یک مکان یا رویداد خاص، بترسید. در برخی موارد، ممکن است دچار حمله پانیک شوید.
علائم اضطراب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افکار یا باورهای مضطرب‌کننده که مهار آنها دشوار است.
- بی‌قراری
- اختلال در تمرکز
- مشکل در به خواب رفتن
- خستگی
- تحریک‌پذیری
- درد و تیر کشیدن‌های وصف‌ناپذیر
خلاصه: علائم اضطراب در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد اما به طور کلی عبارت‌اند از بی‌قراری، خستگی، تحریک‌پذیری، درد و تیرکشیدن وصف‌ناپذیر و ...
علائم فیزیکی اضطراب
- سرگیجه
- خستگی
- تپش قلب
- درد و سفتی عضلات
- لرزش بدن
- خشکی دهان
- تعریق بیش از حد
- درد معده
- سردرد
- بی‌خوابی
خلاصه: علائم فیزیکی اضطراب عبارت‌اند از سرگیجه، خستگی، تپش قلب، سردرد و ...
حمله پانیک
حمله پانیک یک احساس ترس شدید است که به طور ناگهانی ایجاد می‌شود و در عرض 10 تا 20 دقیقه به اوج خود می‌رسد. محرک اولیه ترس ممکن است شناختهشده یا ناشناخته باشد. علائم فیزیکی گاهی اوقات شبیه حمله قلبی است. هنگام بروز حمله پانیک، اگر بترسید که ممکن است دچار حمله قلبی شوید یا یک اختلال اضطراری مرتبط با سلامت روان را تجربه کنید، علائم ممکن است بدتر شوند. به علاوه، ترس از قضاوت منفی افراد هنگام حمله پانیک در ملاء عام نیز ممکن است باعث تشدید حمله شود.
علائم حمله پانیک
علائم حملات پانیک ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. علاوه بر این، بسیاری از علائم اضطراب برای همه اتفاق نمی‌افتد و ممکن است در طول زمان تغییر کنند. علائم شایع حمله پانیک عبارت‌اند از:
- درد قفسه سینه
- احساس خفگی
- ترس از دست دادن کنترل خود
- احساس عذاب قریب الوقوع
- تعریق، لرز و گرگرفتگی
- لرزش بدن
- بی حسی، گزگز دست و پاها یا صورت
- حالت تهوع یا ناراحتی معده
- تنگی نفس
- ترس از مردن
هنگامی که حملات پانیک مکرر را تجربه می کنید، ممکن است دچار اختلال پانیک باشید.
خلاصه: حمله پانیک یک احساس ترس شدید و ناگهانی است. علائم حمله پانیک به طور کلی عبارتند از: درد قفسه سینه، احساس خفگی، عرق کردن، لرز، تنگی نفس، ترس از مردن و ...
علل اختلال اضطراب
چندین عامل می‌توانند در بروز اضطراب اثرگذار باشند که عبارتند از:
- استرس
- سایر مسائل پزشکی مانند افسردگی یا دیابت
- اختلال اضطراب در بستگان درجه یک
- عوامل محیطی مانند کودک آزاری
- اعتیاد به مواد مخدر
- جراحی، خطرات شغلی و ...
خلاصه: عواملی مانند استرس، افسردگی، دیابت، اعتیاد به مواد مخدر، سابقه فامیلی و... می‌توانند باعث اضطراب شوند.
ریسک فاکتورهای اختلال اضطراب
هر نوع اختلال اضطرابی، ریسک فاکتورهای متفاوتی دارد. ولی برخی عوامل کلی تاثیرگذار شامل موارد زیر است:
- ویژگی‌های شخصیتی؛ مانند خجالتی بودن و عصبی بودن در کودکی
- تاریخچه زندگی؛ قرار گرفتن در معرض اتفاقات منفی یا استرس‌زا در زندگی
- ژنتیک
- سایر بیماری‌ها؛ مانند مشکلات تیروئید و ...
- محرک‌ها؛ مصرف کافئین، مواد خاص و برخی داروها می‌توانند علائم شما را بدتر کنند.
خلاصه: بعضی از افراد بیشتر از سایرین در معرض اختلال اضطراب هستند و علت آن می‌تواند مربوط به ویژگی‌های شخصیتی و ژنتیک افراد، بیماری‌هایی مانند مشکلات تیروئید و ... باشد.
اضطراب و افسردگی
اگر اختلال اضطرابی دارید، ممکن است افسردگی را نیز تجربه کنید. با وجود آن‌که اضطراب و افسردگی می‌توانند به طور جداگانه رخ دهند، بروز همزمان چند اختلال روانی غیرعادی نیست. اضطراب می‌تواند نشانه افسردگی باشد. به همین ترتیب، یک اختلال اضطرابی می‌تواند سبب بدتر شدن علائم افسردگی شود.
افسردگی از شناختهشده ترین و شایع‌ترین بیماری‌های روانی است که بسیاری از افراد درگیر آن هستند. شناخت علائم آن و آشنایی بیشتر با این بیماری می‌تواند در روند درمان کمک‌کننده باشد. شما می‌توانید با مراجعه به مقاله «اختلال افسردگی» اطلاعات بیشتری کسب کنید.
خلاصه: افسردگی و اضطراب با هم مرتبط هستند و هر کدام می‌توانند باعث بروز دیگری شوند یا یکدیگر را تقویت کنند.
اضطراب و استرس
استرس و اضطراب به هم مرتبط هستند، اما متفاوت‌اند. استرس یک واکنش معمولی و سالم به یک رویداد قابل شناسایی است که شما را عصبی می‌کند؛ مانند امتحانی که در آینده پیش رو دارید، ارائه‌های درسی، مراسم ازدواج یا سایر تغییرات عمده در زندگی شما.
با از بین رفتن محرک، استرس و نگرانی نیز از بین می‌رود؛ اما اضطراب پس از برطرف شدن عامل محرک نیز ادامه دارد و ممکن است حتی بدون یک محرک شناختهشده نیز وجود داشته باشد. ممکن است فردی برای رفع اضطراب، نیاز به درمان داشته باشد.
اضطراب و استرس به خوبی به فعالیت‌های بدنی، برنامه مناسب برای خواب و یک رژیم غذایی متعادل پاسخ می‌دهند. اما اگر اضطراب و استرس شما با این عوامل کنترل نمی‌شوند و احساس می‌کنید عملکرد روزانه شما مختل شده است، یک متخصص سلامت روان می‌تواند به شما در تعیین یک برنامه درمانی کمک کند.
خلاصه: در نگاه اول ممکن است اضطراب و استرس در نظر افراد یکسان به نظر بیاید، ولی این دو علی‌رغم ارتباط با یکدیگر، با هم متفاوت هستند.
کنترل اضطراب در کودکان
اضطراب و نگرانی در کودکان، امری طبیعی است. با توجه به اطلاعات مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، 4/9٪ کودکان و نوجوانان 3 تا 17 سال، دارای اضطراب هستند. با بزرگتر شدن کودکان باید شاهد کاهش ترس و نگرانی در آنها باشیم. اضطراب کنترل نشده در کودکان باعث می‌شود آنها از تعامل با همسالان یا اعضای خانواده خود دوری کنند.
علائم اختلال اضطراب در کودکان شامل موارد زیر است:
- عصبانیت
- تحریک‌پذیری
- مشکلات خواب
- احساس ترس و نگرانی
- خستگی
- سردرد
- دل‌درد
خلاصه: کودکان نیز اضطراب را تجربه می‌کنند و این یک امر طبیعی است. اما در صورتی که اضطراب آنها شدید باشد؛ علائمی مانند عصبانیت، تحریک‌پذیری، مشکلات خواب، خستگی و... را نیز تجربه خواهند‌کرد. برای کمک به اضطراب کودکان می‌توان از دارو درمانی و رفتار‌درمانی شناختی استفاده کرد.
کنترل اضطراب در نوجوانان
نوجوانان می‌توانند دلایل زیادی برای اضطراب داشته باشند. امتحانات، دانشگاه و اولین قرارها، همگی در این سال‌های مهم رخ می‌دهند. اما نوجوانانی که دائم مضطرب و نگران هستند یا علائم اضطراب را به طور مکرر تجربه می‌کنند، ممکن است دچار اختلال اضطرابی باشند. علائم اضطراب در نوجوانان ممکن است شامل عصبی بودن، خجالتی بودن، گوشه‌گیری و دوری از بقیه افراد باشد. به همین ترتیب، اضطراب در نوجوانان ممکن است منجر به رفتارهای غیرعادی شود.
برای مثال، آنها ممکن است بی‌تفاوت رفتار کنند، در مدرسه عملکرد ضعیفی داشته باشند، رویدادهای اجتماعی را نادیده بگیرند و یا حتی درگیر مصرف مواد یا الکل شوند. در برخی از نوجوانان، افسردگی ممکن است با اضطراب و نگرانی همراه باشد. رایج‌ترین درمان‌های اضطراب در نوجوانان، روان‌درمانی و دارو‌درمانی است. این درمان‌ها به رفع علائم افسردگی نیز کمک می‌کنند.
خلاصه: نوجوانان به خاطر شرایط پر‌تنش و استرس، در این سن اضطراب را تجربه می‌کنند. اضطراب نوجوانان روی عملکردشان تاثیر منفی دارد. رایج‌ترین روش‌های درمان اضطراب در نوجوانان، روان‌درمانی و دارو‌درمانی است.
تاثیر سبک زندگی در درمان اضطراب
تغییرات سبک زندگی می‌تواند به طور موثر، بخشی از استرس و اضطرابی را که روزانه تجربه می‌کنید، کاهش دهد. بیشتر درمان‌های طبیعی شامل مراقبت از بدن، شرکت در فعالیت‌های سالم و حذف فعالیت‌های ناسالم است.
فعالیت‌های سالم عبارتند از:
- خواب کافی
- مدیتیشن
- فعال بودن و ورزش کردن
- داشتن رژیم غذایی سالم
- اجتناب از مصرف الکل
- اجتناب از مصرف کافئین زیاد
- ترک سیگار
خلاصه: بیمار مبتلا به اختلال اضطراب می‌تواند با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی خود مانند خواب کافی، ترک سیگار، مدیتیشن و... به کاهش اضطراب خود کمک کند.
اضطراب و الکل
اگر اغلب مضطرب هستید، ممکن است تصمیم بگیرید برای آرام کردن اعصاب خود الکل مصرف کنید. برخی از افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی عصبی، به صورت مکرر از الکل یا سایر مواد مخدر استفاده می‌کنند تا احساس بهتری داشته باشند و این موضوع باعث ایجاد وابستگی و اعتیاد می‌شود. قبل از آن‌که پزشکان بتوانند اضطراب را کنترل کنند، ممکن است نیاز به درمان مشکل اعتیاد به الکل یا مواد مخدر باشد. زیرا استفاده طولانی مدت الکل می‌تواند اضطراب را بدتر کند.
خلاصه: از آن‌جایی که الکل برای برخی آرام‌بخش به حساب می‌آید، افراد مبتلا به اضطراب ممکن است در اثر مصرف بیش از حد به آن اعتیاد پیدا کنند. اگرچه اعتیاد و وابستگی به الکل در نهایت وضعیت اضطراب را بدتر نیز می‌کند.
تاثیر تغذیه بر اضطراب
پزشکان معمولا از دارو‌درمانی و روان‌درمانی برای درمان اضطراب استفاده می‌کنند. اما تغییرات سبک زندگی، مانند خواب کافی و ورزش منظم نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. علاوه بر این، برخی تحقیقات نشان می‌دهد که اگر به طور مکرر اضطراب دارید، غذاهایی که مصرف می‌کنید ممکن است اثر خوبی بر مغز شما داشته باشند.
این غذاها عبارتند از:
- دانه‌های کتان و چیا
- ماهی‌های چرب مانند ماهی خال خالی و سالمون
- زردچوبه
- ویتامین دی
- منیزیم
- تریپتوفان
خلاصه: برخی غذاها برای کنترل اضطراب و نگرانی اثرات خوبی دارند و سودمند هستند. مانند دانه‌های کتان و چیا، ماهی‌های چرب، منیزیم و ...
پیشگیری از اضطراب
در این بخش به بررسی راه‌های پیشگیری از بروز اضطراب می‌پردازیم:
1.کودکان و نوجوانان
مشخص نیست چرا اضطراب و نگرانی در کودکان و نوجوانان ایجاد می‌شود. اما برنامه‌های عمومی بسیار خوبی برای جلوگیری از بروز اضطراب در بسیاری از کشورها در حال اجرا هستند عبارتند از:
- پیشگیری از خودکشی
- پیشگیری از قلدری
- پیشگیری از خشونت جوانان
- پیشگیری از بدرفتاری با کودکان
- برنامه‌های سلامت روان
- جلسات مشاوره خانوادگی
خلاصه: برای جلوگیری از بروز اضطراب در کودکان و نوجوانان، برنامه‌هایی مانند پیشگیری از خودکشی، پیشگیری از قلدری، جلسات مشاوره خانوادگی و ... اجرا می‌شوند.
2. بزرگسالان
راه‌های زیادی برای پیشگیری از بروز اضطراب وجود دارند؛ مانند:
- دوری از برخی موارد: دوری از افراد، مکان‌ها و موقعیت‌های استرس‌زا می‌تواند استرس و نگرانی شما را در کوتاه‌مدت کاهش دهد. اما بهتر است در طولانی‌مدت تحت درمان قرار بگیرید تا دیگر نیازی به اجتناب از محرک‌ها نداشته باشید.
- تمرین مدیریت استرس و حضور ذهن
- محدود کردن مصرف کافئین
- ارتباط با افراد حمایت‌گر: صحبت کردن با دیگران فرصتی برای به اشتراک گذاشتن راهبردها و تجربیات متقابل است.
- روان درمانی: صحبت با یک تراپیست می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌های موثرتری برای مقابله با ترس و استرس‌هایی که باعث اضطراب می‌شوند، پیدا کنید. با پزشک درمورد داروهای خود صحبت کنید. صحبت منظم با پزشک در مورد دوز، اثربخشی و عوارض جانبی داروهای مصرفی شما، تاثیر به‌سزایی در روند درمان شما خواهد داشت.
خلاصه: برای جلوگیری از بروز اضطراب در بزرگسالان از روش‌هایی مانند دوری از افراد، مکان‌ها و موقعیت‌های استرس‌زا، تقویت حضور ذهن، کاهش مصرف کافئین و... استفاده می‌شود.
نحوه تشخیص اختلال اضطراب
با انجام یک آزمایش به تنهایی، نمی‌توان اختلال اضطراب را تشخیص داد. تشخیص اختلال اضطراب نیاز به یک فرآیند طولانی شامل معاینه فیزیکی، تست‌های سلامت روان و پرسش‌نامه‌های روان‌شناختی دارد. برخی پزشکان ممکن است یک بررسی فیزیکی از جمله آزمایش خون یا ادرار انجام دهند تا بیماری‌های زمینه‌ای را که می‌توانند در بروز علائم ناشی از اضطراب دخیل باشند را رد کنند. چندین تست نیز برای کمک به پزشکان برای ارزیابی سطح اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
خلاصه: برای تشخیص اضطراب نیاز به معاینات فیزیکی، تست‌های سلامت روان و پرسش نامه‌های روان‌شناختی است.
درمان اضطراب
درمان اضطراب به سه دسته تقسیم می‌شود:
1. روان درمانی
این درمان می‌تواند شامل رویارویی و جلوگیری از پاسخ و رفتار‌درمانی شناختی باشد.
2. تکنیک های مکمل
مانند حضور ذهن، یوگا و مدیریت استرس
3. داروها
پزشکان از داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی استفاده می‌کنند. جلسات با یک تراپیست یا روانشناس نیز می‌تواند به شما در کنترل استرس کمک کند. داروهایی که معمولاً برای درمان اضطراب استفاده می‌شوند شامل «بنزودیازپین‌ها» برای تسکین کوتاه‌مدت علائم است؛ اما به دلیل خطر بالای وابستگی، مصرف آنها توصیه نمی‌شود. سایر داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی مانند «اس‌سیتالوپرام» به طور موثری باعث بهبود خلق‌و‌خو و کاهش استرس می‌شوند.
سایر داروهای رایج عبارتند از:
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): اس سیتالوپرام، فلوکستین و پاروکستین رایج هستند.
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب نوراپی نفرین (SNRIs): دولوکستین و ونلافاکسین بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- داروهای آنتی سایکوتیک: کوئتیاپین و آریپیپرازول رایج هستند.
- بنزودیازپین‌ها: دیازپام و کلونازپام از بنزودیازپین‌های رایج هستند.
- داروهای ضد اضطراب: بوسپیرون یک ضد اضطراب رایج است.
برای درمان اختلال اضطراب به چه پزشکی باید مراجعه کنیم؟
در صورتی که علائم اختلال اضطراب را دارید و این علائم در زندگی شما اختلال ایجاد کرده است؛ بهتر است به یک روانشناس بالینی یا روان‌پزشک مراجعه کنید.
خلاصه: برای درمان اختلال اضطرابی، سه روش وجود دارد. روش اول، روان درمانی است. روش دوم شامل یوگا، تقویت حضور ذهن و مدیریت استرس است. آخرین روش استفاده از داروهایی مانند فلوکستین، دولوکستین، دیازپام و ... است که براساس نظر پزشک هر یک از این داروها را می‌توان تجویز کرد.
نگاهی کلی به اضطراب
برای جمع‌بندی بهتر است بدانید روش‌های مختلف درمانی و روان‌درمانی برای درمان اضطراب وجود دارد. شما می‌توانید اضطراب و نگرانی خود را با دارو‌درمانی، روان‌درمانی یا ترکیبی از این دو کنترل کنید .اما برخی از افرادی که دارای اختلال اضطرابی خفیف هستند یا ترس از عاملی دارند که به راحتی می‌توانند از آن اجتناب کنند، تصمیم می‌گیرند با این بیماری زندگی کنند و تحت درمان قرار نگیرند.
با این حال، اجتناب از محرک‌ها، می‌تواند اضطراب را در طولانی‌مدت بدتر کند. درمان می‌تواند به شما کمک کند تا دیگر نیازی به اجتناب از محرک‌ها نداشته باشید. درک این نکته مهم است که اختلالات اضطرابی عصبی حتی در موارد شدید، قابل درمان هستند. اگرچه اضطراب و نگرانی معمولاً از بین نمی‌رود، اما می‌توانید یاد بگیرید که آن را مدیریت کنید و زندگی شاد و سالمی داشته باشید.
