آمپول بتامتازون چیست؟ نحوه مصرف، فواید و عوارض

آمپول بتامتازون یک کورتیکواستروئید (کورتون) تزریقی با کاربردهای وسیع است. ازجمله کاربردهای این دارو می‌توان به درمان آلرژی، التهاب و ریزش موی سکه‌ای اشاره کرد. این آمپول در دو نوع بی‌رنگ و شیری‌ (بتامتازون ال آ) در دسترس است که هرکدام خواص و ویژگی‌های مربوط به خود را ارائه می‌کنند. این آمپول یک داروی نسخه‌ای است و نباید به‌صورت خودسرانه مورد استفاده قرار بگیرد. در ادامه، به بررسی نکات کلیدی درباره آمپول بتامتازون می‌پردازیم تا شما بتوانید با آگاهی کامل و خیال راحت از فواید آن بهره‌مند شوید.

فهرست مطالب

طبقه بندی دارویی	گلوکوکورتیکوئید
اشکال دارویی	آمپول بتامتازون 4 میلی‌گرم در میلی‌لیتر -امپول بتامتازون طولانی اثر (آمپول ضد حساسیت شیری رنگ)
موارد مصرف اصلی	کنترل التهاب و آلرژی
نحوه مصرف رایج	مقدار مصرف این دارو بر اساس شرایط بیمار توسط پزشک تعیین می‌شود. از مصرف خودسرانه خودداری کنید.
تداخلات دارویی مهم^	واکسن‌ها - دسموپرسین - تاکرولیموس
برندهای تجاری معروف	بتازونیت - بتامتازون ال آ تی-سی
داروهای هم‌گروه	دگزامتازون - پردنیزولون - هیدروکورتیزون

^داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی آمپول بتامتازون را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربرد آمپول بتامتازون

موارد مصرف اصلی بتامتازون آمپول در ادامه بررسی خواهند شد:

آمپول بتامتازون داخل عضله ای

آمپول بتامتازون به‌صورت تزریق داخل عضلانی، در موارد زیر کاربرد دارد:

بتامتازون در حساسیت و آلرژی: بتامتازون در مدیریت آلرژی‌های شدید یا ناتوان‌کننده که با سایر داروها و درمان‌های مرسوم کنترل نشده‌اند، مؤثر است؛ این موارد شامل آسم، درماتیت آتوپیک، درماتیت تماسی، رینیت آلرژیک (دائمی یا فصلی)، واکنش‌های حساسیت دارویی و واکنش‌های حین تزریق خون می‌شود.

در مواردی که داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها اثربخش نباشند، ممکن است از امپول بتامتازون ال آ برای حساسیت استفاده شود. این آمپول که به‌عنوان آمپول ضد حساسیت شیری‌رنگ نیز شناخته می‌شود، اثری پیوسته و طولانی‌مدت دارد و می‌تواند علائم شدید را به‌خوبی کنترل کند. همچنین آمپول بتامتازون برای درمان کهیر نیز کاربرد دارد.

بیماری‌های پوستی: بتامتازون در بهبود بیماری‌های پوستی شدید و نادر مانند درماتیت تاولی هرپتی‌فرم، اریترودرمی لایه‌بردار، مایکوز‌یس فونگوئید، پمفیگوس و سندرم استیونس - جانسون نقش دارد.
اختلالات غدد درون‌ریز: بتامتازون در مدیریت هیپرپلازی مادرزادی غده فوق‌کلیه، افزایش بیش‌ازحد کلسیم خون در اثر ابتلا به سرطان و تیروئیدیت غیرچرکی نقش دارد.
بیماری‌های دستگاه گوارش: بتامتازون در مدیریت دوره‌های حاد بیماری کرون و کولیت اولسراتیو نقش دارد.
اختلالات خونی: بتامتازون در بهبود کم‌خونی همولیتیک اکتسابی (با منشاء خودایمنی)، کم‌خونی دایموند بلک‌فن، آپلازی خالص گلبول‌های قرمز (عدم تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان) و برخی از موارد ترومبوسایتوپنی (کمبود پلاکت) نقش دارد.
سرطان‌ها: بتامتازون در کنترل و تسکین درد ناشی از لنفوم و لوسمی نقش دارد.
اختلالات سیستم عصبی: بتامتازون در کنترل حملات حاد مولتیپل اسکلروزیس (MS) و مدیریت ادم (تجمع مایعات) مغزی مرتبط با تومور مغزی اولیه یا متاستاتیک و کرانیوتومی نقش دارد.
بیماری‌های چشمی: بتامتازون در بهبود التهاب چشم (با منشاء سمپاتیک)، آرتریت تمپورال، التهاب عنبیه و سایر التهاب‌های چشمی که با کورتیکواستروئید موضعی کنترل نمی‌شوند، نقش دارد.
بیماری‌های کلیوی: بتامتازون در ایجاد دیورز (دفع ادرار) یا بهبود پروتئینوری (دفع پروتئین) در سندرم نفروتیک ایدیوپاتیک یا اختلالات کلیوی ناشی از لوپوس نقش دارد.
بیماری‌های تنفسی: بتامتازون در بهبود بریلیوز، سل ریوی، ذات‌الریه ائوزینوفیلی ایدیوپاتیک و سارکوئیدوز با علامت نقش دارد.
اختلالات روماتیسمی: بتامتازون در درمان موقت حملات حاد نقرس، روماتیسم قلبی، آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریاتیک، اسپوندیلیت انکیلوزان، درماتومیوزیت، پلی‌میوزیت و لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) نقش دارد.
سایر کاربردها: بتامتازون در کنترل ترشینوز همراه با درگیری عضله قلب یا اعصاب و مننژیت سلی (همراه با بلوک ساب آراکنوئید) کاربرد دارد.

آمپول بتامتازون داخل مفصلی و بافت نرم

آمپول بتامتازون به‌صورت تزریق داخل مفصل و بافت نرم، در موارد زیر کاربرد دارد:

کنترل کوتاه‌مدت حملات حاد نقرس
کنترل بورسیت حاد و تحت حاد
تنوسینوویت حاد غیر‌اختصاصی
اپیکوندیلیت
کاهش درد و التهاب آرتریت روماتوئید
بهبود سینوویت استئوآرتریت

بتامتازون داخل ضایعه‌ای

آمپول بتامتازون به‌صورت تزریق داخل ضایعه‌ای، در موارد زیر کاربرد دارد:

درمان آلوپسی آره‌آتا
لوپوس اریتماتوز دیسکی
کِلوئید
لیکن پلان
پلاک‌های پسوریازیس

همچنین آمپول بتامتازون ممکن است توسط پزشکان برای تسریع بلوغ ریه جنین نیز تجویز می‌شود.

نحوه مصرف آمپول بتامتازون

آمپول حاوی دارو را پیش از استفاده به‌خوبی تکان دهید. بسته به کاربرد مدنظر، آمپول در نقاط مختلف بدن تزریق می‌شود. شایع‌ترین راه تجویز، تزریق عضلانی است؛ اما ممکن است تزریق در مفصل، ضایعه پوستی (به‌صورت داخل پوستی و نه زیرپوستی)، غلاف تاندون آسیب‌دیده یا حفراتی مانند حفره سینوویال (برای مدیریت آرتروز) هم انجام شود. توجه کنید که این دارو به‌صورت وریدی قابل تزریق نیست.

توجه کنید که مقدار و مدت‌زمان مصرف این دارو توسط پزشک معیّن می‌شود. از مصرف خودسرانه بپرهیزید.

نحوه قطع مصرف آمپول بتامتازون

درصورتی‌که این دارو را به‌طور پیوسته استفاده می‌کنید، قطع آن باید به‌طور تدریجی انجام شود. نحوه صحیح کاهش تدریجی دوز دارو با توجه به شرایط بالینی شما توسط پزشک تعیین می‌شود. از قطع ناگهانی مصرف دارو خودداری کنید.

عوارض آمپول بتامتازون

آمپول بتامتازون نیز مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی خاص خود را دارد. در ادامه شایع‌ترین عوارض آمپول بتامتازون را بررسی می‌کنیم. توجه کنید که این لیست شامل تمام عوارض جانبی این دارو نیست و در صورت بروز هر عارضه‌ی جانبی خاصی بهتر است با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

افزایش فشار خون
تورم و احتباس مایعات در بدن
افزایش قند خون
افزایش اشتها یا اضافه‌وزن
تغییرات خلق‌وخو

تداخلات دارویی آمپول بتامتازون

مصرف آمپول بتامتازون همراه با برخی داروها می‌تواند تداخل داشته باشد و لازم است که جهت مصرف هم‌زمان آن‌ها با پزشک مشورت شود؛ در ادامه، مهم‌ترین تداخلات دارویی این دارو را بررسی می‌کنیم:

واکسن‌ها (شامل واکسن ب ث ژ، تب دنگی، MMR، آبله مرغان، فلج اطفال، حصبه، هاری، آنفولانزا و تب زرد): واکسن‌های غیرزنده را حداقل ۲ هفته قبل از آمپول بتامتازون و واکسن‌های زنده را حداقل 4 هفته قبل آن تجویز کنید. برای واکسن‌های زنده این فاصله حتما باید رعایت شود؛ اما اگر بیماران کمتر از ۱۴ روز قبل و یا در طول چنین درمانی با واکسن‌های غیرزنده واکسینه شوند، ضروری است که واکسیناسیون را حداقل ۳ ماه پس از اتمام درمان تکرار کنید.
داروهای سرکوب‌کننده ایمنی (کلادریبین، پیمکرولیموس، سیکلوسپورین و تاکرولیموس)
دسموپرسین
داروهای ضدانعقاد و ضدپلاکت (مانند وارفارین و آسپرین)
داروهای ضددیابت (مانند انسولین و متفورمین)
برخی از داروهای بیولوژیک (ناتالیزومب، باریسیتینیب، داروهای ایمونوتراپی سلول CAR-T، دنوزومب، پمبرولیزومب و توفاسیتینیب)
لفلونوماید

این فهرست، لیست کاملی از تمام تداخلات دارویی آمپول بتامتازون نیست. ضمنا، تداخل غذایی خاصی برای این آمپول در منابع علمی ذکر نشده‌است. درصورتیکه هر داروی دیگری را مصرف می‌کنید، پیش از مصرف آمپول بتامتازون با داروساز یا پزشک مشورت کنید.

موارد هشدار مصرف

تجویز عضلانی این دارو در ترومبوسایتوپنی ایمنی ممنوع است. همچنین، در صورت آلرژی به هریک از اجزای فرمولاسیون و ابتلا به هرپس سیمپلکس چشمی، عفونت‌ قارچی داخلی، واکسینیا و مالاریای مغزی، باید از مصرف آمپول بتامتازون اجتناب کنید. درصورتیکه مبتلا به هریک از موارد زیر هستید، پیش از مصرف آمپول بتامتازون با پزشک یا داروساز مشورت کنید:

زخم معده یا بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش (مانند کولیت یا بیماری کرون)
سابقه ابتلا به عفونت‌های شدید (مانند هپاتیت B)
اختلالات اعصاب‌ و روان (مانند سایکوز و اسکیزوفرنی)
مشکلات قلبی (مانند سابقه سکته قلبی، نارسایی قلبی و فشارخون بالا)
دیابت
ترومای سر و گردن
اختلالات کبدی ازجمله سیروز
میاستنی گراویس
آب‌مروارید و گلوکوم
پوکی استخوان
فئوکروموسا‌یتوما
نارسایی کلیوی
اختلالات تشنج
اسکلروز سیستمیک
اختلالات تیروئید

در مدت مصرف این دارو، از قرارگرفتن در تماس با افراد مبتلا به بیماری‌های عفونی و تنفسی خودداری کنید.

مصرف آمپول بتامتازون در بارداری و شیردهی

استفاده از داروها در دوره‌های باروری، بارداری و شیردهی، همواره از مهم‌ترین دغدغه‌های بانوان محترم محسوب می‌شود. در ادامه به بررسی این موارد برای داروی آمپول بتامتازون خواهیم پرداخت:

مصرف در دوران باروری

استفاده از آمپول بتامتازون تأثیر شناخته‌شده‌ای بر سلامت باروری بانوان ندارد.

مصرف آمپول بتامتازون در بارداری

استفاده از این دارو در سه‌ماهه نخست بارداری توصیه نمی‌شود؛ زیرا ممکن است با عوارضی احتمالی برای جنین، ازجمله شکاف‌های دهانی یا کاهش وزن هنگام تولد همراه باشد. همچنین، در سایر دوره‌های بارداری اگر نیاز به استفاده از یک کورتیکواستروئید تزریقی باشد، کورتیکو‌استروئیدهای غیر‌فلوئوردار مانند پردنیزولون در اولویت است.

مصرف در دوران شیردهی

مصرف این دارو در شیردهی باید با احتیاط انجام شود؛ زیرا می‌تواند با خطر عوارضی همچون سرکوب رشد و تداخل با استروئیدهای درون‌زای نوزاد همراه باشد. نظارت بر سلامت نوزاد شیرخوار در طول مدت مصرف دارو توسط مادر، ضروری است. همچنین، مانند دوره بارداری، مصرف کورتیکو‌استروئیدهای غیر‌فلوئوردار مانند پردنیزولون نسبت به بتامتازون در اولویت بالاتری قرار دارد.

مکانیسم اثر بتامتازون

بتامتازون تزریقی با کنترل سرعت ساخت پروتئین، مهار مهاجرت نوتروفیل‌ها و فیبروبلاست‌ها، و بازگرداندن نفوذپذیری مویرگی و پایداری لیزوزومی در سطح سلولی، به پیشگیری یا کنترل التهاب کمک می‌کند.

سخن پایانی

آمپول بتامتازون یکی از کورتون‌های تزریقی پرمصرف است که کاربردهای درمانی وسیعی دارد. در این نوشته کاربردها، تداخلات، نحوه مصرف و عوارض جانبی آن را بررسی کردیم. مصرف آمپول بتامتازون طبق دستور پزشک و با درنظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی می‌تواند کم‌ترین عارضه و بهترین اثربخشی را برای شما ایجاد کند. برای خرید آمپول بتامتازون می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید. در صورت تداوم مصرف می‌توانید با داروساز مشورت و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. آمپول بتامتازون برای چیست؟

این دارو یک کورتون است که اثرات ضد‌حساسیت و ضدالتهابی دارد. استفاده از این دارو به کاهش تورم، قرمزی و خارش ناشی از واکنش‌های آلرژیک کمک می‌کند.

2. آمپول بتامتازون ال آ برای چی خوبه؟ آمپول بتامتازون شیری برای چیست؟

امپول بتامتازون ال آ یا بتامتازون شیری رنگ، یک فرم پیوسته رهش از بتامتازون است که در عضلات ذخیره می‌شود و دارو را به‌تدریج آزاد می‌کند. این آمپول برای کنترل طولانی‌مدت علائم آلرژی و کهیر مؤثر است.

3. آیا آمپول بتامتازون برای سرفه خوب است؟

این آمپول گزینه اول پزشکان برای کنترل سرفه نیست؛ اما ممکن است برای برخی انواع سرفه که منشاء آلرژیک یا التهابی دارند، توسط پزشک تجویز شود.

4. آیا آمپول بتامتازون برای ورم بینی خوب است؟

آمپول بتامتازون فقط در موارد خاص و با تشخیص پزشک می‌تواند برای کاهش فوری ورم بینی استفاده شود.

5. آمپول بتامتازون بهتره یا دگزامتازون؟

هر دو آمپول، از دسته کورتون‌ها هستند و پزشک بسته به کاربرد درمانی مدنظر، ممکن است بتامتازون یا دگزامتازون را انتخاب کند.

6. آمپول بتامتازون برای آبریزش بینی خوب است؟

بله؛ این آمپول با مهار التهاب و آلرژی، به کاهش آبریزش بینی کمک می‌کند اما با توجه به عوارض جانبی آن، آمپول بتامتازون گزینه اول پزشکان برای درمان آبریزش بینی نیست.

7. آمپول بتامتازون برای تب کودکان کاربرد دارد؟

خیر؛ استفاده از این دارو برای کنترل تب کودکان توصیه نمی‌شود.

8. ایا امپول بتامتازون خواب اور است؟

خیر؛ انتظار نمی‌رود که با مصرف این دارو خواب‌آلودگی، خستگی یا گیجی را تجربه کنید.

9. آیا آمپول بتامتازون برای حساسیت فصلی مناسب است؟

بله؛ این آمپول یک راهکار نهایی برای کنترل انواع علائم حساسیت فصلی است و درصورتی‌که علائم شما با داروهای خوراکی یا اسپری‌ها کنترل نشود، ممکن است پزشک شما این آمپول را تجویز کند.

10. آیا آمپول بتامتازون در سرماخوردگی کاربرد دارد؟

خیر؛ استفاده از این دارو برای سرماخوردگی کاربرد ندارد.

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: سروش سراب هرسینی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر