زندگی با سرطان خون؛ چالش‌ها و امیدها

سرطان خون که به نام لوسمی یا لوکمی نیز شناخته می‌شود، نوعی از سرطان است که بر روی سلول‌های خونی و مغز استخوان تأثیر می‌گذارد. این بیماری باعث تولید غیرطبیعی و بیش از حد سلول‌های خونی می‌شود که می‌تواند به کاهش کارایی سیستم ایمنی، اختلال در تولید سلول‌های خونی سالم و بروز مشکلات جدی در عملکرد بدن منجر شود.

لوسمی به انواع مختلفی مانند لوسمی حاد و مزمن تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و روش‌های درمانی خاص خود را دارند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند تأثیر زیادی بر پیش‌آگاهی بیماران داشته باشد؛ بنابراین آگاهی از علائم و نشانه‌های این بیماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله ابتدا به توضیح انواع و علائم این سرطان می‌پردازیم و سپس به سراغ پیشگیری و درمان می‌رویم. پس با ما همراه باشید.

سرطان خون چیست؟

سرطان خون که به آن لوسمی نیز گفته می‌شود، نوعی سرطان است که بر سلول‌های خونی و مغز استخوان تأثیر می‌گذارد. در این بیماری، رشد غیرقابل کنترل سلول‌های غیرطبیعی خون رخ می‌دهد. این سلول‌ها به درستی عمل نمی‌کنند و می‌توانند مانع از تولید سلول‌های خونی سالم شوند.

خلاصه: سرطان خون یا لوسمی نوعی سرطان است که بر سلول‌های خونی و مغز استخوان تأثیر می‌گذارد و به دلیل رشد غیرقابل کنترل سلول‌های غیرطبیعی، به ویژه گلبول‌های سفید، منجر به اختلال در تولید سلول‌های سالم خون می‌شود.

 

انواع سرطان خون

سرطان خون دارای أنواع تفاوتی است که از مهم‌ترین انواع آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL)

لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL) نوعی سرطان خون است که عمدتاً بر روی گلبول‌های سفید به نام لنفوسیت‌ها تأثیر می‌گذارد. این بیماری به سرعت پیشرفت می‌کند و معمولاً در کودکان شایع‌تر است؛ اما می‌تواند بزرگسالان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

2. لوسمی حاد میلوئیدی (AML)

لوسمی حاد میلوئیدی (AML) نوعی سرطان خون است که سلول‌های خونی مغز استخوان را تحت تاثیر می‌دهد. این بیماری به سرعت پیشرفت می‌کند و معمولاً در افراد مسن شایع‌تر است.

3. لوسمی مزمن لنفوئیدی (CLL)

این نوع سرطان خون به‌آرامی پیشرفت می‌کند و گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم آن شامل خستگی، عفونت‌های مکرر، بزرگ شدن غدد لنفاوی و کاهش وزن شدید و ناخواسته است.

4. لوسمی مزمن میلوئیدی (CML)

لوسمی مزمن میلوئیدی نیز در سلول‌های خون‌ساز مغز استخوان شروع می‌شود و پس از مدتی به خون گسترش می‌یابد. در بسیاری از موارد، CML به‌طور تصادفی در آزمایش‌های خون برای مشکلات دیگر تشخیص داده می‌شود.

5. لنفوم (Lymphoma)

لنفوم نوعی سرطان است که در سیستم لنفاوی به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن، آغاز می‌شود. علائم شایع لنفوم شامل تورم بدون درد در غدد لنفاوی، تب، تعریق شبانه، کاهش وزن و خستگی است. تشخیص این بیماری معمولاً از طریق آزمایش سرطان خون، بیوپسی و تصویربرداری انجام می‌شود و درمان آن ممکن است شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و درمان‌های هدفمند باشد.

6. میلوما (Multiple Myeloma)

میلوما یا مولتیپل میلوما (Multiple Myeloma) نوعی سرطان خون است که در پلاسماسل‌ها، - که نوعی از گلبول‌های سفید خون هستند - ایجاد می‌شود. این بیماری به‌طور عمده بر مغز استخوان تأثیر می‌گذارد.

خلاصه: لوسمی‌ها انواع مختلفی از سرطان خون هستند که به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می‌شوند؛ لوسمی حاد به سرعت پیشرفت می‌کند و بیشتر در کودکان و افراد مسن شایع است، در حالی که پیشرفت لوسمی مزمن به‌آرامی صورت می‌گیرد. لنفوم و میلوما نیز از دیگر انواع سرطان خون هستند که بر سیستم ایمنی و پلاسماسل‌ها تأثیر می‌گذارند.

 

علل بروز سرطان خون

علت سرطان خون هنوز کاملاً مشخص نیست، اما عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. برخی از این عوامل شامل قرار گرفتن در معرض سطوح بالای تشعشعات یا مواد شیمیایی مضر مانند بنزن (موجود در صنایع و برخی محصولات خانگی)، سابقه خانوادگی لوسمی، و ابتلا به برخی از اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون است. همچنین، عوامل محیطی مانند آلودگی هوا و عفونت‌های ویروسی نیز می‌توانند در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند. ضعف سیستم ایمنی بدن و برخی از بیماری‌های خونی و اختلالات سیستم ایمنی نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند.

خلاصه: علت سرطان خون هنوز کاملاً مشخص نیست، اما عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. برخی از این عوامل شامل قرار گرفتن در معرض سطوح بالای تشعشعات یا مواد شیمیایی مضر مانند بنزن و داشتن سابقه خانوادگی است.

 

ریسک فاکتورهای سرطان خون

ریسک فاکتورهای بروز سرطان خون، یا لوسمی، شامل مجموعه‌ای از عوامل است که می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. برخی از این عوامل قابل تغییر و برخی دیگر غیر قابل تغییر هستند. در ادامه به بررسی هر یک از این عوامل می‌پردازیم.

• سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به لوسمی افزایش می‌یابد.
• عوامل ژنتیکی: اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون و برخی دیگر از شرایط ارثی، می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان خون را بالا ببرند.
• قرارگیری در معرض مواد سرطان‌زا: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند بنزن و همچنین تابش‌های یونیزه‌کننده می‌تواند خطر ابتلا به لوسمی را افزایش دهد.
• مشکلات خونی: برخی اختلالات خونی مانند ترومبوسیتوپنی می‌توانند ریسک ابتلا به لوسمی را افزایش دهند.
• سرکوب سیستم ایمنی: افرادی که سیستم ایمنی آنها تحت تأثیر داروها یا بیماری‌ها قرار دارد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به لوسمی هستند.
• عوامل عفونی: برخی عفونت‌ها نیز ممکن است بر روی ریسک ابتلا به سرطان خون تأثیر بگذارند.
• سیگار کشیدن
• چاقی و سبک زندگی ناسالم

خلاصه: ریسک فاکتورهای سرطان خون (لوسمی) شامل عواملی مانند سن، اختلالات ژنتیکی، قرارگیری در معرض مواد سرطان‌زا، سیگار کشیدن، مشکلات خونی، چاقی، سرکوب سیستم ایمنی و برخی عفونت‌ها است که می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

 

علائم سرطان خون

این بیماری می‌تواند بر عملکرد گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها تأثیر بگذارد و علائم مختلفی را به همراه داشته باشد. برخی از شایع‌ترین علائم سرطان خون عبارتند از:

• تب و عرق شبانه: این علائم ممکن است به‌دلیل فعالیت بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عفونت‌ها یا به دلیل وجود سلول‌های سرطانی باشد.
• خستگی و ضعف
• کاهش وزن ناگهانی و شدید
• درد استخوان و مفاصل
• خونریزی و کبودی آسان
• عفونت‌های مکرر
• سردرد و مشکلات عصبی
• تنگی نفس
• ناراحتی گوارشی

خلاصه: سرطان خون یا لوسمی، نوعی سرطان است که به‌دلیل تولید بی‌رویه گلبول‌های سفید خون ایجاد می‌شود و می‌تواند علائمی مانند خستگی شدید، تب و عرق شبانه، کاهش وزن ناگهانی، درد استخوان و مفاصل، خونریزی آسان، عفونت‌های مکرر و ناراحتی شکمی را به همراه داشته باشد.

 

تشخیص سرطان خون

برای تشخیص سرطان خون روش‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه به مراحل و روش‌های تشخیص آن می‌پردازیم.

• مشاوره اولیه با پزشک: اولین قدم برای تشخیص سرطان خون، مراجعه به پزشک متخصص خون است. پزشک با پرسش از علائم و سابقه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
• آزمایش‌های خون: یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تشخیص سرطان خون، آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است که تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را بررسی می‌کند. به‌ زبان ساده، CBC اصلی‌ترین آزمایش سرطان خون است.
• بیوپسی مغز استخوان: در این روش، نمونه‌ای از مغز استخوان بیمار برداشته می‌شود تا وجود سلول‌های سرطانی بررسی شود. این روش به تشخیص دقیق‌تر نوع سرطان کمک می‌کند.
• آزمایش‌های تصویربرداری: اسکن‌ها و دیگر تکنیک‌های تصویربرداری ممکن است برای بررسی وضعیت داخلی بدن و شناسایی ناهنجاری‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
• آزمایش‌های ژنتیکی و ایمونوفنوتایپینگ: این آزمایش‌ها برای شناسایی تغییرات ژنتیکی و نوع سلول‌های سرطانی انجام می‌شوند که می‌توانند در تعیین نوع درمان مؤثر باشند.

خلاصه: برای تشخیص سرطان خون (لوسمی)، مراحل متعددی از جمله مشاوره اولیه با پزشک، انجام آزمایش‌های خون (مانند شمارش کامل خون)، بیوپسی مغز استخوان، استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری و آزمایش‌های ژنتیکی مورد نیاز است.

 

پیشگیری از سرطان خون

برای پیشگیری از سرطان خون، اقداماتی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. مهم‌ترین روش‌های پیشگیری شامل موارد زیر است:

• اجتناب از استعمال دخانیات
• رعایت رژیم غذایی سالم
• فعالیت بدنی منظم
• اجتناب از مواد شیمیایی مضر
• مراقبت از سلامت روان

خلاصه: اقدامات مناسب برای پیشگیری از سرطان خون شامل اجتناب از استعمال دخانیات، رعایت رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم، کاهش قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر و مراقبت از سلامت روان است.

 

راه‌های درمان سرطان خون چیست؟

درمان سرطان خون به نوع آن و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. روش‌های درمانی متنوعی برای این بیماری وجود دارد که شامل موارد زیر است:

1. شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین روش‌های درمان سرطان خون است. این روش شامل استفاده از داروهایی است که به‌طور مستقیم به سلول‌های سرطانی حمله کرده و آنها را سرکوب می‌کنند. برنامه‌های شیمی‌درمانی معمولاً شامل چندین دوره درمانی هستند که هر دوره با یک دوره استراحت همراه است تا بدن فرصت بهبودی داشته باشد.

2. پیوند سلول‌های بنیادی

پیوند سلول‌های بنیادی یا همان پیوند مغز استخوان، یکی دیگر از روش‌های مؤثر در درمان سرطان خون است. این روش معمولاً پس از شیمی‌درمانی با دوز بالا انجام می‌شود و به بیمار کمک می‌کند تا سلول‌های خونی سالم تولید کند.

3. ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یکی دیگر از گزینه‌های درمانی است که به تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل سرطان کمک می‌کند. این روش شامل استفاده از داروهایی است که به سیستم ایمنی کمک می‌کنند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و از بین ببرند. از جمله این داروها می‌توان به آنتی‌بادی‌های مونوکلونال مثل ریتوکسیمب اشاره کرد.

4. پرتودرمانی

پرتودرمانی نیز ممکن است در برخی موارد برای کاهش اندازه تومورها یا کنترل علائم بیماری استفاده شود، هرچند که معمولاً کمتر از شیمی‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

5. داروهای هدفمند (Targeted Therapy)

این داروها به‌طور خاص بر روی پروتئین‌ها یا مسیرهای بیوشیمیایی در سلول‌های سرطانی تمرکز دارند. مهم‌ترین داروهای مورد استفاده در این روش درمانی، موارد زیر هستند:

• ایماتینیب (Imatinib): برای درمان سرطان خون مزمن میلوئیدی (CML) و برخی دیگر از انواع لوسمی
• داستینیب (Dasatinib): برای درمان CML و لوسمی حاد لنفوسیتی (ALL)

خلاصه: درمان سرطان خون (لوسمی) شامل روش‌های مختلفی از جمله شیمی‌درمانی، پیوند سلول‌های بنیادی، ایمونوتراپی، پرتودرمانی و داروهای هدفمند است که بسته به نوع لوسمی و وضعیت بیمار انتخاب می‌شود. شیمی‌درمانی به‌عنوان روش اصلی، با هدف نابود کردن سلول‌های سرطانی عمل می‌کند، در حالی که ایمونوتراپی به تقویت سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان کمک می‌کند.

 

سخن پایانی

سرطان خون یک بیماری پیچیده است که نیاز به توجه مستمر و تحقیقات بیشتری دارد. با افزایش آگاهی عمومی و پیشرفت در روش‌های درمانی، امید به زندگی بیماران مبتلا به این بیماری افزایش یافته است و می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر برای آن‌ها امیدوار بود. تلاش برای شناخت بهتر این بیماری و حمایت از بیماران باید در اولویت قرار گیرد تا بتوانیم گام‌های مؤثری در راستای کنترل و درمان آن برداریم.

 

سوالات متداول

در صورتی که به سرطان خون مشکوک بودیم، چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائمی مانند خستگی مفرط، عرق شبانه، خونریزی آسان یا تب مکرر را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام می‌تواند شانس درمان را افزایش دهد.

طول عمر بیماران سرطان خون چقدر است؟

طول عمر بیماران مبتلا به سرطان خون (لوسمی) به نوع بیماری و عوامل فردی بستگی دارد. به‌طور کلی، نرخ بقای پنج‌ساله برای لوسمی لنفوسیتی مزمن حدود ۸۳٪ و برای لوسمی حاد میلوئیدی حدود ۲۷٪ است. تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر طول عمر بیماران داشته باشد.

آیا سرطان خون قابل درمان است؟

سرطان خون یا لوسمی قابل درمان است و با توجه به نوع و مرحله بیماری، روش‌های مختلفی مانند شیمی‌درمانی و پیوند مغز استخوان وجود دارد. پیشرفت‌های اخیر در علم پزشکی شانس بهبودی بیماران را افزایش داده است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به زندگی عادی بیمار کمک کند.

 

نویسنده: فاطمه متین فرید

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی