اندانسترون

اندانسترون که با نام دمیترون نیز شناخته می‌شود، برای پیشگیری از تهوع و استفراغ ناشی از جراحی‌ها (به‌ویژه جراحی‌های گوارشی)، شیمی درمانی سرطان، رادیوتراپی و بیهوشی استفاده می‌شود.

حالت تهوع و استفراغ برای همه افراد آزاردهنده است و می‌تواند به‌دلایل بسیاری از جمله مسمومیت، رفلاکس، بارداری، پرتودرمانی، بیهوشی و شیمی درمانی ایجاد شود. اندانسترون یکی از مهارکننده‌های گیرنده سروتونین (5-HT3) است که از حالت تهوع و استفراغ جلوگیری یا به درمان آن کمک می‌کند.

در ادامه به بررسی نکات کلیدی مرتبط با اندانسترون می‌پردازیم تا آگاهی شما نسبت به این دارو افزایش یابد و با خیال راحت بتوانید آن‌را مصرف کنید.

جدول زیر خلاصه‌ای از مشخصات داروی اندانسترون را ارائه می‌دهد:

طبقه‌بندی دارویی	داروی ضد تهوع، مهار کننده ی گیرنده 5HT3
اشکال دارویی	قرص‌های 4 و 8 میلی گرم، آمپول‌های 2 میلی گرم/ 1 میلی لیتر و شربت 4 میلی گرم در 5 میلی لیتر
موارد مصرف اصلی	کنترل تهوع و استفراغ، پیشگیری از تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی، پرتودرمانی و عمل های جراحی
نحوه مصرف رایج	برای کنترل تهوع و استفراغ اُندانسترون معمولاً با دوز ۴ تا ۸ میلی‌گرم تجویز می‌شود؛ این دوز می‌تواند به‌صورت خوراکی، تزریق عضلانی (IM) یا تزریق وریدی (IV) استفاده شود. در صورت نیاز، این دوز را می‌توان هر ۴ تا ۸ ساعت تکرار کرد.
تداخلات دارویی مهم^	داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (مانند سرترالین و فلوکستین) - داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز (مانند سلژیلین) - داروهای تریپتان (مانند سوماتریپتان)
برندهای تجاری معروف	دمیترون (Demitron)، اندامین (Andamin) و اونیتریل (Onitryl)
داروهای هم‌گروه	گرانیسترون

^داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی اندانسترون را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربردهای داروی اندانسترون

اندانسترون با مهار گیرنده‌های سروتونین نوع 5HT3 به‌عنوان یک داروی مؤثر پیشگیری از تهوع و استفراغ حاد در شرایط مختلف پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در ادامه به بررسی هرکدام می‌پردازیم.

اندانسترون برای تهوع پس از شیمی درمانی

تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی به‌ نوع داروی شیمی درمانی، دوز آن، ترکیب با سایر داروهای ضدسرطان و سابقه قبلی تهوع و استفراغ بستگی دارد. اندانسترون به‌طور مؤثری تهوع در این بیماران را کاهش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا درمان خود را با راحتی بیشتری ادامه دهند.

اندانسترون برای تهوع بعد از عمل جراحی

تهوع و استفراغ بعد از جراحی اغلب به‌دلیل بیهوشی رخ می‌دهد، اما عوامل دیگری مانند کم آبی بدن و سابقه بیماری حرکت نیز ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند. اندانسترون به پیشگیری از بروز این عارضه کمک می‌کند.

اندانسترون برای تهوع پس از پرتودرمانی

اندانسترون با پیشگیری از تهوع و استفراغ به بیماران تحت پرتودرمانی کمک می‌کند تا دوره درمانی خود را با موفقیت بیشتری پشت سر بگذارند. پرتودرمانی در 50 تا 80 درصد بیماران باعث تهوع و استفراغ می‌شود که می‌تواند در طول درمان شروع شود و تا روزها پس از اتمام پرتودرمانی ادامه یابد. این عارضه ممکن است باعث امتناع بیماران از ادامه درمان یا تأخیر در روند درمانی شود.

همچنین در موارد زیر نیز ممکن است اندانسترون توسط پزشک تجویز شود:

• پیشگیری و درمان اسهال شدید و مقاوم ناشی از سندرم کارسینوئید (این سندرم به دلیل ترشح زیاد هورمون‌هایی مثل سروتونین توسط تومورهای کارسینوئید ایجاد می‌شود و اسهال شدید یکی از علائم آن است.)

• درمان علامتی تهوع و استفراغ مرتبط با گاستروپارزی (تخلیه کند معده)، در بیمارانی که به درمان‌های محرک حرکات معده (prokinetic) پاسخ نداده‌اند

• درمان تهوع و استفراغ حاد و شدید

• درمان تهوع و استفراغ پس از جراحی

• درمان تهوع و استفراغ شدید یا مقاوم به درمان (با داروهای دیگر درمان نشده است) در دوران بارداری

• درمان تهوع و استفراغ مرتبط با سرگیجه

نحوه مصرف دارو اندانسترون

مقدار و نحوه مصرف اُندانسترون بسته به علت تهوع و استفراغ، شدت علائم، نوع شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، و شرایط پزشکی فرد (مانند بارداری، بیماری‌های گوارشی، سندرم کارسینوئید یا سرگیجه) متفاوت است.

طول مدت مصرف اُندانسترون بسته به شرایط فرد متفاوت است؛ در برخی موارد تنها برای یک روز و در موارد دیگر ممکن است برای چند روز متوالی تجویز شود. مصرف این دارو گاهی بسته به شدت تهوع، ممکن است ۱ تا ۳ بار در روز در طول دوره شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی و تا ۱ تا ۲ روز پس از آن ادامه یابد.

برای مدیریت تهوع و استفراغ حاد و شدید (مانند موارد اورژانسی)، اُندانسترون معمولاً در دوز ۴ تا ۸ میلی‌گرم تجویز می‌شود که می‌توان آن را به‌صورت خوراکی، تزریق عضلانی یا وریدی استفاده کرد. در صورت نیاز، این دوز هر ۴ تا ۸ ساعت تکرار می‌شود؛ البته در فرم تزریقی، حداکثر دوز ۱۶ میلی‌گرم در هر نوبت است.

آمپول اندانسترون در زمانی که نیاز به اثر سریع دارو وجود دارد یا بیمار قادر به مصرف نوع خوراکی دارو نیست، استفاده می‌شود.

برای مشاهده بهترین اثرگذاری، هنگام مصرف قرص اندانسترون به نکات زیر توجه کنید:

• اندانسترون را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. دارو را بیشتر یا کمتر از مقدار تجویز شده یا برای مدت طولانی‌تر مصرف نکنید.

• قرص اندانسترون را همراه با یک لیوان پر آب میل کنید. اندانسترون را می‌توان همراه با غذا یا با معده خالی مصرف کرد.

• اُندانسترون باید برای اثرگذاری بهتر، حدود ۳۰ دقیقه پیش از شیمی‌درمانی، ۱ تا ۲ ساعت قبل از پرتودرمانی، و ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پیش از جراحی یا بیهوشی مصرف شود.

• اگر یک نوبت مصرف دارو را فراموش کردید به محض به‌یاد‌آوردن آن‌را مصرف کنید و اگر زمان مصرف نوبت بعدی رسیده است از مصرف داروی فراموش‌شده خودداری کنید.

عوارض جانبی احتمالی دمیترون (اندانسترون)

عوارض جانبی اندانسترون در زیر آمده است. این عوارض گذرا هستند و در مدت کوتاهی برطرف می‌شوند. در صورت ادامه‌دار شدن عوارض جانبی دارو حتما با پزشک خود مشورت کنید.

• سردرد

• خستگی و بی‌حالی

• یبوست

• خواب‌آلودگی

• تب

• سرگیجه

همچنین در صورت بروز هرگونه علائم حساسیت مانند کهیر، خارش پوستی، ورم صورت یا لب‌ها و افت فشار خون، مصرف دارو را بلافاصله متوقف و فوراً به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.

سندرم سروتونین

سندرم سروتونین زمانی رخ می‌دهد که مقدار سروتونین در بدن خیلی بالا باشد. مصرف اندانسترون به‌تنهایی یا همراه با سایر داروهایی که روی سروتونین اثر می‌گذارند، می‌تواند باعث سندرم سروتونین شود. این وضعیت می‌تواند خطرناک و حتی تهدیدکننده زندگی باشد.

تداخلات دارویی اندانسترون

اندانسترون با دسته های دارویی ذکر شده در زیر تداخل دارد که مصرف آن‌ها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود:

• سایر داروهای این دسته (مانند گرانیسترون)

• داروهای ضدافسردگی (مانند سیتالوپرام، ایمی پرامین و ونلافاکسین)

• تریپتان‌ها (مانند سوماتریپتان)

• داروهای مخدر سروتونرژیک (مانند ترامادول فنتانیل)

• مهارکننده‌های مونوآمین‌اکسیداز (MAOIs) (مانند سلژیلین و فنلزین)

• برخی داروها ضدآریتمی‌ (مانند آمیودارون، کینیدین و فلکاینید)

• برخی داروهای آنتی‌سایکوتیک‌ (مانند هالوپریدول، تیوریدازین و پیموزاید)

• برخی آنتی‌بیوتیک‌های فلوروکینولون (مانند لووفلوکساسین و موکسی‌فلوکساسین)

• داروهای مهارکننده CYP3A4 (مانند وراپامیل، فلوکونازول، کتوکونازول، ایتراکونازول و کلاریترومایسین)

• داروهای القا کننده CYP3A4 (مانند ریفامپین و کاربامازپین)

• متفورمین (احتمال افزایش سطح پلاسمایی توسط اُندانسترون)

• آپومورفین

• لیتیم

• میرتازاپین

موارد هشدار مصرف اندانسترون

اندانسترون در بیمارانی که سابقه حساسیت به دارو و ترکیبات آن دارند، منع مصرف دارد.

قبل از استفاده از اندانسترون، به پزشک خود در مورد داروهای تجویزی یا بدون نسخه (OTC)، ویتامین‌ها/مواد معدنی، محصولات گیاهی و سایر مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید اطلاع دهید.

برخی شرایط پزشکی می‌توانند در انتخاب دارو، تنظیم دوز و اثرات درمانی مورد انتظار تأثیر بگذارند، بنابراین افرادی که هریک از شرایط زیر را دارند، لازم است پیش از شروع مصرف اندانسترون با پزشک مشورت کنند:

• افرادی که بیماری قلبی یا سابقه مشکلات قلبی مانند سندرم QT طولانی، مشکلات الکترولیت (مانند پتاسیم کم یا منیزیم کم)، نارسایی احتقانی قلب، و مشکلات ریتم قلب ( برادیکاردی) دارند.

• افرادی که اخیرا جراحی گوارشی (معده یا روده‌ها) انجام داده اند: از آن‌جا که مصرف اندانسترون از تهوع و استفراغ جلوگیری می‌کند تشخیص این که این شرایط ناشی از پیچیدگی های جراحی مانند انسداد یا عوارض بیهوشی است ممکن است بسیار سخت شود.

مصرف اندانسترون در دوران بارداری و شیردهی

به‌دلیل حساسیت‌های دوران بارداری و شیردهی، انتخاب داروها باید با دقت و احتیاط بیشتری انجام شود؛ به همین دلیل در ادامه به بررسی مصرف ایمن قرص اندانسترون در این دوران و نکات مهم مرتبط با آن می‌پردازیم.

مصرف اندانسترون در دوران بارداری

اُندانسترون در بارداری، به‌ویژه برای تهوع و استفراغ شدید که داروهای دیگر مؤثر نبوده‌اند یا بعد از سزارین، با نظر پزشک قابل استفاده است.

مصرف در دوران شیردهی

مشخص نیست که اندانسترون وارد شیر مادر می‌شود یا خیر. تصمیم‌گیری درباره شیردهی در زمان مصرف این دارو باید با نظر پزشک و با توجه به احتمال انتقال دارو به نوزاد، فواید شیردهی برای نوزاد، و اهمیت درمان برای مادر گرفته شود.

مکمل های دارای اثرات مشابه اندانسترون

برخی مکمل‌ها می‌توانند با اثر بر سیستم گوارشی و عصبی، به‌عنوان درمان کمکی در کنار داروهایی مثل قرص اندانسترون عمل کنند و در کاهش شدت تهوع مؤثر باشند. این مکمل‌ها با بهبود عملکرد معده و مسیرهای عصبی مرتبط با تهوع، می‌توانند به کنترل بهتر علائم کمک کنند. با این حال، مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک انجام شود، چرا که مکمل‌ها جایگزین درمان دارویی نیستند و تنها در کنار دارو می‌توانند نقش کمکی داشته باشند.

مکمل‌های مؤثر در کنترل تهوع و استفراغ

زنجبیل یکی از ترکیبات گیاهی شناخته‌شده با اثر ضدتهوع طبیعی است که در مطالعات، برای تهوع بارداری، بعد از جراحی یا شیمی‌درمانی اثربخشی خفیف تا متوسطی نشان داده است. اما زنجبیل جایگزین داروهای ضدتهوع نیست و تنها در صورت تأیید پزشک می‌تواند به‌عنوان مکمل کمکی در کنار اندانسترون استفاده شود. در ادامه، مکمل‌هایی حاوی این ترکیبات معرفی می‌شوند: 

مکانیسم اثر اندانسترون

گیرنده‌های سروتونین نوع 5HT3 وقتی فعال شوند، سبب تهوع و استفراغ می‌شوند. اندانسترون با مهار این گیرنده‌ها، از بروز تهوع و استفراغ جلوگیری می‌کند. این دارو روی برخی اعصاب (عصب واگ) در روده‌ها و ناحیه کنترل تهوع در مغز اثر می‌گذارد. این مکانیسم دوگانه باعث اثربخشی بالای آن در پیشگیری و درمان تهوع ناشی از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و جراحی می‌شود.

جدول اشکال دارویی و برندهای اندانسترون

شرکت‌های ایرانی و خارجی مختلفی قرص‌، شربت و آمپول داروی اندانسترون را با نام‌های تجاری مختلفی تولید می‌کنند. این اشکال دارویی همگی دارای ماده موثره یکسان اندانسترون هستند و به لحاظ اثربخشی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. برندهای مختلف این دارو به شرح جدول زیر است:

نام برند	شکل و دوز دارویی	شرکت سازنده/ شرکت واردکننده
اوندانزا	قرص 4 میلی گرم و آمپول 4 میلی گرم/2 میلی لیتر	داروسازی زهراوی
اندانسترون آرنیکا	شیاف مقعدی 16 میلی گرم	آرنیکا سلامت
اندانسترون ایران دارو	قرص 4 میلی گرم	داروسازی ایران دارو
اونداسنس	شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر	تریتا داروی هزاره سوم
اودین	قرص 4 میلی گرم	کشت و فرآوری مهرسا داروی یاسین(مدین فارما)
اندانسترون تولید دارو	قرص 4 میلی گرم	داروسازی تولید دارو
ومترال	شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر، قرص 4 میلی گرم، آمپول 4 میلی گرم/2 میلی لیتر، آمپول 8میلی گرم/4 میلی لیتر، آمپول 4 میلی گرم/2میلی لیتر و آمپول 4 میلی گرم/5میلی لیتر	داروسازی البرز دارو
اندانسترون مفید	قرص 4 میلی گرم	داروسازی طب مفید نیکان
اندانسترون اکسیر	قرص 4 میلی گرم، آمپول 8میلی گرم/4 میلی لیتر و آمپول 4 میلی گرم/2 میلی لیتر	داروسازی اکسیر
انستین	قرص 4 میلی گرم، شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر	داروسازی خوارزمی
اونیتریل	قرص 4 و 8 میلی گرم	داروسازی سبحان دارو
اندانیل	قرص 4 میلی گرم و آمپول 4 میلی گرم/2 میلی لیتر	داروسازی ابوریحان
اندانسترون عبیدی	شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر و قرص 4 میلی گرم	داروسازی عبیدی
اندانسترون سها	قرص 4 میلی گرم	داروسازی سها
اندانسترون فارماشیمی	قرص 4 میلی گرم	داروسازی فارماشیمی
دمیدور	قرص 4 میلی گرم	داروسازی درسا دارو
فرانوزکس	قرص 4 میلی گرم	داروسازی تهران دارو
انداس فلش	قرص دهان بازشو 4 میلی گرم	آرامیس فارمد
اندانسترون قاضی	آمپول 8 میلی گرم/4 میلی لیتر	داروسازی شهید قاضی
اموتم	قرص 4 میلی گرم و شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر	دارو پخش - کارخانه
نوشن	آمپول 4 میلی گرم/2 میلی لیتر	داروسازی روناک دارو
اندانسترون جابر	قرص 4 و 8 میلی گرم	داروسازی جابربن حیان
اندانسترون جالینوس	قرص 4 و 8 میلی گرم	داروسازی جالینوس
اندانسترون آنی درمان	قرص 4 و 8 میلی گرم	داروسازی آنی درمان
اندانسترون حکیم	قرص 4 میلی گرم	داروسازی حکیم
اندانسترون آسا دارو	شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر	آسا دارو طوس
اندانسترون راموفارمین	شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر و قرص 4 میلی گرم	داروسازی راموفارمین
اندانسترون ناوک	شیاف مقعدی 16 میلی گرم	ناوک دارو
بهسترون	قرص 4 میلی گرم	داروسازی بهستان تولید
دمتری کید	شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر	داروسازی الحاوی
اندانسترون واریان فارمد	آمپول 4 میلی گرم/2 میلی لیتر	داروسازی واریان فارمد
اندانسترون پورسینا	شربت 4 میلی گرم/5 میلی لیتر	داروسازی پورسینا
اونسرون	قرص 4 میلی گرم	داروسازی روز دارو
اندانمکس	قرص 4 میلی گرم	داروسازی شهر دارو
انداستوور	قرص 4 میلی گرم	داروسازی اکتوورکو
دمیترون	قرص 4 میلی گرم، آمپول 4 میلی گرم/2 میلی لیتر و محلول خوراکی 4 میلی گرم/5 میلی لیتر	داروسازی تهران شیمی
اندامین	محلول خوراکی 4میلی گرم/5 میلی لیتر و قرص 4 میلی گرم	داروسازی امین
اندانسترون کاسپین	آمپول 4 میلی گرم/2 میلی لیتر و 8 میلی گرم/4 میلی لیتر	داروسازی کاسپین تامین
اندانسترون شفا	قرص 4 میلی گرم	داروسازی شفا
ادیترون - اودیترون	قرص دهان بازشو 4 و 8 میلی گرم	داروسازی پارس دارو
امی ستاپ	آمپول 2میلی گرم/میلی لیتر 4 میلی لیتر	CLARIS LIFE SCIENCES هند / پوراطب

سخن پایانی

اُندانسترون دارویی مؤثر برای کنترل تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا بیهوشی است. مصرف قرص اندانسترون طبق دستور پزشک و با در نظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی می‌تواند بهترین نتیجه را به‌دنبال داشته باشد. برای خرید اندانسترون با نسخه پزشک به داروخانه‌های معتبر مراجعه کنید. اگر نیاز به مصرف مداوم دارید، می‌توانید با داروساز مشورت و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. شربت ومترال برای چیست؟

شربت اندانسترون برای کودکان مناسب است و معمولاً پزشک آن را برای کاهش تهوع و استفراغ ناشی از گاستروانتریت حاد، جراحی، شیمی‌درمانی یا مصرف برخی داروها تجویز می‌کند.

2. قرص اندامین ۴ اندانسترون برای چیست؟

قرص اندامین 4 همان قرص اندانسترون 4 است که پزشک برای پیشگیری یا درمان تهوع و استفراغ سته به دوز مورد نیاز، تجویز می‌کند.

3. آیا اندانسترون برای دل درد خوب است؟

اُندانسترون به‌تنهایی برای دل‌درد کاربرد ندارد، اما اگر دل‌درد همراه با تهوع یا استفراغ باشد، پزشک ممکن است برای کاهش این علائم آن را تجویز کند.

4. قرص اندانسترون چقدر طول میکشد تا اثر کند؟

قرص اُندانسترون معمولاً ۳۰ دقیقه پس از مصرف خوراکی شروع به اثرگذاری می‌کند.

5. شربت اندانسترون برای اسهال خوبه؟

شربت اُندانسترون برای درمان اسهال نیست، اما در کودکان مبتلا به گاستروانتریت که استفراغ دارند، با تجویز پزشک می‌تواند به کاهش استفراغ کمک کند.

6. قرص انداسترون چیست؟

قرص اندانسترون (Ondansetron) دارویی است که برای پیشگیری و درمان تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی تجویز می‌شود.

 

منابع: Medscape | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: سروش سراب هرسینی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر