همه چیز درباره شیمی درمانی؛ راهی برای درمان سرطان

در دنیای مدرن با سبک زندگی ناسالم امروزی، شامل رژیم غذایی نامناسب، استرس، عدم فعالیت بدنی کافی و آلودگی‌های محیطی، سرطان شیوع بیشتری پیدا کرده است. ممکن است برخی افراد سرطان را به‌عنوان یک بیماری لاعلاج و کشنده بشناسند، اما این ذهنیت چندان دقیق نیست. امروزه درمان‌های متعددی برای سرطان وجود دارد. بسته به مرحله سرطان و شرایط دیگر بیمار، بهبود یا درمان کامل لزوماً ناممکن نیست. در این مقاله درباره یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی سرطان، یعنی شیمی درمانی، صحبت خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.

شیمی درمانی چیست؟

طی فرایند شیمی درمانی با استفاده از داروهایی که می‌توانند باعث مرگ سلول‌ها شوند، سعی می‌شود تا تومور و سلول‌های غیرطبیعی از بدن حذف شوند. سرطان را می‌توان با روش‌های مختلفی درمان کرد. شیمی درمانی نیز به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای مقابله با رشد غیرطبیعی سلول‌های سرطانی، در بسیاری از موارد در کنار سایر روش‌های درمانی برای مقابله با انواع سرطان استفاده می‌شود.

سرطان با رشد غیرطبیعی سلول‌ها شروع می‌شود و به مجموعه‌ای از سلول‌ها که رشد غیرطبیعی داشته‌اند، «تومور» گفته می‌شود. تومورها می‌توانند به دو دسته تقسیم شوند:

• تومور خوش‌خیم: این نوع تومور از لحاظ رشد و گسترش محدود است و اغلب باعث مشکلات جدی نمی‌شود.
• تومور بدخیم: تومورهای بدخیم همان چیزی هستند که ما به‌عنوان سرطان می‌شناسیم. این تومورها به‌سرعت گسترش می‌یابند و می‌توانند به بخش‌های دیگر بدن منتقل شوند.

درمان سرطان با توجه به نوع سرطان، محل تومور و شدت بیماری، می‌تواند متفاوت باشد. برخی از روش‌های اصلی درمان سرطان شامل موارد زیر است:

• جراحی: خارج کردن تومور از بدن بیمار توسط جراح
• پرتودرمانی: استفاده از پرتوهای پرانرژی برای تخریب سلول‌های سرطانی
• ایمنی‌درمانی: تحریک سیستم ایمنی بدن برای مقابله با سلول‌های سرطانی
• شیمی درمانی: استفاده از داروهای شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی

خلاصه: شیمی درمانی یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان است که در آن با استفاده از داروهای شیمیایی، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. این روش ممکن است با دیگر روش‌های درمانی مانند جراحی و پرتو درمانی ترکیب شود.

 

آیا شیمی درمانی فقط برای سرطان است؟

هرچند که شیمی درمانی بیشتر به‌عنوان یک روش درمانی برای سرطان شناخته شده است، اما ممکن است برای درمان بیماری‌های دیگری نیز مورد استفاده قرار گیرد. در برخی از بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید، از داروهای شیمی درمانی با دوزهای پایین‌تر استفاده می‌شود تا سیستم ایمنی را سرکوب کند.

خلاصه: شیمی درمانی اغلب برای درمان سرطان به‌کار می‌رود، اما ممکن است در درمان بیماری‌های دیگر مانند بیماری‌های خودایمنی نیز کاربرد داشته باشد.

 

شیمی درمانی برای چه سرطان‌هایی استفاده می‌شود؟

شیمی درمانی برای درمان انواع مختلفی از سرطان‌ها به کار می‌رود، از جمله:

• سرطان‌های خون: همان‌طور که در مقاله مربوط به سرطان خون اشاره کرده‌ایم، این نوع از سرطان می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد، مانند لوسمی، لنفوم و میلوم. شیمی درمانی می‌تواند انتخاب مناسبی برای مدیریت این دسته از سرطان‌ها باشد.
• سرطان‌ سینه
• سرطان ریه
• سرطان پروستات
• سرطان‌های گوارشی مانند سرطان روده بزرگ و معده
• سرطان تخمدان و رحم
• انواع سرطان پوست و در موارد پیشرفته ملانوما
• سرطان پانکراس
• سرطان‌کبد

خلاصه: شیمی درمانی برای درمان طیف گسترده‌ای از سرطان‌ها کاربرد دارد. برای مثال شیمی درمانی در درمان سرطان ریه، کبد، سینه، خون و پوست استفاده می‌شود.

 

شیمی درمانی در کدام مرحله از سرطان استفاده می‌شود؟

در مراحل مختلفی از سرطان می‌توان از شیمی درمانی کمک گرفت. بسته به مرحله سرطان، هدف شیمی درمانی متفاوت خواهد بود. در ادامه به توضیح هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

• مراحل پیشرفته سرطان: زمانی که سرطان به نقاط دیگر بدن گسترش یافته است و درمان‌های محلی مثل جراحی یا پرتودرمانی کافی نیستند.
• قبل از جراحی (شیمی درمانی نئوادجوانت): شیمی درمانی در این مرحله برای کوچک کردن تومور و آسان‌تر کردن جراحی انجام می‌شود.
• پس از جراحی (شیمی درمانی ادجوانت): شیمی درمانی در این مرحله برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده و کاهش خطر عود سرطان انجام می‌شود.
• به عنوان درمان اصلی: در سرطان‌هایی که جراحی یا پرتودرمانی امکان‌پذیر نیست، از شیمی درمانی استفاده می‌شود.
• برای تسکین علائم: در موارد پیشرفته سرطان برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی استفاده می‌شود.

 

شیمی درمانی چقدر مؤثر است؟

یکی از سؤالات رایجی که بیماران مبتلا به سرطان می‌پرسند، این است که شیمی درمانی چقدر مؤثر است و چه میزان از سرطان را می‌تواند درمان کند. پاسخ به این سؤال بسته به نوع سرطان، مرحله آن و سلامت کلی بیمار متفاوت است. اثربخشی شیمی درمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله:

• نوع و مرحله سرطان: سرطان‌هایی که در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند، معمولاً بهتر به شیمی درمانی پاسخ می‌دهند. در حالی که در مراحل پیشرفته‌تر، شیمی درمانی ممکن است تنها برای کنترل بیماری مورد استفاده قرار گیرد.
• سن و وضعیت عمومی بیمار: بیماران جوان‌تر و افرادی که از نظر جسمی در وضعیت بهتری قرار دارند، معمولاً بهتر به درمان پاسخ می‌دهند و عوارض کمتری را تجربه می‌کنند.
• پاسخ فرد به دارو: هر بیمار به‌طور متفاوتی به داروهای شیمی درمانی پاسخ می‌دهد. برخی بیماران ممکن است به‌سرعت بهبود یابند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به درمان‌های ترکیبی یا جلسات بیشتری از شیمی درمانی نیاز داشته باشند.
• به‌طور کلی، شیمی درمانی می‌تواند به منظور دستیابی به یکی از اهداف زیر انجام شود.
• درمان کامل سرطان: در برخی از انواع سرطان، شیمی درمانی می‌تواند سلول‌های سرطانی را به طور کامل از بین ببرد و بیمار را درمان کند. برای مثال، در مراحل ابتدایی سرطان خون یا لنفوم، شیمی درمانی ممکن است منجر به بهبودی کامل بیمار شود.
• کاهش اندازه تومور: در مواردی که درمان کامل امکان‌پذیر نیست، شیمی درمانی می‌تواند اندازه تومور را کاهش دهد یا گسترش آن را کنترل کند. این امر می‌تواند به کاهش علائم و افزایش کیفیت زندگی بیمار کمک کند. همچنین، کاهش اندازه تومور می‌تواند برای ادامه درمان با روش‌های دیگری مانند جراحی یا پرتودرمانی انجام شود.
• کنترل سرطان در مراحل پیشرفته: در مراحل پیشرفته سرطان، هدف شیمی درمانی اغلب کنترل رشد سرطان و جلوگیری از گسترش آن به سایر نقاط بدن است. در این موارد، شیمی درمانی به‌عنوان یک درمان تسکینی (palliative) مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند به بهبود علائم و افزایش طول عمر بیمار کمک کند.

خلاصه: اثربخشی شیمی درمانی به نوع سرطان، مرحله آن و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. در برخی موارد، شیمی درمانی می‌تواند به درمان کامل منجر شود، در حالی که در موارد دیگر، هدف کاهش علائم و کنترل سرطان است.

 

فواید و مشکلات شیمی درمانی

شیمی درمانی به‌عنوان یک روش «سیستمیک» شناخته می‌شود؛ یعنی داروهایی که استفاده می‌شوند، به‌طور بالقوه می‌توانند بر تمام نقاط بدن اثر بگذارند. مزیت این ویژگی، هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی در تمام بدن است. همان‌طور که می‌دانید، اگر سرطان پیشرفت کند، می‌تواند در سایر نقاط بدن هم پخش شود.

شیمی درمانی می‌تواند علائم سرطان را کاهش دهد، از رشد و گسترش سرطان جلوگیری کند، تعداد سلول‌های سرطانی و اندازه تومور را کاهش دهد و حتی سرطان را درمان کند.

گاهی پس از این‌که تومور با جراحی برداشته می‌شود، برای بیمار داروهای شیمی درمانی تجویز می‌شوند. بدین ترتیب می‌توان اطمینان حاصل کرد که سلول‌های سرطانی باقی‌مانده نیز از بدن حذف خواهند شد. گاهی شیمی درمانی قبل از روش‌های دیگر انجام می‌شود. هدف از این کار معمولاً کاهش اندازه تومور است تا بتوان جراحی یا پرتودرمانی مؤثر و مطمئن‌تری انجام داد.

البته مانند هر روش درمانی دیگری، شیمی درمانی نیز مشکلات خاص خود را دارد. از جمله مشکلاتی که ممکن است پس از شیمی درمانی اتفاق بیفتد، می‌توان به عوارض جانبی مثل ریزش مو، خستگی و تهوع اشاره کرد که در بخش‌های بعدی به تفصیل به آن‌ها خواهیم پرداخت.

خلاصه: شیمی درمانی می‌تواند علائم سرطان را تخفیف دهد، از رشد و گسترش آن جلوگیری کند، تعداد سلول‌های سرطانی و اندازه تومور را کاهش دهد و حتی این بیماری را درمان کند. البته مانند هر روش درمانی دیگری، شیمی درمانی نیز مشکلات و عوارض خاص خود را دارد.

 

شیمی درمانی چگونه انجام می‌شود؟

همانطور که گفته شد، شیوه انجام شیمی درمانی به نوع سرطان بستگی دارد. مراحل و روش‌های شیمی درمانی به شرح زیر است:

• می‌توان دارو را به‌طور مستقیم به محل تومور تزریق کرد. گاهی پس از برداشتن تومور با جراحی، می‌توان شکلی از دارو را در محل تومور تعبیه کرد تا دارو به آرامی آزاد شود.
• برخی از انواع سرطان پوست را می‌توان با کرم‌های موضعی که حاوی دارو هستند شیمی درمانی کرد.
• برخی از داروهای شیمی درمانی به‌شکل خوراکی استفاده می‌شوند.
• می‌توان دارو را به‌شکل تزریقی استفاده کرد. گاهی در محل تزریق یک «پورت» تعبیه می‌شود تا بتوان دسترسی آسان‌تر و سریع‌تری به وریدها داشت.

بیایید به اصل مطلب برگردیم؛ شیمی درمانی چگونه انجام می‌شود؟

این بستگی به نحوه مصرف داروهای انتخاب‌شده دارد. ممکن است بتوان اشکال خوراکی یا موضعی را در خانه و بدون نیاز به محیط بیمارستان مصرف کرد. سایر روش‌ها، به‌غیر از اشکال خوراکی یا موضعی، معمولاً در بیمارستان یا مراکز مخصوص انجام می‌شوند.

شیمی درمانی یک فرایند چندمرحله‌ای است که به‌طور معمول در چندین جلسه انجام می‌شود. هر جلسه شیمی درمانی، بسته به نوع دارو و نوع سرطان، ممکن است بین یک تا چند ساعت طول بکشد. این جلسات به‌صورت دوره‌ای تنظیم می‌شوند تا بدن بیمار بتواند بین هر جلسه کمی استراحت کرده و بهبود پیدا کند.

برای بسیاری از بیماران، شیمی درمانی همراه با داروهای دیگر یا روش‌های درمانی مکمل مانند پرتودرمانی یا جراحی به کار می‌رود. قبل از شروع جلسات شیمی درمانی، بیماران باید مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و ارزیابی‌های پزشکی را انجام دهند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است.

• آزمایش خون: برای ارزیابی سلامت عمومی بدن، بررسی تعداد سلول‌های خونی و عملکرد کلیه‌ها و کبد
• آزمایش عملکرد قلب: برخی از داروهای شیمی درمانی می‌توانند بر عملکرد قلب تأثیر بگذارند؛ بنابراین بررسی سلامت قلب ضروری است.
• تصویربرداری: مانند اسکن MRI، سی‌تی‌اسکن یا PET برای تعیین محل دقیق تومور و بررسی پیشرفت سرطان.

این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا برنامه درمانی مناسبی برای بیمار تعیین کنند و مطمئن شوند که بیمار در شرایط جسمی مناسبی برای شروع شیمی درمانی قرار دارد.

 

جلسات شیمی درمانی چگونه انجام می‌شود؟

شیمی درمانی معمولاً در بیمارستان یا کلینیک‌های تخصصی انجام می‌شود. داروها از طریق تزریق وریدی یا به‌صورت انفوزیون (تزریق مداوم) تجویز می‌شوند. پزشکان دوز و نوع دارو را بر اساس نوع سرطان، وزن بیمار و وضعیت سلامت کلی او تعیین می‌کنند.

مسیرهای تجویز دارو نیز به شرح زیر است.

• تزریق وریدی: دارو از طریق سوزنی که به ورید وارد می‌شود، به بیمار تزریق خواهد شد.
• انفوزیون وریدی: دارو به‌طور مداوم و طی چند ساعت به بدن تزریق می‌شود.

تعداد جلسات شیمی درمانی بسته به نوع سرطان، مرحله بیماری و پاسخ بیمار به درمان متفاوت است. به‌طور کلی، بیماران بین ۴ تا ۸ جلسه شیمی درمانی طی چند ماه دریافت می‌کنند. پزشکان پس از هر چند جلسه، با استفاده از آزمایش‌های مختلف (مانند اسکن‌ها) میزان موفقیت درمان را ارزیابی می‌کنند.

البته برنامه شیمی درمانی را می‌توان به مرور و بسته به شرایط بیمار تغییر داد. اگر بدن بیمار تحمل درمان پیش‌بینی‌شده را نداشته باشد، می‌توان از شدت درمان کاست. در مقابل، اگر نتایج رضایت‌بخش نباشند، می‌توان شیمی درمانی را با شدت بیشتری ادامه داد.

زمان هر جلسه شیمی درمانی بسته به نوع دارو متفاوت است. جلسات کوتاه ممکن است یک تا دو ساعت طول بکشند، اما جلسات طولانی‌تر، مانند انفوزیون‌های مداوم، ممکن است بین ۴ تا ۶ ساعت یا حتی بیشتر به طول بیانجامند. بیمار در طول جلسه باید در یک وضعیت راحت قرار گیرد و دارو به‌آرامی به بدن او تزریق می‌شود.

شیمی درمانی معمولاً توسط یک تیم تخصصی پزشکی شامل انکولوژیست، پرستار و داروساز در بیمارستان‌ها یا کلینیک‌های تخصصی انجام می‌شود. این تیم مراقبت می‌کند که داروها به‌درستی تجویز شوند و بیمار در طول درمان تحت نظارت باشد. برخی بیماران ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند، به ویژه اگر داروها پیچیده‌تر باشند یا بیمار دچار عوارض جدی شود.

خلاصه: شیمی درمانی فرآیندی مرحله به مرحله شامل جلسات متعدد و دوره‌ای است. هر جلسه بسته به نوع دارو ممکن است چند ساعت طول بکشد. تعداد این جلسات به نوع سرطان بستگی دارد. قبل از شروع درمان، آزمایش‌های مختلفی برای ارزیابی وضعیت بیمار انجام می‌شود. اغلب داروها – به‌غیر از اشکال خوراکی یا موضعی – معمولاً در بیمارستان یا مراکز مخصوص امکان مصرف دارند.

 

داروهای شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی انواع مختلفی دارند و هرکدام از آن‌ها با مکانیسم‌های متفاوتی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. برخی از معروف‌ترین داروهای شیمی درمانی عبارتند از:

• دوکسوروبیسین: این دارو از دسته آنتراسایکلین‌ها است و برای درمان انواع مختلف سرطان‌ها مانند سرطان پستان و لنفوم استفاده می‌شود.
• سیکلوفسفامید: این دارو برای درمان بسیاری از انواع سرطان‌ها از جمله سرطان خون و لنفوم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• پلاتینوم‌ها (سیس‌پلاتین و اگزالی‌پلاتین): یکی از داروهای مهم برای درمان سرطان‌های ریه، تخمدان و بیضه است.

این داروها معمولاً به‌صورت تزریقی یا خوراکی مصرف می‌شوند و بسته به نوع سرطان و شرایط بیمار، ممکن است در ترکیب با دیگر داروها استفاده شوند.

خلاصه: داروهای شیمی درمانی عملکرد متفاوتی دارند و برای انواع مختلفی از سرطان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. نحوه مصرف آن‌ها ممکن است به‌صورت تزریقی یا خوراکی باشد.

 

از کجا بفهمیم که شیمی درمانی جواب می‌دهد؟

با بررسی برخی از موارد می‌توان درباره میزان اثربخشی شیمی درمانی نظر داد:

• اندازه تومور: اسکن‌ها یا آزمایش‌های تصویربرداری نشان می‌دهند که تومور کوچک شده است یا خیر.
• علائم سرطان: درد یا بهبود سایر علائم بالینی که ناشی از سرطان بوده‌اند.
• نتایج آزمایش‌های خون: در سرطان‌های خونی یا مرتبط با خون، نتایج آزمایش‌های خون ممکن است نشان دهد که سلول‌های سرطانی کاهش یافته‌اند.

 

عوارض جانبی شیمی درمانی و داروهای شیمی درمانی

شیمی درمانی با وجود اینکه یکی از روش‌های مؤثر در درمان سرطان است، عوارض جانبی زیادی دارد که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را تحت‌تأثیر قرار دهد. این عوارض به دو دسته عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند.

1. عوارض کوتاه مدت شیمی درمانی

عوارض کوتاه‌مدت معمولاً در حین جلسات یا کمی بعد از آن‌ها رخ می‌دهند. این عوارض شایع هستند و اکثر بیماران آن‌ها را تجربه می‌کنند. در ادامه، به تشریح و بررسی آن‌ها می‌پرازیم.

• تهوع و استفراغ: شیمی درمانی می‌تواند سیستم گوارشی را تحریک کند و باعث تهوع شدید و استفراغ شود. خوشبختانه داروهای ضدتهوع مختلفی وجود دارند که پزشکان می‌توانند برای کاهش این علائم تجویز کنند. برخی از این داروها شامل موارد زیر هستند.
  
  • اپرپیتانت (Aprepitant): این دارو بیشتر برای تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی استفاده می‌شود.
  • دگزامتازون: استروئیدی که می‌تواند همراه داروهای ضدتهوع تجویز شود و اثر آن‌ها را بیشتر کند.
  • اوندانسترون (Zofran)
  • متوکلوپرامید (Reglan)
• خستگی شدید
• ریزش مو و مشکلات پوستی
• کاهش اشتها
• اسهال یا یبوست
• درد شدید در محل تزریق دارو که به درد شیمی درمانی معروف است

2. عوارض بلند مدت شیمی درمانی

برخی از عوارض شیمی درمانی ممکن است ماندگار باشند. برخی هم ممکن است تا مدت‌ها بعد از پایان درمان باقی بمانند یا حتی چندین سال بعد بروز کنند. این عوارض می‌توانند شامل موارد زیر باشند.

• آسیب به اعصاب (نوروپاتی): برخی داروهای شیمی درمانی ممکن است به اعصاب آسیب زده و باعث بی‌حسی یا درد مزمن شوند. وجود بیماری‌های دیگری مانند دیابت ممکن است باعث طولانی‌ترشدن این عارضه شود.
• خطر ابتلا به سرطان‌های ثانویه: برخی داروهای شیمی درمانی ممکن است در بلندمدت خطر ابتلا به سرطان‌های دیگر را افزایش دهند.
• ناباروری

خلاصه: شیمی درمانی با وجود اینکه یکی از روش‌های مؤثر در درمان سرطان است، عوارض جانبی زیادی دارد که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را تحت‌تأثیر قرار دهد. این عوارض به دو دسته عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند. عوارض کوتاه‌مدت معمولاً در حین جلسات یا کمی بعد از آن‌ها رخ می‌دهند. برخی از عوارض شیمی درمانی ممکن است ماندگار باشند و تا مدت‌ها بعد از پایان درمان باقی بمانند.

در ادامه به بررسی هر یک از این عوارض و روش‌های پیشگیری و درمان آن‌ها خواهیم پرداخت.

 

ریزش مو و مشکلات پوستی با شیمی درمانی

ریزش مو یکی از شایع‌ترین و شناخته‌شده‌ترین عوارض شیمی درمانی است. داروهای شیمی درمانی، علاوه بر سلول‌های سرطانی، به سلول‌های سالمی که سریع تقسیم می‌شوند نیز آسیب می‌زنند. مو یکی از این سلول‌هاست که به‌دلیل تقسیم سریع خود به‌شدت در معرض آسیب داروهای شیمی درمانی قرار می‌گیرد.

ریزش مو معمولاً چند روز یا چند هفته پس از شروع شیمی درمانی خود را نشان می‌دهد. موهای هر بخشی از بدن ممکن است با شیمی درمانی ریزش کنند، اما اغلب موهای سر می‌ریزند. البته این عارضه ماندگار نیست؛ معمولاً چند هفته پس از اتمام شیمی درمانی، موهای جدید شروع به رشد می‌کنند. شیمی درمانی همچنین می‌تواند باعث مشکلات پوستی زیر شود.

• خشکی پوست
• خارش
• حساسیت به نور
• پوسته‌پوسته شدن
• راش‌های پوستی

برای کاهش عوارض پوستی می‌توان از پمادها و کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده کرد.

 

چگونه از تهوع و استفراغ شیمی درمانی پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از تهوع و استفراغ یکی از مهم‌ترین مسائل در طول شیمی درمانی است. پزشکان معمولاً قبل از شروع جلسات شیمی درمانی، داروهای ضد تهوع تجویز می‌کنند. داروهایی مانند اپرپیتانت، اندانسترون، دگزامتازون و متوکلوپرامید به جلوگیری از تهوع کمک می‌کنند.

علاوه بر دارو، بیمار باید رژیم غذایی سبک و مناسب داشته باشد و مایعات زیادی بنوشد. در ادامه، توصیه‌هایی را برای شروع جلسات درمانی بیان می‌کنیم.

• خواب و استراحت کافی داشته باشید
• از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید. مصرف غذاهای سبک و مغذی قبل و بعد از جلسات شیمی درمانی بسیار مهم است. تغذیه شیمی درمانی یکی از مهم‌ترین روش‌های کاهش عوارض است.
• از بیمار تحت درمان حمایت روانی و عاطفی کنید. این حمایت از سوی خانواده و دوستان می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب در طول دوره درمان کمک کند.

 

آیا شیمی درمانی می‌تواند باعث مرگ بیمار شود؟

شیمی درمانی به خودی خود به‌عنوان یک درمان برای نابودی سلول‌های سرطانی طراحی شده است، اما به دلیل عوارض جانبی شدید، به ویژه در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری‌های دیگر هستند، ممکن است خطراتی برای زندگی بیمار ایجاد کند.

شیمی درمانی می‌تواند باعث کاهش شدید عملکرد سیستم ایمنی بدن شود و بیمار را در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های دیگر آسیب‌پذیر کند. در برخی موارد نادر، عوارض جانبی شدید مانند عفونت‌های غیرقابل کنترل یا آسیب‌های شدید به اعضای بدن می‌تواند منجر به مرگ شود. با این حال، این موارد نادر هستند و بیشتر بیماران تحت مراقبت دقیق پزشکی قرار دارند تا چنین خطراتی مدیریت شوند.

 

اگر شیمی درمانی نکنیم چه می‌شود؟

در برخی موارد، بیماران ممکن است تصمیم بگیرند شیمی درمانی انجام ندهند. اگر شیمی درمانی انجام نشود، سرطان ممکن است به رشد و گسترش خود ادامه دهد و در نهایت به ارگان‌های حیاتی آسیب بزند. البته برخی از بیماران ممکن است به دنبال روش‌های جایگزین مانند ایمنی‌درمانی یا پرتودرمانی باشند، اما این روش‌ها همیشه نمی‌توانند جایگزین کامل شیمی درمانی شوند. برای انتخاب روش درمان بهتر، با پزشک خود مشورت کنید، توصیه‌های او و همچنین مزایا و معایب هر روش را سبک‌سنگین کنید و در نهایت تصمیم بگیرید.

خلاصه: اگر شیمی درمانی انجام نشود، سرطان ممکن است به‌سرعت گسترش یابد. روش‌های جایگزین ممکن است در برخی موارد به‌کار روند، اما جایگزین قطعی برای شیمی درمانی نیستند.

 

سخن پایانی

شیمی درمانی به عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان سرطان، با داروهای شیمیایی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد. اگرچه این روش می‌تواند سلول‌های سرطانی را از بین ببرد، اما داروها می‌توانند با اثر بر سلول‌های سالم سایر نقاط بدن، مانند مو یا دستگاه تولیدمثل، عوارض متعددی داشته باشند.

با توجه به نوع سرطان و وضعیت بیمار، شیمی درمانی ممکن است با دیگر روش‌های درمانی مانند جراحی یا پرتودرمانی ترکیب شود. البته توصیه می‌کنیم انتخاب بهترین روش درمانی با مشورت پزشک متخصص انجام شود تا با بهترین نتایج و کم‌ترین عوارض همراه باشد.

 

سؤالات متداول

1. آیا می‌توان از ریزش مو حین شیمی درمانی جلوگیری کرد؟

بله، روش‌هایی مانند استفاده از کلاه‌های خنک‌کننده وجود دارد که می‌تواند جریان خون به پوست سر را کاهش دهد و در نتیجه باعث کاهش ریزش مو شود. هرچند این روش در همه بیماران مؤثر نیست و ممکن است برای برخی نتایج مطلوبی نداشته باشد.

2. آیا شیمی درمانی باعث ناباروری می‌شود؟

برخی از داروهای شیمی درمانی می‌توانند به سیستم تولیدمثل آسیب برسانند و باعث ناباروری شوند. این آسیب ممکن است دائمی یا موقتی باشد. بیماران می‌توانند قبل از شروع شیمی درمانی، در مورد روش‌های حفظ باروری مانند انجماد تخمک یا اسپرم با پزشک مشورت کنند.

3. آیا شیمی درمانی درد دارد؟

شیمی درمانی معمولاً دردناک نیست. اگر بیمار حین یا بعد از شیمی درمانی دچار درد شد، باید با پزشک مشورت کند. گاهی ممکن است عوارضی مانند التهاب وریدها یا درد ناشی از تزریق دارو رخ دهد که با مشاوره و درمان‌های مناسب می‌توان آن را مدیریت کرد.

4. آیا تومور خوش‌خیم درمان می‌شود؟

تومورهای خوش‌خیم معمولاً رشد کُندی دارند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند. این تومورها اغلب نیاز به درمان ندارند، مگر این‌که باعث ناراحتی یا مشکلات خاصی شوند. در مواردی که تومور خوش‌خیم مشکل‌ساز باشد، جراحی یا سایر روش‌های درمانی به کار می‌رود.

 

نویسنده: حسن غیبی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده