بیماری ریفلاکس؛ علائم، علل، راه های تشخیص و درمان

در بیماری ریفلاکس معده که نزد عوام به «ترش کردن» معروف است، محتویات معده دایماً به مری برمی‌گردد. این محتویات گاهی حاوی مقدار زیادی اسید هستند و ممکن است باعث تحریک و درد شوند. بسیاری از افراد ممکن است به صورت گهگاهی ریفلاکس اسید، سوء هاضمه یا سوزش سر دل را از سر گذرانده باشند. با این حال، اگر بیش از دو بار در هفته علایم ریفلاکس داشته باشید، ممکن است به بیماری ریفلاکس معده مبتلا باشید. حدود 20 درصد از افراد در آمریکا مبتلا به ریفلاکس هستند که اگر درمان نشود ممکن است به عوارض جدی منجر شود. در این مطلب در مورد علایم، علل، تشخیص، درمان و عوارض احتمالی این بیماری توضیحاتی ارائه می‌شود.

 

علایم رفلاکس

شایع‌ترین علامت ریفلاکس یا «واشاریدگی»، سوزش مداوم سر دل است که ممکن است شامل این علایم باشد: احساس سوزش در معده که ممکن است به سمت قفسه سینه، گردن و گلو بکشد، طعم ترش یا تلخ در پشت دهان و برگشت غذا یا مایعات از معده به دهان (ترش کردن). سایر علایمی که ممکن است در ریفلاکس دیده شوند شامل احساس پری یا توده در پشت گلو، سرفه مزمن، گرفتگی صدا و تنفس بدبو هستند.

در برخی موارد، افراد ممکن است علایم هشدار مربوط به ریفلاکس را داشته باشند. این علایم معمولاً ادامه‌دار هستند و علی‌رغم درمان دارویی، ممکن است تشدید شوند. همچین ممکن است این علایم هشدار نشانگر یک بیماری زمینه‌ای باشند. علایم هشدار عبارتند از: مشکل در بلع، درد هنگام بلع، تهوع یا استفراغ، کاهش وزن، کم خونی و خونریزی. اگر هر یک از این علایم را داشتید به پزشک مراجعه کنید.

 

سوزش سر دل یا حمله قلبی؟

سوزش سر دل و حمله قلبی دو علت شایع برای درد قفسه سینه هستند، ولی علل و تظاهرات این دو متفاوت‌اند:

• سوزش سر دل وقتی رخ می‌دهد که محتویات اسیدی معده به سمت مری برگردد. این ممکن است منجر به احساس سوزشی در معده شود که به قفسه سینه انتشار می‌یابد.
• حمله قلبی وقتی رخ می‌دهد که قلب به دلیل کاهش جریان خون در یک یا چند سرخرگ اصلی، خون و اکسیژن کافی دریافت نکند. این ممکن است منجر به یک درد ناگهانی، آزاردهنده یا تیز با ماهیت فشارنده در وسط یا سمت چپ قفسه سینه شود. همچنین ممکن است این درد به گردن، فک یا شانه تیر بکشد.

اگر علایم حمله قلبی مانند تنگی نفس یا غش داشتید فوراً برای دریافت مراقبت پزشکی مراجعه کنید.

 

 

علایم در نوزادان

طبیعی است که نوزادان گاهی غذا را برگردانند یا استفراغ کنند ولی اگر نوزاد مکرراً تف یا استفراغ کند، ممکن است ریفلاکس داشته باشد. سایر علایم و نشانه‌های ریفلاکس در نوزادان عبارتند از: امتناع از شیر خوردن، مشکل در بلع، عق زدن یا پریدن شیر در گلو، برگرداندن شیر با آروغ یا سکسکه، تحریک‌پذیری، قوس دادن کمر حین شیر خوردن یا بعد آن، کاهش وزن یا رشد ناکافی، سرفه یا عفونت ریوی مکرر و مشکل خواب. اگر فکر می‌کنید نوزاد کودک شما ممکن است ریفلاکس یا بیماری دیگری داشته باشد؛ با پزشک صحبت کنید.

خلاصه: علایم ریفلاکس عبارت‌اند از سوزش سر دل، احساس سوزش در معده که ممکن است به سمت قفسه سینه، گردن و گلو بکشد، طعم ترش یا تلخ در پشت دهان و برگشت غذا یا مایعات از معده به دهان.

 

علل ریفلاکس

بیماری ریفلاکس معده مکرراً باعث ریفلاکس اسید می‌شود که ممکن است ناشی از عملکرد نامناسب اسفنکتر تحتانی مری باشد. این اسفنکتر یک نوار عضلانی حلقوی در انتهای مری است که حین بلع شل و باز می‌شود تا اجازه عبور غذا و مایعات از دهان به معده را بدهد، سپس دوباره منقبض و بسته می‌شود. اگر اسفنکتر تحتانی مری به خوبی منقبض و بسته نشود؛ ریفلاکس اسید رخ می‌دهد و باعث می شود شیره‌های گوارشی و سایر محتویات معده وارد مری شوند.

در شرایط زیر، ممکن است اسفنکتر تحتانی مری عملکرد خوبی نداشته باشد:

• فتق دیافراگمی: در این بیماری، بخشی از معده به سمت بالای دیافراگم و قفسه سینه حرکت می‌کند. اگر دیافراگم آسیب ببیند؛ ممکن است از مانع از عملکرد صحیح اسفنکتر تحتانی مری شود.
• خوردن مکرر وعده‌های غذایی بزرگ: این ممکن است باعث اتساع قسمت فوقانی معده شود. این اتساع مانع از فشار کافی روی اسفنکتر تحتانی مری و در نتیجه خوب بسته نشدن آن می‌شود.
• دراز کشیدن پس از غذا: این ممکن است مانع از فشار کافی برای حفظ عملکرد صحیح اسفنکتر تحتانی مری شود.

سایر عوامل از جمله موارد ذکر شده در زیر نیز ممکن است در ابتلا به سوزش سر دل بیش از دو بار در هفته نقش داشته باشند:

عوامل مرتبط با سبک زندگی

عوامل مرتبط با سبک زندگی که ممکن است احتمال ریفلاکس ادامه دار همراه با التهاب مری را بیشتر کنند: سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار، خوردن وعده‌های غذایی بزرگ قبل از دراز کشیدن، استفاده زیاد از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن

عوامل مرتبط با سلامتی

عوامل مرتبط با سلامتی مانند عوامل زیر ممکن است احتمال ریفلاکس را بیشتر کنند: چاقی، بارداری، اختلالات بافت همبند، سن بالاتر

سایر عوامل

سایر شرایط مرتبط با سلامتی که می‌توانند علایم ریفلاکس را بدتر کنند: اضطراب، بارداری، آسم، سندرم روده تحریک پذیر

الکل

بر طبق مطالعات، نوشیدن الکل ممکن است خطر ابتلا به ریفلاکس را افزایش دهد. هر چه میزان الکل و دفعات مصرف بیشتر باشد، همبستگی این ارتباط بیشتر است. اگر برای شما تشخیص ریفلاکس گذاشته شده؛ محدود کردن یا متوقف کردن مصرف الکل ممکن است به تسکین علایم شما کمک کند.

محرک‌های مرتبط با رژیم غذایی

برخی از غذاها ممکن است علایم رفلاکس را بیشتر از سایر غذاها تحریک کنند از جمله: غذاهای با چربی بالا ماند غذاهای سرخ شده و فست فود، غذاهای تند و ادویه‌دار، برخی میوه‌ها و سبزیجات مانند آناناس، گوجه فرنگی و مرکبات، برخی مایعات مانند قهوه، چای و نوشابه‌های گازدار.

خلاصه: علل ریفلاکس عبارت‌اند از مشکلات آناتومیک، سیگار، خوردن وعده‌های غذایی بزرگ قبل از دراز کشیدن، بعضی داروها، چاقی، بارداری، اضطراب، آسم، سندرم روده تحریک‌پذیر، برخی غذاها و نوشیدنی‌ها

 

تشخیص ریفلاکس

پزشک معمولاً از شما شرح حال می‌گیرد و معاینه ‌فیزیکی انجام می‌دهد تا علایم شما را بررسی کند. اگر علایم هشدار مانند درد قفسه سینه یا دشواری بلع دارید؛ پزشک ممکن است شما را به متخصص گوارش ارجاع دهد یا درخواست آزمایش‌هایی مانند موارد زیر را داشته باشد:

• پروب pH 24 ساعته سرپایی: در این تست، یک لوله کوچک از طریق بینی وارد مری می‌شود. سپس یک سنسور pH که در نوک لوله قرار دارد میزان اسیدی بودن مری را اندازه‌گیری می‌کند و داده‌ها را به یک کامپیوتر قابل حمل ارسال می‌کند. این لوله برای 24 ساعت با بیمار است.
• ازوفاگرام: پس از نوشیدن محلول باریم، متخصصان مراقبتهای بهداشتی از رادیوگرافی ساده برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی شما استفاده می‌کنند.
• آندوسکوپی فوقانی: یک لوله انعطاف‌پذیر با یک دوربین کوچک وارد مری می شود تا آن را بررسی کرده و در صورت نیاز یک نمونه بافتی بگیرد.
• مانومتری مری: یک لوله انعطاف‌پذیر از طریق بینی وارد مری می‌شود تا قدرت عضلات مری را اندازه‌گیری کند.
• کنترل (مونیتورینگ) pH مری: یک ابزار کنترلی وارد مری شما می‌شود و چند روز باقی می‌ماند تا متخصصان مراقبت‌های بهداشتی تنظیم اسید را در بدن شما بررسی کنند.

پس از رسیدن به تشخیص، پزشک با شما صحبت خواهد کرد تا تصمیم بگیرید کدام برنامه درمانی برای شما بهتر است.

خلاصه: تشخیص ریفلاکس با شرح حال، معاینه فیزیکی و تست‌هایی مانند پروب pH 24 ساعته مری، ازوفاگوگرام، آندوسکوپی فوقانی، مانومتری مری یا کنترل pH مری است.

 

درمان ریفلاکس

به صورت معمول می‌توان با رعایت برخی نکات و برقراری یک سبک زندگی سالم، رفلاکس را مدیریت کرد، اما در موارد حادتر، بایستی به داروها و حتی گاهی عمل جراحی روی آورد. در ادامه به شرح راه‌های درمان رفلاکس می‌پردازیم.

راهکارهای مرتبط با سبک زندگی

برخی از راهکارهای خانگی و عادات مرتبط با سبک زندگی ممکن است به مدیریت و تسکین علایم ریفلاکس کمک کنند. این راهکارها عبارتند از: تمرینات تنفسی، مصرف غذاها و مایعاتی که ممکن است ریفلاکس اسید را کاهش ‌دهند، تلاش برای حفظ وزن در محدوده متوسط، ترک سیگار، اجتناب از خوردن وعده‌های غذایی سنگین در شب، دراز نکشیدن تا 2 تا 3 ساعت پس از غذا، بالا نگه داشتن سر در هنگام خواب.

داروها

اگر راهکارهای مرتبط با سبک زندگی به تنهایی به درمان ریفلاکس کمک نکند؛ از آنجایی که ریفلاکس اسید علامت شایعی در بیماری ریفلاکس معده است، پزشک ممکن است داروهایی مانند موارد زیر را برای کاهش ترشح اسید معده تجویز کند: مهارکننده‌های پمپ پروتون، آنتی‌اسیدها، مسدود کننده‌های گیرنده H₂

قبل از مصرف داروها با پزشک مشورت کنید زیرا ممکن است عوارض جانبی نامطلوب داشته باشند.

عمل جراحی

در بیشتر موارد، راهکارهای مرتبط با سبک زندگی و داروها برای جلوگیری از علایم ریفلاکس یا تسکین آن کافی هستند. با این وجود، اگر این رویکردها علایم را کاهش ندهند یا عوارض بروز کنند، ممکن است پزشک توصیه به جراحی کند. گزینه‌های احتمالی جراحی عبارتند از: فوندوپلیکاسیون، سیستم مدیریت رفلاکس LINX، جراحی باریتریک.

خلاصه: درمان ریفلاکس با تغییرات سبک زندگی، داروها یا درمان جراحی است.

 

عوارض ریفلاکس درمان نشده

ریفلاکس در بیشتر افراد عوارض جدی ایجاد نمی‌کند. با این وجود، در موارد نادر ممکن است منجر به مشکلات جدی یا تهدید کننده حیات شود، مانند: ازوفاژیت یا التهاب مری، تنگی مری، مری بارت (تغییرات دایمی در بافت پوششی مری)، سرطان مری (در بخش کوچکی از افراد مبتلا به مری بارت رخ می‌دهد)، فرسایش مینای دندان، بیماری لثه یا سایر مشکلات دندانی. برای کاهش احتمال عوارض باید اقدامات لازم برای پیشگیری، مدیریت و درمان علایم ریفلاکس را انجام دهید.

خلاصه: ریفلاکس درمان نشده می‌تواند منجر به التهاب مری، مری بارت، بیماری‌های دهان و دندان، یا سرطان مری شود.

 

سوالات متداول

• چگونه متوجه ابتلا به ریفلاکس می شوید؟

فقط متخصص مراقب‌ های بهداشتی می‌تواند ریفلاکس را به درستی تشخیص دهد. اگر بیش از دو بار در هفته علایم ریفلاکس اسید یا سوء‌هاضمه دارید؛ ممکن است به بیماری ریفلاکس معده مبتلا باشید. طی فرایند تشخیص، متخصص مراقبت‌های بهداشتی ممکن است علایم شما را ارزیابی کند؛ معاینه فیزیکی انجام دهد و سابقه پزشکی شما را برای رد سایر علل احتمالی در نظر بگیرد.

• هشت علامت ریفلاکس چیست؟

همه افراد مبتلا به ریفلاکس علایم مشابه یا با شدت یکسانی ندارند. همچنین، تنها تعداد مشخصی علامت خاص برای این بیماری نیست. شایع‌ترین علامت، ریفلاکس ادامه‌دار اسید است که می‌تواند منجر به احساس سوزش در قسمت بالای شکم، قفسه سینه یا گلو، طعم ترش یا تلخ در دهان و برگشت غذا یا مایعات به دهان باشد. علایم دیگر شامل سرفه مزمن، خشونت صدا، حالت تهوع، بلع دردناک و کاهش وزن هستند.

• چه بیماری‌هایی ممکن است با ریفلاکس اشتباه شوند؟

سایر بیماری‌ها، مانند زخم معده، ازوفاژیت (التهاب مری)، سنگ صفراوی، اضطراب، فتق دیافارگمی و سرطان مری ممکن است علایمی مشابه ریفلاکس ایجاد کنند. متخصص مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به شما کمک کند تا علل احتمالی ریفلاکس اسید و علایم مرتبط با آن را بفهمید.

• چهار مرحله ریفلاکس چیست؟

ریفلاکس معده می‌تواند به صورت علایم خفیف و گهگاهی (مرحله 1) شروع شود و به سمت علایم با شدت متوسط با توالی حدقل 2 بار در هفته پیشرفت کند (مرحله 2). ریفلاکس کنترل نشده می‌تواند به سمت علایم همیشگی و شدید ریفلاکس اسید پیشرفت کند که همراه با سرفه‌های مداوم و تغییر در صدا است (مرحله 3) همچنین، برخی افراد به طور نادری می‌توانند وارد مرحله 4 شوند که همراه با علایم شدید و ضایعات پیش‌سرطانی در مری و گلو است.

• سریعترین راه درمان ریفلاکس چیست؟

گوش کردن به توصیه‌های متخصصین مراقبت بهداشتی می‌تواند به مدیریت علایم ریفلاکس یا درمان همیشگی آن کمک کند. راهکارهای درمانی ممکن است شامل تغییر در رژیم غذایی، مصرف دارو و تغییرات در سبک زندگی باشد، مانند این موارد: پرهیز از غذاها و مایعات تحریک‌کننده، کنترل وزن، عدم مصرف تنباکو، محدود کردن مصرف الکل، و دراز نکشیدن پس از غذا برای 2 تا 3 ساعت. اگر این موارد به شما کمک نکنند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.

خلاصه: ریفلاکس 4 مرحله دارد و فقط باید توسط پزشک تشخیص داده شود. بیماری‌هایی مانند زخم معده، ازوفاژیت (التهاب مری)، سنگ صفراوی، اضطراب، فتق دیافارگمی و سرطان مری ممکن است علایمی مشابه ریفلاکس داشته باشند. درمان ریفلاکس شامل تغییرات سبک زندگی، داروها و جراحی است.

 

جمع‌بندی

اگر گهگاهی احساس سوزش سر دل دارید؛ شما تنها نیستید. تغییرات در سبک زندگی و داروهای بی‌نسخه اغلب برای این علایم گهگاهی کافی هستند، ولی اگر شما بیش از دو بار در هفته سوزش سر دل دارید و تغییرات کوچک در سبک زندگی به شما کمکی نکرده است؛ ممکن است بیماری ریفلاکس معده داشته باشید. اگر برای شما تشخیص ریفلاکس گذاشته شده است؛ پزشک به شما کمک می‌کند یک برنامه درمانی تنظیم کنید که برای شما بهترین باشد. اجازه ندهید سوزش مداوم سر دل مانع زندگی شما شود. اگر فکر می‌کنید علائمی که تجربه می‌کنید ممکن است ناشی از ریفلاکس باشد؛ با پزشک صحبت کنید.