والپروات سدیم، که با نام‌های تجاری دپاکین و رهاکین نیز شناخته می‌شود، دارویی مؤثر و پرکاربرد برای درمان انواع تشنج، مدیریت اختلال دوقطبی و پیشگیری از میگرن است. این دارو با تنظیم فعالیت الکتریکی مغز، به بهبود علائم کمک می‌کند و در مقایسه با برخی داروهای ضدتشنج، عوارض جانبی کمتری دارد. در ادامه، درباره نکات مهم این دارو بیشتر توضیح می‌دهیم تا با اطمینان از فواید آن بهره‌مند شوید.

طبقه‌بندی دارویی	ضد‌جنون - ضد‌تشنج - مهارکننده آنزیم HDAC
اشکال دارویی	قرص 125، 200، 250 و 500 میلی‌گرمی - آمپول 300، 500 و 1000 میلی‌گرمی - کپسول 150 و 300 میلی‌گرمی - شربت والپروات سدیم 200 میلی‌گرم در 5 میلی‌لیتر - قطره 300 میلی‌گرم در میلی‌لیتر
موارد مصرف اصلی	اختلال دوقطبی - تشنج - میگرن
نحوه مصرف رایج	مقادیر مصرف این دارو، صرفاً توسط پزشک متخصص و بر اساس شرایط بالینی بیمار تعیین می‌شود. از مصرف یا تغییر مقدار مصرف دارو به‌صورت خودسرانه خودداری کنید. بهتر است این دارو با معده خالی (یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا) همراه با یک لیوان آب مصرف شود.
تداخلات دارویی مهم^	سایر داروهای ضدتشنج (مانند فنی توئین و کاربامازپین) - آزلاستین - اولوپاتادین - تالیدوماید
برندهای تجاری معروف	دپاکین کرونو - رهاکین - دی والپروئکس - قرص سیمیوال
داروهای هم‌گروه	پرگابالین، لاموتریژین و کاربامازپین

^داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی والپروات سدیم (دپاکین) را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربرد قرص والپروات سدیم 

موارد مصرف داروی والپروات سدیم (دپاکین) در ادامه بررسی خواهند شد:

دپاکین برای اختلال دوقطبی

والپروات سدیم برای درمان دوره‌های شیدایی (خلق بسیار بالا) یا دوره‌های حاد اختلال دوقطبی، به‌تنهایی (مونوتراپی) یا همراه با داروهای آنتی‌سایکوتیک استفاده می‌شود.

والپروات سدیم برای درمان تشنج

والپروات سدیم، یک گزینه مناسب و موثر برای کنترل تشنج‌های فوکال (محلی) و ژنرالیزه (عمومی) است و به‌‌تنهایی (مونوتراپی) یا همراه با سایر داروهای ضدتشنج برای درمان بیمار مبتلا به انواع تشنج استفاده می‌شود.

والپروات سدیم و میگرن

دپاکین یکی از مؤثرترین داروها برای پیشگیری از حملات میگرن است و اغلب به‌عنوان خط اول پیشگیری استفاده می‌شود. این دارو با کاهش تعداد، شدت و مدت حملات میگرن به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند.

والپروات سدیم و اضطراب

دپاکین در درجه‌ی اول ببرای درمان اضطراب استفاده نمی‌شود، اما می‌تواند با افزایش فعالیت ماده آرام‌بخش در مغز (GABA)، به کاهش استرس کمک کند. این دارو گاهی برای بیمارانی که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند یا همزمان دچار اختلال دوقطبی و استرس هستند، تجویز می‌شود.

والپروات سدیم و افسردگی

دپاکین در درجه اول برای درمان افسردگی استفاده نمی‌شود، اما می‌تواند برای مدیریت علائم افسردگی در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار بگیرد. در برخی موارد، پزشکان این دارو را برای درمان اختلال افسردگی اساسی (MDD) نیز تجویز می‌کنند.

نحوه مصرف دپاکین

قرص‌ها یا کپسول‌های والپروات سدیم را به‌صورت کامل با یک لیوان آب، ترجیحاً با معده خالی (۱ ساعت قبل یا ۲ ساعت بعد از غذا) مصرف کنید. اگر دچار ناراحتی گوارشی شدید، می‌توانید دارو را پس از غذا بخورید.

مقدار مصرف این دارو، توسط پزشک متخصص تعیین می‌شود. از مصرف خودسرانه یا تغییر دوز مصرف خودداری کنید.

فرم وریدی سدیم والپروات فقط برای بزرگسالان و در مراکز درمانی استفاده می‌شود.

اگر یک دوز از قرص والپروات سدیم را فراموش کردید

اگر مصرف یک دوز والپروات سدیم (رهاکین) را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید، مگر اینکه زمان دوز بعدی نزدیک باشد. در این صورت، دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید و به هیچ عنوان دوز بعدی را دو برابر نکنید. مصرف منظم این دارو برای بیماران مبتلا به صرع بسیار مهم است، زیرا فراموشی دوز ممکن است باعث تشدید حملات تشنج شود.

نحوه قطع مصرف رهاکین

مصرف والپروات سدیم (رهاکین) را به‌صورت خودسرانه قطع نکنید. در بیمارانی که برای مدت طولانی‌ والپروات سدیم مصرف می‌کنند، قطع دارو باید به تدریج (طی ۲ تا ۶ ماه) و تحت نظر پزشک انجام شود تا خطر تشدید حملات تشنج (در بیماران صرع) و بروز علائم ترک دارو کاهش یابد، مگر اینکه به دلایل ایمنی نیاز به قطع فوری مصرف دارو باشد.

در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی، پس از قطع دارو، پزشک باید چند ماه وضعیت فرد را بررسی کند تا از بازگشت علائم خلقی مانند خلق بالا (شیدایی) یا خلق پایین (هیپومانیا) جلوگیری شود.

نحوه تبدیل دوز و فرم‌های مختلف والپروات سدیم

توجه: تبدیل فرم‌های مختلف والپروات سدیم (مانند قرص‌های سریع‌رهش، پیوسته‌رهش، شربت یا تزریقی) به هم، باید فقط تحت نظر پزشک متخصص و بر اساس شرایط بیمار انجام شود. از تغییر خودسرانه نوع یا دوز دارو خودداری کنید.

عوارض جانبی احتمالی دپاکین

والپروات سدیم (دپاکین) نیز مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی خاص خود را دارد. در ادامه شایع‌ترین عوارض والپروات سدیم (دپاکین) را بررسی می‌کنیم. توجه کنید که این لیست شامل تمام عوارض جانبی این دارو نیست و در صورت بروز هر عارضه‌ی جانبی خاصی بهتر است با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید:

• اختلال بینایی (دوبینی و تاری دید)

• علائم شبه‌آنفلوآنزا (احساس خستگی، تب یا بدن‌درد شبیه سرماخوردگی)

• آسیب تصادفی (زمین خوردن به دلیل سرگیجه یا خواب‌آلودگی)

• ریزش مو

• درد شکمی

• بی‌اشتهایی

• اسهال

• سوءهاضمه

• تهوع

• استفراغ

• افزایش احتمال ابتلا به انواع عفونت

• ضعف و بی‌حالی

• سرگیجه

• خواب‌آلودگی

• سردرد

• بی‌خوابی

• عصبی بودن

• درد خفیف در بدن یا عضلات

• لرزش

والپروات سدیم و ریزش مو

ریزش مو یکی از عوارض شایع والپروات سدیم است که به مقدار دوز دارو بستگی دارد و در حدود ۱۰ درصد از مصرف‌کنندگان دیده می‌شود. اگر با مصرف این دارو دچار ریزش مو شدید، با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت نیاز دوز دارو برای شما تنظیم شود.

عوارض قطع ناگهانی والپروات سدیم

عوارض قطع قرص والپروات سدیم (رهاکین) می‌تواند شامل برگشت علائم تشنج، میگرن یا اختلال دوقطبی باشد. قطع مصرف این دارو باید صرفاً تحت نظر پزشک و به‌‌تدریج انجام شود.

تداخلات دارویی دپاکین

مصرف والپروات سدیم (دپاکین) همراه با برخی داروها می‌تواند باعث بروز عوارض جدی شود. آگاهی از این تداخلات دارویی بسیار مهم است. در ادامه، مهم‌ترین تداخلات دارویی این ترکیب را بررسی می‌کنیم:

• آنتی‌بیوتیک‌های کارباپنم‌ (مانند ایمی‌پنم و مروپنم): مصرف همزمان آنتی‌بیوتیک‌های کارباپنم با والپروات سدیم می‌تواند سبب کاهش سطح خونی والپروات شده و توصیه نمی‌شود. اگر این ترکیب ضروری است، داروهای ضد‌تشنج اضافی باید در نظر گرفته‌شوند.

• کلستیرامین: توصیه می‌شود بین مصرف خوراکی کلستیرامین و والپروات حداقل ۳ ساعت فاصله رعایت شود تا جذب والپروات مختل نشود.

• سایر داروهای ضدتشنج (مانند پریمیدون، لاموتریژین، فنی توئین، توپیرامات و کاربامازپین)

• آنتی‌هیستامین‌های خوراکی (ازجمله ستیریزین و هیدروکسی‌زین)

• آگونیست‌های اپیوئیدی (مانند اکسی کدون)

• آزلاستین (اسپری بینی)

• اولوپاتادین (اسپری بینی)

• بوپرنورفین

• دکسمدتومیدین

• دروپریدول

• لورازپام

• مفلوکین

• پروپوفول

• زولپیدم

• مشتقات استروژن

• ریفامپین

این فهرست، لیست کاملی از تمام تداخلات دارویی والپروات سدیم (دپاکین) نیست. درصورتی‌که هر داروی دیگری را مصرف می‌کنید، پیش از مصرف والپروات سدیم (دپاکین) با داروساز یا پزشک مشورت کنید.

موارد هشدار مصرف

در برخی فرم‌های والپروات سدیم (مانند دپاکین کرونو)، ممکن است پوسته قرص سدیم والپروات را در مدفوع ببینید. این طبیعی است و نشان می‌دهد دارو به طور کامل در بدن آزاد شده است.
والپروات سدیم ممکن است توانایی شما در رانندگی یا انجام کارهای نیازمند دقت را کاهش دهد. در هفته‌های اول مصرف (تا زمانی که وضعیت شما پایدار شود)، از این فعالیت‌ها خودداری کنید.
در صورتی که هر یک از شرایط زیر را دارید، پیش از مصرف والپروات سدیم (دپاکین) با پزشک یا داروساز مشورت کنید:

• ترومای حاد سر: استفاده از والپروات سدیم برای پیشگیری از تشنج پس از ضربه در بیمارانی که مبتلا به ترومای حاد سر هستند، توصیه نمی‌شود.

• زوال عقل (دمانس): استفاده از والپروات سدیم برای درمان بی‌قراری یا پرخاشگری مرتبط با زوال عقل در بیماران مسن توصیه نمی‌شود.

• بزرگسالان مسن: در این بیماران باید با احتیاط بیشتری استفاده شود؛ زیرا افراد مسن نسبت به اثرات آرام‌بخشی این دارو حساس‌تر هستند.

• بیمارانی که در فاز تکثیر ویروسی هستند (مانند بیماران مبتلا به HIV و CMV)

• حساسیت به والپروئیک اسید یا هریک از اجزای فرمولاسیون

• بیماری کبدی و انواع اختلالات قابل توجه در عملکرد کبد

• اختلالات چرخه اوره

مصرف والپروات سدیم در بارداری و شیردهی

محدودیت مصرف: والپروات سدیم (دپاکین) برای درمان صرع یا اختلال دوقطبی در بانوان باردار، کسانی که قصد بارداری دارند یا در سنین باروری هستند، گزینه مناسبی نیست.

والپروات سدیم در دوران باروری

بانوان در سنین باروی که دپاکین مصرف می‌کنند، باید از یک روش پیشگیری از بارداری مطمئن استفاده کنند. اقدام به بارداری در بیمارانی که این دارو را استفاده می‌کنند، با ملاحظات خاصی همراه است که باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.

مصرف در دوران بارداری

مصرف والپروات سدیم در بارداری ممکن است خطر ناهنجاری‌های مادرزادی را افزایش دهد. مصرف این دارو برای پیشگیری از سردردهای میگرنی در بارداری مطلقاً ممنوع است. همچنین، والپروات برای درمان صرع یا اختلال دوقطبی در بارداری، فقط در صورتی که سایر داروها مؤثر نباشند، با نظر پزشک استفاده می‌شود.

مصرف در دوران شیردهی

والپروات سدیم معمولاً با شیردهی سازگار است، اما پزشک باید فواید آن برای مادر و خطرات احتمالی برای نوزاد را بررسی کند. نوزادانی که از طریق شیر مادر در معرض این دارو قرار می‌گیرند، باید به طور منظم برای علائم کبدی (مانند زردی یا خونریزی غیرعادی) تحت نظر باشند.

مکمل‌های دارای اثرات مشابه والپروات سدیم

برخی مکمل‌ها با تأثیر بر سیستم عصبی و تقویت عملکرد آن، می‌توانند به‌عنوان کمک‌درمان در کنار داروهایی مثل والپروات سدیم عمل کنند و در تسکین علائم مرتبط با اختلالات عصبی، پیشگیری از حملات میگرن یا کاهش شدت آن‌ها مؤثر باشند. با این حال، مصرف این مکمل‌ها باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا مکمل‌ها جایگزین درمان اصلی نیستند و تنها در کنار دارو نقش حمایتی دارند.

مکمل‌های مؤثر در کاهش حملات میگرن

ویتامین B2، و B6، منیزیم، ملاتونین و عصاره‌های گیاهی با تأثیر بر سیستم عصبی و کاهش التهاب، به پیشگیری و کاهش شدت حملات میگرن کمک می‌کنند. این ترکیبات با تنظیم فعالیت عصبی، تقویت خواب و کاهش اسپاسم‌های عصبی، نقش حمایتی در کنار درمان اصلی ایفا می‌کنند. در ادامه مکمل‌هایی بر پایه این ترکیبات معرفی می‌شوند:

مطالعه بیشتر: بهترین مکمل ها برای کنترل سردردهای میگرنی

مکانیسم اثر سدیم والپروات

والپروات سدیم با افزایش سطح گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA)، ماده‌ای که فعالیت مغز را آرام و متعادل می‌کند، به کنترل تشنج‌ها و تثبیت خلق‌وخو کمک می‌کند. این دارو همچنین با تقویت اثر یا تقلید عملکرد GABA در بخش‌هایی از مغز، فعالیت عصبی را تنظیم می‌کند.

همچنین، والپروئیک اسید با مهار کانال‌های سدیمی از فعالیت بیش از حد و سریع نورون‌ها جلوگیری می‌کند که این مکانیسم نقش کلیدی در پیشگیری از تشنج دارد.

سخن پایانی

والپروات سدیم، دارویی مؤثر برای کنترل انواع تشنج، پیشگیری از میگرن و مدیریت اختلال دوقطبی است. در این مطلب کاربردها، نحوه مصرف و نکات مهم این دارو ارائه بررسی شده است. مصرف والپروات سدیم (دپاکین) طبق دستور پزشک و با درنظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی می‌تواند کم‌ترین عارضه و بهترین اثربخشی را برای شما ایجاد کند. برای خرید والپروات سدیم (دپاکین) می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید. در صورت تداوم مصرف می‌توانید با داروساز مشورت کرده و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. قرص والپروات سدیم برای درمان چیست؟

والپروات سدیم (دپاکین) یک داروی ضد‌تشنج یا ضد‌صرع است که با کاهش فعالیت الکتریکی مغز از تشنج جلوگیری می‌کند. این دارو همچنین برای اختلالات دوقطبی، افسردگی‌های مقاوم به درمان و پیشگیری از میگرن نیز استفاده می‌شود.

2. چقدر طول می‌کشد تا والپروات سدیم اثر کند؟

معمولا چند هفته از شروع مصرف طول می‌کشد تا والپروات سدیم به درستی عمل کند. ممکن است در این مدت همچنان علائمی را داشته باشید؛ اما ضروری است که مصرف را منظم تحت نظر پزشک خود پیش ببرید.

3. آیا رهاکین سبب وابستگی (اعتیاد) می‌شود؟

خیر، والپروات سدیم (رهاکین) ایجاد وابستگی و اعتیاد نمی‌کند.

4. آیا لازم است از یک برند ثابت والپروات سدیم استفاده کنیم؟

هنگامی که این دارو را مصرف می‌کنید، بهتر است همان برندی که برای شما سازگار است (والپروات سدیم خارجی یا ایرانی) را ادامه دهید. برخی افراد ممکن است به تفاوت‌های بسیار جزئی بین برندهای مختلف حساس باشند. درصورتیکه برندی که همیشه مصرف می‌کردید به هر دلیلی در دسترس نبود، بهتر است بعد از مشورت با پزشک خود نسبت به تغییر برند اقدام کنید.

5. آیا مصرف والپروات سدیم بر قرص‌های ضد‌بارداری اثر دارد؟

خیر، این دارو هیچ تاثیری برای کاهش یا افزایش اثرات درمانی قرص‌های ضدبارداری ایجاد نمی‌کند.

6. آیا شربت والپروات سدیم برای کودکان بیش فعال مناسب است؟

خیر؛ والپروات سدیم برای درمان بیش‌فعالی (ADHD) توصیه نمی‌شود. این دارو در برخی کودکان ممکن است باعث افزایش بی‌قراری یا تحریک‌پذیری شود و احتمال تشدید علائم رفتاری را افزایش دهد.

7. تفاوت والپروئیک اسید و سدیم والپروات در چیست؟

سدیم والپروات، والپروئیک اسید و دی‌والپروکس سدیم (دی‌والپروات سدیم) در بدن به یک ماده فعال به نام اسید والپروئیک تبدیل می‌شوند و اثر یکسانی دارند. تنها تفاوت آن‌ها در سرعت جذب آن‌ها از دستگاه گوارش است که در فرم‌های دارویی مختلف، اندکی تفاوت دارد.

8. ایا قرص رهاکین چاق میکند؟

والپروات سدیم (رهاکین) ممکن است باعث تغییرات وزن (کاهش یا افزایش وزن) در برخی افراد شود. برای مدیریت این عارضه، رعایت رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم توصیه می‌شود. 

9. قرص رهاکین برای چی خوبه؟

این دارو برای کنترل تشنج، اختلالات افسردگی دوقطبی و پیشگیری از میگرن استفاده می‌شود.

10. عوارض قرص دپاکین در زنان چیست؟

عوارض این دارو برای زنان و مردان یکسان است اما ممکن است زنان نسبت به بروز برخی عوارض حساس‌تر باشند.

 

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: سروش سراب هرسینی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر