نفخ نوزاد و راه‌های مقابله با آن

نفخ شکم نوزاد می‌تواند روزها و شب‌های سختی را برای شما رقم بزند. وقتی نوزاد بی‌وقفه گریه می‌کند، پاهایش را جمع می‌کند و حتی با تکان دادن یا شیر خوردن هم آرام نمی‌شود، طبیعی است که احساس درماندگی کنید و از خود بپرسید «نفخ نوزاد تا چند ماهگی است؟»

مشکلات گوارشی نوزاد، از جمله تجمع گاز در معده و روده، یکی از شایع‌ترین دلایلی است که باعث بی‌قراری و ناآرامی او می‌شود. بعضی از نوزادان تا زمانی که گاز را دفع نکنند، نمی‌خوابند و این به معنی ساعت‌ها گریه، کم‌خوابی و استرس برای شما و فرزندتان است.

تجمع گاز در دستگاه گوارش نوزاد هر چند خطرناک نیست، اما می‌تواند باعث بی‌اشتهایی، درد شکمی و اختلال در خواب شود. با این حال هیچ جای نگرانی نیست، چرا که روش‌های مؤثری برای کاهش و پیشگیری از این مشکل وجود دارد.

در این مقاله، دلایل اصلی نفخ نوزاد، نشانه‌های آن و بهترین روش‌های خانگی برای از بین بردن این مشکل را بررسی می‌کنیم تا به شما کمک کنیم آرامش را به نوزادتان بازگردانید. پس اگر چنین دغدغه‌ای دارید، تا انتها با ما همراه باشید.

دلایل نفخ نوزاد

اگر نوزاد شما به‌طور مداوم بی‌قرار است، زیاد گریه می‌کند و شکمش سفت به‌نظر می‌رسد، احتمالاً با مشکل نفخ مواجه است. نفخ معده نوزاد یکی از مشکلات رایجی است که بسیاری از والدین را نگران می‌کند. این مسئله اغلب موقتی است، اما می‌تواند باعث ناراحتی و بی‌خوابی نوزاد شود. شناخت علت نفخ نوزاد می‌تواند به شما کمک کند تا نوزادتان را آرام کنید. در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم که چه چیزهایی باعث نفخ نوزاد می‌شود:

1. بلعیدن هوا

یکی از مهم‌ترین دلایل نفخ شکم نوزاد، ورود هوای اضافی به معده او هنگام شیر خوردن است. اگر نوزاد به درستی سینه را نگیرد یا شیشه‌شیر جریان نامناسبی داشته باشد، احتمال بلعیدن هوا افزایش پیدا می‌کند. حتی زمانی که نوزاد زیاد پستانک می‌مکد، ممکن است هوای اضافی وارد معده‌اش شود. این هوای محبوس شده در روده باعث تجمع گاز و احساس ناراحتی خواهد شد که نوزاد را بی‌قرار و ناآرام می‌کند.

2. گریه بیش از حد

ممکن است فکر کنید که یکی از دلایل گریه نوزاد نفخ است، اما گاهی گریه طولانی‌مدت خود علت اصلی نفخ است. وقتی نوزاد برای مدت طولانی گریه می‌کند، مقدار زیادی هوا را می‌بلعد که در معده و روده او جمع می‌شود. این موضوع فشار در شکم را افزایش می‌دهد و باعث بی‌قراری بیشتر نوزاد می‌شود. در چنین شرایطی ممکن است نوزاد دچار یک چرخه معیوب شود؛ یعنی از درد ناشی از نفخ گریه کند و همین گریه بیشتر، مشکل را تشدید کند.

3. مشکلات گوارشی و هضم ناقص

سیستم گوارشی نوزاد هنوز به‌طور کامل تکامل نیافته است و ممکن است در هضم برخی ترکیبات موجود در شیر مادر یا شیر خشک دچار مشکل شود. زمانی که این ترکیبات به‌درستی هضم نشوند، در روده تخمیر می‌شوند و گاز تولید می‌کنند.

برخی نوزادان نسبت به پروتئین‌های خاص موجود در شیر مادر یا لاکتوز شیر خشک حساسیت دارند و این مسئله نیز می‌تواند منجر به نفخ معده نوزاد شود. با این‌که عدم تحمل لاکتوز بین نوزادان چندان شایع نیست، می‌تواند دلیل نفخ برخی از نوزادان باشد. به همین علت بین انواع شیر خشک، شیر خشک‌های فاقد لاکتوز را هم خواهید دید.

4. سیستم گوارشی نارس

دستگاه گوارش نوزاد هنوز در حال تکامل است و نمی‌تواند مانند افراد بزرگسال، غذا و شیر را به‌طور کامل پردازش کند. عملکرد نامنظم عضلات روده باعث می‌شود که گاز در شکم نوزاد به‌درستی حرکت نکند و به‌راحتی دفع نشود. این مسئله باعث تجمع گاز و ایجاد فشار در شکم می‌شود که ممکن است نوزاد را ناآرام و خواب او را مختل سازد. در بسیاری از نوزادان، با رشد و بلوغ بیشتر دستگاه گوارش، این مشکل به‌تدریج برطرف می‌شود.

5. ویروس‌های گوارشی

گاهی یک ویروس گوارشی می‌تواند علت نفخ شکم نوزاد باشد. این ویروس‌ها علاوه بر نفخ، ممکن است باعث علائمی مانند استفراغ، اسهال، تب یا کاهش اشتها شوند. ورود عفونت‌های ویروسی به دستگاه گوارش باعث تغییر در عملکرد طبیعی روده می‌شود و تولید گاز را افزایش می‌دهد. در این شرایط، نوزاد معمولاً علاوه بر نفخ، بی‌قراری بیشتری نشان می‌دهد و ممکن است شیر خوردن او نیز تحت تأثیر قرار بگیرد.

6. حساسیت‌های غذایی

برخی نوزادان نسبت به ترکیبات خاصی که از طریق شیر مادر به آن‌ها منتقل می‌شود، حساسیت دارند. اگر شما غذاهای نفاخ مانند حبوبات، لبنیات یا سبزیجات نفاخ مصرف کنید، ممکن است این ترکیبات وارد شیرتان شود و به ایجاد نفخ در معده نوزاد بینجامد.

7. تغییر در رژیم غذایی نوزاد

هنگامی که نوزاد از شیر مادر یا شیر خشک به غذای جامد تغییر رژیم می‌دهد، سیستم گوارش او نیاز به زمان دارد تا خود را با این تغییرات تطبیق دهد. برخی غذاهای جامد مانند سبزیجاتی نظیر بروکلی، کلم و حبوبات ممکن است برای نوزاد سخت‌هضم باشند و باعث تولید گاز شوند.

علائم نفخ نوزاد

قبل از اینکه به راه‌های درمان نفخ معده نوزاد​ بپردازیم، لازم است ابتدا علائم این مشکل را بشناسید. نوزادان نمی‌توانند مستقیماً ناراحتی خود را بیان کنند، اما نشانه‌هایی در رفتارشان وجود دارد که می‌تواند نشان‌دهنده وجود گاز اضافی در معده یا روده‌ آن‌ها باشد:

• کودک بی‌قرار است و مدام بدنش را تکان می‌دهد.
• مدام پاهایش را به سمت سینه و شکم جمع می‌کند.
• خوب نمی‌خوابد.
• صورتش هنگام گریه کردن قرمز می‌شود.
• به‌خوبی غذا نمی‌خورد یا دچار اختلال در خواب شده است.
• به نظر می‌رسد که ناآرام و ناراضی است.
• مدام گریه می‌کند و هنگام شیر خوردن یا بعد از آن بی‌تابی دارد.

راهکارهای پیشگیری از نفخ نوزاد در چند هفته اول​

اگر می‌خواهید نوزادتان کمتر دچار نفخ شود، باید در زمان تغذیه و مراقبت‌های روزمره به برخی نکات توجه کنید. پیشگیری از نفخ در نوزاد از همان بدو تولد با رعایت چند اقدام ساده ممکن است، اما به دقت و صبر نیاز دارد. در ادامه برخی از این راهکارها را گفته‌ایم:

• اگر نوزاد هنگام شیر خوردن بی‌قرار است و مدام سرش را از سینه یا شیشه‌شیر جدا می‌کند، احتمالاً در حال بلعیدن هوای اضافی است، بنابراین باید وضعیت تغذیه او را اصلاح کنید.
• در صورتی که نوزاد از شیر خشک استفاده می‌کند، اجازه دهید شیر پس از مخلوط شدن چند دقیقه بماند تا حباب‌های هوا از بین بروند و سپس به او شیر بدهید.
• در صورتی که متوجه شدید نوزاد پس از مصرف برخی مواد غذایی خاص از طریق شیر مادر دچار نفخ می‌شود، مصرف آن‌ها را محدود کنید و بررسی کنید که آیا تغییری در وضعیت او ایجاد می‌شود یا نه.
• اگر نوزاد هنگام تغذیه گریه می‌کند، بهتر است ابتدا او را آرام کنید و سپس به تغذیه ادامه دهید؛ زیرا گریه کردن هنگام شیر خوردن باعث بلعیدن هوای بیشتری می‌شود.
• در طول روز نوزاد را در وضعیت‌های مختلف قرار دهید، زیرا تغییر وضعیت بدن می‌تواند به حرکت طبیعی گاز در روده‌ها کمک کند و مانع از تجمع آن شود.
• برای تغذیه نوزاد از شیشه شیر ضد نفخ یا آنتی کولیک استفاده کنید. این مدل شیشه شیر طوری طراحی شده است که موقع شیر خوردن بچه، هوا وارد دهانش نمی‌‎شود. خرید شیشه شیر آنتی کولیک از طریق داروخانه آنلاین زیوش امکان‌پذیر است.

راه‌های درمان نفخ شکم نوزاد​

راه‌های درمان نفخ نوزاد، به دو دسته دارویی و خانگی تقسیم می‌شوند که در ادامه هر یک را بررسی می‌کنیم:

1. درمان دارویی نفخ نوزاد

اگر روش‌های خانگی مؤثر نباشند، برخی نوزادان ممکن است به قطره‌های حاوی سایمتیکون نیاز داشته باشند. این دارو به شکستن حباب‌های گازی در معده کمک می‌کند و می‌تواند برای درمان نفخ معده نوزاد مؤثر باشد. البته، پیش از استفاده از هرگونه دارو نفخ شکم نوزاد​، حتماً با متخصص اطفال مشورت کنید تا مطمئن شوید این روش برای نوزاد شما مناسب است. در این صورت، استفاده از مکمل‌های پروبیوتیک کودکان مانند قطره بایولاکت تک ژن فارما نیز می‌تواند مؤثر باشد.

2. راهکارهای خانگی درمان نفخ نوزاد

اگر نوزاد شما دچار نفخ شدید شده است و علائمی مانند بی‌اشتهایی، بی‌خوابی یا جمع کردن پاهایش به سمت شکم را نشان می‌دهد، لازم است به دنبال راه‌حلی برای رفع این مشکل باشید. خوشبختانه روش‌های خانگی متعددی برای از بین بردن نفخ شکم نوزاد وجود دارد که می‌توانند به کاهش ناراحتی او کمک کنند. در ادامه به این راهکارها می‌پردازیم:

2.1. گرفتن آروغ نوزاد

یکی از بهترین روش‌ها برای رفع نفخ نوزاد، گرفتن آروغ پس از هر وعده شیر خوردن است. نوزاد ممکن است هنگام تغذیه مقدار زیادی هوا ببلعد که اگر از بدن او خارج نشود، باعث نفخ شکم نوزاد خواهد شد. برای گرفتن آروغ نوزاد، او را در وضعیت عمودی نگه دارید و به‌آرامی پشتش را ماساژ دهید یا ضربات ملایمی بزنید. اگر نوزاد از شیشه شیر تغذیه می‌شود، بهتر است در اواسط و انتهای تغذیه آروغ او را بگیرید. این کار از تجمع گاز در معده جلوگیری می‌کند و احتمال نفخ شدید نوزاد را کاهش می‌دهد.

2.2. ماساژ شکم نوزاد

ماساژ شکم نوزاد می‌تواند به حرکت دادن گاز در روده کمک کند و نفخ را کاهش دهد. برای انجام این کار، نوزاد را به پشت بخوابانید و با حرکات دایره‌ای در جهت عقربه‌های ساعت شکمش را ماساژ دهید. این کار باعث تحریک دستگاه گوارش و حرکت بهتر گاز در روده خواهد شد. همچنین می‌توانید پاهای نوزاد را به‌آرامی به سمت شکمش جمع کنید تا دفع گاز آسان‌تر شود.

2.3. قرار دادن نوزاد در موقعیت مناسب هنگام تغذیه

یکی از دلایل ایجاد نفخ در نوزادان، وضعیت نامناسب آن‌ها هنگام تغذیه است. برای جلوگیری از این مشکل، مطمئن شوید که هنگام شیردهی، سر نوزاد بالاتر از سطح معده قرار دارد. این وضعیت به حرکت بهتر شیر و کاهش احتمال بلعیدن هوا کمک می‌کند.

اگر نوزاد از شیشه شیر تغذیه می‌شود، نحوه صحیح قرار دادن شیشه شیر در دهان نوزاد برای جلوگیری از ایجاد نفخ بسیار مهم است. شیشه را به‌گونه‌ای بگیرید که سرشیشه همیشه از شیر پر باشد تا نوزاد هوا نبلعد. استفاده از بهترین شیشه شیرهای ضد نفخ نوزاد​ نیز می‌تواند مفید باشد.

2.4. حرکت دادن پاهای نوزاد به شکل دوچرخه

یکی از روش‌های ساده برای درمان نفخ نوزاد، حرکت دادن پاهای او مانند حرکت دوچرخه‌سواری است. برای این کار، نوزاد را به پشت بخوابانید، پاهایش را به‌آرامی بگیرید و در حرکات دایره‌ای شبیه به پدال زدن حرکت دهید. این تکنیک باعث حرکت گاز در روده و خروج آن می‌شود. این روش مخصوصاً در مواقعی که نوزاد بی‌قرار است و شکمش درد دارد، بسیار مؤثر خواهد بود.

2.5. حمام آب گرم

گرمای ملایم آب می‌تواند عضلات شکم نوزاد را شل کند و باعث خروج گاز شود. در این راستا حمام آب گرم یک راهکار آرامش‌بخش است و می‌تواند به رفع نفخ نوزاد کمک کند. علاوه بر این، پس از حمام می‌توانید شکم نوزاد را ماساز دهید تا اثر آرام‌بخش بیشتری داشته باشد.

2.6. خواباندن نوزاد روی شکم

قرار دادن نوزاد روی شکم در حالی که بیدار و تحت نظارت است، یکی از راه‌های مؤثر برای از بین بردن نفخ نوزاد است. این روش فشار ملایمی به شکم کودک وارد می‌کند و باعث حرکت بهتر گاز در روده می‌شود. این وضعیت همچنین به تقویت عضلات شکم نوزاد نیز کمک می‌کند که در بلندمدت باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش خواهد شد.

2.7. تنظیم رژیم غذایی مادر

تغذیه مادر در دوران شیردهی و تأثیر آن بر نوزاد را نمی‎توان انکار کرد. اگر نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌شود، رژیم غذایی مادر می‌تواند بر میزان گاز تولید شده در بدن او تأثیر بگذارد. برخی غذاها مانند حبوبات، کلم، گل‌کلم و لبنیات ممکن است باعث ایجاد نفخ شدید نوزاد شوند. اگر نوزاد پس از تغذیه دچار نفخ و بی‌قراری می‌شود، لازم است حساسیت غذایی نوزادان را در نظر بگیرید و رژیم غذایی خود را تغییر دهید.

2.8. اصلاح سرعت جریان شیر

سرعت زیاد جریان شیر، چه از سینه مادر و چه از شیشه شیر، می‌تواند باعث بلعیدن هوا و در نتیجه ایجاد نفخ شود. اگر جریان شیر مادر زیاد است، می‌توانید کمی از شیر را قبل از تغذیه بدوشید تا فشار اولیه کم شود. در مورد شیشه شیر نیز باید مطمئن شوید از سرشیشه‌ای با اندازه مناسب استفاده می‌کنید تا نوزاد شیر را با سرعت مناسب دریافت کند. در کنار انتخاب درست شیشه شیر برای نوزاد، کنترل سرعت جریان شیر یکی از مهم‌ترین روش های صحیح شیردهی و جلوگیری از نفخ نوزاد است.

 

سخن پایانی

در این مطلب از داروخانه آنلاین زیوش خواندیم که نفخ نوزاد معمولاً ناشی از بلعیدن هوا هنگام شیر خوردن، نارسایی دستگاه گوارش، گریه بیش‌ازحد یا حساسیت‌های غذایی است. شناخت علائم نفخ مانند جمع کردن پاها به سمت شکم، قرمز شدن صورت هنگام گریه و بی‌اشتهایی، به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر برای رفع آن اقدام کنید.

خوشبختانه راهکارهای خانگی مانند گرفتن آروغ، ماساژ شکم، حرکت دادن پاها، اصلاح وضعیت شیردهی و استفاده از شیشه‌شیرهای ضدنفخ می‌توانند به کاهش این مشکل کمک کنند. با تمامی این موارد، اگر نوزاد شما همچنان دچار نفخ شدید است و به دنبال بهترین دارو برای نفخ نوزاد یا خرید شیشه ‌شیر مناسب هستید، می‌توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید و با آن‌ها مشورت کنید.

سؤالات متداول

1. درمان نفخ نوزاد زیر یک ماه چگونه است؟

برای درمان نفخ نوزاد زیر یک ماه، می‌توانید با ماساژ ملایم شکم، حرکت دادن پاهای او به شکل دوچرخه، خواباندن او روی شکم تحت نظارت و یک حمام آب گرم، به خروج گاز و کاهش ناراحتی کمک کنید. همچنین، گرفتن آروغ پس از هر وعده شیردهی نقش مهمی در کاهش نفخ دارد.

2. نفخ نوزاد تا کی ادامه دارد؟

نفخ نوزاد معمولاً بلافاصله پس از تولد یا در چند هفته اول زندگی شروع می‌شود و در بیشتر موارد تا سن 4 تا 6 ماهگی بهبود می‌یابد، زیرا دستگاه گوارش او به تدریج تکامل پیدا می‌کند.

3. چه غذاهایی باعث نفخ نوزاد می شود؟

غذاهایی مانند لبنیات، نوشیدنی‌های کافئین‌دار، کلم، پیاز، سیر، حبوبات و آبمیوه‌های حاوی سوربیتول ممکن است باعث نفخ نوزاد شوند، زیرا دستگاه گوارش او هنوز قادر به هضم کامل این ترکیبات نیست. اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند، مصرف این موارد توسط مادر ممکن است منجر به ایجاد گاز در بدن او شود.

4. درمان نفخ نوزاد زیر یک ماه در طب سنتی چیست؟

در طب سنتی، ترنجبین یکی از داروهای گیاهی مؤثر برای درمان نفخ نوزاد زیر یک ماه است. می‌توانید روزی یک تا دو بار، نصف قاشق چای‌خوری ترنجبین را در نصف استکان آب جوش حل کنید، آن را صاف کنید و به‌تدریج به نوزاد بخورانید. البته بهتر است پیش از این کار با پزشک اطفال مشورت کنید.

منابع: MedicalNewsToday | WebMD | HealthLine

نویسنده: سعیده جلالیان

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی