تغذیه مادر در دوران شیردهی و تأثیر آن بر نوزاد

دوران شیردهی یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی مادر و نوزاد است. تغذیه مناسب در این دوران نه‌تنها بر سلامت و انرژی مادر تأثیر می‌گذارد، بلکه کیفیت و مقدار شیر او را هم تعیین می‌کند. شیر مادر منبع اصلی تغذیه نوزاد است و نقش مهمی در رشد جسمی، ذهنی و تقویت سیستم ایمنی او دارد. بنابراین رژیم غذایی مادران شیرده باید حاوی تمام مواد مغذی ضروری باشد.

همچنین لازم است مادران از مصرف غذاهایی که می‌توانند باعث بروز مشکلات گوارشی نوزاد شوند، خودداری کنند. در این مقاله از مجله زیوش به بررسی رژیم غذایی مادر در دوران شیردهی و معرفی مواد غذایی ممنوعه در دوران شیردهی می‌پردازیم. پس اگر چنین دغدغه‌ای دارید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

تغذیه مادر چگونه بر نوزاد تأثیر می‌گذارد؟

ترکیبات مغذی در رژیم غذایی مادران شیرده، از طریق شیر به نوزاد منتقل می‌شوند و به این شکل بر سلامت، رشد و حتی خواب او اثر می‌گذارند. یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی باعث تقویت سیستم ایمنی، رشد مناسب و افزایش آرامش نوزاد می‌شود، درحالی‌که مصرف برخی غذاهای نامناسب می‌تواند بی‌قراری، گریه‌ و حتی اسهال نوزاد را درپی داشته باشد. بنابراین بسیاری از مادران کنجکاو هستند بدانند در دوران شیردهی چه چیزهایی نباید خورد​ و چه مواد مغذی را باید حتماً به رژیم غذایی اضافه کرد.

تأمین مواد مغذی ضروری در رژیم دوران شیردهی​

برای تولید شیر باکیفیت و تأمین نیازهای مادر و نوزاد، مصرف متعادل گروه‌های غذایی زیر به مادران توصیه می‌شود:

• پروتئین: کمک به رشد عضلات و بافت‌های بدن نوزاد
• چربی‌های سالم: برای رشد مغزی و شناختی نوزاد
• کربوهیدرات‌های پیچیده: مؤثر در تأمین انرژی پایدار برای مادر
• ویتامین‌ها و مواد معدنی: لازم برای حفظ سلامت مادر و نوزاد و ضروری برای رشد جسمی و ذهنی سالم نوزاد
• مایعات کافی: جلوگیری از کم‌آبی بدن و افزایش تولید شیر

غذاهای مفید برای مادران شیرده

حال که از اهمیت تغذیه برای مادران مطلع شدید، سؤالی که مطرح می‌شود این است که در دوران شیردهی چی بخوریم​؟ شما به‌عنوان مادر با مصرف ترکیباتی که در ادامه معرفی شده‌اند، می‌توانید به حفظ سلامت فرزند خود کمک کنید و در عین حال به تأمین مواد مغذی مورد‌نیاز بدن‌تان بپردازید:

1. پروتئین‌های باکیفیت

همان‌طور که ملاحظه کردید پروتئین‌ها برای رشد نوزاد ضروری هستند. برای دسترسی به منابع غنی از پروتئین، می‌توانید ترکیبات زیر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید:

2. چربی‌های سالم

تغذیه مادر شیرده باید حاوی مقادیر کافی از چربی‌های سالم باشد، چرا که آن‌ها در رشد سیستم عصبی نوزاد نقش مهمی دارند. انواع چربی‌های مفید به شرح زیر هستند:

• روغن زیتون: این روغن سرشار از آنتی‌اکسیدان و اسیدهای چرب مفید است که می‌توانند کاهش التهاب و بهبود عملکرد قلب را به‌همراه داشته باشند.
• آووکادو: منبع فوق‌العاده‌ای از چربی‌های تک غیر‌اشباع است که به جذب ویتامین‌های محلول در چربی کمک می‌کند.
• ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین: این ماهی‌ها سرشار از اسیدهای چرب ضروری برای رشد مغز کودک هستند. علاوه بر این به‌سبب طعم فوق‌العاده‌ای که دارند، می‌توانید آن‌ها را در وعده‌های ناهار یا شام به همراه سبزیجات برگ‌دار میل کنید. با مصرف ماهی‌های چرب به این شکل، اثر مثبتی که دارند چند برابر می‌شود.

3. کربوهیدرات‌های پیچیده

در زمان طبخ غذای مناسب مادر شیرده، نباید کربوهیدرات‌های پیچیده را فراموش کنید. این ترکیبات منبع انرژی پایدار هستند و برخلاف قندهای ساده، قند خون شما را به صورت ناگهانی افزایش نمی‌دهند.

غلات کامل مقادیر قابل‌توجهی از فیبر را هم در خود جای داده‌اند که برای سلامت دستگاه گوارش مفید هستند؛ برای مثال نان سبوس‌دار مقادیر بالایی فیبر دارد که به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند و باید حتماً در رژیم غذایی مادر برای یبوست نوزاد گنجانده شود.

دیگر منابع کربوهیدرات‌های پیچیده شامل برنج قهوه‌ای با مقادیر بالایی منیزیم و آنتی‌اکسیدان، جو دوسر حاوی بتاگلوکان و افزایش‌دهنده شیر مادر و سیب‌زمینی شیرین است که به‌سبب مقادیر بالای ویتامین A خود می‌تواند در رشد استخوان‌ها و سیستم ایمنی نوزاد مؤثر باشد.

مطالعه بیشتر: همه چیز را درباره یبوست نوزاد بدانید!

4. میوه‌ها و سبزیجات

میوه‌ها و سبزیجات منابع غنی از ویتامین‌ها و فیبر هستند؛ به‌همین جهت مزایای متعددی را برای دستگاه گوارش به همراه دارند. البته لازم است پیش از استفاده به‌خوبی شسته شوند و اثر ترکیبات ضدآفت از آن‌ها پاک شود. برخی از سبزیجات مفید در دوران شیردهی عبارتند از:

• سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کلم بروکلی: آهن و کلسیم موجود در این گروه از سبزیجات افزایش انرژی و سلامت بیشتر استخوان‌ها را به همراه دارد.
• هویج و کدو حلوایی: غنی از بتاکاروتن هستند که در تقویت بینایی و سلامت پوست نوزاد مؤثر است.
• میوه‌های غنی از ویتامین C مانند پرتقال، توت‌فرنگی و کیوی: این میوه‌ها منجر به جذب بیشتر آهن و تقویت سیستم ایمنی می‌شوند.

5. مایعات کافی

مصرف مایعات کافی در دوران شیردهی به‌منظور ممانعت از کم‌آبی بدن و افزایش تولید شیر مادر ضروری است. در این حالت آب بهترین گزینه برای هیدراته نگه‌داشتن بدن محسوب می‌شود. دیگر مایعات مفید شامل آبمیوه‌های طبیعی فاقد شیرین‌کننده، دمنوش‌های گیاهی از قبیل رازیانه و بابونه و انواع لبنیات کم‌چرب هستند.

غذاهای مضر در دوران شیردهی

همان‌طور که مشاهده کردید، تغذیه مادر در زمان شیردهی به‌منظور تأمین ترکیبات ضروری مورد‌نیاز نوزاد و مادر از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر این برخی غذاها ممکن است باعث حساسیت غذایی در نوزادان یا بروز سایر مشکلات گوارشی شوند. با توجه به این مسئله، علت بی قراری و گریه های نوزاد را می‌توان در تغذیه مادر هم جستجو کرد. برخی غذاهای مضر در این دوره، شامل موارد زیر هستند:

1. غذاهای نفاخ

برخی خوراکی‌ها ممکن است موجب نفخ نوزاد شوند؛ به‌همین جهت باید مصرف آن‌ها را تا جای امکان محدود کنید:

الف. سبزی‌های نفاخ

گروهی از سبزیجات مثل کلم، گل‌کلم و کلم بروکلی از جمله غذاهای نفاخ ممنوعه در دوران شیردهی هستند؛ چرا که باعث دردهای کولیکی و بی‌قراری در کودک می‌شوند. با توجه به این مسئله، از مصرف این سبزیجات به صورت خام اجتناب کنید و تا جای ممکن آن‌ها را به صورت بخارپز بخورید.

ب. حبوبات

درست است که حبوبات یکی از منابع تأمین‌کننده پروتئين برای نوزاد و مادر به شمار می‌روند، با این حال گروهی از کودکان و مادران در هضم آن مشکل دارند و این مسئله معمولاً در نوزادان ۴ تا ۶ ماهه دیده می‌شود. برای اطمینان از این مسئله می‌توانید ترکیب غذایی که به آن مشکوک هستید را از وعده‌های مصرفی خود حذف کنید و ببینید مشکل برطرف می‌شود یا نه.

2. ترکیبات حاوی کافئین

مصرف بیش از حد کافئین باعث بی‌خوابی و بی‌قراری نوزاد می‌شود؛ به همین جهت لازم است ترکیباتی مانند قهوه، چای پررنگ و شکلات را در دسته مواد غذایی ممنوعه در دوران شیردهی قرار دهید و تا حد امکان مصرف آن‌ها را محدود کنید.

3. غذاهای اسپایسی و تند

تاثیر تغذیه مادر بر نوزاد به اندازه‌ای است که ادویه‌های تند مانند فلفل قرمز ممکن است باعث کولیک نوزاد شوند. در چنین شرایطی توجه به رژیم غذایی مادر برای کولیک نوزاد​ می‌تواند به برطرف کردن سریع‌تر این مشکل کمک کند.

4. محصولات لبنی پرچرب

برخی نوزادان به شیر گاو حساسیت دارند و این مسئله می‌تواند باعث رفلاکس نوزاد یا اسهال او شود. در صورتی که شک دارید لبنیات باعث مشکلات گوارشی نوزادتان می‌شوند یا خیر، می‌توانید ضمن رعایت رژیم غذایی مادر برای رفلاکس نوزاد موقتاً مصرف این گروه غذایی را محدود کنید و واکنش نوزاد را تحت نظر داشته باشید.

روش‌های افزایش کیفیت و مقدار شیر مادر

اگر می‌خواهید میزان شیر خود و کیفیت آن را افزایش دهید، باید به نکات زیر توجه کنید:

1. داشتن تغذیه سالم

همان‌طور که ملاحظه کردید رژیم غذایی مادر در دوران شیردهی اهمیت بسیار زیادی دارد؛ به همین جهت مادران باید از یک رژیم غذایی سالم و متنوع پیروی کنند که حاوی مواد مغذی کافی باشد. همچنین مادران می‌توانند می‌توانند با مصرف ترکیباتی مانند جوی دوسر، رازیانه، بادام، لبنیات کم‌چرب و شنبلیله، مقدار شیر خود را افزایش دهند. البته لازم است کنار گذاشتن غذاهای مضر هم جدی گرفته شود.

2. تناسب اندام و استراحت کافی

با دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم، حفظ وزن در محدوده سالم، استراحت کافی و کاهش استرس، می‌توانید به افزایش کیفیت شیر خود کمک کنید.

3. شیردهی مکرر

هر چقدر نوزاد بیشتر شیر بخورد، میزان تولید شیر هم افزایش می‌یابد. بنابراین لازم است به نوزاد خود به‌موقع و به‌صورت مکرر شیر دهید.

4. مصرف قرص و مکمل با تجویز پزشک

گاهی اوقات هم پیش می‌آید که راهکارهای طبیعی مؤثر واقع نمی‌شوند. در چنین شرایطی پزشک با بررسی وضعیت مادر و تنظیم رژیم غذایی مناسب قرص‌ها و مکمل‌هایی مثل لاکتاول، پودر لاکتودین و گالاکتومید کلسیم را پیشنهاد می‌دهد که به افزایش مقدار شیر کمک می‌کنند.

سخن پایانی

در این مطلب از داروخانه آنلاین زیوش خواندیم که تغذیه مادر در زمان شیردهی تأثیر مستقیمی بر سلامت و رشد نوزاد دارد. مادران با انتخاب غذاهای مناسب و پرهیز از خوراکی‌های مضر، می‌توانند از مشکلاتی مانند بی‌قراری نوزاد، کولیک و رفلاکس او جلوگیری کنند و تجربه‌ای سالم از شیردهی داشته باشند.

سؤالات متداول

۱. دوشیدن شیر مادر برای نوزاد چه تأثیری دارد؟

دوشیدن شیر به تأمین تغذیه نوزاد در نبود مادر کمک می‌کند و همچنین منجر به افزایش تولید شیر می‌شود.

۲. کدام غذا شیر مادر را زیاد می‌کند؟

جوی دوسر، رازیانه، بادام، لبنیات کم‌چرب و مایعات کافی تأثیر زیادی بر افزایش تولید شیر مادر دارند.

۳. تغذیه مادر برای شیر دادن به نوزاد تازه متولد شده باید چگونه باشد؟

مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین، چربی‌های سالم، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی در دوران شیردهی توصیه می‌شود. علاوه‌براین مصرف غذاهای نفاخ، کافئین‌دار، ادویه‌های تند، غذاهای آلرژی‌زا و محصولات لبنی پرچرب باید محدود شود.

نویسنده: الهام مختاری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی