شیردهی یکی از اساسی‌ترین مراحل رشد نوزادان است و شیر مادر به واسطه آنتی‌بادی‌ها و ترکیبات مغذی خود تأثیر مستقیمی بر سلامت جسمی و عاطفی فرزند شما دارد. بااین‌حال اگر روند شیردهی به درستی انجام نشود، ممکن است در نوزاد مشکلاتی مانند نفخ، رفلاکس و بی‌قراری ایجاد کند. به همین جهت بسیاری از مادران تازه‌کار با نگرانی‌هایی در مورد شیردهی صحیح و پیشگیری از مشکلات گوارشی نوزادانشان مواجه هستند.

با توجه به اهمیت مسئله، در این مقاله از مجله زیوش تصمیم گرفتیم به سراغ روش های صحیح شیردهی و جلوگیری از نفخ نوزاد برویم تا مادران بتوانند ضمن اطلاع از علت گریه های نوزاد، تجربه‌ای آرام و بدون استرس از شیردهی داشته باشند.

1. حالت دراز کشیده به پهلو (Side-Lying)

اولین روش شیردهی که در این مقاله معرفی می‌کنیم، وضعیت دراز کشیده به پهلو است. این یکی از بهترین حالت‌های موجود در آموزش شیردهی به نوزاد (به‌خصوص در شب‌ها)، محسوب می‌شود که در ادامه، مراحل آن را بررسی کرده‌ایم:

• مادر و کودک روبه‌روی هم دراز می‌کشند، به طوری که قفسه سینه کودک رو به سینه مادر باشد و گردن و پشت مادر در وضعیت کاملاً راحتی قرار گیرد.
• بازوی خود را زیر سر نوزاد قرار دهید یا آن را دور بدن نوزاد حلقه کنید تا به نگه داشتن او کمک شود. در صورت تمایل می‌توانید برای حمایت بیشتر، از یک بالش یا پتو در پشت بدن نوزاد استفاده کنید.
• بینی کودک را نزدیک نوک سینه قرار دهید تا بتواند بوی شیر را احساس کند و پس از باز کردن دهان، نوک سینه را پیدا کند.
• اطمینان حاصل کنید که سینه به اندازه کافی در دهان نوزاد قرار گرفته باشد.

2. حالت دراز کشیده (Laid-Back)

در حالت دراز کشیده موقعیت بسیار مناسبی برای شیردهی فراهم می‌شود، چرا که مادر می‌تواند در حالی که کودک به‌راحتی به سینه‌اش چسبیده است، دراز بکشد و استراحت کند. استفاده از این روش به‌ویژه در روزهای ابتدایی شیردهی، تا زمانی که مادر و نوزاد به این فرآیند عادت کنند، مزایای زیادی به همراه دارد.

برای رسیدن به بهترین نتیجه در زمان استفاده از این روش، لازم است به نکات زیر توجه کنید:

• برای قرار گرفتن در این موقعیت، بدن خود را از بخش لگن تکان دهید؛ به این صورت که باسن خود را روی تخت یا صندلی جابه‌جا کنید تا به یک حالت نیمه‌خمیده برسید.
• نوزاد را روی بدن خود قرار دهید، به‌طوری که تماس بدنی او با شما به حداکثر برسد. کودک باید طوری روی بدن شما خوابیده باشد که شکم او به سمت پایین و گونه‌اش نزدیک به سینه شما قرار گیرد.
• اجازه دهید کودک خودش سینه را پیدا کند و به آن بچسبد. در صورتی که موفق نشد می‌توانید به او کمک کنید.
• برای حمایت بهتر، از بازوهای خود در قسمت بالایی بدن نوزاد (کمر او) استفاده کنید.
• در صورت نیاز می‌توانید برای پشتیبانی نقاط مختلف بدن نوزاد از یک بالش یا کوسن استفاده کنید.

3. حالت گهواره متقاطع (Cross-Cradle)

برای شیردهی نوزاد با این روش، از مراحل زیر پیروی کنید:

• نوزاد را در فاصله نزدیک و روبه‌روی خود نگه دارید و یک بالش روی پاهایتان بگذارید تا در وضعیت راحتی قرار بگیرد.
• در طول شیردهی، گردن، کمر و شانه‌های کودک را به آرامی نگه دارید تا در صورت نیاز بتواند سر خود را به‌راحتی به عقب خم کند.
• نکته مهم این است که از گرفتن پشت سر نوزاد خودداری کنید، زیرا این کار باعث هل دادن او به عقب می‌شود. همچنین ممکن است مانع از گرفتن صحیح سینه شود و مشکلات گوارشی ایجاد کند.
• گرفتن سینه در این روش برای نوزاد راحت‌تر از دیگر روش ها است و مادر می‌تواند با کف دست دیگر خود، بدن کودک را نگه دارد.

4. حالت راگبی (Football Hold)

یک روش صحیح شیردهی برای کاهش نفخ نوزاد، به‌خصوص برای مادرانی که به تازگی سزارین کرده‌اند، حالت راگبی است که به صورت زیر انجام می‌شود:

• با مچ دست خود، گردن، کمر و شانه‌های کودک را حمایت کنید و بدن او را در امتداد بازوی خود قرار دهید.
• نوزاد باید رو به مادر باشد و بینی او در نزدیکی نوک سینه قرار گیرد.
• با دست دیگر سینه خود را بگیرید و نوک پستان را به سمت دهان نوزاد هدایت کنید. پس از قرارگیری کودک در موقعیت صحیح، شیردهی آغاز می‌شود.

نکات مهم برای شیردهی نوزاد بدون ایجاد نفخ

جدا از روش‌های فوق، به‌منظور اطمینان از حفظ سلامت نوزاد خود در زمان شیردهی بهتر است نکات و موارد زیر را هم در نظر داشته باشید:

1. اطمینان از گرفتن صحیح سینه توسط نوزاد

نوزاد باید نه‌تنها نوک سینه، بلکه بخشی از هاله اطراف آن (آرئول) را در دهان بگیرد تا بتواند به درستی شیر بخورد و از ورود هوای اضافی به معده‌اش جلوگیری شود. در صورتی که لب‌های نوزاد به شکل ماهی دور هاله سینه قرار گرفت، یعنی این کار به درستی انجام شده است. برای درک بهتر از این‌که نوزاد به درستی پستان مادر را در دهان گرفته است، به نشانه‌های زیر توجه کنید:

• تجربه شیر دادن برای مادر راحت و بدون درد است.
• بخش بیشتری از هاله پستان بالای دهان نوزاد دیده می‌شود تا پایین آن.
• دهان نوزاد به طور کامل باز است.
• لب پایینی نوزاد بیرون زده است.
• چانه نوزاد به پستان شما می‌چسبد یا تقریباً به آن نزدیک است.

2. شیردهی در محیط آرام و بدون استرس

استرس مادر می‌تواند بر شیردهی تأثیر بگذارد و حتی باعث نفخ نوزاد شود. به همین جهت، بهتر است مادر در محیطی آرام و بدون سروصدا نوزاد خود را شیر دهد. علاوه‌براین داشتن سبک زندگی سالم، دوری از نوشیدنی‌های الکی و ترکیبات مخدر، قدم زدن و در میان گذاشتن احساسات با سایر اعضای خانواده هم می‌تواند به کاهش سطح استرس مادر کمک کند.

3. تنظیم سرعت شیر خوردن نوزاد

اگر نوزاد خیلی سریع شیر بخورد، احتمال ورود هوا به معده‌ او بیشتر می‌شود. برای کاهش رفلاکس و نفخ نوزاد، بهتر است بین دفعات شیردهی کمی وقفه ایجاد کنید یا در صورت استفاده از شیشه شیر، برای تغذیه به سراغ سر‌شیشه‌ای با سوراخ کوچک‌تر بروید.

4. پرهیز از مصرف غذاهای نفاخ و خوردن غذاهای سبک

تاثیر تغذیه مادر بر سلامت نوزاد مسئله‌ای بسیار قابل توجه است. گاهی اوقات نفخ نوزاد به‌سبب ترکیبات خاص موجود در رژیم غذایی مادر بروز می‌کند. به همین جهت لازم است مادران از غذاهای نفاخ و خوراکی‌هایی که به کاهش نفخ کمک می‌کنند، مطلع باشند.

مادران می‌توانند با گنجاندن غذاهای سبک‌تر در رژیم غذایی خود، به کاهش نفخ فرزند خود کمک کنند. غذاهای مناسب برای کاهش نفخ نوزاد شامل موارد زیر است:

• ماست پروبیوتیک
• نعناع و رازیانه
• زیره سبز
• سبزیجاتی مثل شوید، گشنیز، جعفری و کنگر فرنگی

لیست غذاهای نفاخ در شیردهی شامل موارد زیر است:

• حبوبات مانند نخود و لوبیا
• سبزیجاتی مثل گل کلم و کلم بروکلی
• نوشیدنی‌های گازدار
• غذاهای چرب و سرخ‌کردنی
• ادویه‌های تند
• پیاز و سیر
• غلات کامل از قبیل نان سبوس‌دار و جو دوسر

5. نوشیدن مایعات کافی

مصرف مایعات کافی، خصوصاً آب و دمنوش‌های ملایم مانند رازیانه، می‌تواند به بهبود هضم شیر مادر و کاهش مشکلات گوارشی نوزاد کمک کند. علاوه‌براین مصرف آبمیوه‌های طبیعی از قبیل آب نارگیل، پرتقال و آناناس در تقویت شیر و سیستم ایمنی بدن مؤثر خواهد بود.

6. آروغ گرفتن صحیح نوزاد بعد از شیردهی

آموزش آروغ گرفتن نوزاد یکی از مهم‌ترین روش‌های جلوگیری از مشکلات گوارشی در آن‌ها است. بدین منظور می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• روی شانه: نوزاد را روی شانه خود بگذارید و بعد از نگه داشتن دست به حالت هلالی، به آرامی به پشت او ضربه بزنید.
• روی زانو: شکم نوزاد را روی پای خود قرار دهید و بعد از گرفتن سر او، به آرامی به پشتش ضربه بزنید و دستتان را روی پشتش به سمت بالا ماساژ دهید.
• حالت نشسته: نوزاد را در حالت نیمه‌نشسته روی پای خود نگه دارید، پشتش را نوازش کنید و ضربه‌های ملایم بزنید. البته مراقبت سر و گردن او باشید.

سخن پایانی

حال که با یکی از چند علت نفخ نوزادان آشنا شدید، به‌منظور پیشگیری از آن باید وضعیت مناسبی را برای شیردهی انتخاب کنید و از چفت شدن صحیح دهان نوزاد روی سینه مطمئن شوید. البته قضیه به همین جا ختم نمی‌شود. علاوه بر این موارد، داشتن یک رژیم غذایی مناسب و انجام شیردهی در محیطی آرام و به دور از استرس، در جلوگیری از نفخ و رفلاکس نوزاد مؤثر هستند.

در نهایت با رعایت تمامی این نکات و آروغ گرفتن بعد از هر بار شیردهی، می‌توانید مانع درد و نفخ نوزاد خود شوید و این دوران را با آرامش و اعتماد‌به‌نفس بیشتری پشت سر بگذارید.

سؤالات متداول

۱. غذاهای نفاخی که مادر شیرده نباید بخورد چه هستند؟

حبوبات، سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، نوشیدنی‌های گازدار و غذاهای سرخ‌کردنی می‌توانند موجب نفخ نوزاد شوند.

۲. آیا مصرف غذاهای طبع گرم در دوران شیردهی باعث نفخ نوزاد می‌شود؟

غذاهای طبع گرم معمولاً باعث نفخ نمی‌شوند، اما مصرف بیش از حد برخی ادویه‌ها ممکن است دستگاه گوارش نوزاد را تحریک کند.

منابع: HappyFamilyOrganics | TexasChildrens

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده