دلایل گریه نوزاد و روش‌های آرام کردن او

اصلی‌ترین راه ارتباطی نوزادان با والدین و اطرافیان خود گریه کردن است. والدین به کمک گریه نوزاد متوجه می‌شوند که نوزاد گرسنه است یا با مشکلات دیگری مثل خیس کردن پوشک و سرما و گرما مواجه شده است. حتی گفته می‌شود برای یک نوزاد کاملاً طبیعی است که در طول روز یک تا چهار ساعت گریه کند.

با این حال گریه نوزاد می‌تواند به یکی از چالش‌های مهم والدین تبدیل شود؛ چرا که در مواردی به‌دلیل مشکلات جدی‌تر از قبیل کولیک نوزاد بروز پیدا می‌کند. در این مقاله، به بررسی علت گریه نوزاد​، تفاوت بین گریه عادی و گریه غیرطبیعی نوزاد و روش‌های مؤثر برای آرام کردن او می‌پردازیم تا والدین بتوانند ضمن آگاهی بیشتر از این موضوع، استرس خود را کاهش دهند و بهترین واکنش را نسبت به این قضیه داشته باشند.

انواع گریه نوزاد و معانی آن​

برخلاف کودکان، نوزادان هنوز توانایی صحبت کردن ندارند و تنها راه ارتباطی آن‌ها با جهان اطرافشان گریه کردن است. بی قراری و گریه نوزاد​ می‌تواند به دلایل مختلفی مثل گرسنگی، خستگی، درد، نیاز به آغوش، پوشک خیس، مشکلات گوارشی و موارد دیگر باشد. با این حساب آشنایی با معنی انواع گریه نوزاد​، می‌تواند به والدین در درک بهتر وضعیت فرزندشان کمک کند.

1. گریه ناگهانی نوزاد و بیدار شدن از خواب

بعضی از نوزادان در خواب ناگهان شروع به گریه کردن یا جیغ زدن می‌کنند. از آنجایی که بدن آن‌ها هنوز به چرخه‌های خواب منظم تسلط کافی ندارد، بیدار شدن مکرر و گریه‌کردن هم دور از انتظار نیست. بهتر است قبل از هر اقدامی برای آرام‌کردن نوزاد، چند لحظه صبر کنید، چرا که ممکن است نوزاد دوباره به خواب برود.

با این حساب علت گریه نوزاد در خواب می‌تواند علل مختلفی مانند احساس سرما یا گرما، گرسنگی یا رفلاکس نوزاد باشد. شناختن این عوامل می‌تواند در آرام‌کردن نوزاد کمکتان کنند. البته زمانی که علائم اضافه دیگری مثل نشانه‌های بیماری یا درد از خود نشان ندهد، این مسئله چندان جای نگرانی ندارد.

2. گریه نوزاد هنگام شیر خوردن

نفخ نوزاد، رفلاکس معده یا مشکلات شیردهی هم می‌توانند علت گریه نوزاد هنگام شیر خوردن​ باشند. با این حال این مسئله به‌سبب موارد دیگری هم بروز پیدا می‌کند:

• سیر بودن نوزاد در زمان شیر خوردن
• خستگی و کمبود خواب
• دندان در آوردن
• آلرژی غذایی در نوزادان
• مسدود بودن بینی
• تند یا کند بودن جریان شیر
• ابتلا به عارضه گره زبانی

3. گریه نوزاد هنگام ادرار کردن

اگر نوزاد هنگام ادرار کردن گریه می‌کند، ممکن است دچار عفونت ادراری یا تحریک پوستی ناشی از پوشک خیس شده باشد که در ماه‌های اول تولد کاملاً رایج است. لازم به ذکر است که نوزادان دختر به‌سبب ساختار و شکل دستگاه تناسلی خود، بیشتر از پسران در معرض عفونت ادراری و گریه نوزاد هنگام ادرار​ قرار دارند.

در نتیجه به‌دلیل جدی بودن این مسئله، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید و مسئله را با او در میان بگذارید.

4. گریه‌های شدید و بی‌وقفه همراه با قطع تنفس

گریه های شدید نوزاد و رفتن نفس نوزاد​ که با نام ریسه رفتن هم شناخته می‌شود، برای هر پدر و مادری ترسناک به نظر می‌رسد، اما معمولاً خطرناک نیست. برای برطرف شدن هر چه سریع‌تر این وضعیت، می‌توانید کودک خود را به پهلو بخوابانید و در همان حالت نگه دارید تا زمانی که شروع به نفس کشیدن کند.

توجه داشته باشید که از باز کردن مجاری تنفسی او در این وضعیت خودداری کنید و در صورت حرکات اضافه، سر او را نگه دارید. همچنین باید از تکان‌دادن نوزاد خودداری کنید. اگر این وضعیت بیش از قبل تکرار می‌شود یا باعث نگرانی‌تان شده است، بهتر است مسئله را با پزشک متخصص در میان بگذارید.

5. گریه نوزاد بعد از واکسن

بعد از واکسن نوزاد ممکن است با عوارض و اثرات احتمالی ناشی از واکسیناسیون از قبیل تب، درد یا ناراحتی در محل تزریق مواجه شود. علاوه بر این در بیشتر موارد نوزادان بی‌اشتهایی و بی‌قراری را هم تجربه می‌کنند.

برای کاهش ناراحتی و گریه نکردن نوزاد​ در این شرایط، والدین می‌توانند با مشورت پزشک متخصص به سراغ استامینوفن مخصوص کودکان، کمپرس آب یخ یا دیگر راهکارها بروند. علاوه بر این اگر کودک شما غذا می‌خورد، در ۲۴ ساعت اول بعد از تزریق بهتر است بیشتر غذاهای آبکی و له شده مصرف کند.

6. گریه نوزاد قبل از خواب​

علت گریه شبانه نوزاد​ قبل از خواب می‌تواند مربوط به ناتوانی در خواب شبانه باشد؛ چرا که عادت کردن به این چرخه نیاز به زمان دارد و این مشکل معمولاً با اتمام سه ماهگی آن‌ها برطرف می‌شود. البته هر گونه ناراحتی جسمی و مساعد نبودن محیط هم از دیگر دلایل گریه کردن نوزادان پیش از خواب هستند. با ایجاد یک محیط ایده‌آل، تنظیم دما، قنداق کردن نوزاد و انتخاب لباس مناسب، می‌توانید برای رفع این مشکل اقدام کنید.

7. گریه ناشی از پوشک خیس یا کثیف

علت گریه ناگهانی نوزاد​ می‌تواند کثیف بودن پوشکش باشد. گروهی از نوزادان بعد از خیس کردن پوشک خود خیلی سریع گریه می‌کنند، در حالی که عده‌ای از آن‌ها این وضعیت را برای مدت زمان بیشتری تحمل می‌کنند. در هر صورت می‌توانید با یک بررسی سریع و ساده، از این مسئله مطلع شوید.

8. گریه گرسنگی

برای افرادی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، گریه نوزاد در بیشتر موارد به عنوان علامتی از گرسنگی تعبیر می‌شود. با این حال قانون ذکر شده همیشه هم درست نیست و برای اطمینان از این مسئله باید به علائم گرسنگی توجه کرد. برای مثال در صورتی که نوزاد نشانه‌هایی از قبیل بی‌قراری، مکیدن انگشت و لب، زبان زدن به لب‌ها، بردن دست به دهان، مکیدن دست و باز کردن دهان را نشان می‌دهد، به احتمال زیاد گرسنه است.

9. گریه ناشی از خستگی و خواب‌آلودگی

کودکان در زمان خستگی و خواب‌آلودگی عصبانی و بی‌قرار می‌شوند و این مسئله می‌تواند علت گریه های طولانی نوزاد​ باشد. در این شرایط کودک شما بی‌قرار است، نق می‌زند، به فضای اطراف خیره می‌شود و با کوچک‌ترین محرکی گریه می‌کند. بهتر است به منظور ممانعت از بدتر شدن این وضعیت، هر زمان که به ساعت خواب کودک خود نزدیک شدید شرایط را با کم کردن صدا و نور و قرار دادن او در موقعیت مناسب برای خواب مهیا کنید.

10. گریه ناشی از مشکلات گوارشی

تشخیص مشکلات گوارشی نوزادان از قبیل یبوست نوزاد یا اسهال نوزاد می‌تواند به شناسایی دیگر دلایل احتمالی گریه کردن آن‌ها کمک کند. نوزادان مبتلا به مشکلات گوارشی بیش از اندازه معمول گریه می‌کنند و این می‌تواند استرس فراوانی برای والدین به‌همراه داشته باشد.

برای مثال استفراغ کردن شیر نشانه‌ای از رفلاکس خفیف است که برای نوزادان شیرخوار طبیعی محسوب می‌شود. برای برطرف کردن آن پیش از هر چیز باید با روش صحیح شیردهی به نوزاد با شیشه شیر آشنا شوید و به او کمک کنید تا بعد از هر بار شیر خوردن آروغ بزند.

در این شرایط با کمک گرفتن از پزشکان می‌توان از داروها و روش‌های موثر برای کاهش درد کودک بهره گرفت و بی‌قراری و ناراحتی او را تا جای امکان برطرف کرد. علاوه‌براین آموزش روش های صحیح شیردهی مادران به نوزاد هم می‌تواند از ایجاد نفخ در کودکان جلوگیری کند.

11. گریه ناشی از گرما یا سرما

یکی از روش‌های درمان گریه شبانه نوزاد​ تنظیم دمای محیط و بدن آن‌ها است. اگر کودک شما احساس سرما یا گرمای بیش از اندازه کند، اعتراض خود را نسبت به این وضعیت با گریه کردن نشان می‌دهد.

به همین جهت همواره حد اعتدال را رعایت کنید و در شرایط سرما و گرما به اندازه کافی (نه بیش از اندازه، نه خیلی کم) به آن‌ها لباس بپوشانید.

12. گریه ناشی از نیاز به آغوش و توجه

بیدار شدن ناگهانی نوزاد و گریه شدید​ او می‌تواند به‌سبب احساس نیاز به امنیت، راحتی و اطمینان از حضور پدر و مادر باشد. در این شرایط پدر و مادر با در آغوش گرفتن، برقراری تماس فیزیکی با نوزاد و آواز خواندن، می‌توانند احساس ناامنی را دور و به آرامش و راحتی بیشتر او کمک کنند.

13. گریه ناشی از کولیک نوزادی (قولنج نوزادی)

کولیک یکی از علل شایع گریه‌های شدید و طولانی‌مدت در نوزادان سالم است که معمولاً در چند هفته اول پس از تولد آغاز می‌شود و تا حدود سه تا چهار ماهگی ادامه می‌یابد. نوزادانی که دچار کولیک هستند، اغلب به‌طور ناگهانی و بدون دلیل مشخص، به‌ویژه در ساعات عصر یا شب شروع به گریه شدید می‌کنند.

این گریه‌ها معمولاً با علائمی مانند جمع کردن پاها به سمت شکم، مشت کردن دست‌ها، سفت‌شدن بدن و نفخ شکم همراه هستند. علت دقیق کولیک هنوز به‌طور قطعی مشخص نشده است، اما عوامل متعددی مانند نارسایی سیستم گوارشی، عدم تحمل برخی ترکیبات غذایی و حساسیت به تحریکات محیطی در بروز آن دخیل دانسته شده‌اند.

برای کاهش ناراحتی ناشی از کولیک، والدین می‌توانند از روش‌هایی مانند آروغ‌گیری منظم پس از شیردهی، استفاده از قطره‌های ضد نفخ با تجویز پزشک، ماساژ ملایم شکم و حرکت نوسانی آرام (مانند حمل‌کردن نوزاد در آغوش یا استفاده از گهواره ایمن) استفاده کنند. همچنین ایجاد محیطی آرام، کم‌نور و بدون سروصدا می‌تواند در تسکین نوزاد مؤثر باشد.

اگر شک دارید که نوزاد شما مبتلا به کولیک است، حتماً با پزشک متخصص خود صحبت کنید.

علائم نگران کننده در گریه نوزاد

درست است که گریه عمدتاً به عنوان روشی برای برقراری ارتباط با والدین توسط نوزادان مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در مواردی نشانه‌ای از مشکلات جدی است که باید حتماً با مراجعه به پزشک مورد بررسی قرار بگیرند. در صورتی که نوزاد شما همراه با گریه علائمی مثل تب، تغییر رنگ پوست، کاهش اشتها، استفراغ مکرر، تورم و سفتی در ناحیه شکم را از خود نشان می‌دهد، احتمالاً بیماری یا مشکل جدی دارد. همچنین گریه بدون اشک یا با اشک ناچیز می‌تواند نشانه کم‌آبی بدن باشد.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که کودک شما نشانه‌های زیر را نشان می‌دهد، باید حتماً در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید:

• به‌صورت غیرقابل کنترل و بیشتر از سه ساعت متوالی است که گریه می‌کند.
• علائم غیرطبیعی ذکر شده در بخش‌های قبل را همزمان با گریه کردن نشان می‌دهد.
• دچار کاهش سطح هوشیاری و ضعف شدید شده است.
• نشانه‌های درد شدید مثل جمع کردن پاها به سمت شکم یا قوس دادن بیش از اندازه به بدن دارد.

روش‌های آرام کردن نوزاد

با گذشت زمان و شناخت نوزاد خود می‌توانید راحت‌تر و سریع‌تر خواسته‌های او را درک و به آن‌ها رسیدگی کنید. با این حال روش‌های مختلفی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توانید نوزاد خود را در زمان گریه کردن آرام کنید:

1. تشخیص علت و رفع مشکل نوزاد

در قدم اول برای آرام کردن نوزاد خود باید علت بی‌قراری او را متوجه شوید. برای مثال اگر او خسته است و احساس خواب‌آلودگی دارد، باید روش های صحیح خواباندن نوزاد را بدانید. همچنین بهتر است وضعیت دمای بدن او، گرسنگی و سایر موارد ذکر شده در قسمت‌های قبل را بررسی کنید.

2. ایجاد محیطی آرام و کم‌نور برای خواب

یک اتاق تاریک و ساکت با دمای مناسب می‌تواند به کاهش بی‌قراری و گریه نوزاد کمک کند. برای این منظور شدت نورهای اضافی را کاهش دهید، به‌منظور جلوگیری از ورود نور از پرده‌های ضخیم استفاده کنید و ضمن پرهیز از سرو‌صدا، سراغ صداهای آرامش‌بخش بروید.

3. پیروی از تکنیک‌های صحیح در آغوش گرفتن و تکان دادن نوزاد

هر نوزاد با روش خاصی آرام می‌شود. به همین جهت می‌توانید او را به آرامی در آغوش بگیرید و تکان دهید (حالت گهواره‌ای) یا اینکه نوزاد را روی ساعد خود بگذارید و پشت او را ماساژ دهید (حالت شکمی). دقت کنید که تکان دادن شدید یا ناگهانی نوزاد می‌تواند منجر به آسیب به مغز نوزاد شود که به نام «سندرم کودک تکان خورده» هم شناخته می‌شود.

4. استفاده از روش‌های صحیح شیردهی برای جلوگیری از گریه ناشی از نفخ

شیردهی مهارتی است که نیاز به زمان و تمرین دارد تا به آن مسلط شوید؛ اما زمانی که آن را یاد بگیرید، متوجه خواهید شد ساده‌ترین و رضایت‌بخش‌ترین روش برای تغذیه نوزاد است. همچنین آگاهی از روش‌های صحیح شیردهی مادران اهمیت زیادی دارد. توصیه‌های لازم در این زمینه، به‌طور کلی شامل موارد زیر است:

• اطمینان از قرارگیری صحیح و کامل نوک پستان در دهان نوزاد
• انتخاب موقعیت مناسب شیردهی مثل حالت گهواره‌ای
• آروغ‌گرفتن حین یا بعد از شیردهی
• عدم عجله در شیردهی و اختصاص زمان کافی به شیر دادن

رعایت موارد فوق می‌تواند برای جلوگیری از نفخ و دیگر مشکلات گوارشی مانند رفلاکس سودمند باشد.

5. استفاده از شیشه شیر ضد نفخ

برای نوزادانی که با شیشه شیر تغذیه می‌شوند، استفاده از شیشه شیر ضد نفخ می‌تواند در کاهش ورود هوا به معده و جلوگیری از نفخ نوزاد مؤثر باشد.

6. آروغ گرفتن صحیح پس از شیر خوردن

پس از هر وعده شیر، آروغ گرفتن نوزاد باعث کاهش گاز معده و ناراحتی ناشی از نفخ می‌شود. برای این کار می‌توانید نوزاد را در حالت عمودی روی شانه خود نگه دارید و پشت او را به آرامی ماساژ دهید. همچنین می‌توانید با قرار دادن او به حالت نیمه‌نشسته، آرام به پشتش ضربه بزنید.

7. استفاده از صداهای سفید

صداهای سفید و یکنواخت مثل صدای سشوار، جاروبرقی و پنکه، لالایی یا موسیقی ملایم می‌توانند به ایجاد احساس امنیت، آرام کردن نوزاد و بهبود خواب او کمک کنند.

9. ماساژ نوزاد برای کاهش بی‌قراری

ماساژ شکمی نوزاد یکی از روش‌های مؤثر برای رفع دل‌درد، کاهش گازهای معده و آرامش‌بخشی به نوزاد است. برای این کار می‌توانید از روغن‌های مخصوص نوزاد استفاده کنید و شکم او را به شکل دوار ماساژ دهید. التبه ماساژ ملایم دست و پاها هم به آرام کردن سیستم عصبی نوزاد کمک خواهد کرد.

سخن پایانی

گریه نوزاد یک واکنش طبیعی برای بیان نیازها و ناراحتی‌ها و راهی برای برقراری ارتباط او با والدین به شمار می‌رود. با شناخت دلایل گریه نوزاد مانند گرسنگی، خستگی، نفخ یا نیاز به آغوش والدین و استفاده از روش‌های صحیح آرام‌سازی، می‌توانید این دوره را با کمترین استرس و نگرانی سپری کنید و شرایط را برای آرامش و رشد سالم فرزند خود فراهم سازید.

سؤالات متداول

۱. آیا گریه زیاد نوزاد خطرناک است؟

گریه شدید نوزاد​ بسته به‌دلیل آن می‌تواند طبیعی یا نشانه‌ای از یک مشکل باشد. اگر گریه با علائم نگران‌کننده دیگری همراه شد، باید به پزشک مراجعه کنید.

۲. علت گریه نوزاد در شب چیست؟

علت گریه نوزاد در شب، می‌تواند کولیک، گرسنگی، عدم تنظیم خواب یا دردهای گوارشی باشد.

۳. علت زور زدن و گریه نوزاد هنگام شیر خوردن چیست؟

این وضعیت معمولاً به دلیل نفخ، یبوست، رفلاکس معده یا حساسیت غذایی رخ می‌دهد.

۴. علت کبودی دور دهان نوزاد موقع گریه چیست؟

کبودی دور دهان نوزاد هنگام گریه می‌تواند ناشی از کمبود اکسیژن یا مشکلات گردش خون باشد و در صورت ادامه‌دار بودن، نیاز به بررسی پزشک دارد.

۵. گریه نوزاد تا چند ماهگی ادامه دارد؟

گریه شدید معمولاً تا سه الی چهار ماهگی ادامه دارد و پس از آن کاهش پیدا می‌کند. البته این روند برای نوزادان مختلف متفاوت است.

منابع: NHS | MayoClinic | HealthyChildren

نویسنده: الهام مختاری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی