اختلال خود ایمنی نوعی بیماری است که در اثر حمله سیستم ایمنی به بافت‌های سالم ایجاد می‌شود. در بیماری هاشیموتو، سلول‌های سیستم ایمنی منجر به مرگ سلول‌های تولید کننده هورمون تیروئید می‌شود. این بیماری معمولاً منجر به کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی (کم کاری تیروئید) می‌شود.
اگرچه هرشخصی ممکن است به بیماری هاشیموتو مبتلا شود، این بیماری در میان زنان میانسال شایع‌تر است. درمان اولیه برای این بیماری، جایگزینی هورمون تیروئید است.
ما در این مقاله در تلاشیم تا به طور مفصل به بررسی ماهیت این بیماری،علائم و روش‌های درمان آن بپردازیم.برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با بیماری هاشیموتو با ما همراه باشید.
هاشیموتو چیست؟
بیماری هاشیموتو که با عنوان تیروئیدیت هاشیموتو نیز شناخته می‌شود، به عملکرد غده تیروئید آسیب می‌رساند. این بیماری با نام تیروئیدیت لنفوسیتیک یا تیروئیدیت خود ایمنی مزمن هم شناخته می‌شود.
غده تیروئید هورمون‌هایی را تولید می‌کند که مسئول تنظیم متابولیسم، دما، قدرت عضلانی و بسیاری دیگر از عملکردهای بدن هستند. پس بیماری‌هایی که روی این غده اثر می‌گذارند، به مقدار قابل توجهی زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این بیماری به سادگی با مصرف صحیح و منظم دارو تحت کنترل قرار می‌گیرد؛ اما در صورتی که درمان نشود می‌تواند اختلالات مهمی در بدن ایجاد کند. برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با این بیماری با ما همراه باشید.
علت هاشیموتو
بیماری هاشیموتو یک اختلال خودایمنی است. این اختلال باعث می‌شود که گلبول‌های سفید و آنتی‌بادی‌ها به غلط به سلول‌های غده تیروئید حمله کنند. پزشکان نمی‌دانند که این اتفاق به چه علت روی می‌دهد اما به نظر می‌رسد که فاکتورهای ژنتیکی مؤثر باشند.
ریسک فاکتورهای هاشیموتو
با اینکه علت بروز هاشیموتو مشخص نیست؛ اما برخی از ریسک‌فاکتورهای این اختلال شناسایی شده‌اند.
جنسیت:
احتمال بروز این عارضه در زنان هفت برابر مردان است، مخصوصاً در زنانی که سابقه بارداری دارند.
سایر بیماری‌های خودایمنی:
ریسک این بیماری همچنین در افرادی که به سایر بیماری‌های خودایمنی مبتلا هستند یا سابقه خانوادگی بیماری‌های خودایمنی دارند افزایش می‌یابد. از جمله:
- بیماری گریوز
- دیابت تایپ یک
- لوپوس
- سندرم شوگرن
- آرتریت روماتوئید
- ویتیلیگو (پیسی یا برص)
- بیماری آدیسون
سن:
این بیماری بیشترین شیوع را در زنان بین 30 تا 50 سال دارد پس سن هم می‌تواند یک فاکتور مؤثر باشد.
قرار گرفته در معرض اشعه:
اختلالات تیروئیدی در افرادی که در معرض اشعه بودند بیشتر از سایر افراد مشاهده شده است. مثلاً اشعه درمانی مورد استفاده برای درمان نوعی از سرطان خون به نام بیماری هوچکین.
پس عوامل مختلفی می‌توانند در بروز هاشیموتو مؤثر باشند. از ژنتیک گرفته تا سن و جنسیت و عواملی همچون انواع بیماری‌های خودایمنی و قرار گرفتن در معرض اشعه.
علائم هاشیموتو
علائم هاشیموتو مختص به این بیماری نیستند. در واقع این بیماری علائم کم‌کاری تیروئید را ایجاد می‌کند. علائمی که نشان می‌دهد غده تیروئید شما به درستی کار نمی‌کند عبارت‌اند از:
- یبوست
- پوست خشک و رنگ‌پریده
- گرفتگی و خشونت صدا
- افزایش کلسترول
- افزایش وزن
- افسردگی
- ضعف عضلات قسمت تحتانی بدن
- خستگی
- احساس کندی در انجام حرکات
- حساس شدن به سرما
- نازک شدن تار مو
- اختلال در قاعدگی یا خونریزی های سنگین
- اختلال در باروری
ممکن است فردی سال‌ها مبتلا به هاشیموتو باشد بدون اینکه علامتی تجربه کند. درواقع این بیماری می‌تواند در مدت طولانی به آهستگی پیشرفت کند بدون اینکه آسیب تیروئیدی قابل توجهی ایجاد کند.
در برخی افرادی که مبتلا به این بیماری هستند سایز غده تیروئید افزایش می‌یابد. نام این وضعیت گواتر است که می‌تواند باعث شود قسمت جلوی گردن شما حالت متورم پیدا کند. گواتر به ندرت درد ایجاد می‌کند اما ممکن است نسبت به لمس حساس باشد؛ همچنین می‌تواند بلعیدن را دشوار کند یا این حس را ایجاد کند که انگار چیزی در گلویتان گیر کرده است.
پس بیماری هاشیموتو باعث کاهش عملکرد غده تیروئید می‌شود و علائم مرتبط با کم‌کاری تیروئید را ایجاد می‌کند. شاید سال‌ها طول بکشد تا علائم قابل توجهی ایجاد شود و یکی از این علائم می‌تواند افزایش سایز غده تیروئید باشد که به شکل متورم در جلوی گردن دیده می‌شود.
تشخیص هاشیموتو
در صورتی که علائم کم‌کاری تیروئید داشته باشید، ممکن است پزشکتان به هاشیموتو مشکوک شود. در این صورت، با آزمایش خون، سطح TSH (هورمون محرک تیروئید) را در بدن شما اندازه‌گیری می‌کنند. این آزمایش یکی از بهترین روش‌ها برای غربالگری هاشیموتو است. سطح هورمون TSH در زمانی که فعالیت غده تیروئید کم باشد افزایش پیدا می‌کند. به این دلیل که بدن به سختی تلاش می‌کند تا غده تیروئید را وادار کند که هورمون‌های تیروئیدی بیشتری را تولید کند.
پزشک شما ممکن است از آزمایش خون برای بررسی موارد دیگری نیز استفاده کند. برای مثال:
- سایر هورمون‌های تیروئیدی
- آنتی‌بادی‌ها
- کلسترول
این موارد می‌توانند به تشخیص بیماری کمک بکنند.
پس مهم‌ترین آزمایش برای تشخیص هاشیموتو، اندازه‌گیری سطح TSH است. اما اندازه‌گیری سایر هورمون‌های تیروئیدی، آنتی‌بادی‌ها و سطح کلسترول هم می‌تواند به تشخیص کمک کند.
درمان هاشیموتو
بیشتر افراد مبتلا به هاشیموتو نیازمند درمان هستند. با این حال اگر غده تیروئید شما عملکرد نرمالی دارد ممکن است پزشک صرفاً شما را برای تغییراتی که ممکن است در آینده پیش بیاید تحت نظر بگیرد و درمان را شروع نکند.
اگر غده تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند، لازم است که دارو مصرف کنید. لووتیروکسین یک هورمون ساخته شده توسط بشر است که می‌تواند جایگزین هورمون تیروئیدی تیروکسین (T4) باشد. این دارو تقریباً عارضه جانبی ندارد. اگر نیاز به مصرف این دارو دارید، احتمالأ باید تا پایان عمر آن را مصرف کنید.
مصرف منظم لووتیروکسین باعث می‌شود که سطح هورمون‌های تیروئیدی شما به حالت عادی برگردد. بعد از آن، علائم شما معمولاً ناپدید می‌شوند. با این حال، احتمالاً نیاز به آزمایش‌های مکرر برای بررسی سطح هورمون‌های خود داشته باشید. این کار به پزشک کمک می‌کند تا دوز داروی مورد نیاز برای شما را به دقت تعیین کند.
مواردی که بهتر است در نظر بگیرید
برخی مکمل‌ها و داروها ممکن است روی جذب داروی لووتیروکسین در بدن تأثیر بگذارند. بنابراین مهم است که پزشک از سایر داروهای مصرفی توسط شما مطلع باشد. برخی از مواردی که در جذب لووتیروکسین اختلال ایجاد می‌کنند عبارت‌اند از:
- مکمل‌های آهن
- مکمل‌های کلسیم
- PPIها یا مهارکننده‌های پمپ پروتون که در درمان اسید رفلاکس مورد استفاده قرار می‌گیرند
- برخی از داروهای کنترل کلسترول
- استروژن
ممکن است لازم باشد در زمان خاصی داروی تیروئید خود را مصرف کنید تا دچار تداخل با سایر داروها نشود. برخی مواد غذایی نیز ممکن است در جذب لووتیروکسین اختلال ایجاد کنند؛ پس با پزشک خود درمورد بهترین شیوه مصرف این دارو با توجه به رژیم غذایی‌تان مشورت کنید.
پس داروی مورد استفاده در بیماری هاشیموتو، لووتیروکسین است که می‌تواند به خوبی این بیماری و علائم آن را کنترل کند؛ اما برخی داروها، مکمل‌ها و موادغذایی می‌توانند در جذب این دارو اختلال ایجاد کنند که برای پیشگیری از این مسئله حتماً باید در مورد دارو و مکمل‌های مصرفی و رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید.
سایر بیماری‌های مرتبط با هاشیموتو
در صورتی که هاشیموتو درمان نشود، می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌های دیگری بشود که برخی از آنها بسیار جدی هستند. از جمله:
- کم‌خونی
- گیجی و از دست دادن هوشیاری
- کلسترول بالا
- مشکلات قلبی، از جمله نارسایی قلب
- کاهش میل جنسی
- کمای میگزدم یا میکس ادم
در صورت عدم درمان، هاشیموتو می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در حین بارداری نیز بشود. تحقیقات جدید نشان می‌دهد در نوزادان متولد شده از زنان مبتلا به این بیماری، شانس بیشتری برای نقص ذهنی، کلیوی و قلبی وجود دارد. همچنین این بیماری احتمال بروز پره‌اکلامپسی، زایمان زودرس، سقط و مرده‌زایی را افزایش می‌دهد.
برای اینکه احتمال بروز این وضعیت به حداقل برسد، بسیار مهم است که عملکرد غده تیروئید در طول بارداری مورد بررسی قرار بگیرد. برای زنانی که اختلال تیروئیدی شناخته شده‌ای ندارند، نیازی به غربالگری تیروئید در حین بارداری نیست.
پس در صورتی که بیماری هاشیموتو در بدن درمان نشود، خود این بیماری می‌توانند اختلالات دیگری هم در بدن ایجاد کند. علاوه بر آن، بارداری همزمان با هاشیموتوی درمان نشده می‌توانند به طور قابل توجهی برای مادر و جنین خطرناک باشد.
سوالات متداول
آیا بیماری هاشیموتو درمان می‌شود؟
درمان قطعی برای از بین بردن این بیماری در بدن فرد وجود ندارد؛ اما مصرف دارو می‌تواند به خوبی این بیماری و علائم آن را کنترل کند.
آیا می‌توانم از بیماری هاشیموتو پیشگیری کنم؟
متأسفانه راهی برای پیشگیری وجود ندارد. مهم‌ترین ریسک فاکتورهای این بیماری یعنی ژنتیک و سن، قابل تغییر نیستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
در صورتی که به بیماری هاشیموتو مبتلا هستید باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید. با استفاده از نتایج آزمایش خون، پزشک می‌تواند از مناسب بودن دوز تجویزی برای شما اطمینان حاصل کند و در صورت لزوم دوز مصرفی را تغییر دهد.
علاوه بر این در صورتی که علائم جدیدی تجربه می‌کنید یا علائمی که از قبل داشتید بدتر شده‌اند یا تغییری در غده تیروئید خود احساس می‌کنید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید.
برای درمان بیماری هاشیموتو به چه متخصصی مراجعه کنیم؟
فوق تخصص غدد و متابولیسم بهترین انتخاب است.
آیا بیماری هاشیموتو باعث ایجاد سرطان می‌شود؟
مطالعات نشان می‌دهد که ریسک ایجاد سرطان تیروئید در افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو بیشتر از سایر افراد است.