در بین ویتامینها و مواد معدنی مهم برای بدن، زینک بعد از آهن، دومین عنصر موثر در فرآیندهای بیولوژیکی بهشمار میرود. وجود این عنصر برای رشد عمومی همه بافتهای بدن ضروری است و این ماده دارای خاصیتهای مفیدی مانند تقویت سیستم ایمنی بدن، خاصیت ضد ویروسی و باکتریایی، محافظت در برابر تابش و جلوگیری از سرطان است. زینک تاثیرات مثبتی بر سلامت پوست و مو، تشکیل استخوان و افزایش قدرت بینایی دارد. در صورت کمبود زینک در بدن، احتمال بروز مشکلاتی همچون فرسایش استخوان و کاهش حافظه نیز وجود دارد.
معرفی قرص زینک
زینک بهصورت طبیعی در سلولهای بدن وجود دارد و برای رشد و تکثیر سلولها ضروری است. قرص زینک، یک مکمل خوراکی حاوی مواد معدنی و املاح مفید برای بدن انسان به شمار میرود. پزشکان معمولا زمانی که با علائم کمبود روی در بیمار یا آزمایش خون او مواجه میشوند؛ قرص زینک را تجویز میکنند.
ترکیبات مکمل زینک
علاوه بر عنصر زینک یا روی، ویتامینها و مواد معدنی دیگری مانند ویتامینهای گروه B و ویتامین C معمولا در ترکیبات این مکملها وجود دارند. اما مهمترین ماده معدنی تشکیل دهنده آنه همان روی است.
فواید قرص زینک
این مکمل برای سلامت عمومی مزایای بسیاری دارد که به برخی از آنها اشاره میشود:
-
جلوگیری از زوال بینایی: زینک ممکن است در دژنراسیون ماکولای وابسته به سن نقش داشته باشد. اگرچه شواهد کافی وجود ندارد که نشان دهد مصرف مکمل زینک به تنهایی میتواند از بروز این بیماری جلوگیری کند؛ برخی تحقیقات نشان میدهند که این ماده ممکن است به افرادی که عوامل خطر (Risk Factors) را دارند، در صورت ترکیب با سایر مواد مغذی کمک کند و از زوال لکه زرد چشم که برای بینایی ضروری است، پیشگیری کند. (منبع)
-
تقویت سیستم ایمنی: زینک برای تقویت سیستم ایمنی به ویژه برای مبتلایان به بیماریهای عفونی باکتریایی و ویروسی مفید است.
-
جلوگیری از سرطان: زینک به عنوان یک آنتیاکسیدان، اثرات رادیکالهای آزاد و استرس اکسیداتیو را کاهش میدهد و این امر مانع از بدخیمی و سرطانی شدن سلولهای عادی میشود.
-
سلامت قلب: این مکمل به کاهش تری گلیسیرید و کلسترول بد خون کمک میکند و از سکته قلبی پیشگیری میکند.
موارد زیر از دیگر فواید استفاده از مکمل زینک محسوب میشوند: (منبع)
-
بهبود رشد ذهنی و جسمی و افزایش قد در سنین رشد
-
کاهش ریسک ابتلا به بیماریهای مزمن مربوط به افزایش سن
-
استحکام ناخنها، سلامت پوست و جلوگیری از ریزش مو
-
بهبود اشتها
-
بهبود اسهال
-
بیماری ویلسون (تجمع مس در برخی از ارگانهای بدن)
-
بهبود آکنه
-
بهبود علائم اختلال ADHD در کودکان
-
کاهش علائم و طول دوره سرماخوردگی و بیماری کرونا
-
بهبود افسردگی
-
کمک به کاهش قند خون در بیماران مبتلا به دیابت
-
کاهش بوی بد دهان در صورت مصرف به صورت دهانشویه یا قرص مکیدنی
روش مصرف قرص زینک
معمولا روش درست استفاده از مکمل زینک روی بستهبندی آن درج میشود یا پزشک و داروساز برای بیمار توضیحات لازم را ارائه میدهد. بهطور معمول، نیاز روزانه برای بزرگسالان، ۱۵ تا ۳۰ میلیگرم زینک است، هرچند در درمان برخی بیماریها همچون آکنه، اسهال و عفونت تنفسی، ممکن است دوزهای بالاتری توسط پزشک تجویز شود. مصرف روزانه بیش از ۴۰ میلیگرم زینک ممکن است سبب ایجاد عوارض جانبی شود. لازم به ذکر است توضیحات روی بسته بندی محصول به دقت بررسی شود. برای مثال اگر روی بستهبندی زینک سولفات، ۲۳ درصد عنصر زینک نوشته شده است، یعنی در هر ۲۲۰ میلیگرم، ۵۰ میلیگرم زینک خالص دارد. به تداخل قرص زینک با آنتی بیوتیک نیز توجه کنید؛ بهتر است همزمان مصرف نشوند. بهطورکلی میزان مصرف زینک به عواملی مانند سن، فعالیت فیزیکی، استرس، وضعیت سلامتی و رژیم غذایی بستگی دارد. معمولا در روز یک عدد قرص با دوز مناسب، همراه با غذا مصرف میشود.
موارد منع مصرف قرص زینک
به خاطر داشته باشید که هرگز نباید هیچ دارو یا مکملی را به افرادی که علائم مشابه شما دارند؛ تجویز کنید. برای مصرف زینک در دوران بارداری و شیردهی لازم است حتما با پزشک متخصص مشورت شود. به تداخلات دارویی که میتوانند اثر داروها را تغییر دهند نیز توجه کنید. اگر مکمل زینک را همراه با مواد غذایی حاوی مقدار زیادی کلسیم یا فسفر مصرف کنید؛ ممکن است در جذب آن با مشکل مواجه شوید. مصرف زیاد کافئین، الکل و رژیم گیاهخواری نیز جذب زینک را کاهش خواهد داد. بین مصرف مکمل زینک و مکملهایی مانند آهن، کلسیم و فسفر هم بهتر است حداقل دو ساعت فاصله زمانی رعایت شود. همچنین افرادی که به بیماریهای زیر مبتلا هستند، پیش از مصرف مکمل زینک با پزشک مشورت کنند:
-
کمبود مس
-
حساسیت به زینک
-
دیابت
-
بیماریهای کلیوی
-
روماتیسم مفصلی
-
HIV/AIDS
-
الکلیسم
عوارض مصرف قرص زینک
همه مکملها ممکن است تحت شرایط مختلف عوارض جانبی خاصی به همراه داشته باشند که معمولا برخی از این عوارض بعد از مدت کوتاهی از بین میروند. استفاده طولانی مدت یا مصرف با دوز بالا ممکن است منجر به اختلال در جذب و تخلیه عنصر مس در بدن شود که این موضوع ممکن است باعث کمخونی، ضعف و ریزش مو شود. همچنین مصرف بیش از حد زینک میتواند سبب مسمومیت با عوارضی جدی مانند درد شکم، خستگی، ضعف عضلانی شود. عوارض دیگر این مکمل شامل سردرد و مشکلات معده میشود. در خانمها ممکن است زینک باعث اختلال در دوره قاعدگی، تغییرات در پوست و مو و کاهش جذب مس شود. در صورت بروز علائمی مانند بثورات پوستی، تهوع، اسهال، استفراغ شدید و یا از دست دادن آب بدن و بیقراری، لازم است به پزشک مراجعه کنید. علائمی مانند تنگی نفس، کهیر و تورم صورت، لب، زبان و گلو نیز نشانههای حساسیت دارویی است و باید سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
میزان مجاز مصرف روزانه زینک چقدر است؟
به طور کلی، بهتر است قرص زینک را با تجویز پزشک مصرف کنید. اما بهطور عمومی، مصرف روزانه زینک، برای بزرگسالان حدود ۱۱ میلیگرم و برای کودکان بین ۲ تا ۸ میلیگرم توصیه میشود.
بعد از مصرف مکمل زینک چه چیزهایی نخوریم؟
پس از مصرف مکمل زینک، بهتر است حداقل به مدت ۳۰ دقیقه از خوردن غذا خودداری کنید تا جذب آن به بهترین شکل انجام شود. استفاده همزمان فیبر، کلسیم و آهن نیز میتواند جذب زینک را کاهش دهد.
علائم کمبود شدید زینک چیست؟
کمبود شدید زینک میتواند عوارض جدی به همراه داشته باشد؛ از جمله جهشهای ژنتیکی نادر، اختلال در رشد و نمو، تاخیر در بلوغ جنسی، بثورات پوستی، اسهال مزمن و اختلال در سیستم ایمنی بدن.