راهنمای کامل مراقبت از دندان مصنوعی

برای اینکه از خوردن وعده‌های غذایی دلچسب و مصاحبت با دوستان محروم نشویم، گاهی مجبوریم یک یا همه دندان‌های خود را با دندان مصنوعی جایگزین کنیم. دندان‌های مصنوعی با بازگرداندن اعتماد‌به‌نفس و لبخند‌های زیبا، به‌راحتی می‌تواند سبک زندگی ما را تغییر دهد، اما نباید فراموش کرد که مراقبت از دندان مصنوعی بسیار مهم است؛ هر‌چند دندان‌های طبیعی نیستند.

بدون توجه به اینکه از کدام نوع دندان مصنوعی استفاده می‌کنید (دندان مصنوعی کامل، بریج ثابت، ایمپلنت ALL ON 4 یا غیره)، مراقبت از آن ضروری است. به‌خصوص که دندان‌های مصنوعی عمدتا دوام مشخصی دارند و اهمال در نگهداری آن‌ها ممکن است به کوتاه شدن طول عمرشان منجر شود. بنابراین اگر می‌خواهید بیشترین بهره را از دندان مصنوعی خود ببرید، لازم است اقدامات مناسبی جهت رعایت بهداشت فردی انجام دهید.

البته مراقبت از دندان‌های مصنوعی در مقایسه با دندان‌های طبیعی، کمی متفاوت است. از‌این‌رو تصمیم گرفتیم در این بخش، درباره تمیز کردن پروتزهای مصنوعی و راه‌حل طولانی‌تر کردن دوام آن‌ها صحبت کنیم.

طول عمر دندان مصنوعی چقدر است؟

برخی از مردم تصور می‌کنند دندان‌های مصنوعی آن‌ها قرار است تا پایان عمر همراهی‌شان کنند. متاسفانه مانند بیشتر چیزهایی که در زندگی می‌بینید، دندان مصنوعی نیز از بین می‌رود. حتی در مواقعی ممکن است عواملی چون تحلیل لثه و تغییر شکل فک، شما را مجبور کند تا نسبت به تعویض دندان مصنوعی خود اقدام کنید. البته باید در نظر داشت که انواع گوناگون دندان‌ها، از ساختار متفاوت و متعاقبا دوام متفاوتی برخوردار هستند. برای مثال دندان‌های متحرک کامل، معمولا تا 5 تا 10 سال عمر می‌کنند و بریچ‌های ثابت بین 5 تا 15 سال ماندگاری دارند، در حالی که پروتز‌های فوری اغلب تا چند ماه دوام می‌آورند. به‌هر حال در طول این مدت ممکن است دهان یا پروتزهای شما تغییرات اساسی داشته باشند و دندان‌ها به مانند گذشته ظاهر و کارایی مناسبی نداشته باشند. آنچه که مسلم است، رسیدگی به دندان‌ها نقشی کلیدی در دوام آن‌ها خواهد داشت.

 

هر چند وقت یک بار باید دندان مصنوعی را شستشو داد؟

اصولا کارشناسان توصیه می‌کنند که با دندان‌های مصنوعی نیز باید مانند دندان‌های طبیعی رفتار کرد. بنابراین بهتر است تا حد امکان آن‌ها را تمیز نگه داشت تا از بروز مشکلاتی چون عفونت قارچی و باکتریایی یا التهاب لثه جلوگیری شود. این یعنی حداقل یک بار در روز دندان مصنوعی را شستشو داد و با فاصله حداقل سی دقیقه پس از صرف غذا، آن‌ها را تمیز کرد.

 

شستشوی روزانه دندان مصنوعی

خواه دندان طبیعی باشد یا مصنوعی، به هر حال مواد غذایی می‌توانند روی آن‌ها لکه‌های دائمی ایجاد کنند. لذا پاکسازی و تمیز کردن دندان‌ها، مطمئن‌ترین راه برای جلوگیری از تجمع پلاک‌هاست. اکنون این سوال پیش می‌آید که چگونه باید دندان مصنوعی را تمیز کرد؟ برای شستن دندان مصنوعی ابتدا نسبت به خرید مسواک مناسب اقدام کرده و سپس مراحل زیر را دنبال کنید:

1. یک حوله روی لبه سینک یا پیشخوان روشویی قرار دهید تا در صورت افتادن دندان، آسیبی به آن نرسد. همچنین می‌توانید برای اطمینان یک حوله دیگر روی زمین بگذارید.
2. با آب گرم غرغره کنید؛ این کار به شل شدن چسب دندان کمک می‌کند.
3. دندان مصنوعی را از دهان خود بیرون بیاورید؛ وسط دندان را بین انگشت شست و انگشت میانی خود نگه دارید و با تکان دادن (به سمت عقب و جلو)، به آرامی آن را از لثه خارج کنید.
4. پروتز یا دندان مصنوعی خود را با آب ولرم بشویید.
5. از یک مسواک با سری نرم استفاده کنید و دندان را مسواک بزنید. اطمینان حاصل کنید که تمامی سطوح، از جمله سطح زیرین آن تمیز شده باشد و در آخر دندان را با آب ولرم بشویید.

 

نکات مهم مراقبت از دندان مصنوعی 

مراقبت از دندان مصنوعی، گاهی اوقات بیش از دندان‌های واقعی زحمت و دردسر دارد! در ادامه به بررسی مهم‌ترین نکات در این زمینه می‌پردازیم. 

1. شست و شوی دندان مصنوعی پس از غذا

در کنار مسواک زدن روزانه دندان مصنوعی، بهتر است بعد از وعده‌های غذایی نیز آن‌ها را از دهان خارج کرده و بشویید تا ذرات غذا به کلی از بین بروند. توصیه می‌شود که پس از صرف غذا حداقل سی دقیقه برای مسواک‌زدن صبر کنید. اگر بقایای غذا برای مدت طولانی در اطراف دندان مصنوعی بماند، رفته رفته باعث ایجاد پلاک می‌شود و عوارضی همچون بوی بدن دهان را به همراه خواهد داشت. بنابراین، جهت کاهش احتمال رشد باکتری‌ها و نیز برای جلوگیری از ایجاد لک روی دندان، آن را زیر آب بشویید.

2. خارج کردن دندان مصنوعی هنگام خواب

به غیر از مواقع ضروری، دندان مصنوعی خود را هنگام خواب از دهان خارج کنید. تکرار منظم این عمل زمانی برای استراحت در اختیار لثه و بافت‌های دهان قرار می‌دهد و باعث تقویت گردش خون و کاهش خطر عفونت‌های قارچی می‌شود. فراموش نکنید که پس از خارج کردن دندان خود، آن را در آب یا محلول مخصوص نگهداری کنید تا از خشک شدن پروتز جلوگیری کنید. با این‌کار دندان مصنوعی رطوبت خود را حفظ می‌کند و تغییر شکل نمی‌دهد. توجه داشته باشید که قرار دادن پروتزها در محلول‌های تمیز‌کننده به حذف پلاک‌ها و لکه‌های سر‌سخت باقی‌مانده روی دندان کمک می‌کند.

 

3. استفاده از مسواک مخصوص دندان مصنوعی

برای شستن دندان‌های مصنوعی و از بین بردن بقایای غذاها و باکتری‌ها، از مسواکی استفاده کنید که سری نرم داشته باشد. همچنین به آرامی مسواک بزنید. نحوه مسواک زدن شما تاثیر زیادی در حفظ سلامت لثه‌ها و همینطور ماندگاری دندان مصنوعی خواهد داشت. برای اطمینان توصیه می‌کنیم از بهترین مسواک های مناسب دندان مصنوعی استفاده کنید.

این محصولات به‌طور اختصاصی برای پاکسازی پروتزهای مصنوعی ساخته شده‌اند و طراحی متفاوتی دارند. در‌واقع شکل سری این مسواک‌ها به‌گونه‌ای است که هم سطوح صاف دندان‌ها و هم نواحی صعب‌العبور را به خوبی تمیز می‌کنند و نسبت به مسواک‌های معمولی، اثر‌بخشی بیشتری دارند.

4. اجتناب از خمیر دندان‌های ساینده

یکی از اشتباهات مسواک زدن دندان مصنوعی، استفاده از خمیر‌دندان معمولی، به ویژه خمیر‌دندان‌های سفید‌کننده است. بسیاری از خمیر‌دندان‌ها می‌توانند در دندان‌های مصنوعی ساییدگی ایجاد کنند. در عین حال محصولات سفید‌کننده نیز ممکن است باعث خورده شدن فلزات به کار رفته در دندان‌ها یا تغییر رنگ آن‌ها شوند.

با این حساب توصیه می‌شود از خمیر‌دندان‌های معمولی برای مسواک زدن استفاده نکنید و به جای آن‌‌ها، از آب گرم یا صابون ملایم کمک بگیرید. همینطور می‌توانید به پاک‌کننده‌هایی روی بیاورید که به‌طور‌اختصاصی برای دندان‌های مصنوعی فرموله شده‌اند.

5. عدم استفاده از آب داغ

از آنجایی که آب داغ ممکن است باعث تغییر شکل پروتز‌ها شود، برای نگه داشتن یا شستشوی دندان‌های مصنوعی تنها از آب ولرم یا گرم استفاده کنید. در غیر این صورت احتمال ضعیف شدن استحکام دندان و حتی شکستگی آن وجود خواهد داشت.

6. هنگام تمیز کردن دندان مصنوعی احتیاط کنید

برای شستشو و مسواک زدن دندان مصنوعی، تمامی جوانب را در‌نظر بگیرید و با آن به ملایمت رفتار کنید. در صورت امکان، سطح نرمی را برای شستن دندان انتخاب کنید و هر‌گونه احتمال ضربه تصادفی را به حداقل برسانید.

 

7. اجتناب از خوردن غذاهای بسیار سخت و چسبناک

اگر می‌خواهید دندان مصنوعی شما عمر طولانی داشته باشد، از خوردن غذاهای سخت و چسبناک خودداری کنید. مصرف غذاهای چسبناک دندان‌ شما را از حالت اولیه خود خارج می‌کند و گاز زدن مواد سخت و لقمه‌های بزرگ باعث شکستگی و آسیب‌دیدگی دندان مصنوعی می‌شود. به یاد داشته باشید که مواد به کار رفته در ساخت پروتزها معمولا برای تحمل فشار زیاد طراحی نشده‌اند و جویدن یا گاز گرفتن مواد سخت از قبیل یخ، خودکار و غیره، می‌تواند باعث آسیب دیدن آن‌ها شود.

8. استفاده از چسب دندان مصنوعی (در صورت نیاز)

چسب دندان مصنوعی اتصال میان دندان و لثه را محکم‌تر می‌کند و احتمال آسیب‌دیدگی را به شدت کاهش می‌دهد. از سوی دیگر استحکام دندان‌ها و عدم لق شدن آن‌ها به شما کمک می‌کند به‌راحتی وعده‌های غذایی خود را میل کنید. بنابراین در صورت نیاز از چسب مخصوص برای بی‌حرکت کردن دندان مصنوعی کمک بگیرید.

9. چکاپ منظم توسط دندانپزشک

برای حفظ سلامت دهان و دندان خود وقت بگذارید و به طور‌منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. با چکاپ‌های منظم اطمینان حاصل می‌کنید که پروتز‌های مصنوعی را به صورت حرفه‌ای تمیز کرده‌اید و در عین حال پزشک می‌تواند با انجام آزمایشات و بررسی‌ها مختلف، تنظیمات لازم را اعمال کند.

 

10. توجه به بهداشت دهان

هر‌چند دندان مصنوعی را جایگزین دندان‌های طبیعی خود کرده‌اید، اما حتی در این صورت هم نباید از بهداشت فردی غافل شوید. بنابراین توصیه می‌کنیم با مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و استفاده از دهانشویه، سلامت دهان و دندان‌های خود را تضمین کنید. البته پیش از مصرف دهانشویه، بهتر است در زمینه آشنایی با انواع دهانشویه اطلاعات کافی کسب کنید.

11. اجتناب از انجام تنظیمات خودسرانه

چنانچه در دندان‌های خود احساس ناراحتی کردید یا با شل شدن و آسیب‌دیدگی دندان مصنوعی مواجه شدید، از انجام تنظیمات خودسرانه خودداری کنید. چرا‌که تلاش‌های غیر‌تخصصی شما می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی‌تری شود. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم در صورت مشاهده هر‌گونه معضلی، جهت اعمال تغییرات و تنظیمات دقیق و ایمن با دندانپزشک خود مشورت کنید.

 

سخن پایانی

صرف نظر از اینکه دندان مصنوعی کامل یا جزئی دارید، مراقبت از آن‌ها بسیار حائز اهمیت است؛ به‌خصوص اگر هنوز هم تعدادی از دندان‌های طبیعی خود را حفظ کرده‌اید. بدین منظور لازم است روزانه دندان‌های مصنوعی خود را از دهان خارج کنید و پس از شستشو با آب ولرم، آن را با یک مسواک مناسب (انواع مسواک مخصوص دندان مصنوعی) مسواک بزنید.

بهتر است شب‌ها قبل از خواب دندان را بیرون آورید، در یک ظرف حاوی آب یا محلول پاک‌کننده قرار دهید و صبح‌ها پیش از استفاده آن را با آب ولرم بشویید. فراموش نکنید که بعد از وعده‌های غذایی، پروتزهای مصنوعی خود را شستشو دهید و تا جای ممکن از مواد شیمیایی خشن، خمیردندان‌های ساینده و پاک‌کننده‌های قوی دوری کنید.

 

نویسنده: علیرضا میرباقری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی