راهنمای کامل استفاده صحیح و مؤثر از دهان شویه
:quality(80)/https://static.zeevash.ir/Posts/Image/راهنمای-کامل-استفاده-صحیح-و-مؤثر-از-دهان-شویه-vwnz.jpg)
آخرین بهروزرسانی: ۲۳ بهمن ۱۴۰۳بهداشتی و آرایشی
دهانشویه بهعنوان یکی از مکملهای مراقبت از دهان و دندان، بهخاطر تأثیرات مفیدی که دارد محبوبیت بالایی پیدا کرده است. اما آیا همه بهدرستی از آن استفاده میکنند؟ آیا دهانشویه جایگزین مسواک و نخ دندان است؟ در این مقاله جامع، به بررسی تمام جنبههای این محصول از جمله انواع، فواید، روش صحیح استفاده، عوارض احتمالی و بسیاری از نکات دیگر میپردازیم. پس با ما همراه باشید.
از اهمیت مصرف دهانشویه چه میدانید؟
حفظ بهداشت دهان و دندان نهتنها برای داشتن لبخندی زیبا، بلکه برای پیشگیری از بیماریهای دهان و لثه ضروری است. مسواکزدن و استفاده از نخ دندان روشهای اصلی مراقبت هستند؛ پس ابتدا مطمئن شوید که به خوبی از مسواک استفاده میکنید و آشنایی با مراحل صحیح مسواک زدن دارید! همچنین بهخاطر داشته باشید قرار نیست دهانشویه جایگزین مسواک شود!
با این حال، آگاهی از طریقه استفاده دهان شویه، میتواند بهعنوان یک گام تکمیلی به بهبود سلامت دهانی کمک کند. این مایع میتواند به مناطقی از دهان دسترسی پیدا کند که مسواک قادر به تمیز کردن آنها نیست و به این ترتیب، خطر ایجاد پلاک، پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه را کاهش دهد.
خلاصه: دهانشویه مکملی برای حفظ بهداشت دهانی است که میتواند در کنار مسواک و نخ دندان استفاده شود تا بهداشت و سلامت دهان و دندانها بیشازپیش حفظ شود.
آشنایی با انواع دهان شویه
ممکن است با جستجو در اینترنت یا مراجعه به داروخانه، با انواع مختلفی از دهانشویهها مواجه شوید. این موضوع انتخاب را برایتان کمی دشوار میسازد. پس بهتر است آشنایی با بهترین دهان شویه ها، انواع و کاربرد آنها را در اولویت کار خود قرار دهیم.
دهانشویهها بهطور کلی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند. دهانشویههای بهداشتی (غیردرمانی) و دهانشویههای درمانی. هرکدام از آنها ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند و انتخاب صحیح میان آنها بستگی به نیازهای بهداشتی و درمانی فرد دارد.
1. دهانشویههای بهداشتی (غیردرمانی)
دهانشویههای بهداشتی بیشتر برای کنترل موقت بوی بد دهان و ایجاد حس طراوت و تازگی در دهان طراحی شدهاند. این محصولات عمدتاً جنبه مراقبتی دارند و در اغلب موارد حاوی ترکیبات ضدعفونیکننده قوی یا مواد فعال درمانی نیستند.
کاربردها و مزایای دهانشویههای بهداشتی
- خوشبو کردن دهان: انواع دهان شویه خوشبو کننده، بوی بد دهان را که ممکن است ناشی از خوردن غذاهای خاص، خشکی دهان و کمبود بهداشت دهانی باشد، بهطور موقت از بین میبرند. برخی افراد با اینکه منظم مسواک میزنند، از بوی بد دهان خود شاکی هستند و دائماً از خود میپرسند «چرا با وجود مسواک زدن، بوی بد دهان همچنان وجود دارد؟» استفاده دهان شویه میتواند روش خوبی برای مدیریت این مشکل باشد.
- کاهش خشکی دهان: برخی از دهانشویههای بهداشتی بدون الکل به افزایش رطوبت دهان کمک میکنند، خصوصاً در افرادی که از خشکی دهان رنج میبرند.
- تمیز کردن بقایای مواد غذایی: این محصولات میتوانند به شستشوی باقیماندههای غذا بین دندانها و روی زبان کمک کنند؛ اگرچه تأثیر آنها به اندازه نخ دندان یا مسواک نیست.
- قابل استفاده برای عموم افراد: دهانشویههای بهداشتی معمولاً فرمولاسیونی ملایم دارند و برای استفاده روزانه توسط عموم افراد مناسب هستند. البته مصرف محلول دهان شویه به کودکان زیر شش سال توصیه نمیشود.
چه کسانی میتوانند از دهانشویههای بهداشتی استفاده کنند؟
- افرادی که به دنبال احساس تازگی مداوم در دهان هستند.
- کسانی که میخواهند پس از وعدههای غذایی یا قبل از ملاقاتهای اجتماعی دهان خوشبویی داشته باشند.
- کسانی که نیازی به درمان بیماریهای دهانی ندارند، اما به بهداشت روزانه خود اهمیت میدهند.
نکته مهم این است که اثر این دهانشویهها بیشتر موقتی است و برای جلوگیری از مشکلات جدیتر دهانی (مانند پوسیدگی یا التهاب لثه) کافی نیستند. به یاد داشته باشید که دهان شویه برای پوسیدگی دندان به تنهایی کافی نیست و نمیتواند بهداشت و سلامت دهان و دندانها را تضمین کند، پس بهتر است از این محصولات در کنار مسواک یا نخ دندان استفاده کنید.
2. دهانشویههای درمانی
برخی از دهانشویههای درمانی بدون نسخه در دسترس هستند، اما برخی دیگر نیاز به تجویز پزشک یا دندانپزشک دارند. انواع درمانی دهانشویهها با ترکیبات فعال خود میتوانند به بهبود بیماریهای خاص و پیشگیری از مشکلات جدیتر کمک کنند.
مواد فعال رایج در دهانشویههای درمانی شامل موارد زیر است:
- کلرهگزیدین: برای کنترل پلاک و التهاب لثه
- فلوراید: تقویت مینای دندان و پیشگیری از پوسیدگی
- پراکسید: سفید کردن دندانها و حذف لکههای سطحی
- روغنهای گیاهی (مانند اوکالیپتول، منتول): ضدعفونی و خوشبو کردن دهان
- ستیل پیریدینیوم کلراید: کاهش باکتریها و بوی بد دهان
در ادامه به چند مورد از کاربردهای دهانشویه درمانی اشاره میکنیم:
a. پیشگیری از مشکلات دهانی
دهانشویههای درمانی به دلیل ترکیبات خاصی که دارند، میتوانند از بروز مشکلات زیر جلوگیری کنند:
- پوسیدگی دندان: انواع دهان شویه فلوراید دار با تقویت مینای دندان از پوسیدگی آن جلوگیری میکنند.
- تشکیل پلاک و تارتار: دهانشویههای ضدباکتری نوعی دهان شویه برای جرم دندان هستند و با کاهش تجمع پلاک، از تشکیل تارتار (جرم دندان) پیشگیری میکنند.
- بیماریهای لثه: این دهانشویهها میتوانند از التهاب لثه و بیماریهایی مانند ژنژیویت پیشگیری کنند یا برای درمان آنها استفاده شوند.
b. درمان خشکی دهان (Xerostomia)
افرادی که از خشکی دهان رنج میبرند، میتوانند برای تسکین این مشکل از دهان شویه بدون الکل استفاده کنند. خشکی دهان معمولاً ناشی از کاهش تولید بزاق است که این میتواند منجر به افزایش خطر پوسیدگی دندان و عفونت شود. دهانشویههای مرطوبکننده با ترکیباتی مانند آنزیمها و مشتقات سلولزی، رطوبت دهان را افزایش میدهند و برای فرد حس راحتی ایجاد میکنند.
c. درمان و پیشگیری از عفونتهای لثه و دندان
انواع دهانشویه ضدعفونیکننده (آنتیباکتریال) حاوی کلرهگزیدین یا مواد مشابه، برای کاهش عفونتهای دهانی و بهبود سریعتر زخمها استفاده میشوند. بهطور مثال:
- آفت دهانی و زخمها: برخی از انواع دهان شویه برای افت دهانی تولید شدهاند و میتوانند به کاهش درد و تسریع بهبود آن کمک کنند.
- عفونتهای لثه: بعضی از انواع دهان شویه برای التهاب لثه طراحی شدهاند. این محصولات با از بین بردن باکتریهای مضر، به بهبود التهاب لثه کمک میکنند.
d. استفاده پس از جراحیهای دهانی
پس از جراحیهایی مانند کشیدن دندان (بهویژه دندان عقل) یا جراحی ایمپلنت دندان، استفاده از دهانشویههای ضدعفونیکننده میتواند خطر عفونت را کاهش دهد. برای مثال، کلرهگزیدین به جلوگیری از عارضهای به نام حفره خشک (Dry Socket) یا استئیت آلوئولار، که گاهی پس از کشیدن دندان رخ میدهد، کمک میکند. این وضعیت زمانی رخ میدهد که لخته خونی محافظ در محل جراحی جابهجا شود. این میتواند باعث درد شدید و عفونت شود.
e. کاهش عفونتهای ویروسی
برخی از انواع دهان شویه ضد ویروس میتوانند بار ویروسی در دهان را کاهش دهند. تحقیقات نشان دادهاند که استفاده از دهانشویههای حاوی کلرهگزیدین یا روغنهای گیاهی پیش از مراجعه به دندانپزشکی میتواند تعداد ویروسهای موجود در بزاق، از جمله ویروسهایی مانند SARSCoV2، را بهطور موقت کاهش دهد. البته تأثیر طولانیمدت آن نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
f. درمان بوی بد دهان
بوی بد دهان (Halitosis) میتواند ناشی از تجزیه مواد غذایی، بیماریهای لثه یا باکتریهای تولیدکننده ترکیبات گوگردی باشد. برلی درمان بوی بد دهان، موارد زیر توصیه میشود:
- برخی از انواع دهان شویه برای بوی دهان تولید شدهاند. این محصولات حاوی مواد ضدباکتری مانند کلرهگزیدین یا ستیل پیریدینیوم کلراید هستند.
- روغنهای گیاهی (مانند اوکالیپتول و منتول) نیز برای کاهش این مشکل موثر هستند.
g. مدیریت درد و التهابات دهانی
برخی از دهانشویهها حاوی مواد بیحسکننده موضعی مانند لیدوکائین یا مواد آرامبخش هستند که برای تسکین درد ناشی از زخمهای دهانی، التهاب لثه یا تحریکهای موضعی استفاده میشوند.
h. سفید کردن دندانها
دهانشویههای حاوی پراکسید میتوانند به حذف لکههای سطحی و سفید کردن دندانها کمک کنند. استفاده مداوم از این محصولات ممکن است رنگ دندانها را روشنتر کند.
نکات کلیدی در مصرف دهانشویه برای موارد درمانی
- همیشه دستورالعملهای درجشده روی محصول را رعایت کنید.
- در صورت تجویز پزشک، مقدار و دفعات مصرف را دقیقاً دنبال کنید.
- مصرف بیش از حد این محصولات میتواند به مضرات دهان شویه مانند خشکی دهان یا لکههای دندانی منجر شود.
نکته مهم: دهانشویههای درمانی باید دقیقاً طبق دستور پزشک یا اطلاعات درجشده روی محصول استفاده شوند. استفاده بیش از حد یا نادرست از این محصولات میتواند به مشکلاتی مانند لکههای قهوهای روی دندانها یا خشکی دهان منجر شود.
تفاوت دهانشویههای بهداشتی و درمانی
در جدول زیر، به طور اجمالی به بررسی و مقایسه دهانشویههای بهداشتی و درمانی میپردازیم:
ویژگیها |
دهانشویههای بهداشتی |
دهانشویههای درمانی |
هدف اصلی |
خوشبو کردن و طراوت دهان |
درمان مشکلات خاص مانند پلاک و التهاب |
مواد فعال |
معمولاً مواد خوشبوکننده و ملایم |
ترکیبات ضدعفونی و درمانی قوی |
ماندگاری اثر |
موقت |
بلندمدت و هدفمند |
نیاز به نسخه پزشک |
خیر |
گاهی اوقات |
مناسب برای |
استفاده روزمره برای تمام افراد |
افرادی با مشکلات خاص دهانی |
خلاصه: دهانشویههای بهداشتی برای استفاده روزمره و ایجاد حس تازگی مناسب هستند، اما اثر آنها موقتی است. دهانشویههای درمانی با ترکیبات فعال قوی، علاوه بر خواص بهداشتی، مشکلات خاص دهانی را هدف قرار میدهند و برای افراد با نیازهای خاص بهداشتی توصیه میشوند. انتخاب مناسبترین نوع دهانشویه باید با توجه به شرایط دهانی و توصیه پزشک صورت گیرد.
طریقه استفاده صحیح و بهترین زمان مصرف دهانشویه
استفاده صحیح از دهانشویه و دانستن زمان مناسب مصرف آن میتواند تأثیر قابلتوجهی بر بهداشت دهان و دندان شما داشته باشد. دهانشویه، اگرچه یک مکمل بهداشتی مؤثر است، اما استفاده نادرست ممکن است اثرات مثبت آن را کاهش دهد یا حتی منجر به مشکلاتی شود. در ادامه، به راهنمای گامبهگام استفاده صحیح از دهانشویه و نکات مربوط به زمان مصرف آن میپردازیم:
نکاتی برای استفاده صحیح از دهانشویه
در این بخش، نکاتی را مطرح میکنیم که رعایت آنها برای استفاده صحیح از دهانشویه بسیار مؤثر است:
1. انتخاب نوع مناسب دهانشویه
ابتدا نوع دهانشویهای را که نیاز دارید، با توجه به هدف خود انتخاب کنید. اگر قصد سفید کردن دندانها، کاهش پلاک یا پیشگیری از پوسیدگی دارید، محصولی با ترکیبات مناسب مانند فلوراید یا پراکسید را انتخاب کنید. برای مشکلات خاص، مانند عفونت لثه یا خشکی دهان، بهتر است با دندانپزشک مشورت کنید. در برخی شرایط مانند جراحی کشیدن دندان، جراحی ایمپلنت یا ارتودنسی، دندانپزشک یک محصول درمانی از نوع دهان شویه ایمپلنت یا دهان شویه ارتودنسی به شما معرفی خواهد کرد.
2. مطالعه دستورالعمل روی محصول
قبل از استفاده، اطلاعات درجشده روی بستهبندی را بهدقت مطالعه کنید. میزان و نحوه استفاده از دهانشویه ممکن است بسته به فرمولاسیون محصول متفاوت باشد.
3. اندازهگیری مقدار مناسب
برای یک بار مصرف معمولاً بین 10 تا 20 میلیلیتر دهانشویه (معادل یک درپوش) کافی است. استفاده بیش از مقدار توصیهشده، اثرات مثبت بیشتری نخواهد داشت و ممکن است باعث تحریک دهان شود.
4. شستشوی دهان به مدت کافی
دهانشویه را به مدت 30 تا 60 ثانیه در دهان نگه دارید. برای افزایش تأثیرگذاری، مایع را در تمام نقاط دهان، از جمله بین دندانها و روی لثهها حرکت دهید. از غرغره کردن مایع برای تمیز کردن حلق نیز میتوانید استفاده کنید؛ البته در صورتی که دستورالعمل استفاده از محصول اجازه دهد.
5. عدم قورت دادن دهانشویه
دهانشویهها حاوی ترکیباتی هستند که نباید خورده شوند. ممکن است رفلکس بلع در کودکان زیر شش سال بهطور کامل تکامل نیافته باشد و به همین دلیل، مقدار زیادی از دهانشویه را ببلعند. این اتفاق میتواند عوارضی مانند حالت تهوع، استفراغ، یا حتی مسمومیت ایجاد کند؛ بهویژه اگر دهانشویه حاوی الکل باشد.
بنابراین، پیش از استفاده، برچسب محصول را بهدقت بررسی و به هشدارها و توصیههای مربوط به سن مصرفکننده توجه کنید. مصرف دهانشویه برای کودکان زیر 6 سال توصیه نمیشود، مگر با تجویز پزشک.
6. عدم شستشوی دهان با آب پس از مصرف
پس از استفاده از دهانشویه، از شستشوی دهان با آب خودداری کنید. این کار باعث کاهش اثر مواد فعال دهانشویه میشود. برای اطمینان از تأثیرگذاری، تا حداقل 30 دقیقه پس از استفاده چیزی نخورید و ننوشید.
7. استفاده منظم اما کنترلشده
مصرف روزانه دهانشویه میتواند برای بسیاری از افراد مناسب باشد، اما بسته به نوع محصول، برخی دهانشویهها باید بهصورت هفتگی یا دورهای استفاده شوند. برای مثال، دهانشویههای کلرهگزیدین معمولاً نباید بیش از دو هفته بهصورت مداوم استفاده شوند؛ زیرا ممکن است باعث لکههای قهوهای روی دندانها شوند.
دهانشویه را طبق توصیه پزشک یا راهنمای محصول مصرف کنید. مصرف بیش از حد دهانشویه ممکن است منجر به مشکلاتی مانند خشکی دهان یا لکههای دندانی شود.
بهترین زمان استفاده از دهانشویه
زمان استفاده از دهانشویه بستگی به هدف شما و نوع محصول دارد. برای بهرهمندی از حداکثر خواص دهان شویه، زمان مصرف آن باید بهدرستی تنظیم شود:
1. قبل یا بعد از مسواک
بحث استفاده از دهانشویه قبل یا بعد از مسواکزدن، به ترکیبات محصول بستگی دارد و زمان مناسب مصرف هر دهانشویه را در بروشور محصول خواهید یافت. مثلاً اگر دهانشویه حاوی فلوراید است، بهتر است بعد از مسواک زدن و بدون شستشوی دهان با آب استفاده شود. در صورت استفاده از خمیردندان با ترکیباتی مانند کلسیم هیدروکسید یا آلومینیوم هیدروکسید (که میتوانند با فلوراید ترکیب شوند)، بهتر است قبل از دهانشویه، دهان خود را با آب بشویید.
2. مصرف پیش از خواب
بسیاری از متخصصان دندانپزشکی توصیه میکنند دهانشویههای درمانی مانند ضدپوسیدگی یا ضدعفونیکننده را قبل از خواب استفاده کنید. این زمان بهترین فرصت را برای اثرگذاری مواد فعال فراهم میکند، زیرا دهان برای مدتی طولانی در حال استراحت است و فعالیت باکتریها کمتر میشود.
3. پس از وعدههای غذایی
دهانشویههای بهداشتی میتوانند پس از وعدههای غذایی برای شستشوی مواد غذایی باقیمانده و ایجاد حس تازگی استفاده شوند.
4. پرهیز از مصرف بلافاصله پس از نوشیدنیهای اسیدی
اگر نوشیدنیهایی مانند آب پرتقال یا نوشابه مصرف کردهاید، حداقل 30 دقیقه صبر کنید و سپس از دهانشویه استفاده کنید. محیط اسیدی ممکن است مینای دندان را حساس کند و تماس با مواد فعال دهانشویه این حساسیت را افزایش دهد.
خلاصه: مصرف دهانشویه باید طبق دستورالعمل محصول یا توصیه پزشک انجام شود. زمان و نحوه استفاده صحیح میتواند تأثیر آن را به حداکثر برساند. انتخاب دهانشویه مناسب، رعایت زمان مصرف (مانند قبل از خواب یا پس از مسواک زدن)، و پرهیز از اشتباهات رایج، مانند شستن دهان با آب پس از مصرف، از عوامل کلیدی در بهرهبرداری بهینه از این محصول بهداشتی هستند.
عوارض احتمالی مصرف دهانشویه
اگرچه فواید دهان شویه بسیار است، اما مصرف نادرست یا بیتوجهی به نوع مناسب آن میتواند منجر به عوارض ناخواسته شود. آگاهی از عوارض دهان شویه میتواند به شما کمک کند از مشکلات احتمالی پیشگیری کنید. در ادامه با عوارض شایع مصرف نادرست این محصولات آشنا خواهید شد:
1. خشکی دهان
دهانشویههای حاوی الکل میتوانند باعث کاهش رطوبت دهان شوند. این خشکی ممکن است حس ناخوشایندی ایجاد کند و حتی خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد. اگر از خشکی دهان رنج میبرید، دهانشویههای بدون الکل گزینه مناسبتری هستند.
2. لکههای قهوهای روی دندانها
مصرف مداوم برخی دهانشویهها، بهویژه انواع حاوی کلرهگزیدین، میتواند باعث ایجاد لکههای قهوهای یا زرد روی دندانها شود. این لکهها معمولاً بیضرر هستند اما ظاهر دندانها را تحت تأثیر قرار میدهند و نیاز به جرمگیری یا پاکسازی حرفهای دارند.
3. اختلال در حس چشایی
مصرف طولانیمدت یا بیشازحد دهانشویه، بهویژه محصولات درمانی قوی، ممکن است به اختلال موقت در حس چشایی منجر شود. این عارضه معمولاً پس از توقف مصرف بهبود مییابد.
4. عوارض برای کودکان زیر 6 سال
کودکان خردسال ممکن است دهانشویه را قورت دهند، بهویژه اگر حاوی الکل باشد. بلعیدن دهانشویه میتواند به حالت تهوع، استفراغ یا حتی مسمومیت منجر شود. استفاده از دهانشویه برای کودکان باید تنها با تجویز پزشک انجام شود.
خلاصه: اگرچه دهانشویه میتواند نقش مهمی در بهداشت دهان و دندان داشته باشد، اما استفاده نادرست از آن ممکن است مشکلاتی مانند خشکی دهان، ایجاد لکه روی دندانها، یا اختلال در حس چشایی را بههمراه داشته باشد. همچنین، مصرف دهانشویه برای کودکان خردسال باید با احتیاط و تنها تحت نظر پزشک انجام شود.
سخن پایانی
دهانشویه یک مکمل عالی برای حفظ بهداشت دهانی است، اما جایگزین مسواک و نخ دندان نمیشود. انتخاب دهانشویه مناسب و استفاده صحیح از آن، میتواند به بهبود سلامت دهانی کمک کند. با دندانپزشک خود مشورت کنید تا بهترین نوع دهانشویه را بر اساس نیازهای شما توصیه کند. قبل از مصرف دهانشویه، حتماً بروشور آن را با دقت مطالعه کنید. زمان، روش و میزان مصرف دهانشویه را در بروشور خواهید یافت.
سؤالات متداول
1. آیا باید بعد از دهانشویه، دهان را با آب شست؟
خیر، شستن دهان با آب پس از استفاده از دهانشویه باعث کاهش اثر مواد فعال آن میشود. بهتر است تا مدتی دهان را به همان حال رها کنید.
2. چند بار در روز باید از دهانشویه استفاده کرد؟
معمولاً یک یا دو بار در روز کافی است. برای محصولاتی که نیاز به مصرف محدود دارند، دستورالعمل تولیدکننده یا پزشک را رعایت کنید.
3. آیا مصرف دهانشویه برای همه مناسب است؟
دهانشویههای مختلف ممکن است برای افراد خاص، مانند زنان باردار، کودکان یا افراد دارای حساسیت به الکل، مناسب نباشند. در این موارد، مشورت با پزشک ضروری است.
4. آیا بزرگسالان میتوانند از دهانشویه مخصوص کودکان استفاده کنند؟
این کار توصیه نمیشود، زیرا مواد موجود در دهانشویههای کودکان با نیازهای دهانی بزرگسالان متفاوت است.
5. آیا دهانشویه باعث سفیدی دندان میشود؟
دهانشویههای حاوی پراکسید میتوانند به کاهش لکههای سطحی دندان کمک کنند.
6. بهتر است دهانشویه قبل یا بعد مسواک استفاده شود؟
جواب سوال به ترکیبات دهانشویه بستگی دارد. زمان مناسب مصرف هر دهانشویه را در بروشور آن خواهید یافت.
7. آیا مصرف دهانشویه برای زن باردار مجاز است؟
دهانشویههای بدون الکل معمولاً برای زنان باردار بیخطر هستند. برای اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.
8. آیا میتوان مسواک را با دهانشویه ضد عفونی کرد؟
خیر. ضد عفونی کردن مسواک روشهای خاص خودش را دارد و دهانشویه نیز یک محصول جداگانه با خواص و کاربردهای خود است.
نویسنده: حسن غیبی
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده