عفونت رحم و لگن | علائم، راه‌های درمان و پیشگیری

عفونت‌های رحم و لگن (Pelvic Inflammatory Disease–PID) از جمله مشکلات شایع در حوزه بیماری‌های زنان هستند که می‌توانند بر سلامت و باروری بانوان تأثیرات جدی بگذارند. این عفونت‌ها اغلب به دلیل انتقال باکتری‌های عفونت‌زا به دستگاه تناسلی فوقانی (رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها) به وجود می‌آیند. این بیماری می‌تواند به شکل حاد یا مزمن ظاهر شود و در صورت عدم درمان مناسب، ممکن است منجر به مشکلات جدی مانند ناباروری، حاملگی خارج رحمی و درد مزمن لگنی گردد.

به منظور افزایش آگاهی و سواد مواجهه با این نوع از عفونت‌ها، در طی این مقاله قصد داریم به تفصیل به بررسی انواع عفونت‌‌های رحم و لگن ، روش‌های پیشگیری و درمان آن‌ها بپردازیم و مطالعه این مقاله را به تمامی کاربران خصوصا بانوان، توصیه می‌کنیم.

عفونت‌های رحم و لگن چیست؟

عفونت رحم و لگن معمولاً ناشی از گسترش عفونت از ناحیه واژن یا دهانه رحم به سایر قسمت‌های دستگاه تناسلی فوقانی است. این عفونت‌ها معمولاً توسط باکتری‌هایی مانند کلامیدیا و گونوره ایجاد می‌شوند، اما ممکن است به دلایل دیگری مانند عفونت‌های قارچی نیز رخ دهند. وقتی باکتری‌ها وارد دستگاه تناسلی فوقانی می‌شوند، می‌توانند باعث التهاب و آسیب به بافت‌ رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها شوند. این التهاب و آسیب می‌تواند منجر به تشکیل زخم‌ها و چسبندگی‌های داخلی شود که عملکرد طبیعی دستگاه تناسلی را مختل می‌کند. برای اطلاع از از علائم و تفاوت‌های عفونت‌های باکتریایی و قارچی واژن به مقاله عفونت قارچی واژن و عفونت باکتریایی واژن مراجعه کنید.

خلاصه : عفونت رحم و لگن معمولا ناشی از عفونت‌های باکتریایی و قارچی، در ناحیه واژن است؛ که در نهایت به اندام‌های جنسی فوقانی سرایت می‌کند. این عفونت منجر به اختلال در عملکرد صحیح دستگاه تناسلی می‌شود.

 

 

انواع عفونت‌های رحم و لگن

عفونت‌های لگن به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: عفونت حاد و عفونت مزمن.

• عفونت حاد لگن

این نوع عفونت به طور ناگهانی و شدید بروز می‌کند و علائم آن می‌تواند شامل درد شدید لگن، تب، ترشحات غیرطبیعی واژینال، و گاهی اوقات تهوع و استفراغ باشد. در برخی موارد، عفونت حاد می‌تواند به سرعت پیشرفت کند و در صورت عدم درمان به موقع، به سایر نقاط بدن سرایت کند یا باعث ایجاد آبسه‌های لگنی شود. درمان این نوع عفونت‌ها معمولاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قوی انجام می‌شود، اما در صورت نیاز ممکن است جراحی نیز انجام شود.

• عفونت مزمن لگن

در صورتی که عفونت حاد به درستی درمان نشود یا عفونت به صورت تحت‌حاد در بدن باقی بماند، ممکن است به عفونت مزمن تبدیل شود. عفونت مزمن لگن معمولاً علائم کمتری نسبت به نوع حاد دارد، اما می‌تواند مشکلات بلندمدتی ایجاد کند. علائم این نوع عفونت ممکن است شامل درد مزمن لگنی، ناراحتی در ناحیه پایین شکم، خونریزی‌های غیرطبیعی و درد در هنگام رابطه جنسی باشد. این نوع عفونت ممکن است به درمان مقاوم‌تر باشد و نیاز به درمان طولانی‌مدت با آنتی‌بیوتیک‌ها داشته باشد. در برخی موارد، برای درمان چسبندگی‌ها و آسیب‌های ناشی از عفونت، نیاز به جراحی وجود دارد.

در ادامه به تقسیم بندی جزیی عفونت‌های رحم و لگن می‌پردازیم.

انواع عفونت رحم

عفونت‌های رحم به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• آندومتریت (Endometritis): آندومتریت نوعی عفونت است که در لایه داخلی رحم (آندومتر) ایجاد می‌شود. این عفونت معمولاً در نتیجه جراحی‌های رحمی مانند کورتاژ، سزارین یا زایمان طبیعی رخ می‌دهد. علائم شامل درد زیر شکم، تب، ترشحات غیرطبیعی واژینال، خونریزی غیرطبیعی از رحم و احساس ضعف عمومی است.

• سرویسیت (Cervicitis): سرویسیت به التهاب و عفونت دهانه رحم (سرویکس) اشاره دارد. این عفونت معمولاً به دلیل انتقال عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا و گنوره ایجاد می‌شود. علائم شامل ترشحات غیرطبیعی واژینال، خونریزی بین دوره‌های قاعدگی، درد در هنگام رابطه جنسی و درد لگنی است. برای اطلاع بیشتر از روش‌های تشخیصی و درمانی به مقاله سرویسیت مراجعه کنید.

انواع عفونت لگن

عفونت‌های لگنی شامل چندین نوع مختلف هستند که بر دستگاه تناسلی فوقانی زنان تأثیر می‌گذارند. برخی از این عفونت‌ها عبارتند از:

• سالپنژیت (Salpingitis): سالپنژیت عفونت لوله‌های فالوپ است که معمولاً به دلیل انتقال باکتری‌ها از ناحیه تناسلی تحتانی به لوله‌های فالوپ رخ می‌دهد. علائم شامل درد شدید لگنی، تب، ترشحات واژینال غیرطبیعی و گاهی اوقات تهوع و استفراغ است.

• آبسه لگنی (Pelvic Abscess): آبسه لگنی تجمع چرک در ناحیه لگن است که ممکن است به دلیل عفونت شدید رحم یا لوله‌های فالوپ به وجود آید. علائم شامل درد شدید و مداوم در ناحیه لگن، تب بالا، و ترشحات واژینال چرکی است.

خلاصه : عفونت‌های لگن معمولا در مراحل پیشرفته عفونت رحم و دستگاه تناسلی تحتانی رخ می‌دهد.

 

 

علائم عفونت‌های رحم و لگن

عفونت‌های رحم و لگن می‌توانند مجموعه‌ای از علائم را ایجاد کنند که شدت و نوع آن‌ها بسته به نوع عفونت متفاوت است. علائم شایع این عفونت‌ها عبارتند از:

• درد لگنی: یکی از شایع‌ترین علائم که ممکن است خفیف تا شدید باشد.

• تب: افزایش دمای بدن به دلیل واکنش به عفونت است.

• ترشحات غیرطبیعی واژینال: ترشحاتی که ممکن است بوی ناخوشایند یا رنگ غیرطبیعی داشته باشند.

• خونریزی غیرطبیعی: خونریزی خارج از دوره‌های قاعدگی یا پس از رابطه جنسی.

• درد در هنگام رابطه جنسی: احساس درد خفیف یا شدید در حین یا بعد از رابطه جنسی.

• احساس ضعف و خستگی: به دلیل تأثیر عفونت بر سیستم ایمنی بدن.

خلاصه : عفونت‌های رحم و لگن بسته به نوع، می‌توانند علائم متفاوتی داشته باشند. اما عمومی‌ترین علائم شامل درد، تب و ترشحات غیر طبیعی است.

 

ریسک فاکتورها

عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به عفونت‌های رحم و لگن را افزایش دهند، که اصلی‌ترین گزینه‌ها، شامل موارد زیر است:

• فعالیت جنسی غیرمحافظت‌شده: داشتن رابطه جنسی بدون استفاده از روش‌های محافظتی مانند کاندوم می‌تواند خطر انتقال عفونت‌های منتقله از راه جنسی(STD) را افزایش دهد.

• سابقه عفونت‌های مقاربتی: زنانی که قبلاً به عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا یا گونوره مبتلا شده‌اند، بیشتر در معرض خطر PID قرار دارند.

• داشتن چندین شریک جنسی: افزایش تعداد شریک‌های جنسی می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های مقاربتی و به دنبال آن PID را افزایش دهد.

• سابقه عفونت‌های رحم و لگن: داشتن سابقه PID در گذشته می‌تواند خطر عود آن را افزایش دهد.

خلاصه : مواردی که ریسک ابتلا به عفونت‌های رحم و لگن را بالا می‌برند، زیاد هستند؛ اما بسیاری از این گزینه‌ها قابل پیشگیری هستند.

 

روش‌های تشخیصی

روش‌های تشخیصی معمولاً ترکیبی از معاینه بالینی، تست‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری است. مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:

• معاینه بالینی: پزشک با بررسی علائم بالینی مانند درد شکم، تب، ترشحات غیرطبیعی واژن و حساسیت در ناحیه لگن، می‌تواند به وجود عفونت رحم مشکوک شود.

• آزمایش‌های خون: آزمایش‌های خونی مانند تعداد گلبول‌های سفید (CBC)؛ افزایش تعداد گلبول‌های سفید ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد.

• آزمایش‌های میکروبیولوژی: نمونه‌گیری از ترشحات واژن یا دهانه رحم برای بررسی وجود باکتری‌ها یا سایر عوامل عفونی نیز انجام می‌شود. کشت میکروبی به پزشک کمک می‌کند تا نوع دقیق باکتری عامل عفونت را شناسایی کرده و درمان مناسب را تعیین کند.

• تصویربرداری: در برخی موارد، پزشک ممکن است برای بررسی وضعیت رحم و سایر اندام‌های لگنی از سونوگرافی یا سایر روش‌های تصویربرداری استفاده کند. این روش به تشخیص هرگونه تغییرات غیرطبیعی در رحم کمک می‌کند.

خلاصه : روش‌های تشخیصی شامل مجموعه‌ای از معاینات و تست‌های آزمایشگاهی است. مثبت یا منفی شدن هر یک از این تست‌ها به تنهایی، نشانه قطعی برای ابتلا یا عدم ابتلا نیست.

 

 

درمان و پیشگیری

درمان عفونت‌های رحم و لگن به شدت و نوع عفونت بستگی دارد و ممکن است شامل روش‌های دارویی، غیر دارویی و جراحی باشد.

1. روش‌های دارویی

• آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک‌ها اولین خط درمان برای عفونت‌های باکتریایی رحم و لگن هستند. بسته به نوع باکتری ایجاد کننده عفونت، پزشک ممکن است یک یا چند نوع آنتی‌بیوتیک را تجویز کند. درمان معمولاً به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز ادامه دارد، اما در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به دوره‌های طولانی‌تر یا تجویز داروهای وریدی باشد.

• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): برای کاهش درد و التهاب ناشی از عفونت، ممکن است از NSAIDs مانند ایبوپروفن استفاده شود. این داروها به طور عمده برای کنترل علائم درد و التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرند و نقشی در درمان خود عفونت ندارند.

• آنتی‌بیوتیک‌های پروفیلاکتیک: در برخی موارد، برای پیشگیری از عفونت پس از جراحی‌های رحمی، ممکن است از آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت پیشگیرانه استفاده شود.

2. روش‌های غیر دارویی

• استراحت و مراقبت خانگی: استراحت کافی و مصرف مایعات به مقدار زیاد می‌تواند به بهبود سریع‌تر بدن کمک کند.

• کمپرس گرم: استفاده از کمپرس گرم بر روی ناحیه لگن نیز ممکن است به کاهش درد کمک کند.

• مصرف پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها (مانند ماست پروبیوتیک) به حفظ تعادل باکتری‌های مفید در بدن کمک کرده و می‌توانند خطر عفونت‌های باکتریایی را کاهش دهند

• دم‌نوش‌های گیاهی: گیاهانی مانند زنجبیل، بابونه و آویشن دارای خواص ضدالتهابی و ضدعفونی‌کننده هستند. نوشیدن دم‌نوش این گیاهان ممکن است به کاهش علائم عفونت کمک کند.

• استفاده از اسانس‌ها: روغن‌هایی مانند روغن درخت چای و روغن اسطوخودوس دارای خواص ضدباکتریایی هستند. این روغن‌ها را می‌توان با یک روغن حامل (مانند روغن نارگیل) ترکیب کرده و به صورت موضعی استفاده کرد. با این حال، باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.

3. مداخلات تهاجمی

• تخلیه آبسه: در مواردی که عفونت منجر به تشکیل آبسه شود، ممکن است نیاز به تخلیه چرک تحت نظر پزشک وجود داشته باشد.

• جراحی: در موارد شدید یا عفونت‌های مزمن که به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهند، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده یا رفع چسبندگی‌ها وجود داشته باشد. جراحی‌های لاپاراسکوپی از جمله روش‌های کمتر تهاجمی هستند که برای این منظور استفاده می‌شوند.

پیشگیری از عفونت‌های رحم و لگن شامل استفاده از روش‌های محافظتی در رابطه جنسی، مراجعه منظم به پزشک برای معاینات دوره‌ای و درمان سریع عفونت‌های مقاربتی است.

خلاصه : درمان‌های متنوعی برای عفونت‌های رحم و لگن وجود دارد. با توجه به نوع و شدت عفونت، درمان‌های لازم توسط پزشک انتخاب می‌شوند. به یاد داشته باشید که همیشه، پیشگیری موثرتر از درمان است.

 

 

عوارض جانبی

درمان عفونت‌های رحم و لگن (PID) اگرچه می‌تواند مؤثر باشد، اما با خطرات جانبی و پیچیدگی‌هایی همراه است که باید مورد توجه قرار گیرد. این خطرات می‌توانند به دلیل خود عفونت یا عوارض ناشی از درمان‌ها بروز کنند. شناخت این خطرات به بیماران و پزشکان کمک می‌کند تا در طول فرآیند درمان، اقدامات پیشگیرانه مناسبی انجام دهند.

1. خطرات جانبی درمان دارویی

• مقاومت آنتی‌بیوتیکی: یکی از چالش‌های مهم در درمان عفونت‌های لگن و رحم، توسعه مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها است. مصرف مکرر و نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند منجر به ایجاد باکتری‌های مقاوم شود که درمان عفونت‌های بعدی را پیچیده‌تر می‌کند.

• عوارض جانبی دارویی: آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است عوارض جانبی مانند تهوع، اسهال، آلرژی و در موارد نادر، واکنش‌های حساسیتی شدید (آنافیلاکسی) ایجاد کنند. بیماران باید به این عوارض احتمالی آگاه باشند و در صورت بروز هرگونه علامت غیرعادی، به پزشک خود اطلاع دهند.

• عفونت‌های قارچی: استفاده طولانی‌مدت از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید در بدن شود، که این امر خطر عفونت‌های قارچی به ویژه در ناحیه تناسلی را افزایش می‌دهد.

2. پیچیدگی‌های درمان غیر دارویی و جراحی

• خطرات جراحی: در مواردی که نیاز به جراحی برای درمان عفونت‌های شدید یا آبسه‌های لگنی وجود دارد، خطرات مرتبط با جراحی نیز مطرح می‌شوند. این خطرات شامل خونریزی، عفونت‌های پس از جراحی، آسیب به اعضای مجاور مانند مثانه یا روده‌ها، و تشکیل چسبندگی‌های جدید در ناحیه لگن است.

• ناباروری: در برخی موارد، عفونت‌های شدید رحم و لگن می‌توانند به چسبندگی‌های داخل لگن و لوله‌های فالوپ منجر شوند که این امر خطر ناباروری را افزایش می‌دهد. حتی پس از درمان، بازگشت به باروری ممکن است محدود باشد.

• حاملگی خارج رحمی: آسیب به لوله‌های فالوپ ناشی از عفونت یا جراحی می‌تواند خطر حاملگی خارج رحمی را افزایش دهد. این شرایط نیازمند درمان فوری است و ممکن است برای بارداری‌های آینده خطرناک باشد.

3. مشکلات روانی و اجتماعی

• اضطراب و افسردگی: مواجهه با عفونت‌های مزمن و عوارض ناشی از آن می‌تواند به اضطراب و افسردگی منجر شود. همچنین، نگرانی از احتمال ناباروری یا تأثیرات جانبی دیگر، به مشکلات روانی بیماران اضافه می‌کند.

• تأثیر بر کیفیت زندگی: درد مزمن لگنی و مشکلات جنسی ناشی از عفونت یا درمان آن می‌توانند به طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهند و حتی بر روابط بین فردی و زناشویی نیز تأثیرگذار باشند.

خلاصه : عفونت‌های رحم و لگن علاوه بر اثرات منفی جسمی و جنسی در زندگی، بر روی سلامت روان بیمار نیز تاثیر می‌گذارد.

 

سخن پایانی

عفونت‌های رحم و لگن از مشکلات جدی در حوزه سلامت زنان هستند که می‌توانند تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدتی بر سلامت باروری داشته باشند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این بیماری‌ها اهمیت زیادی دارد. روش‌های درمانی متنوعی برای این عفونت‌ها وجود دارد که از داروهای آنتی‌بیوتیک تا مداخلات جراحی را شامل می‌شوند. مراقبت مناسب و پیشگیری از عفونت‌های جنسی از اهمیت زیادی برخوردار است و می‌تواند به حفظ سلامت دستگاه تناسلی زنان کمک کند. درمان عفونت‌های رحم و لگن هرچند حیاتی است، اما بدون چالش نیست. از مقاومت آنتی‌بیوتیکی گرفته تا خطرات جراحی و مشکلات روانی، این فرآیند نیازمند مدیریت دقیق و مراقبت‌های ویژه است. بیماران باید از این پیچیدگی‌ها آگاه باشند و در طول درمان با پزشک خود همکاری نزدیکی داشته باشند تا بهترین نتیجه ممکن به دست آید و از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.

 

سوالات پرتکرار

• چه علائمی نشان می‌دهد که ممکن است به عفونت رحم و لگن مبتلا شده باشم؟

علائم عفونت‌های رحم و لگن شامل درد شدید در ناحیه پایین شکم یا لگن، تب، ترشحات غیرطبیعی واژینال با بوی ناخوشایند، خونریزی بین دوره‌های قاعدگی یا پس از رابطه جنسی، و درد در هنگام رابطه جنسی است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

• آیا عفونت‌های رحم و لگن باعث ناباروری می‌شوند؟

بله، اگر عفونت‌های رحم و لگن به موقع تشخیص داده نشوند یا به درستی درمان نشوند، می‌توانند باعث تشکیل چسبندگی‌های داخلی در لوله‌های فالوپ شوند که این امر ممکن است منجر به ناباروری یا افزایش خطر حاملگی خارج رحمی شود.

• چگونه می‌توان از عفونت‌های رحم و لگن پیشگیری کرد؟

استفاده از کاندوم در رابطه جنسی، انجام معاینات منظم زنان و زایمان، و درمان سریع عفونت‌های مقاربتی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از عفونت‌های رحم و لگن هستند. همچنین، رعایت بهداشت فردی و اجتناب از دوش‌های واژینال مکرر نیز می‌تواند مفید باشد.

• درمان عفونت‌های رحم و لگن چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان درمان بسته به شدت عفونت و پاسخ بدن به داروها متفاوت است. درمان اولیه معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌ها به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز انجام می‌شود. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و درمان‌های وریدی طولانی‌تر یا حتی جراحی باشد.

• آیا عفونت رحم و لگن قابل بازگشت است؟

بله، در صورت عدم درمان کامل یا در صورت ابتلا مجدد به عفونت‌های مقاربتی، احتمال بازگشت عفونت رحم و لگن وجود دارد. پس از درمان، پیگیری‌های منظم با پزشک و رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی برای پیشگیری از بازگشت بیماری بسیار مهم است.

 

نویسنده: امیرحسین ملک‌زاده

ناظر علمی: دکتر علی سالاری‌تبار- سعیده قمصری