همه چیز درباره عفونت باکتریایی | علائم، علل و روش‌های درمان

عفونت‌های باکتریایی می‌توانند پوست، ریه‌ها، مغز، خون و سایر اندام‌های بدن را درگیر کنند. باکتری‌ها معمولاً از طریق دهان، بینی، چشم‌ها، زخم یا سوختگی‌های ایجادشده روی پوست وارد بدن می‌شوند. رایج‌ترین اشکال عفونت باکتریایی شامل عفونت مجاری ادراری، مسمومیت غذایی، عفونت‌های منتقله از راه جنسی و برخی عفونت‌های پوستی، سینوسی و گوشی می‌شوند. معمولاً این عفونت‌ها را با استفاده از آنتی‌بیوتیک درمان می‌کنند. تیم زیوش وظیفه خود می‌داند؛ تا شما را از خطرات این نوع عفونت، آگاه کند. برای کسب اطلاعات بیشتر و آگاهی از زمان مناسب مراجعه به پزشک، این مقاله را تا انتها بخوانید.

 

عفونت باکتریایی چیست؟

عفونت باکتریایی به هر شکلی از بیماری گفته می‌شود؛ که از طریق تکثیر یا تولید توکسین(سم) توسط باکتری‌ها در بدن ایجاد شود. این باکتری‌ها ممکن است هر نقطه‌ای از بدن، از پوست و دستگاه گوارش گرفته تا قلب، مغز و سایر اندام‌های بدن، را درگیر کنند.

باکتری‌های مضر می‌توانند از طریق محیط، انسان یا حیوان آلوده، نیش حشرات، آب، غذا یا سطوح آلوده به فرد منتقل شده و عفونت ایجاد کنند. البته این را بدانید که، برخی از باکتری‌ها در حالت عادی نمی‌توانند شما را بیمار کنند.

خلاصه : باکتری‌ها با تولید توکسین در بدن انسان، باعث بیماری می‌شوند. این باکتری‌های عفونت‌زا، هر قسمتی از بدن را می‌توانند درگیر کنند.

 

 

تفاوت عفونت باکتریایی و ویروسی

ارگانیسم‌های زنده تک‌سلولی که می‌توانند به‌تنهایی تکثیر شوند، عفونت باکتریایی ایجاد می‌کنند. فقط انواع محدودی از باکتری‌ها بیماری‌زا هستند. در عوض، ارگانیسم‌هایی که ساختار سلولی ندارند، باعث ایجاد عفونت‌های ویروسی می‌شوند. ویروس‌ها نمی‌توانند به‌تنهایی تکثیر شوند و برای این کار احتیاج به انسان یا سایر موجودات زنده دارند. برای اطلاع بیشتر درباره بیماری‌های ویروسی، به مقاله زیر مراجعه کنید

آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند عفونت‌های باکتریایی را درمان کنند اما تنها برای تعداد کمی از عفونت‌های ویروسی داروهایی داریم که آنها را درمان می‌کنند.

 

تفاوت عفونت باکتریایی و قارچی

عفونت‌های قارچی اغلب پوست، سطوح مخاطی و ریه را درگیر می‌کنند و برای درمان آنها به داروهای ضدقارچ نیاز داریم. مصرف آنتی‌بیوتیک در این شرایط توصیه نمی‌شود. عفونت‌های باکتریایی به‌سادگی ممکن است در هر قسمتی از بدن یافت شوند؛ بر اساس محل درگیری از اشکال مختلف آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان استفاده می‌شود. علاوه بر این، عفونت‌های باکتریایی معمولاً علائمی همچون تب، لرز و خستگی ایجاد می‌کند؛ اما عفونت‌های قارچی معمولاً در همان ناحیه آلوده علائمی مثل تغییر در ظاهر پوست و خارش ایجاد می‌کند.

 

انواع عفونت‌های باکتریایی و عوامل هرکدام

عفونت‌های باکتریایی، بسته به نحوه مواجهه و عضو درگیر، انواع مختلفی دارند. برخی از اشکال رایج این عفوت‌ها و عوامل آن عبارتند از:

• کمپیلوباکتر و سالمونلا: عوامل شایع مسمومیت غذایی

• کلامیدیا و گنوره: عامل عفونت‌های منتقله از راه جنسی

• کلاستریدیوم دیفیسیل: عامل ایجاد عفونت روده

• اشریشیا کلی: عامل شایع عفونت مجاری ادراری

• عفونت‌های پنوموکوکی: از جمله عفونت‌های گوش و سینوس و برخی انواع پنومونی

• سلولیت و زرد زخم: عفونت‌های شایع پوستی

• بیماری لایم: انتقال از طریق کنه

• باکتریال واژینوسیس: عفونت شایع واژن

• گلودرد استرپتوکوکی: عفونت شایع در کودکان

بسیاری از عفونت‌های باکتریایی خطرناک نیستند و به‌سادگی با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. در عوض، هر عفونتی که به قسمت‌های مهم بدن مثل خون، قلب، ریه‌ها و مغز برسد، می‌تواند کشنده باشد. تیم علمی زیوش مقالات جامعی درباره هریک از این عفونت‌های باکتریایی دارد. این مقالات را از دست ندهید.

خلاصه: اصلی‌ترین و شایع‌ترین عفونت‌های باکتریایی شامل مسمومیت غذایی، عفونت‌های پوستی و عفونت‌های منتقله از راه جنسی می‌شود. البته بسیاری از عفونت‌های باکتریایی خطرناک نیستند.

 

 

علائم عفونت‌های باکتریایی

این علائم بسته به اینکه کدام قسمت بدن درگیر شده، می‌توانند متفاوت باشند. معمولاً علامت اصلی تب است. البته علامت اصلی در عفونت‌های پوستی، قرمزی و درد در پوست است. علائم کلی عفونت‌های باکتریایی شامل موارد زیر هستند:

• تب

• لرز

• خستگی

• سردرد

تقسیم‌بندی دیگری نیز وجود دارد که بر اساس محل درگیری است. این موارد عبارتند از:

• عفونت پوست: قرمزی، تاول، پوست متورم و دردناک

• عفونت دستگاه گوارش: اسهال، معده‌درد، تهوع و استفراغ

• عفونت ریه‌ها: سرفه، تنگی‌نفس، درد قفسه سینه و خلط

• عفونت پرده مننژ: سفتی گردن، تهوع و استفراغ، حساسیت به نور و گیجی

• عفونت خون: تب بالا، ضعف، تعریق و فشار خون پایین

• عفونت قلب: تب بالا، درد قفسه سینه، تعریق شبانه، تنگی‌نفس، سرفه، درد مفاصل و عضلات

• عفونت مجاری ادراری و تناسلی: سوزش و درد حین ادرار، ترشح از واژن یا آلت تناسلی مردانه، تکرر ادرار و دخول دردناک

خلاصه: علائم اصلی ابتلا به عفونت‌های باکتریایی، تب، لرز، خستگی و سردرد است. اصلی‌ترین عفونت‌ها نیز عفونت‌های پوستی، دستگاه گوارش، ریه و خون است.

 

راه‌های شایع انتقال عفونت باکتریایی

مسیرهای ورود باکتری به بدن و آلوده کردن بدن انسان بسیار زیاد است؛ اما شایع‌ترین راه‌های ابتلا عبارتند از:

• خوردن و آشامیدن آب و غذای آلوده

• خوردن و آشامیدن محصولات لبنی غیرپاستوریزه

• سطوح آلوده

• سایر افراد (سرفه یا تماس نزدیک)

• ورود آب آلوده به ریه‌ها (آسپیراسیون)

• رابطه جنسی

• گرد و خاک آلوده

• نیش حشرات، همچون کنه، پشه و کک

• جراحی

• زخم و سوختگی

خلاصه: باکتری‌ها راه‌های بسیار زیادی برای ورود به بدن انسان دارند؛ که اصلی‌ترین این مسیرها رابطه جنسی، انتقال فرد به فرد و آب و غذای آلوده است.

 

 

عفونت‌های باکتریایی چگونه انتشار پیدا می‌کنند؟

این عفونت‌ها به شیوه‌های مستقیم یا غیرمستقیم، مثل انتقال از طریق قطرات، گرد و غبار موجود در هوا، وکتورهایی همچون کنه یا پشه و آب و غذای آلوده، انتقال پیدا می‌کنند. در ادامه به توضیح هریک از این موارد خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

• هوا و قطرات

باکتری‌های ایجادکننده عفونت ممکن است در هوا، از طریق گرد و غبار و قطرات آب انتقال پیدا کند. برای مثال، باکتری‌های عامل گلودرد استرپتوکوکی، عفونت‌های مننگوکوکی، توبرکلوزیس (سل) و پرتوسیس (سیاه‌سرفه) این‌گونه انتقال پیدا می‌کنند.

• تماس

برخی از عفونت‌های باکتریایی از طریق تماس با پوست و غشاهای مخاطی آلوده یا تماس با سطوح آلوده منتقل می‌شوند. مثال‌هایی از این دست عفونت‌های پوستی هستند. برخی بیماری‌های منتقله از راه جنسی مانند سوزاک نیز از این دسته هستند.

• وکتور (ناقل)

عفونت‌هایی که توسط حشراتی همچون کنه، پشه و کک منتقل می‌شوند، عفونت‌های منتقله از طریق وکتور (ناقل) نامیده می‌شوند. مثال‌هایی از این نوع عفونت، شیگلوز و بیماری لایم هستند.

• حامل

اگر با مصرف آب و غذا به عفونت مبتلا شوید، این عفونت از طریق حامل منتقل شده است (تشبیه آب و غذا به وسیله حمل‌ونقل – با وکتور اشتباه نگیرید). این نوع عفونت‌ها شامل عفونت‌های گوارشی ناشی از اشریشیا کلی، کمپیلوباکتر و سالمونلای موجود در آب و غذا هستند.

خلاصه: باکتری‌ها از مسیرهای متنوعی منتشر و منتقل می‌شوند. شناخت هر یک از این عفونت‌ها و مسیر انتشار آن، کمک شایانی به پیشگیری از ابتلا می‌کند.

 

چه کسانی به عفونت‌های باکتریایی مبتلا می‌شوند؟

هرکسی ممکن است به عفونت باکتریایی مبتلا شود؛ اما برخی از افراد ریسک بالاتری برای ابتلا دارند، که شامل گروه‌های زیر هستند:

• افراد دیابتی

• افراد دارای نقص سیستم ایمنی

• افرادی که اخیراً جراحی داشته‌اند یا زخم باز دارند

 

عفونت باکتریایی چه تاثیری روی بدن می‌گذارد؟

باکتری‌ها با تکثیر شدن یا از طریق تولید سمومی که به سلول‌ها آسیب می‌رسانند، می‌توانند به بدن آسیب بزنند. عفونت‌هایی که فقط سطح پوست یا مخاط (مثل گلو یا روده) را درگیر می‌کنند معمولاً خطرناک نیستند؛ اما گاهی اوقات باکتری‌ها می‌توانند در بدن شما پخش شوند و عفونت‌های کشنده ایجاد کنند. اگر باکتری وارد خون بشود، سپسیس ایجاد می‌کند که کشنده است.

 

آیا عفونت‌های باکتریایی واگیردار هستند؟

بله، بسیاری از عفونت‌های باکتریایی می‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند، از جمله این موارد پرتوسیس (سیاه‌سرفه)، توبرکلوزیس (سل)، گلودرد استرپتوکوکی، بیماری‌های مننگوکوکی و عفونت‌های منتقله از راه جنسی هستند. عفونت‌هایی که از طریق مواد غذایی و نیش حشرات انتقال پیدا می‌کنند معمولاً واگیردار نیستند.

 

تشخیص عفونت‌های باکتریایی

پزشک با معاینه فیزیکی، گرفتن شرح‌حال و نمونه‌برداری می‌تواند عفونت باکتریایی را تشخیص دهد. برای بررسی وجود باکتری در ریه‌ها، مغز و سایر اندام‌های بدن می‌توان از تصویربرداری اشعه ایکس، سونوگرافی، MRI و سی‌تی‌اسکن استفاده کرد. پزشک ممکن است نمونه‌هایی از مایعات یا بافت‌های بدن جمع‌آوری کند و برای بررسی به آزمایشگاه ارسال کند. انواع این نمونه‌ها عبارتند از:

• پوست یا سایر بافت‌های آلوده

• خون

• خلط

• مایع مغزی‌نخاعی

• ترشحات چشم

• ادرار

• مدفوع

خلاصه: پزشک شما با معاینه فیزیکی و انجام برخی تست‌های آزمایشگاهی، عفونت و نوع آن را تشخیص می‌دهد. برخی اوقات نیز تصویربرداری اشعه ایکس یا سونوگرافی نیز لازم است.

 

 

پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی

مثل همیشه اول به سراغ بررسی روش‌های پیشگیری می‌رویم. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• واکسن

برای بسیاری از عفونت‌های باکتریایی از جمله کزاز، سیاه‌سرفه، دیفتری، برخی از باکتری‌های ایجادکننده مننژیت (نایسریا) و پنومونی (استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفولانزا تایپ بی) و عفونت‌های خونی واکسن تولید شده است.

• تمیز نگه‌داشتن زخم

زخم‌های پوستی راه ورود باکتری‌ها به داخل بدن هستند. زخم‌ها را تمیز کرده و بپوشانید.

• رعایت بهداشت

شست‌وشوی منظم دست‌ها، پوشیدن لباس‌های خشک و تمیز و عدم به اشتراک‌گذاری وسایل شخصی باعث کاهش نرخ ابتلا به عفونت‌های باکتریایی می‌شود.

• نگه‌داری صحیح از مواد غذایی

شستن میوه‌ها و سبزیجات پیش از مصرف و حرارت دادن گوشت و مرغ تا درجه‌ای که برای باکتری‌ها کشنده باشد.

• حفاظت در برابر نیش حشرات

استفاده از لباس‌های پوشیده، اسپری‌های دافع حشرات، چک کردن خود و حیوانات خانگی برای وجود کنه.

• استفاده از کاندوم برای برقراری رابطه جنسی

استفاده از کاندوم یک راه ایمن برای جلوگیری از انتقال عفونت‌های باکتریایی منتقل‌شونده از طریق تماس جنسی‌ست.

خلاصه: با انجام برخی از ساده‌ترین کارها از جمله رعایت بهداشت، حفاظت در برابر نیش حشرات و تزریق واکسن، می‌توان از بروز عفونت‌های باکتریایی جلوگیری کرد.

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که علائم زیر را در خود مشاهده می‌کنید، به‌خصوص اگر چند روزی است که این علائم را دارید، به پزشک مراجعه کنید:

• تنگی نفس

• سرفه مکرر و خلط‌دار

• قرمزی و تورم بی‌دلیل در پوست

• تبی که قطع نمی‌شود

• استفراغ شدید

• وجود خون در ادرار، استفراغ و مدفوع

• درد شدید ناحیه شکم

• سردرد شدید

• گلودردی که بیش از دو روز ادامه پیدا کرده باشد

• سوختگی یا زخمی که به نظر عفونی می‌آید

در صورتی که با درمان اولیه، بهبود پیدا نکردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

خلاصه: بروز برخی علائم نشان‌دهنده لزوم مراجعه به پزشک هستند. این علائم شامل استفراغ شدید، سرفه مکرر، سردرد و درد ناحیه شکم هستند.

 

درمان عفونت‌های باکتریایی

درمان های دارویی

برخی از عفونت‌های باکتریایی خودبه‌خود برطرف می‌شوند و احتیاجی به درمان ندارند. زمانی که درمان ضروری باشد، پزشک از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کند. بر اساس محل و شدت عفونت، اشکال مختلفی از داروها تجویز می‌شوند؛ برای مثال:

• داروی خوراکی، معمولاً برای عفونت‌های خفیف

• داروی تزریقی، معمولاً برای عفونت‌های شدید

• پماد و کرم، برای عفونت‌های سطحی

• قطره چشمی، برای عفونت‌های چشمی

عفونت‌های ساده‌تر با مصرف داروها در خانه بهبود پیدا می‌کنند؛ اما عفونت‌های شدیدتر نیاز به بستری شدن در بیمارستان نیز دارند. در صورتی که یک آنتی‌بیوتیک به‌طور بی‌رویه توسط افراد مورد استفاده قرار بگیرد، ممکن است باکتری‌ها به آن دارو مقاومت پیدا کنند و آن دارو دیگر نتواند جلوی رشد و فعالیت باکتری‌ها را بگیرد. همچنین بسیار اهمیت دارد که دوره درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها کامل شود. معمولاً درمان یک تا دو هفته زمان می‌برد. ممکن است برای بهبود سایر علائم، داروی مسکن، ضداسهال یا داروهای دیگر نیز تجویز شود.

درمان‌های خانگی

درمان خانگی عفونت‌های باکتریایی ممکن است به کاهش علائم کمک کند و از پیشرفت عفونت جلوگیری کند. برخی از این روش‌ها شامل:

• استفاده از عسل: عسل دارای خواص ضدباکتریایی طبیعی است و می‌تواند در بهبود زخم‌ها و عفونت‌های سطحی مفید باشد.

• سیر: سیر به دلیل خواص ضدباکتریایی قوی، به‌عنوان یک آنتی‌بیوتیک طبیعی شناخته می‌شود. مصرف خام آن یا استفاده از روغن سیر روی محل عفونت می‌تواند مفید باشد.

• چای سبز: چای سبز دارای آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضدباکتری است که می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند.

• زردچوبه: زردچوبه به‌عنوان یک ضدالتهاب و ضدباکتری قوی شناخته می‌شود. مصرف آن با غذا یا به‌صورت خمیری برای استعمال موضعی می‌تواند مفید باشد.

• استفاده از آب‌نمک: غرغره کردن آب‌نمک برای کاهش عفونت‌های گلو و دهان بسیار مفید است.

خلاصه: موثرترین درمان عفونت‌های باکتریایی، درمان دارویی با آنتی‌بیوتیک است. برخی درمان‌های خانگی نیز در بهبود علائم موثر هستند.

 

سخن پایانی

عفونت‌های باکتریایی می‌توانند طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها را ایجاد کنند که برخی از آن‌ها ممکن است خفیف و برخی دیگر بسیار خطرناک باشند. درمان خانگی می‌تواند در مراحل اولیه یا برای عفونت‌های خفیف مفید باشد، اما برای عفونت‌های شدیدتر، مراجعه به پزشک و مصرف داروهای تجویز شده ضروری است. پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی از طریق رعایت بهداشت، واکسیناسیون و تقویت سیستم ایمنی، بهترین راه برای حفظ سلامت عمومی است. در صورت عدم درمان مناسب، عفونت‌های باکتریایی می‌توانند به مشکلات جدی‌تری منجر شوند، بنابراین اهمیت پیگیری درمان کامل و جلوگیری از مقاومت باکتریایی را نباید نادیده گرفت.

 

سوالات پرتکرار

• برای درمان عفونت‌های باکتریایی به چه پزشکی مراجعه کنم؟

متخصص بیماری‌های عفونی بهترین گزینه است.

• مقاومت باکتریایی به چه معناست؟

به توانایی باکتری برای مقاومت در برابر اثرات آنتی‌بیوتیک، مقاومت باکتریایی می‌گویند. درمان عفونت ایجادشده توسط باکتری‌های مقاوم از سایر عفونت‌ها دشوارتر است.

• آیا می‌توان از آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت‌های ویروسی استفاده کرد؟

خیر، این داروها روی ویروس بی‌تأثیر هستند.

• آیا می‌توان از آنتی‌بیوتیک برای درمان سرماخوردگی یا آنفولانزا استفاده کرد؟

خیر، عامل ایجاد سرماخوردگی و آنفولانزا ویروس‌ها هستند؛ پس استفاده از آنتی‌بیوتیک تأثیری ندارد.

• چرا بعد از رفع علائم باید تا پایان دوره درمان به مصرف آنتی‌بیوتیک ادامه داد؟

حتی اگر احساس بیماری نمی‌کنید، ممکن است عفونت همچنان در داخل بدن شما باقی‌مانده باشد. اگر مصرف آنتی‌بیوتیک را زود قطع کنید و همه‌ی باکتری‌ها کشته نشده باشند، این باکتری‌ها با رشد مجدد شما را بیمار می‌کنند.