اسپیرونولاکتون که با نام تجاری آلداکتون نیز شناخته می‌شود، دارویی است که برای درمان بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی، فشار خون بالا، ادم (تورم) و هیپرآلدوسترونیسم اولیه استفاده می‌شود. این دارو یک دیورتیک‌ (ادرارآور) نگهدارنده پتاسیم است که به دفع آب و سدیم اضافی از بدن و حفظ سطح پتاسیم کمک می‌کند.

اسپیرونولاکتون همچنین دارای اثرات ضدآندروژنی است و به‌همین دلیل در درمان آکنه و هیرسوتیسم (پرمویی)، به ویژه زمانی که با سندروم تخمدان پلی‌کیستیک همراه باشد، در زنان کاربرد دارد.

این مقاله به بررسی موارد مصرف، نحوه استفاده، عوارض جانبی و نکات مهم در مصرف اسپیرونولاکتون می‌پردازد تا اطلاعات دقیق و کاربردی در اختیارتان قرار دهد.

جدول زیر خلاصه‌ای از مشخصات داروی اسپیرونولاکتون را در اختیار شما قرار می‌دهد.

طبقه بندی دارویی	آنتاگونیست‌ گیرنده مینرالوکورتیکوئید، مدر نگهدارنده پتاسیم و ضد آندروژن‌
اشکال دارویی	قرص خوراکی (25 و 100 میلی گرم)
موارد مصرف اصلی	ادم (تورم) نارسایی قلبی هیپرآلدوسترونیسم اولیه فشار خون بالا
نحوه مصرف رایج	این دارو معمولاً به‌صورت 25 تا 100 میلی‌گرم روزانه در 1 یا 2 دوز تجویز می‌شود. دوز دقیق مصرف و طول دوره درمان باید با توجه به شرایط فرد و توسط پزشک مشخص شود.
تداخلات دارویی مهم^	سایر دیورتیک‌های حافظ پتاسیم (مانند اپلرنون، تریامترن و آمیلوراید) سیکلوسپورین دیگوکسین
تداخلات غذایی مهم	مواد غذایی با پتاسیم بالا (مانند موز، پرتقال و اسفناج) باید با احتیاط و در مقادیر کم مصرف شوند.
برندهای تجاری معروف	آلداکتون (Aldactone)
داروهای هم‌گروه	اپلرنون، آمیلوراید و تریامترن

^داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی اسپیرونولاکتون را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربرد اسپیرونولاکتون

اسپیرونولاکتون به دلیل اثرات ادرارآور و ضدآندروژنی، در درمان بیماری‌های مختلف کاربرد دارد. در ادامه، مهم‌ترین موارد مصرف این دارو توضیح داده شده است:

اسپیرونولاکتون برای ادم

ادم یا ورم به دلیل تجمع مایعات در بدن، اغلب در نارسایی قلبی، بیماری‌های کبدی یا کلیوی ایجاد می‌شود. اسپیرونولاکتون، با مهار فعالیت هورمون آلدوسترون، سبب دفع سدیم و آب اضافی می‌شود و تورم را کاهش می‌دهد. این دارو به‌ویژه در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی پیشرفته مفید است و می‌تواند برخی عوارض را کاهش دهد.

اسپیرونولاکتون برای نارسایی قلبی

نارسایی احتقانی قلب (CHF)، وضعیتی است که در آن قلب نمی تواند خون را به اندازه کافی برای رفع نیازهای بدن پمپاژ کند و تجمع مایعات در ریه‌ها یا سایر بافت‌های بدن (مثل پاها) به دلیل عملکرد ضعیف قلب رخ می‌دهد. HFrEF یکی از انواع نارسایی قلبی است که در آن کسر جهشی (Ejection Fraction)، یعنی درصد خونی که بطن چپ در هر ضربان پمپ می‌کند، کاهش می‌یابد.

اسپیرونولاکتون در بیماران با نارسایی قلبی با کسر جهشی کاهش‌یافته (HFrEF) با کاهش مایعات اضافی بدن، فشار روی قلب را کم می‌کند و به بهبود علائمی مانند تنگی نفس و تورم کمک می‌کند و خطر بستری شدن را کاهش می‌دهد.

اسپیرونولاکتون برای فشار خون بالا

به طور کلی، فشار خون 130/80 میلی‌متر جیوه یا بالاتر، به عنوان فشار خون بالا شناخته می‌شود. اسپیرونولاکتون به عنوان یک داروی کمکی در درمان فشار خون بالای مقاوم به درمان استفاده می‌شود. این دارو با دفع سدیم و آب به کاهش حجم خون و کنترل فشار خون کمک می‌کند.

معمولاً این دارو برای اثر بخشی بهتر، در کنار سایر داروهای کاهنده فشار خون تجویز می‌شود.

اسپیرونولاکتون برای هیپرآلدوسترونیسم اولیه

در این بیماری، غدد فوق‌کلیوی آلدوسترون بیش‌ازحد تولید می‌کنند که باعث احتباس سدیم و افزایش فشار خون می‌شود. اسپیرونولاکتون با مسدود کردن گیرنده‌های آلدوسترون، این اثرات را خنثی کرده و فشار خون را کنترل می‌کند.

اسپیرونولاکتون در موارد زیر نیز ممکن است توسط پزشک تجویز شود:

• آکنه ولگاریس (Acne vulgaris) در زنان

• هیرسوتیسم (Hirsutism) در زنان

• ریزش مو با الگوی زنانه

• هورمون‌درمانی برای زنان تراجنسیتی (متولد با جنسیت مرد)

• نارسایی قلبی با کسر جهشی حفظ‌شده (HFpEF)

• کاهش عوارض بیماران پس از سکته قلبی

نحوه مصرف اسپیرونولاکتون

مقدار و نحوه مصرف اسپیرونولاکتون حتماً باید توسط پزشک تعیین شود. این دارو را می‌توان با یا بدون غذا مصرف کرد، اما بهتر است هر روز به یک روش ثابت (با غذا یا بدون غذا) و در زمان مشخص استفاده شود تا جذب آن یکنواخت باشد.

قطع مصرف دارو باید تدریجی و تحت نظر پزشک انجام شود تا از بازگشت علائم یا مشکلات احتمالی جلوگیری شود. در صورت فراموشی یک دوز، آن را به محض یادآوری مصرف کنید، مگر اینکه زمان دوز بعدی نزدیک باشد؛ در این صورت، از دوبرابر کردن دوز خودداری کنید.

عوارض جانبی احتمالی اسپیرونولاکتون

عوارض جانبی اسپیرونولاکتون معمولاً خفیف هستند و با ادامه درمان کاهش می‌یابند. برخی از عوارض جانبی شایع این دارو عبارتند از:

• ژنیکوماستی (بزرگ شدن سینه‌ها)

• مشکلات گوارشی (مانند حالت تهوع، استفراغ یا اسهال)

• سرگیجه یا خواب‌آلودگی به‌ویژه در ابتدای درمان

این دارو ممکن است سبب افزایش سطح پتاسیم خون در برخی افراد شود، برای جلوگیری از این عارضه پایش منظم سطح پتاسیم توسط پزشک توصیه می‌شود.

در موارد نادر، ممکن است این دارو سبب بروز آلرژی شدید (تورم صورت یا گلو) و مشکلات کبدی (زردی پوست و درد شدید شکم) شود. اگر این علائم را تجربه کردید، مصرف دارو را متوقف و فوراً با پزشک مشورت کنید.

تداخلات دارویی اسپیرونولاکتون

اسپیرونولاکتون ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد که می‌تواند اثرات دارو را تغییر دهد یا خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. برخی از تداخلات دارویی مهم این دارو عبارتند از:

• سایر دیورتیک‌های حافظ پتاسیم (مانند اپلرنون، تریامترن و آمیلوراید)

• مکمل‌های پتاسیم یا جایگزین‌های نمک حاوی پتاسیم

• سیکلوسپورین

• مهارکننده‌های ACE (مانند انالاپریل و کاپتوپریل)

• بلاک‌کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین یا ARBs (مانند لوزارتان و والزارتان)

• هپارین

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا NSAID (مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک)

• لیتیوم

• دیگوکسین

• آسپیرین

تداخلات غذایی اسپیرونولاکتون

مصرف منابع غذایی حاوی پتاسیم‌ (مانند موز، پرتقال، اسفناج) درطول مصرف این دارو، باید کنترل شود. بهتر است رژیم غذایی کم‌پتاسیم تحت نظر پزشک در این مدت رعایت شود.

موارد هشدار مصرف

اسپیرونولاکتون ممکن است موجب افزایش سطح پتاسیم خون شود؛ بنابراین لازم است سطح الکترولیت‌های بدن در طول مصرف دارو به طور منظم بررسی گردد.

 

برخی شرایط می‌توانند روی میزان مصرف دارو، کنترل علائم پس از مصرف دارو و پاسخ به درمان اثر داشته باشند. در صورت ابتلا به هر یک از بیماری‌های زیر حتما پیش از مصرف اسپیرونولاکتون با پزشک مشورت کنید:

• حساسیت قبلی به اسپیرونولاکتون یا داروهای مشابه

• مشکلات کبدی

• مشکلات کلیوی

مصرف اسپیرونولاکتون در دوران شیردهی و بارداری

مصرف هر دارویی ازجمله اسپیرونولاکتون در دوران بارداری و شیردهی، می‌تواند بر سلامت مادر، جنین و نوزاد نیز تأثیر مستقیم داشته باشد؛ به همین دلیل آگاهی از ایمنی داروها در این دوره‌های حساس اهمیت بالایی دارد.

مصرف در دوران باروری

اسپیرونولاکتون ممکن است در زنان باعث اختلالات قاعدگی (مانند قاعدگی نامنظم) یا کاهش میل جنسی شود. اگر قصد بارداری دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید، زیرا این دارو ممکن است برنامه‌ریزی برای بارداری را تحت تأثیر قرار دهد.

اسپیرونولاکتون در بارداری

اسپیرونولاکتون در رده C قرار دارد، به این معنی که در مطالعات حیوانی اثرات نامطلوبی بر جنین نشان داده‌است، اما داده‌های انسانی محدود است. این دارو تنها با تجویز پزشک و فقط در صورتی باید در بارداری استفاده شود که فواید آن برای مادر بیشتر از خطرات احتمالی برای جنین باشد.

مصرف اسپیرونولاکتون در شیردهی

اسپیرونولاکتون در دوزهای درمانی تجویزشده، معمولاً بی‌خطر است، با این حال، برای اطمینان از ایمنی نوزاد، مصرف این دارو در دوران شیردهی باید تحت نظر پزشک باشد.

مکانیسم اثر اسپیرونولاکتون

اسپیرونولاکتون یک آنتاگونیست گیرنده آلدوسترون است. آلدوسترون هورمونی است که سبب بازجذب سدیم و دفع پتاسیم از کلیه‌ها می‌شود. اسپیرونولاکتون با مهار اثر آلدوسترون، باعث افزایش دفع سدیم و آب از طریق ادرار و حفظ پتاسیم در بدن می‌شود. این اثر به کاهش فشار خون، کاهش تجمع مایعات و تنظیم الکترولیت‌ها کمک می‌کند.

جدول اشکال دارویی و برندهای اسپیرونولاکتون

شرکت‌های ایرانی و خارجی مختلفی قرص اسپیرونولاکتون را تولید می‌کنند این داروها به لحاظ اثر بخشی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. از برندهای مختلف این دارو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نام برند	شکل دارویی و دوز دارو	شرکت سازنده / شرکت واردکننده
اسپیرانولاکتون مینو	قرص 25 و 100 میلی گرم	داروسازی مینو
اسپیرانولاکتون پارس دارو	قرص 25 و 100 میلی گرم	داروسازی پارس دارو
اسلاکتون	قرص 25 و 100 میلی گرم	داروسازی ایران هورمون
اسپیرانولاکتون ابوریحان	قرص 25 میلی گرم	داروسازی ابوریحان
اسپیداکتون	قرص 25 و 100 میلی گرم	داروسازی تهران شیمی

سخن پایانی

اسپیرونولاکتون دارویی است که برای درمان شرایطی مانند فشار خون بالا، نارسایی قلبی و مشکلات هورمونی نظیر هیرسوتیسم و آکنه تجویز می‌شود. مصرف اسپیرونولاکتون طبق دستور پزشک و با درنظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی می‌تواند کم‌ترین عارضه و بهترین اثربخشی را برای شما ایجاد کند. برای خرید اسپیرونولاکتون می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید. در صورت تداوم مصرف، با داروساز مشورت کرده و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. تاثیر قرص اسپیرونولاکتون بر هورمون ها چگونه است؟

این دارو با مسدود کردن گیرنده‌های آندروژنسبب کاهش اثر هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون جلوگیری می‌شود.

2. آیا اسپیرونولاکتون دارویی هورمونی است؟

خیر، اسپیرونولاکتون یک داروی هورمونی نیست، اما بر عملکرد هورمون‌های مردانه تأثیر می‌گذارد.

3. چگونه می‌توان مصرف قرص اسپیرونولاکتون را قطع کرد؟

قطع مصرف اسپیرونولاکتون باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. توصیه می‌شود که دوز دارو به تدریج کاهش یابد تا بدن فرصت تطبیق پیدا کند و از بازگشت علائم یا عوارض جانبی جلوگیری شود.

4. آیا قرص اسپیرونولاکتون باعث کاهش وزن و لاغری می‌شود؟

در افرادی که به دلیل ادم ناشی از بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی دچار افزایش وزن شده‌اند، اسپیرونولاکتون می‌تواند با دفع آب و سدیم اضافی از بدن، باعث کاهش وزن موقتی شود. این کاهش وزن معمولاً به دلیل از دست دادن مایعات اضافی است و نه کاهش چربی بدن، بنابراین اسپیرونولاکتون برای لاغری یا کاهش وزن دائمی مناسب نیست.

5. قرص اسپیداکتون 25 برای چیست؟

قرص اسپیداکتون 25 میلی‌گرم، حاوی اسپیرونولاکتون است و برای درمان شرایط مختلفی از جمله فشار خون بالا، نارسایی قلبی، آکنه، هیرسوتیسم و … استفاده می‌شود.

6. آیا قرص اسپیرونولاکتون 100 برای ریزش مو استفاده می شود؟

بله، قرص اسپیرونولاکتون 100 میلی‌گرم می‌تواند برای درمان ریزش موی ناشی از آندروژن در زنان استفاده شود. اما تشخیص نوع ریزش مو و تجویز دارو باید تحت نظر پزشک باشد.

 

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: وحیده محمدزاده

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر