دیکلوفناک

دیکلوفناک یک داروی مسکن است که برای مدیریت و درمان اختلالات التهابی و درد استفاده می‌شود. این دارو، از دسته‌ ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (NSAID) است و اثربخشی خوبی در کنترل انواع دردها دارد.

از اشکال مختلف این دارو برای کنترل دردهای خفیف تا متوسط، کاهش تب، حملات میگرن، قاعدگی دردناک، آرتروز و آسیب‌های ورزشی استفاده می‌شود. در ادامه، به بررسی نکات کلیدی درباره موارد مصرف، نحوه مصرف، تداخلات و عوارض جانبی احتمالی دیکلوفناک می‌پردازیم تا شما بتوانید با آگاهی کامل و خیال راحت از فواید آن بهره‌مند شوید.

 

طبقه‌بندی دارویی	ضددرد- ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAID)
اشکال دارویی	قرص سریع‌رهش دیکلوفناک سدیم ۵۰ و 25 میلی‌گرم - قرص سریع‌رهش دیکلوفناک پتاسیم ۵۰ میلی‌گرم - دیکلوفناک سدیم پیوسته رهش 75 و 100 میلی‌گرم - شیاف دیکلوفناک ۵۰ و 100 میلی‌گرم - کپسول دیکلوفناک پیوسته‌رهش 100 میلی‌گرم - آمپول دیکلوفناک 75 میلی‌گرم - ژل موضعی 1%
موارد مصرف اصلی	کنترل درد روماتیسم ستون فقرات - درمان دیسمنوره (دیکلوفناک برای درد پریود) - درمان حملات میگرن - تسکین دردهای استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید - تسکین دردهای خفیف تا متوسط
نحوه مصرف رایج	مقدار مصرف دیکلوفناک بسته به نوع بیماری و شدت علائم متفاوت است، اما معمولاً دیکلوفناک خوراکی با دوز روزانه 100 تا 150 میلی‌گرم آغاز می‌شود که این مقدار در طول روز به صورت 2 تا 4 نوبت (مثلاً هر 6 تا 12 ساعت) تقسیم می‌شود. فرم‌های خوراکی سریع‌ رهش بهتر است همراه با غذا یا شیر مصرف شوند تا عوارض گوارشی کاهش یابد.
تداخلات دارویی مهم^	سایر داروهای NSAID، آسپرین، وارفارین، لیتیم، فوروزماید، متوترکسات، داروهای ضدافسردگی SSRI (مانند سرترالین)
برندهای تجاری معروف	آلفن ایکس - ولتارن - ولدیک - دیکلوتان
داروهای هم‌گروه	ناپروکسن - ایبوپروفن - کتورولاک - سلکوکسیب

^ داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی دیکلوفناک را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربرد دیکلوفناک

در ادامه به بررسی موارد مصرف اصلی دیکلوفناک می‌پردازیم:

دیکلوفناک برای روماتیسم ستون فقرات

این اختلال، نوعی روماتیسم مفصلی است که سبب التهاب در مفاصل بین ستون فقرات می‌شود. این اختلال با درد، خشکی و آسیب همراه است و می‌تواند زندگی عادی فرد را مختل کند. مصرف دیکلوفناک به‌عنوان یک مسکن و ضدالتهاب، به بیماران کمک می‌کند تا زندگی باکیفیت‌تری را تجربه کنند.

دیکلوفناک برای دیسمنوره اولیه

بسیاری از بانوان، قبل یا در ابتدای قاعدگی خود با درد و گرفتگی‌های شدید عضلات شکم و لگن روبرو می‌شوند. این مشکل در بانوان جوان شایع‌تر است و می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی و فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد. استفاده از اشکال مختلف داروی دیکلوفناک مانند دیکلوفناک سدیم ۱۰۰ به کنترل این دردها کمک می‌کند.

مطالعه بیشتر: استفاده از کیسه آب گرم برای کاهش دردهای پریودی

دیکلوفناک برای حمله حاد میگرن

حملات میگرنی با علائمی همچون سردرد شدید و ناگهانی که ضربان‌دار است و اغلب در یک طرف سر رخ می‌دهد، همراه با تهوع و حساسیت به نور و صدا بروز پیدا می‌کنند. حملات میگرن می‌توانند تا روزها ادامه پیدا کنند و بسیار ناتوان‌کننده باشند. اثرات مثبت قرص و شیاف دیکلوفناک برای سردرد میگرنی تأیید شده‌است.

مطالعه بیشتر: درمان خانگی سردرد با راهکارهای ساده اما موثر

دیکلوفناک برای استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید

استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید هر دو نوعی آرتریت (التهاب مفاصل) هستند که سبب دردهای شدید و بعضاً ناتوان‌کننده می‌شوند. آرتریت روماتوئید در دوره‌هایی شعله‌ور می‌شود و دردهای بسیار آزاردهنده ایجاد می‌کند. اشکال مختلف داروی دیکلوفناک ازجمله قرص دیکلوفناک سدیم ۱۰۰ می‌توانند به‌خوبی دردهای آرتروز را کنترل کنند.

دیکلوفناک برای دردهای خفیف تا متوسط

اتفاقات مختلفی ممکن است باعث دردهای ناخواسته شوند، مانند سردرد تنشی، ضربه، سقوط، آسیب‌های ورزشی و کشیدگی‌ها. این دردها می‌توانند کیفیت زندگی ما را کاهش دهند و در انجام فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کنند. دیکلوفناک، می‌تواند به‌صورت موردی برای درمان این دردها استفاده شود.

همچنین دیکلوفناک برای دندان و کنترل دردهای نقرس نیز ممکن است توسط پزشکان تجویز شود.

نحوه مصرف دیکلوفناک

دیکلوفناک به‌عنوان یک مسکن بدون نسخه، برای انواع دردها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسته به نوع مشکلی که با آن روبرو هستید، می‌توانید به روش‌های مختلفی از این دارو استفاده کنید:

درد حاد (دردی که تازه ایجاد شده‌باشد)

برای درمان دردهایی که به‌تازگی ایجاد شده‌اند، می‌توانید هر 8 ساعت یک عدد دیکلوفناک 50 یا روزانه یک قرص دیکلوفناک 100 پیوسته‌رهش استفاده کنید.

برای دردهای موضعی (مثلا درد استخوانی ناشی از ضربه) می‌توانید روزانه 4 مرتبه، هر بار حداکثر 4 گرم (حدود 2 بند انگشت) از ژل دیکلوفناک 1% را روی موضع استفاده کنید. دارو را به‌خوبی مالش دهید تا کاملاً جذب شود.

دیسمنوره (قاعدگی دردناک)

از روز شروع خون‌ریزی (یا حداکثر 2 روز پیش از شروع قاعدگی) می‌توانید مصرف دیکلوفناک را برای کاهش درد آغاز کنید. برای این منظور می‌توانید هر 12 ساعت یک دیکلوفناک 75 یا هر 8 ساعت یک دیکلوفناک 50 (خوراکی یا شیاف) استفاده کنید.

حملات نقرس و دردهای آرتروز

ظرف 24 الی 48 ساعت از شروع حمله بیماری، مصرف دیکلوفناک را آغاز کنید. می‌توانید هر 12 ساعت یک دیکلوفناک 75، هر 8 ساعت یک دیکلوفناک 50 یا روزانه یک قرص دیکلوفناک 100 پیوسته‌رهش استفاده کنید. با کاهش درد، مقدار مصرف دارو را کم کنید. نهایتاً 5 تا 7 روز از دارو استفاده کنید.

حملات میگرن

به محض شروع حمله میگرن، یک عدد قرص 50 میلی‌گرمی استفاده کنید. توجه کنید که استفاده از فرم‌های با رهش تأخیری و پیوسته‌رهش دیکلوفناک برای کنترل حملات میگرن مناسب نیست.

برای مشاهده بهترین نتیجه و کاهش عوارض جانبی، نکات زیر را هنگام مصرف دیکلوفناک رعایت کنید:

• برای کاهش عوارض گوارشی، بهتر است دیکلوفناک را همراه با غذا یا شیر مصرف کنید.

• قرص‌ها و کپسول‌های پیوسته‌رهش (SR - ER) این دارو را خرد نکنید، نجوید و باز نکنید؛ این اشکال دارویی باید به‌طور کامل همراه با آب بلعیده شوند.

• ژل یا پماد دیکلوفناک را به‌صورت موضعی روی پوست تمیز و در محل درد استفاده کنید.

• فراورده‌های موضعی دیکلوفناک را روی زخم استفاده نکنید.

• مصرف بیشتر از مقادیر توصیه‌شده مجاز نیست.

عوارض جانبی احتمالی دیکلوفناک

دیکلوفناک نیز مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی خاص خود را دارد. در ادامه شایع‌ترین عوارض دیکلوفناک را بررسی می‌کنیم. توجه کنید که این لیست شامل تمام عوارض جانبی این دارو نیست و در صورت بروز هر عارضه‌ی جانبی خاصی بهتر است با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

• ادم (ورم‌کردن به‌علت تجمع مایعات)

• حالت تهوع

• درد یا ناراحتی معده

• یبوست

• اسهال

• خواب آلودگی

دیکلوفناک موضعی نیز می‌تواند سبب بروز عوارض جانبی در محل استفاده شود. این عوارض شامل درد، خارش و بثورات پوستی (راش)، خشکی پوست و پوسته‌پوسته شدن است.

دیکلوفناک می‌تواند خطر حوادث قلبی عروقی را افزایش دهد، حتی در افرادی که سابقه بیماری قلبی ندارند. برای به حداقل رساندن این ریسک، دیکلوفناک باید با پایین‌ترین دوز مؤثر و برای کوتاه‌ترین زمان ممکن مصرف شود.

تداخلات دارویی دیکلوفناک

مصرف دیکلوفناک همراه با برخی داروها می‌تواند باعث بروز عوارض جدی شود. آگاهی از این تداخلات دارویی بسیار مهم است. در ادامه، مهم‌ترین تداخلات دارویی این ترکیب را بررسی می‌کنیم.

• سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند کتورولاک، ناپروکسن و ملوکسیکام)

• آسپرین: در صورت امکان از مصرف مکرر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی با آسپرین خودداری کنید. در صورت لزوم، دیکلوفناک باید 8 ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از آسپرین مصرف شود.

• الکل: مصرف همزمان این دارو با الکل اکیداً ممنوع است؛ زیرا منجر به خونریزی دستگاه گوارش خواهد شد.

• داروهای ضدانعقاد خون (مانند وارفارین و انوکساپارین)

• برخی از داروهای ادرارآور (مانند فوروزماید)

• داروهای SSRI (مانند سرترالین و فلوکستین)

• تنوفوویر (TAF و TDF)

• کورتیکواستروئیدها (مانند دگزامتازون)

• داروهای دسته ACE (مانند انالاپریل) و ARB (مانند والسارتان)

• داروهای بتابلاکر (مانند متوپرولول)

• سیکلوسپورین

• لیتیم

• متوترکسات

این فهرست، لیست کاملی از تمام تداخلات دارویی دیکلوفناک نیست. درصورتیکه هر داروی دیگری را مصرف می‌کنید، پیش از مصرف دیکلوفناک با داروساز یا پزشک مشورت کنید.

موارد هشدار مصرف

دیکلوفناک در دوران قبل از عمل جراحی بای‌پس عروق کرونر (CABG) منع مصرف دارد. همچنین درصورتی‌که هریک از موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند، پیش از مصرف داروی دیکلوفناک با پزشک یا داروساز مشورت کنید:

• سن بالای 65 سال

• ابتلا به آسم

• سابقه حساسیت به دیکلوفناک

• سابقه تنگی نفس، کهیر یا واکنش‌ آلرژیک پس از مصرف آسپرین یا سایر داروهای ضدالتهاب غیر‌استروئیدی (مانند ایبوپروفن و دیکلوفناک)

• سابقه بیماری‌های قلبی (مانند سکته، نارسایی قلبی شدید و کنترل‌نشده و فشارخون بالا)

• جراحی بای‌پس عروق قلب اخیر

• زخم یا خون‌ریزی فعال معده، روده یا سایر بخش‌های گوارش

• بیماری التهابی روده ازجمله کولیت اولسراتیو

• اختلالات خون‌ریزی یا سابقه خون‌ریزی عروق مغزی

• نارسایی یا بیماری فعال کبدی

• نارسایی کلیوی (با GFR کمتر از 30)

مصرف دیکلوفناک در بارداری و شیردهی

استفاده از داروها در دوره‌های باروری، بارداری و شیردهی، همواره از مهم‌ترین دغدغه‌های بانوان محسوب می‌شود. در ادامه به بررسی این موارد برای داروی دیکلوفناک خواهیم پرداخت:

مصرف در دوران باروری

مصرف داروهای ضدالتهاب غیر‌استروئیدی مانند شیاف دیکلوفناک ۱۰۰ در دوره باروری ممکن است باعث تأخیر یا اختلال موقت در تخمک‌گذاری شود. این اختلال برگشت‌پذیر است و با قطع مصرف دارو بهبود پیدا می‌کند.

مصرف قرص یا شیاف دیکلوفناک در بارداری

می‌توان دیکلوفناک را با کمترین دوز مؤثر برای بیماران مبتلا به بیماری‌های روماتیسمی و عضلانی‌اسکلتی در طول شش ماه نخست بارداری ادامه داد؛ اما استفاده از آن در سه ماهه سوم بارداری توصیه نمی‌شود.

مصرف در دوران شیردهی

استفاده از دیکلوفناک برای مادران شیرده در صورت تجویز توسط پزشک متخصص مجاز است. توجه کنید که اگر نوزاد شیرخوار دچار اختلال عملکرد پلاکتی، ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت خون) یا ضایعه قلبی باشد، باید از مصرف این دارو اجتناب کرد.

مکمل‌های دارای اثرات مشابه دیکلوفناک

مکمل‌ها، کاربردهای متعددی دارند و می‌توانند به بهبود علائم بیماران کمک کنند. در برخی از بیماری‌ها مانند استئوآرتریت و دردهای مفصلی، می‌توان از مکمل‌ها برای کنترل درد و التهاب در کنار دیکلوفناک استفاده کرد و از این طریق، اثربخشی دیکلوفناک را به حداکثر رساند.

مکمل‌های مؤثر در کاهش درد و التهاب مفاصل

ترکیبات طبیعی متعددی وجود دارند که می‌توانند به کاهش درد و التهاب مفاصل کمک کنند. ازجمله مهم‌ترینِ ترکیبات برای تسکین مفاصل می‌توان به زردچوبه، گلوکزامین، کندروئیتین، کندر، کلاژن، روغن ماهی و ام‌اس‌ام اشاره کرد. در ادامه به معرفی مکمل‌هایی که حاوی این ترکیبات هستند می‌پردازیم:

مطالعه بیشتر: بهترین قرص برای درمان روماتیسم مفصلی

مکمل‌های مؤثر در کنترل سردرد میگرنی

برخی ترکیبات از طریق کمک به بهبود عملکرد عصبی، مهار آزادسازی مواد شیمیایی مانند سروتونین و پروستاگلاندین، و کاهش استرس و اضطراب می‌توانند در تسکین سردردهای میگرنی مؤثر باشند. ازجمله این ترکیبات می‌توان به منیزیم، ویتامین B6 و B2، عصاره بابونه، ریشه سنبل الطیب و برگ بادرنجبویه اشاره کرد. در ادامه به معرفی مکمل‌هایی که حاوی این ترکیبات هستند می‌پردازیم:

مطالعه بیشتر: بهترین مکمل ها برای کنترل سردردهای میگرنی

مکانیسم اثر دیکلوفناک

دیکلوفناک، فعالیت آنزیم‌های سیکلواکسیژناز 1 و 2 (COX) را به‌طور برگشت‌پذیر مهار می‌کند و باعث مهار تولید پروستاگلاندین‌ها می‌شود. پروستاگلاندین‌ها، نقش اصلی را در ایجاد درد و التهاب دارند و مهار تولید آن‌ها باعث کاهش درد و التهاب می‌شود.

دیکلوفناک تمایل بیشتری به مهار آنزیم COX-2 دارد و به همین دلیل، عوارض جانبی گوارشی کمتری نسبت به برخی دیگر از NSAIDها (مانند آسپرین) دارد.

سخن پایانی

دیکلوفناک، یکی از مسکن‌های نسبتا رایج است که برای کاهش درد، التهاب و تب مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف دیکلوفناک طبق دستور پزشک و با درنظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی می‌تواند کم‌ترین عارضه و بهترین اثربخشی را برای شما ایجاد کند.

در این محتوا توضیحات کاملی درباره موارد مصرف، نحوه استفاده، هشدارها و تداخلات دارویی دیکلوفناک ارائه کردیم. برای خرید دیکلوفناک می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید. در صورت تداوم مصرف می‌توانید با داروساز مشورت و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. فرق شیاف دیکلوفناک و قرص دیکلوفناک در چیست؟

اثر شیاف دیکلوفناک معمولاً سریع‌تر از قرص‌ها شروع می‌شود و برای بیمارانی که دچار تهوع یا مشکل در بلع هستند، قابل مصرف است. با این حال، شیاف برخلاف قرص، فرمی با رهش پیوسته ندارد و نمی‌تواند درد را برای مدت طولانی کنترل کند.

2. شیاف دیکلوفناک ۱۰۰ برای چیست؟

شما می‌توانید از این شیاف برای کنترل فوری دردهایی که تازه ایجاد شده‌اند، حملات میگرن و دردهای مفصلی و استخوانی استفاده کنید.

3. شیاف دیکلوفناک برای تب خوب است؟

بله، شیاف دیکلوفناک می‌تواند تب را به‌سرعت کاهش دهد؛ اما معمولاً توصیه می‌شود که در ابتدا از استامینوفن استفاده کنید و در صورت عدم کنترل تب، به سراغ دیکلوفناک بروید.

4. آیا می‌توان از شیاف دیکلوفناک ۵۰ برای تب کودکان استفاده کرد؟

استفاده از این دارو برای کودکان توصیه نمی‌شود. مصرف شیاف دیکلوفناک برای کودکان باید صرفاً تحت نظر پزشک متخصص و در شرایط خاص انجام شود.

5. شیاف دیکلوفناک ۱۰۰ برای چه سنی است؟

این شیاف برای بزرگسالان قابل استفاده است.

6. قرص دیکلوفناک سدیم پیوسته رهش 100 چه تفاوتی با بقیه اشکال دارویی دیکلوفناک دارد؟

قرص دیکلوفناک آهسته رهش بر خلاف سایر اشکال دارویی آن، دارو را آرام‌آرام در طول زمان آزادسازی می‌کند. این خاصیت باعث می‌شود که اثر دارو برای مدت طولانی‌تری در بدن باقی بماند.

7. مدت زمان اثر شیاف دیکلوفناک چقدر است؟

شیاف دیکلوفناک فوراً اثر می‌کند، اما اثر آن معمولاً طولانی نیست و ظرف چند ساعت از بین می‌رود.

8. پماد دیکلوفناک 1 درصد برای چیست؟

این فراورده، یک مسکن موضعی است که برای کنترل دردهای عضلانی و استخوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

9. عوارض شیاف دیکلوفناک برای کلیه شامل چه مواردی است؟

استفاده از دیکلوفناک ممکن است در موارد نادری با عوارضی همچون افت عملکرد کلیه، افزایش سطح کراتینین سرم و در برخی موارد، نارسایی کلیه همراه باشد. این عوارض شایع نیستند و در بیشتر مصرف‌کنندگان اتفاق نمی‌افتند.

10. قرص دیکلوفناک ۲۵ برای چیست؟

این قرص، یک مسکن خوراکی از دسته داروهای ضدالتهاب غیر‌استروئیدی (NSAID) است که برای کنترل انواع دردهای حاد، حملات میگرن، قاعدگی دردناک و دردهای ناشی از آرتروز استفاده می‌شود.

11. آیا می‌توان از دیکلوفناک برای ترک اعتیاد استفاده کرد؟

استفاده از دیکلوفناک، کاربردی برای ترک اعتیاد ندارد، اما ممکن است برای کنترل دردهای بدن در دوره ترک مفید توسط پزشک تجویز شود.

12. آیا می‌توان از دیکلوفناک برای درد کلیه استفاده کرد؟

به‌دلیل امکان تشدید آسیب کلیوی با مصرف دیکلوفناک، مصرف آن برای کاهش درد کلیه تنها با تجویز پزشک مجاز است.

13. آیا قرص دیکلوفناک سدیم خواب اور است؟

برخی افراد ممکن است با مصرف این دارو دچار خواب‌آلودگی شوند؛ بنابراین اگر اولین بار است که این دارو را مصرف می‌کنید، بهتر است پس از مصرف آن از رانندگی و کارهایی که نیاز به دقت دارند (مانند کار با ابزار) خودداری کنید.

14. آیا دیکلوفناک مخدر دارد؟ آیا قرص دیکلوفناک مرفین دارد؟

خیر؛ دیکلوفناک حاوی مرفین و مخدر نیست.

15. آیا شیاف دیکلوفناک برای بواسیر ضرر دارد؟

بله؛ در مواردی ممکن است استفاده از شیاف دیکلوفناک سبب تشدید بواسیر (هموروئید) شود؛ بنابراین بهتر است پیش از استفاده در افراد مبتلا به بواسیر با پزشک مشورت کنند.

16. آیا شیاف دیکلوفناک برای دندان درد خوب است؟

بله؛ مصرف شیاف دیکلوفناک می‌تواند به بهبود موقت دردهای حاد دندانی کمک کند؛ اما برای درمان اساسی مشکل دندان، باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید. استفاده بیش‌ازحد از دیکلوفناک برای دندان‌درد منجر به بروز عوارض جانبی متعددی می‌شود.

17. آیا شیاف دیکلوفناک برای روده ضرر دارد؟

خیر؛ استفاده از این شیاف سبب آسیب به روده نمی‌شود.

18. عوارض مصرف بی رویه شیاف دیکلوفناک چیست؟

مصرف بی‌رویه شیاف دیکلوفناک می‌تواند سبب تحریک موضع مقعدی، زخم و خونریزی گوارشی و افزایش خطر مشکلات قلبی شود.

 

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: سروش سراب هرسینی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر