علائم کمبود ویتامین C و راه‌های درمان سریع

ویتامین C، این معجزه‌گر کوچک طبیعت، یکی از اساسی‌ترین مواد مغذی برای حفظ سلامت بدن است. از جمله فواید پرشمار این ویتامین می‌توان به تقویت سیستم ایمنی، تا کمک به ترمیم زخم‌ها و افزایش جذب آهن اشاره کرد. به طوری که نقش آن در سلامت انسان غیرقابل‌انکار است. اما چه می‌شود اگر بدن ما از این ویتامین حیاتی محروم شود؟ کمبود ویتامین C مشکلی است که می‌تواند به عوارضی جدی مانند خستگی مزمن، ضعف سیستم ایمنی و حتی بیماری‌هایی مانند اسکوربوت منجر شود.

در این مقاله، به بررسی دلایل، علائم و راهکارهای مقابله با کمبود این ویتامین ارزشمند می‌پردازیم تا بتوانید با آگاهی بیشتر، گامی مؤثر در مسیر سلامت خود بردارید. با زیوش همراه باشید.

ویتامین C چیست؟

ویتامین C یک ویتامین محلول در آب است که نقش‌ بسیار مهمی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌کند. از جمله اینکه به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی قوی خود، به عنوان یک محافظ قدرتمند در برابر آسیب‌های رادیکال‌های آزاد شناخته می‌شود. رادیکال‌های آزاد می‌توانند به سلول‌های بدن آسیب برسانند و باعث بروز بیماری‌هایی مانند سرطان و بیماری‌های قلبی شوند.

ویتامین C از جمله ویتامین‌های حیاتی است که در روند رشد طبیعی بدن نقش دارد. این ویتامین قابل ذخیره در بدن نبوده و همچنین بدن قادر به ساخت آن نیست.

 

چرا ویتامین C برای بدن مهم است؟

برخی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین کارکردها و فواید ویتامین سی در بدن شامل موارد زیر است:

• تولید کلاژن: این ویتامین برای تولید کلاژن ضروری است. کلاژن پروتئینی است که نقش مهمی در استحکام پوست، استخوان‌ها، تاندون‌ها و رگ‌های خونی دارد.
• جذب آهن: ویتامین C به جذب آهن از غذا کمک می‌کند و مانع از کم‌خونی ناشی از فقر آهن می‌شود.
• حفاظت از پوست: ویتامین C به عنوان یک آنتی‌اکسیدان، از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از نور خورشید محافظت می‌کند و به جوان‌سازی آن کمک می‌کند.
• کنترل اشتها: برخی مطالعات جدید نشان می‌دهند که ویتامین C ممکن است به تنظیم اشتها و کاهش میل به غذاهای ناسالم کمک کند. این امر می‌تواند پیروی از یک رژیم غذایی کنترل‌شده را آسان‌تر کند.
• کاهش استرس: سطح استرس بالا می‌تواند به پرخوری عصبی و افزایش وزن منجر شود. ویتامین C با کاهش تولید هورمون‌های استرس مانند کورتیزول به کاهش استرس کمک می‌کند.
• تقویت سیستم ایمنی
• بهبود زخم‌ها

 

نیاز بدن به ویتامین C چقدر است؟

برای بیشتر افراد نیاز روزانه به مصرف ویتامین C حدود ۷۵-۹۰ میلی‌گرم در روز است. به‌طور معمول، روده کوچک روزانه تا ۱۰۰ میلی‌گرم ویتامین سی از غذا جذب می‌کند. طبق گفته مؤسسه ملی سلامت یا همان NIH، زنان بالغ به ۷۵ میلی‌گرم و مردان بالغ به ۹۰ میلی‌گرم ویتامین C در روز نیاز دارند.

 

علائم کمبود ویتامین C

همان‌طور که بیان کردیم، ویتامین C یک آنتی‌اکسیدان قوی است که برای سلامت بدن اهمیت زیادی دارد. این ویتامین به بهبود سیستم ایمنی، تولید کلاژن و جذب آهن کمک می‌کند. کمبود ویتامین سی می‌تواند علائم مختلفی را ایجاد کند که در برخی از آن‌ها مشابه دیگر عوارض کمبود ویتامین ها است.

این نشانه‌ها را می‌توان به دو دسته کمبود خفیف و شدید تقسیم‌بندی کرد. عوارض کمبود ویتامین c در مرحله اولیه عبارتند از:

• خستگی
• ضعف
•  دردهای عضلانی و مفصلی

نشانه های کمبود شدید ویتامین c در برخی موارد نادر نیز شامل موارد زیر است:

• کبودی آسان
• خونریزی لثه
• کند شدن بهبود زخم
• تورم و درد مفاصل
• تغییرات پوستی، مانند خشکی و زبری
• کاهش وزن ناخواسته
• مشکلات گوارشی، مانند اسهال یا حالت تهوع

 

بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامین C

گاهی اوقات کمبود ویتامین C به قدری شدید است که باعث بروز برخی بیماری‌ها می‌شود. برخی از عوارض و بیماری‌های ناشی از کمبود این ویتامین عبارتند از:

• خشک شدن و زبری پوست: ویتامین C نقش مهمی در تولید کلاژن دارد و کمبود آن باعث خشکی و کاهش خاصیت ارتجاعی پوست می‌شود.
• موهای خشک، شکننده و تغییر رنگ یافته: موهای فرد کمبود ویتامین C ممکن است خشک و شکننده شوند و حتی تغییر رنگ دهند.
• ناخن‌های قاشقی شکل: ناخن‌ها ممکن است نازک، شکننده و به شکل قاشق خمیده شوند.
• خونریزی لثه: یکی از شناخته‌شده‌ترین علائم کمبود ویتامین C است که در صورت عدم درمان می‌تواند به پوسیدگی دندان و حتی افتادن آن‌ها منجر شود.
• ضعف سیستم ایمنی و افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌های مختلف

در شدیدترین حالت کمبود این ویتامین، بیماری اسکوربوت یا همان اسکوروی رخ می‌دهد که با علائم زیر همراه است:

• خونریزی داخلی
• تب
• درد شدید مفاصل
• کاهش وزن شدید
• افسردگی

شایع‌ترین و جدی‌ترین بیماری ناشی از کمبود ویتامین c​، اسکوربوت است. این بیماری در گذشته در میان دریانوردانی که ماه‌ها در دریا بودند و دسترسی محدودی به میوه‌ها و سبزیجات تازه داشتند، بسیار شایع بود و حتی باعث مرگ افراد می‌شد.

 

چه کسانی بیشتر در معرض کمبود ویتامین C هستند؟

کمبود ویتامین C ممکن است در افراد مختلفی رخ دهد، اما برخی گروه‌ها بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. علت کمبود ویتامین c به طور کلی شامل موارد زیر است:

• افرادی که رژیم غذایی نامناسب دارند و میوه و سبزیجات به اندازه کافی مصرف نمی‌کنند.
• افرادی که مشکلات گوارشی دارند و به بیماری‌هایی مثل سلیاک یا کرون مبتلا هستند.
• افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند سرطان، ایدز و بیماری‌های کلیوی.
• با افزایش سن، توانایی بدن برای جذب ویتامین C ممکن است کاهش یابد.
• زنان باردار و شیرده به دلیل افزایش نیاز بدن به ویتامین C، بیشتر در معرض خطر کمبود هستند.
• برخی داروها مانند آسپرین می‌توانند بر جذب ویتامین C تأثیر بگذارند.
• مصرف مزمن الکل می‌تواند به کمبود ویتامین C منجر شود.

 

روش‌های تشخیص کمبود ویتامین C

تشخیص کمبود ویتامین C معمولاً با ترکیبی از روش‌های بالینی و آزمایشگاهی انجام می‌شود. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:

• معاینه فیزیکی و مشاهده علائم ظاهری: پزشک با بررسی علائمی مانند خونریزی لثه، کبودی آسان، خشکی پوست، موهای شکننده و ناخن‌های قاشقی شکل می‌تواند به کمبود ویتامین C مشکوک شود. پزشک در مورد رژیم غذایی، سابقه بیماری‌ها و داروهایی که مصرف می‌کنید نیز سوال خواهد کرد.
• آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح ویتامین C: با این روش، سطح ویتامین سی خون شما با اعداد دقیق مشخص خواهد شد.

 

روش‌های جبران کمبود ویتامین C در بدن

خوشبختانه، جبران کمبود ویتامین C در بدن نسبتاً ساده است و با تغییرات کوچکی در رژیم غذایی و گاهی اوقات استفاده از مکمل‌ها قابل دستیابی است؛ که در صورت مصرف بهترین مکمل ویتامین سی بسیار مؤثر واقع خواهد شد.

• اولین مسیر جبران کمبود این ویتامین در بدن افزایش مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C است. این کار باعث افزایش ویتامین سی در بدن​ به صورت تدریجی خواهد شد.
• دومین مسیر نیز مصرف مکمل‌های ویتامین C است. این روش تا حدودی باعث درمان سریع کمبود ویتامین c خواهد شد. این مکمل‌ها شامل موارد زیر هستند:
  • قرص‌ها و کپسول‌های ویتامین C
  • ویتامین C جوشان

البته قبل از مصرف هرگونه مکمل، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. پزشک دوز مناسب را بر اساس نیازهای شما تعیین خواهد کرد. بهترین زمان برای مصرف قرص جوشان ویتامین C صبح‌ها به‌صورت ناشتا و نیم‌ساعت قبل از صرف صبحانه است. این قرص جوشان را در آب حل کرده و بنوشید. همچنین اگر می‌خواهید ساعت مصرف قرص جوشان را تغییر دهید، بهترین زمان ۲ ساعت پس از صرف وعده غذایی است.

ویتامین C در برابر حرارت، نور و هوا حساس است. بنابراین بهتر است میوه‌ها و سبزیجات را به‌صورت تازه مصرف کرده و از قرار دادن آن‌ها در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنید. برخی داروها نیز ممکن است با ویتامین C تداخل داشته باشند. بنابراین قبل از مصرف هرگونه مکمل، لیست داروهای خود را به پزشک اطلاع دهید. مصرف بیش از حد ویتامین C می‌تواند عوارضی مانند اسهال، تهوع و سنگ کلیه را به همراه داشته باشد.

 

مواد غذایی غنی از ویتامین C

برای جبران کمبود ویتامین c در بدن​، روش‌های مختلفی وجود دارد. در نهایت همه‌ این روش‌ها منجر به افزایش ویتامین سی در بدن می‌شوند، اما هر کدام مزایای خاص خود را دارند. منابع غذایی غنی از این ویتامین عبارتند از:

• میوه‌هایی مانند پرتقال، لیمو، گریپ‌فروت، نارنگی، توت‌فرنگی، کیوی و گواوا
• سبزیجاتی مانند فلفل دلمه‌ای قرمز، بروکلی، اسفناج و انواع کلم

ویتامین C یک ویتامین محلول در آب است و بدن نمی‌تواند آن را ذخیره کند. بنابراین، برای حفظ سطح مناسب ویتامین C در بدن، باید به طور منظم از منابع غذایی غنی از این ویتامین استفاده کنید.

 

نقش مکمل‎‌ها در برطرف کردن کمبود ویتامین C

مکمل‌ها می‌توانند نقش مهمی در تأمین ویتامین C مورد نیاز بدن داشته باشند؛ به‌ویژه برای افرادی که به دلایل مختلف مانند رژیم غذایی نامناسب، مشکلات جذب یا نیازهای بالاتر (مانند بارداری یا بیماری‌های خاص) نمی‌توانند به میزان کافی این ویتامین را از منابع غذایی دریافت کنند. فواید مصرف مکمل‌های ویتامین سی شامل موارد زیر است:

• مکمل‌های ویتامین C می‌توانند به تأمین نیاز روزانه این ویتامین کمک کنند. در نهایت نیز به پیشگیری از کمبود ویتامین C و عوارض ناشی از آن، به‌ویژه در گروه‌های پرخطر، منجر می‌شوند.
• در برخی موارد، مکمل‌ها می‌توانند به بهبود جذب آهن از منابع گیاهی کمک کنند که این امر به‌ویژه برای افرادی که رژیم‌های گیاهی دارند اهمیت دارد.
• مصرف منظم مکمل‌های ویتامین C می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها کمک کند.

اگر برای جبران کمبود این ویتامین به دنبال انتخاب مکمل هستید، اما هنوز محصول مورد نظر خود را پیدا نکرده‌اید، می‌توانید از طریق وب‌سایت زیوش اقدام به خرید ویتامین سی از بهترین برندها کنید. در صورت هرگونه تردید در این زمینه، کافیست با ما تماس بگیرید تا از طریق مشاوره رایگان با دکتر داروساز، مکمل مناسب خود را پیدا کنید.

 

سخن پایانی

ویتامین C نه‌تنها یک ماده مغذی ساده، بلکه یک همراه همیشگی برای سلامت و شادابی بدن ماست. با انتخاب یک رژیم غذایی متعادل و غنی از منابع ویتامین سی، می‌توانیم از عوارض کمبود آن پیشگیری کنیم و بدن خود را در بهترین حالت ممکن نگه داریم. به یاد داشته باشید، سلامت شما سرمایه‌ای بی‌بدیل است و تأمین نیازهای اولیه بدن، مانند ویتامین C، قدمی مهم در حفظ این سرمایه است. اکنون زمان آن رسیده است که به بدن خود عشق بورزید و آن را با تغذیه‌ای سالم و آگاهانه حمایت کنید!

 

سؤالات متداول

1. ویتامین C چیست و چه نقشی در بدن دارد؟

ویتامین C که به‌عنوان اسید اسکوربیک نیز شناخته می‌شود، یک ویتامین محلول در آب است که به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل می‌کند. نقش‌های اصلی آن شامل تقویت سیستم ایمنی، تولید کلاژن (پروتئینی که به سلامت پوست و بافت‌ها کمک می‌کند)، جذب آهن و محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو است.

2. روزانه به چه مقدار ویتامین C نیاز داریم؟

مقدار توصیه‌شده روزانه ویتامین C برای بزرگسالان معمولاً بین ۷۵ تا ۹۰ میلی‌گرم است. نیازهای خاص ممکن است بسته به سن، جنسیت، بارداری یا شیردهی متفاوت باشد.

3. آیا مصرف مکمل‌های ویتامین C ضروری است؟

اگر فرد رژیم غذایی متنوعی داشته باشد، در بسیاری از موارد، مصرف مکمل‌های ویتامین C ضروری نیست. اما برای افرادی که به دلایلی نمی‌توانند به میزان کافی این ویتامین را از غذا دریافت کنند (مانند گیاه‌خواران یا افرادی با مشکلات جذب)، مکمل‌ها می‌توانند مفید باشند.

4. آیا ویتامین C می‌تواند به پیشگیری از سرماخوردگی کمک کند؟

تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف ویتامین C ممکن است طول مدت سرماخوردگی را کاهش دهد و شدت علائم را کم کند، اما به نظر نمی‌رسد که از ابتلا به سرماخوردگی جلوگیری کند.

5. آیا ویتامین C می‌تواند به بهبود پوست کمک کند؟

بله، ویتامین C به تولید کلاژن کمک می‌کند و می‌تواند به بهبود ظاهر پوست، کاهش چین‌وچروک‌ها و روشن کردن رنگ پوست کمک کند. استفاده موضعی از محصولات حاوی ویتامین C نیز بسیار رایج است.

 

نویسنده: فاطمه پیوند

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده